Jaaroverzicht

Pim (10) was één van de kinderen die op 4 mei hielp in Loenen op ieder graf een bloem te leggen

In 2021 bestond de Oorlogsgravenstichting 75 jaar. Een jubileum waarvan we vinden dat niet wij,maar het Nederlandse oorlogsslachtoffer in de belangstelling moet staan.Over ons jubileum en de vele andere activiteiten die wij ondanks de coronapandemie in 2021 hebben ondernomen,vertellen wij u graag in dit jaaroverzicht.

Door de QR-codes die u in dit boekje tegenkomt te scannen met de camera van uw smartphone kunt u het bijbehorende filmpje bekijken.

Januari

Tarakan-executies herdacht

Coronamaatregelen 2021 begon in Nederland met een lockdown en een avondklok.Waar in Nederland het zwaartepunt van de coronamaatregelen in de eerste maanden van het jaar lag, werd Indonesië met name in de periode juni en juli zwaar getroffen.Veel van onze collega’s werden ziek, en één van de medewerkers in Indonesië is aan covid overleden.

Als gevolg van de pandemie werkten gedurende heel 2021 zowel in Nederland als in Indonesië onze collega’s veel vanuit huis. Daarnaast waren de educatiecentra in Loenen en op de Grebbeberg, en de erevelden in Indonesië een groot deel van het jaar gesloten. Dit heeft zijn weerslag op ons jaarbericht. In sommige maanden was het erg stil, ook bij de Oorlogsgravenstichting.

Tarakan-executies herdacht Op 19 januari worden op Nationaal Ereveld Loenen ieder jaar de gevallen militairen bijTarakan herdacht.In 2021 legde oud korps adjudant luchtdoelartillerie JacobTonnis de krans ter nagedachtenis aan de 215 Nederlandse en Indische militairen die op 19 januari 1942 werden geëxecuteerd na de verovering van het eilandTarakan door Japan.

Een van deze militairen was Karel Smit.Scan de QR-code voor het verhaal van Karel en lotgenoten.

Duitsland en Oostenrijk per trein

Familieleden van oorlogsslachtoffers die in Duitsland zijn omgekomen,kunnen een bezoek brengen aan een graf of gedenkplaats in Duitsland of het Nederlands Ereveld Salzburg in Oostenrijk. De Nederlandse Spoorwegen en Deutsche Bahn maken deze reis mogelijk.Net als in 2020 hebben ook in 2021,als gevolg van de coronapandemie,maar weinig mensen van de regeling gebruik gemaakt.

Februari

Erevelden in de sneeuw

In februari 2021 werden wij verrast door een dik pak sneeuw. Dit leverde prachtige beelden op van Nationaal Ereveld Loenen en Militair Ereveld Grebbeberg.

Herdenking Slag in de Javazee

Op 27 februari was het 79 jaar geleden dat bij de Slag in de Javazee vele landgenoten het leven verloren. Ter nagedachtenis aan hen werden bij het Karel Doorman-monument op het ereveld Kembang Kuning in Surabaya kransen gelegd door o.a. de defensieattaché kapitein-ter-zee Cor Kuiper namens de Koninklijke Marine en Robbert van de Rijdt namens de Oorlogsgravenstichting. Gezamenlijk legden zij een krans namens het Karel Doormanfonds. Als gevolg van de coronamaatregelen in Indonesië was slechts een klein gezelschap bij de herdenking aanwezig.

Het snoeien van de bomen op Ereveld Menteng Pulo

Het opknappen van het dak op Ereveld Leuwigajah

Het opknappen van het dak op Ereveld Leuwigajah Het aanleggen van een nieuwe trap naar de pendopo op Ereveld Candi

Het opknappen van het 7DD monument op Ereveld Menteng Pulo

Werkzaamheden op de Nederlandse erevelden in Indonesië

In Indonesië zijn in 2021, ondanks de coronapandemie, op alle erevelden belangrijke slagen gemaakt om onze bezoekers op een gepaste en veilige wijze te kunnen ontvangen. Nieuwe beplanting zorgt voor meer bloemen, en door de plaatsing van bomen en rustbanken zijn meer schaduwplekken gecreeërd. De informatievoorziening is verbeterd door de inzet van gidsennetwerken en social media. Het nivelleren van de grond op Ereveld Kembang Kuning

Het restaureren van de symbolen op de pilaren op Ereveld Kalibanteng

AUDRY LATUPUTTY

BEHEERDER EREVELD KEMBANG KUNING

“In Surabaya is het bijna het hele jaar erg warm en droog.De grond op Ereveld Kembang Kuning is net klei.In de hete droge tijd kan het gaan schuiven en scheuren.Als je op het gras niet goed kijkt waar je loopt,zak je weg in de spleten.Ons team werkt er daarom hard aan het veld te vullen met nieuwe aarde en het irrigatiesysteem te verbeteren,zodat in de toekomst scheuren als gevolg van droogte minder vaak voorkomen.De verbeteringen zorgen ervoor dat het veld er groener en beter uitziet,ondanks dat de droogte de afgelopen drie droge seizoenen vrij lang duurde.”

Maart & april

Rondleidingen op Militair Ereveld Grebbeberg en Nationaal Ereveld Loenen In het afgelopen jaar was het lang niet altijd mogelijk om rondleidingen te geven op de Grebbeberg en in Loenen. Gelukkig konden met name in het voorjaar en de zomer onze wekelijkse rondleidingen wel gewoon doorgang vinden, al was het nog steeds op anderhalve meter afstand.

Judith de Kom bezoekt tentoonstelling Nationaal Ereveld Loenen Op 24 april, de sterfdag van verzetsstrijder Anton de Kom, bracht zijn dochter Judith een bezoek aan ons herdenkings- en educatiecentrum. In de tentoonstelling OoginOogvertelt Judith het verhaal van haar vader. Judith liet in onze wensput een wel heel mooie boodschap achter. Op de vraag‘dit wil ik doen voor vrede’schreef zij:“Mijn verhaal doorvertellen over mijn vader, de man van vrede.”

Bezoek commandant der strijdkrachten De nieuwe commandant der strijdkrachten luitenant-gerenaal Onno Eichelsheim bracht in april een bezoek aan Nationaal Ereveld Loenen en de naastgelegen Nationale Veteranenbegraafplaats. In het nieuwe herdenkings- en educatiecentrum maakte hij kennis met enkele van de vele indrukwekkende verhalen van slachtoffers die op het ereveld zijn begraven. Ook kreeg hij uitleg over hoe we de hedendaagse inzet voor vrijheid in het centrum onder de aandacht brengen.

De commandant der strijdkrachten luistert naar het verhaal van de in Srebrenica gesneuvelde militair Raviv van Renssen in het herdenkings- en educatiecentrum in Loenen

Met school naar Loenen

Op Nationaal Ereveld Loenen hebben wij samen met ProDemos een speciaal programma voor schoolklassen ontwikkeld. Op dit ereveld liggen bijna vierduizend Nederlandse oorlogsslachtoffers begraven, elk met een eigen verhaal. Tijdens een bezoek aan het ereveld en de tentoonstelling in het nieuwe centrum krijgen deze verhalen een diepere betekenis. Buiten het klaslokaal, weg van het schoolbord, krijgen leerlingen een indringend beeld van de prijs die vele oorlogsslachtoffers hebben betaald voor onze vrijheid. Wij geloven dat het vertellen van hun verhalen bijdraagt aan het besef dat vrede, vrijheid en veiligheid niet vanzelfsprekend zijn. Meer informatie via oorlogsgravenstichting.nl/educatie.

Jassen even terug bij eigenaar

Op 21 april waren een veldjas en uniformjas van Wiete Rengers Hora terug bij de voormalig eigenaar op Nationaal Ereveld Loenen. Ze zijn nu in eigendom van verzamelaar Bert-Jan Dierink, die sinds kort ook adoptant is van het graf van Rengers Hora Siccama. Hij dook in het levensverhaal van deze

tweede luitenant en verzetsman.

Scan de QR-code om het verhaal van Wiete te bekijken.

Wandelt u met ons mee?

Wandelt u ook een keer met onze verhalenvertellers mee over een van de erevelden? Op Nationaal Ereveld Loenen bent u iedere zondag om 11 uur van harte welkom bij de ingang van het ereveld (Groenendaalsweg 64 in Loenen).U maakt dan met één van onze gidsen een wandeling over het prachtige Nationaal Ereveld Loenen en ontdekt zo de verhalen van enkele oorlogsslachtoffers die hier hun laatste rustplaats hebben. De wandeling eindigt met een bezoek aan ons herdenkings- en educatiecentrum.De rondleiding en entree van het centrum zijn gratis.

Wandelt u liever op eigen gelegenheid rond?Voor gezinnen met kinderen ligt in het entreegebouw de speciale Jeugdroute.Ook vindt u bij verschillende graven QR-codes.Scan deze en luister naar het verhaal van het slachtoffer.

Voor een rondleiding over Militair Ereveld Grebbeberg kunt u een mail sturen aan info@ogs.nl.

GERRIANNE JANSEN

RONDLEIDER NATIONAAL EREVELD LOENEN

“De mooiste verhalen komen spontaan op ons af als na de rondleiding een bezoeker graag zijn verhaal met ons wil delen.We leren elke keer nog van elkaar en van de bezoekers.”

Mei

De vlag hangt op 4 mei halfstok

4 mei - dodenherdenking De dodenherdenking op 4 mei was stiller dan anders.Het was namelijk opnieuw een herdenking zonder publiek,zowel in Nederland als in Indonesië, Thailand en de rest van de wereld.Opnieuw herdenken vanachter de televisie in plaats van zelf deel te nemen.Wij merkten dat we veel vroegen van nabestaanden doordat we hen niet bij de herdenking konden uitnodigen.

Indonesië Op Java zijn op alle zeven erevelden op 4 mei kransen gelegd door de opzichters van de erevelden en andere vertegenwoordigers.In Jakarata en Surabaya vond,zonder publiek,een officiële dodenherdenking plaats.In de ochtend legde Roel van derVeen van de Nederlandse ambassade,op Ereveld Menteng Pulo namens het Koninkrijk der Nederlanden een krans ter nagedachtenis aan hen die omkwamen tijdens deTweedeWereldoorlog en alle acties en missies daarna.

De honorair consul in Surabaya,Lily JessicaTjokrosetio,legde namens het Koninkrijk der Nederlanden een krans op Ereveld Kembang Kuning.

In Nederland legden nabestaanden op Nationaal Ereveld Loenen bloemen bij de zeven kruizen die de zeven erevelden in Indonesië vertegenwoordigen om zo hun geliefden te herdenken.

Wolfgang Kotek legt een bloem op het graf van Gerhard Badrian. Gerhard Badrian

Wolfgang Kotek kwam als jonge Duitse vluchteling in Apeldoorn in contact met Gerhard Badrian, een belangrijk man in het Nederlands

verzet. Op 4 mei deelde Wolfgang zijn verhaal met ons.

Eerbewijs 2021 – Nationaal Ereveld Loenen

Eerbewijs, de dodenherdenking op Nationaal Ereveld Loenen, werd opnieuw live op televisie uitgezonden. Burgemeester Ahmed Aboutaleb van Rotterdam sprak live vanaf het ereveld en stond in zijn speech stil bij enkele slachtoffers van de Razzia van Rot-

terdam. Hij legde namens de gemeente Rotterdam een krans bij het beeld De Vallende Man. In zijn speech geeft burgemeerster Aboutaleb ons ‘huiswerk’ mee: “De omgeving van de mens is de medemens. Dat is het huiswerk van de

oorlogsslachtoffers voor ons. Het mooie is: dat huiswerk is helemaal niet zo

moeilijk om te maken. Je hoeft alleen maar je geweten te raadplegen. Je hoeft alleen maar stil te staan bij de consequenties van je keuzes. Je hoeft alleen maar je hart te openen voor een ander. De antwoorden liggen in onze mooie, kleurrijke en vreedzame samenleving besloten.” De rest van de herdenking was vooraf opgenomen.

Claartje van Aals

Acelya, Bente en Maura, leerlingen van de Koninklijke Scholengemeenschap Apeldoorn, vertellen tijdens de herdenking het verhaal van Claartje van Aals. Een jonge meid, net als zij, die als verpleegster in het Joods psychiatrisch ziekenhuis het Apeldoorsche Bosch voor de onmogelijke keuze kwam te staan tussen ‘duiken’ of bij haar patiënten blijven tijdens het transport naar Auschwitz. Ze bleef.

Theater Na de Dam

Amber, Melissa, Lisa, Florentine en Lisa maakten samen met de mensen

van Theater Na de Dam een korte

voorstelling aan de hand van de verhalen van Ernst Mollinger, Jettje Leverpoll-van der Veen, Janus Hagelaars en Catrien Traas-de Jager. Onder leiding van de theatermakers Hilde en Tijmen en choreografe Wousje hebben de jongeren zich de de

verhalen eigen gemaakt.

Dank Eerbewijs werd mogelijk gemaakt door de steun van het vfonds en StichtingVrienden van de Oorlogsgravenstichting.Zonder hun steun was deze herdenking niet mogelijk geweest.

Freedom Flame tulpen Deze prachtige tulpen sierden op 4 mei Nationaal Ereveld Loenen.En niet zomaar tulpen:de rood-gele bloemen zijn een geschenk van Stichting Freedom Flame.De bloemen staan symbool voor de boodschap achter de vrijheidsvlam,gegeven door field marshal Bernard Law Montgomery op 13 september 1948 bij het ontsteken van het vrijheidsvuur:“Let us be strong in the resolve to stand firmly for freedom and justice in an unsettled world.”

Stichting Freedom Flame,hartelijk dank voor jullie prachtige initiatief en deze mooie schaal bijzondere tulpen.

CAROLINE ARENDS

DOCENT GESCHIEDENIS AAN DE KSG APELDOORN

“We vinden het belangrijk om met leerlingen stil te staan bij de verhalen van oorlogsslachtoffers,zodat herdenken meer betekenis krijgt.Verhalen uit de oorlog blijven leerlingen raken.Ook is herdenken belangrijk voor de feitenkennis.Zo hebben we weleens leerlingen die hun leven lang in Apeldoorn wonen,maar niet weten van de geschiedenis van het Apeldoornsche Bosch.Of denk aan de ontmoeting tussen een Afghaanse leerling en de aalmoezenier die in Afghanistan had gediend op 4 mei in Loenen.De meeste Nederlanders hebben geen actieve oorlogsherinneringen,maar sommige leerlingen van onze school wel.”

Militair Ereveld Grebbeberg

Prinses Margriet, prof. mr. Pieter van Vollenhoven en prins Pieter-Christiaan woonden op 4 mei op Militair Ereveld Grebbeberg in Rhenen de Nationale Militaire Dodenherdenking bij. Zij herdachten hier de beroepsmilitairen en dienstplichtigen die sinds 1940 waar ook ter wereld voor het Koninkrijk zijn gevallen. Namens de Oorlogsgravenstichting legde Tom Middendorp, vice-president van de Oorlogsgravenstichting een krans op de Grebbeberg.

Bijna vijfduizend bloemen

Aan de vooravond van de dodenherden-

king legden opnieuw kinderen en jongeren tussen de 6 en 20 jaar gerbera’s op alle bijna vierduizend oorlogsgraven op Nationaal Ereveld Loenen. Op 4 mei zijn bloemen gelegd op de 850 graven op Militair Ereveld Grebbeberg. Door het leggen van de bloemen laten de kinderen zien dat alle oorlogsslachtoffers gelijk zijn, en dat op 4 mei niemand vergeten mag worden.

CHRIS (12 JAAR) LEGDE BLOEMEN OP O.A. HET

GRAF VAN ANTON DE KOM

“Ik vond het heel bijzonder om hier een bloem te mogen leggen omdat ik zelf een stukje Surinaamse roots heb,dus ook Anton de Kom iets voor mijn familie betekend heeft.”

Internationaal Op 4 mei herdenken wij onze doden.Waar ter wereld zij ook zijn,staan Nederlanders stil bij hen die gevallen zijn.Op Nederlandse erevelden, bij monumenten en op andere herinneringsplekken over de hele wereld werden kransen en bloemen gelegd.Deze foto’s geven een impressie van deze herdenkingen.

Ook op Nederlands Ereveld Mill Hill in Londen werden op 4 mei de 254 Nederlanders herdacht die hier hun laatste rustplaats vonden.

Bremen

Düsseldorf Calgary

Durf te durven

Het gedicht Durf te durven van Lieve Metzlar (16) uit Leiden is een gedicht uit de jaarlijkse dichtwedstrijd Dichter bij 4 Mei van 2020 en werd dit jaar in Berlijn voorgedragen door Marthe Grootendorst (16).

Durf te durven Durf te praten Voor hen die de stem niet hadden

Stille helden waren

Durf te geloven In vrijheid En samen

Durf te hopen Voor hen die de hoop nooit opgaven Voor de toekomst

Durf jij twee minuten stil te zijn? Dan durf ik te luisteren

Herdenken op afstand Zowel in Nederland als buiten onze grenzen vinden jaarlijks herdenkingen plaats waarbij wordt stilgestaan bij de Nederlandse oorlogsslachtoffers. Vaak is daar een vertegenwoordiger van de Oorlogsgravenstichting bij aanwezig om een krans te leggen.In 2021 vonden veel van deze herdenkingen zonder publiek en op afstand plaats.In gedachten waren wij er bij,maar helaas was het niet altijd mogelijk fysiek een krans te leggen.

Podcast ‘Memento: levensverhalen van oorlogsslachtoffers’ Op 18 mei publiceerde de Oorlogsgravenstichting haar eerste podcastaflevering.Het is op die dag 81 jaar geleden dat Bernard IJzerdraat,verzetsman van het allereerste uur zijn bekendste Geuzenbericht publiceert.Daarin zet hij,de bezetting is dan slechts drie dagen oud,andere Nederlanders aan om in opstand te komen tegen de Duitse bezetter.Deze oproep leidt tot de oprichting van De Geuzen,de eerste Nederlandse verzetsgroep.Zijn leven, zijn drijfveren en zijn tragische dood staan centraal in de eerste aflevering van Memento.

De podcast is te beluisteren via Spotify en Apple Podcast of scan de QR-code.

TheoVleugels,directeur van de Oorlogsgravenstichting:“Met deze podcast willen we mensen op een toegankelijke manier kennis laten maken met het persoonlijke verhaal van de mensen achter de naam op de steen.Aan de hand van die verhalen laten we zien wat er nodig is om in vrede te kunnen leven.Vrede vergt moed.”

Geraniums in Düsseldorf Op 26 mei hebben onze collega’s Joke Heuvelman en Nico van Dijk op het Nederlands Ereveld in Düsseldorf,met de hulp van een medewerker van de begraafplaats,1200 geraniums geplant.Een flinke klus,maar het resultaat is er dan ook naar.

Over de hele wereld zijn Nederlandse oorlogsgraven te vinden.Zo telt Duitsland zeven Nederlandse erevelden,waaronder in Düsseldorf-Oberbilk. Er zijn 1230 graven op dit ereveld.Verder bevinden zich in het portaal vier gedenkstenen met de namen van nog eens 483 Nederlandse oorlogsslachtoffers.Op het ereveld staat ook een herdenkingszuil met de namen van de concentratiekampen Auschwitz,Buchenwald,Grosz-Rosen,Lublin, Mittelbau,Ravensbrück,Sachsenhausen,Sobibor,Stutthof,Treblinka en Warschau.Deze zuil werd opgericht ter nagedachtenis aan hen die omkwamen in deze kampen.

Een bloem op een graf

De coronapandemie maakt afstanden groter.Bloemen leggen op het graf van een vader,moeder,opa,oma,broer of zusje is nog moeilijker dan het al was.Of het zich nu in Nederland of aan de andere kant van de wereld bevindt.

De Oorlogsgravenstichting biedt nabestaanden daarom de mogelijkheid namens hen bloemen te leggen op een graf.Deze dienst is mogelijk op Militair Ereveld Grebbeberg,Nationaal Ereveld Loenen en de erevelden in Duitsland,Indonesië,Thailand,Hongkong,Singapore en Korea.De bloemleggingen bijThanbyuzayat in Myanmar (voormalig Birma) zijn helaas niet mogelijk,vanwege de politieke onrust in het land en bemoeilijkte communicatie die daardoor is ontstaan.

Op onze website kunt u eenvoudig bloemen bestellen via de persoonlijke pagina van ieder oorlogsslachtoffer.Bij de mensen waar dit mogelijk is, vindt u de optie‘Leg bloemen op dit graf’.Meer informatie vindt u op oorlogsgravenstichting.nl/bloemen.

Juni

Herbegrafenissen en steenleggingen In het afgelopen jaar zijn acht oorlogsslachtoffers herbegraven op het Nationaal Ereveld Loenen.Dit waren Joseph van Megen die herbegraven is met beperkte militaire eer,Heinrich Miele,Adrianus van Oosten,David de Roode en het gezin Alexandrina,Jacob,Johan en Margreet van Gelderen. Twee onbekende Nederlanders hebben een naam gekregen:Johannes Bos en Johannes Buijsrogge.In 2022 zal een steen met naam op hun graf worden gelegd.Vijf oorlogsslachtoffers zijn met beperkte militaire eer herbegraven op het Militair Ereveld Grebbeberg,soldaat Ferdinand Leers, soldaat Eduard Michels,soldaat Johannes Bronswijk,soldaat Daniel Dees en korporaal ArieWapenaar.

Alle herbegrafenissen en steenleggingen vinden plaats in samenwerking met de Bergings- en Identificatiedienst van de Koninklijke Landmacht.

Steenlegging David de Roode

Identificatie Henk Gritter In 1945 spoelde op de dijk bij Uithuizermeeden een lichaam aan,kort na de scheepsramp van DeJoanna. Het lichaam kon destijds niet worden geïdentificeerd en is daarna als NN’er (Nomen Nescio) begraven in Uithuizermeeden. In 2020 is na 75 jaar officieel vastgesteld dat het hier om het oorlogsslachtoffer Henk Gritter gaat en weet zijn familie eindelijk waar zijn graf ligt. DeJoannaverging enkele dagen na de bevrijding in 1945 in de buurt van de haven van Delfzijl.Aan boord waren 45 opvarenden,bevrijde Nederlandse gevangenen uit Duitsland op weg naar huis.Zeven van hen bereikten levend de wal.Van een aantal van de overledenen kon de identiteit worden vastgesteld,maar niet van iedereen.Het werk van het cold caseteam vermiste personen van de Politie Noord-Nederland leidde tenslotte in 2020 na een DNA-match met Henk’s broer tot identificatie van Henk Gritter.

Op 29 juni is het graf van Henk in Uithuizermeeden met de plaatsing van een steen en een kleine ceremonie officieel ingericht als Nederlands oorlogsgraf.

Het oorlogsgraf van Henk Gritter in Uithuizermeeden.

Nederlands Ereveld Menteng Pulo

Juli

Stichting Respect - Adoptie Oorlogsgraven opgericht In juli 2021 was de formele oprichting van Stichting Respect- Adoptie Oorlogsgraven.De stichting zoekt namens de Oorlogsgravenstichting adoptanten voor Nederlandse oorlogsgraven,waarvan geen nabestaanden meer bekend zijn.Hiermee wil de stichting meer belangstelling creëren voor de Nederlandse oorlogsgraven en worden de verhalen van oorlogsslachtoffers ook in de toekomst verder uitgedragen,zodat ze als een spiegel kunnen dienen voor toekomstige generaties.

Van de 50.000 oorlogsgraven die de Oorlogsgravenstichting beheert zijn er nu zo’n 450 geadopteerd.Het adopteren van een oorlogsgraf kost de adoptant niets.Wel krijgt hij of zij een netwerk van andere adoptanten en biedt Stichting Respect - Adoptie Oorlogsgraven geregeld activiteiten aan zoals workshops genealogie en een bezoek aan bijvoorbeeld Nationaal Ereveld Loenen.

Adopteer een graf Heeft u interesse in het adopteren van een Nederlands oorlogsgraf? Stuur dan een mail naar adoptie@ogs.nl.

SYBREN VAN KLAARBERGEN

VOORZITTER STICHTING RESPECT – ADOPTIE

OORLOGSGRAVEN

“We leven nu ruim 75 jaar in vrijheid. Door het adopteren van een oorlogsgraf willen wij de slachtoffers bedanken voor de offers die zij brachten voor onze vrede.Dat maakt mij elke dag weer duidelijk dat vrede,vrijheid en veiligheid niet vrijblijvend zijn,maar elke dag offers van ons persoonlijk vragen.We zullen hen herinneren.”

Militair Ereveld Grebbeberg

Expositie kapel Loenen In de graphic novels Schervenen Littekenszien we hoe gewone mensen in een ongewone tijd voor onmogelijke keuzes komen te staan,waarbij geen sprake is van goed of fout.Er bestaat geen zwart en wit,maar er zijn vooral veel grijstonen.Het tweeluik vertelt over een groepje jonge mensen,met twee geliefden in de hoofdrol:Esther enVictor.Ze zitten in de jaren voor de TweedeWereldoorlog nog vol dromen,idealen en ambities,maar zien die door het uitbreken van de oorlog verdwijnen als sneeuw voor de zon.In de jaren die volgen raken ze vrijwel alles kwijt:hun vrijheid,onschuld,geliefden en hun dromen…

Auteur Erik de Graaf putte voor de boeken deels uit zijn eigen familiegeschiedenis.Hij gebruikte daarbij een vorm,de graphic novel,die steeds vaker wordt gebruikt om verhalen uit deTweedeWereldoorlog te vertellen. Zo verscheen enige tijd terug ook het dagboek van Anne Frank in stripvorm. In de maanden juni,juli en augustus was in de kapel op Nationaal Ereveld Loenen een tijdelijke expositie te zien,die gebaseerd is op deze boeken.

Duizendste bezoeker van het herdenkings- en educatiecentrum in Loenen Op 22 juli stapte het echtpaarVan Kooten om 15.45 uur ons nieuwe herdenkings- en educatiecentrum op Nationaal Ereveld Loenen binnen.Daarmee waren ze de duizendste bezoeker van de tentoonstelling die in het centrum te zien is.“Wij bezoeken altijd plekken als deze.We zijn op vakantie en zijn speciaal hier naartoe gekomen.”Als aandenken kregen zij een exemplaar van het boek Elkmenstelt:EenrondgangoverereveldLoenencadeau. In de tentoonstelling staan bezoekers oog in oog met op het ereveld begraven oorlogsslachtoffers,hun nabestaanden en veteranen.“Elk slachtoffer heeft namelijk een eigen verhaal.Door deze te vertellen willen we de prijs van vrede laten zien.Het blijft bijzonder dat we dat elke dag weer aan zoveel mensen mogen doen,”aldusTheoVleugels,algemeen directeur van de Oorlogsgravenstichting.

Heeft u de tentoonstelling al gezien? Loop anders van woensdag tot en met zondag tussen 10.00 en 16.00 uur eens binnen.De toegang is gratis.

Oorlogsgravenstichting nu ook op Instagram Bijzondere verhalen en bovenal bijzondere foto’s:sinds juni 2021 delen we die ook via ons nieuwe Instagram-account.Volg ons op www.instagram.com/ oorlogsgravenstichting_nl.

Renovaties In Nederland liggen naast de twee erevelden op de Grebbeberg en in Loenen ruim tienduizend graven verspreid over begraafplaatsen in vrijwel iedere gemeente.Dit zijn naast Nederlandse graven ook geallieerde graven van onder meer militairen uit de Gemenebest,deVerenigde Staten,België, Frankrijk,Polen en de voormalige Sovjet-Unie.Naast het reguliere onderhoud wordt ieder jaar een deel van deze graven gerenoveerd door onze medewerkers van de mobiele teams.

In 2021 werden op Militair Ereveld Grebbeberg zes grafstenen vervangen. Verder werden renovatiewerkzaamheden uitgevoerd in Katwijk,Uithuizermeeden,Nunspeet,Bussum,Borne,Holten,Warten,Westkapelle,Middelburg,Oirschot,Rotterdam en Purmerend.Op het Sovjet Ereveld in Leusden werden de laatste 290 grafstenen vervangen.

Europa Jaarlijks brengen wij bovendien een inspectie- en onderhoudsbezoek aan de Nederlandse erevelden in Duitsland,Frankrijk,Oostenrijk,het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen.

In 2021 zijn daarnaast de grafstenen vervangen op Nederlands Ereveld Düsseldorf,Nederlands Ereveld Lübeck,Nederlands Ereveld Osnabrück en Nederlands Ereveld Frankfurt.In Hannover is het plateau van het drieluik vervangen.

Nederlands Ereveld Frankfurt

Nederlands Ereveld Lübeck

Oog in Oog

Bezoek ook onze tentoonstellingOoginOog.Maak kennis met zes nabestaanden van oorlogsslachtoffers.Ontdek de verhalen van een dochter,kleinzoon,moeder,zus en nicht die vertellen over hun verloren dierbare en zijn of haar leven.Luister ook naar de veteranen die uit eerste hand vertellen over hun ervaringen in oorlogsgebied.De verhalen geven bovendien een overzicht van de vele internationale (vredes)missies die tot op de dag van vandaag duren.De tentoonstelling is geopend van 10.00 tot 16.00 uur (woensdag t/m zondag).

Augustus

© Ilvy Njiokiktjien

© Ilvy Njiokiktjien 15 augustus - Herdenking einde Tweede Wereldoorlog

Op 15 augustus staan we stil bij het einde van de Tweede Wereldoorlog in Azië, bij de slachtoffers van de Japanse bezetting. Dit moment herdenken wij ieder jaar op de Nederlandse erevelden Menteng Pulo (Jakarta) en Kembang Kuning (Surabaya) in Indonesië, op Kanchanaburi War Cemetery en Chunkai War Cemetery in Thailand, en bij het Indisch Monument in Den Haag. Op Nationaal Ereveld Loenen werden zonnebloemen gelegd bij de Indische Kruizen.

Een bezoek aan Nationaal Ereveld Loenen is altijd bijzonder, maar zeker in de maand augustus. De heide staat namelijk in bloei. De velden kleuren hierdoor paars.

September

COBY VAN GELDEREN

SCHOONDOCHTER VAN HET GEZIN VAN GELDEREN

“We leven natuurlijk al zoveel jaar in vrede,jonge mensen weten niet wat oorlog is,televisiebeelden doen niet zoveel.Je draait de knop om en je gaat door met je leven.Maar hier liggen wel allerlei mensen waarvan ik denk:ja,die hebben ook een leven gehad zoals wij.”

Een heel bijzondere herbegrafenis Op 14 mei 1940 namen Jacob‘Bob’van Gelderen,zijn vrouw Alexandrina en twee van hun kinderen,Hans en Margreet,een ingrijpend besluit. Het Joodse gezin zag onder de bezetting geen toekomst meer voor zich. Ze pleegden,net zoals vele anderen dat deden in de periode na de Duitse inval,zelfmoord.Alleen zoon Fred,die tijdens de mobilisatie in Amsterdam was gelegerd,bleef over.

Bob was op dat moment lid van deTweede Kamer voor de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij.Hij was vicevoorzitter van de fractie,die geleid werd door de latere premierWillem Drees.Vanwege zijn politieke betrokkenheid en staat van dienst in zowel Nederland als toenmalig NederlandsIndië was de verwachting dat deze socialist een grote kans had om een ministerspost te gaan bekleden in een volgend kabinet.

Hij werd echter samen met Alexandrina,Hans en Margreet in de meidagen van 1940 begraven op de begraafplaats Nieuw Eykenduynen in Den Haag. Zo’n 80 jaar na hun dood is het gezin,in samenwerking met de Bergingsen Identificatiedienst van de Koninklijke Landmacht en de StichtingWO2 Sporen,overgebracht naar Nationaal Ereveld Loenen.Zij rusten daar nu voor eeuwig samen in graf A1457.

Open Monumentendag Op 11 en 12 september was het een drukte van belang op Nationaal Ereveld Loenen.Ruim 340 geïnteresserden bezochten het ereveld op Open Monumentendag.Op beide dagen konden bezoekers ieder half uur met een van onze gidsen een wandeling maken langs de graven en monumenten op het ereveld. Wij danken Jan Marechal,Ron Koekkoek,Theo deVries,Jakko Nieuwenhuis, Loek Scheurs,Hermy Heymann,Lucie Hoenderboom en Gerrianne Jansen voor het delen van de verhalen. Veel kinderen liepen de Jeugdroute,waardoor zij al wandelend aan de hand van vragen en weetjes,zeven oorlogsslachtoffers,sommigen van hun eigen leeftijd,beter leerden kennen.

Consuls

Het grote aantal,veelal verspreid liggende oorlogsgraven,onderhouden wij samen met onze bijna vierhonderd consuls,door de burgemeester aangestelde contactpersonen.Zij zijn voor ons een onmisbare schakel met de gemeenten in Nederland.In 2021 verwelkomden wij 23 nieuwe consuls en namen afscheid van 21 afzwaaiende consuls.Als dank voor hun inzet en goede zorgen heeft de Oorlogsgravenstichting hen een bronzen,zilveren of gouden erespeld uitgereikt.

Brons (5-9 jaar) Achtkarspelen:Peter Bos | Berg en Dal:Wouter van de Lest | Hoeksche Waard:Cees van Rees en Jan Moree | Noord-Beveland:Barry van de Berge | Sliedrecht:Arnold Blokland

Zilver (10-20 jaar) Brunssum:Harry Bus | Diemen:Hennie van de Bunt | Eemsdelta: Jan Hoekstra en Grietje Koers-Kroeze | Ermelo:Joop van der Borg | Gouda:Piet Streng | Kapelle:Frans Nieuwenhuize | HoekscheWaard: Arnold van der Sluis en Cor Moree |West Betuwe:Tonnie Gijsen enWillem vanWeelden |Westerveld:Dirk Buiter |Wierden: Adriaan Ballast

Goud (vanaf 21 jaar) Geertruidenberg:Jos van Hamont | Goes:Tom Kapoen

Oslo

Op het Nederlands Ereveld Oslo hebben 23 Nederlanders die omkwamen in Noorwegen of Zweden hun laatste rustplaats gevonden. Onder hen militairen van de Koninklijke Marine, leden van de Koopvaardij, mannelijke en vrouwelijke gevangenen van de concentratiekampen Neuengamme en Ravensbrück, die door het Zweedse Rode Kruis in witte

bussen zijn geëvacueerd. De ‘Witte Bussen’ redden naar schatting meer dan 15.000 gevangenen uit de twee kampen, waaronder honderden Nederlanders.

Bezoek van Cerita Bandung aan Ereveld Pandu

Toerismedienst Surabaya brengt een bezoek aan Ereveld Kembang Kuning

Bezoek van Jakarta Good Guide aan Ereveld Menteng Pulo Jakarta Good Guid bezoekt Ereveld Menteng Pulo

Bezoekers erevelden Indonesië

Ook in Indonesië hadden onze

collega’s te maken met strenge coronamaatregelen. Als gevolg daarvan zijn de erevelden zelfs geruime tijd gesloten geweest. Toch mochten wij ook het afgelopen jaar weer grote groepen voornamelijk Indonesische bezoekers verwelkomen. Op deze pagina ziet u een aantal voorbeelden.

Bezoek van Jakarta Good Guide aan Ereveld Menteng Pulo

Ambassadeur Lambert Grijns bezoekt Ereveld Kembang Kuning Bezoek van de burgemeester van Surabaya aan Ereveld Kembang Kuning

Peter van Uhm, voormalig commandant der strijdkrachten, spreekt op Nationaal Ereveld Loenen over het verlies van zijn zoon Dennis in Afghanistan.

Oktober

75 jaar Oorlogsgravenstichting

Lang Zouden ze Leven – 75 jaar Oorlogsgravenstichting Op 2 oktober werd tijdens een bijzondere bijeenkomst op Nationaal Ereveld Loenen het jubileumjaar van de Oorlogsgravenstichting geopend.Een jaar met veel aandacht voor de levens van oorlogsslachtoffers en de toekomst van herdenken.

Tijdens de opening werd een onderzoek gepresenteerd over hoe Nederland denkt over herdenken en het werk van de Oorlogsgravenstichting.De uitkomsten laten zien dat er in Nederland groot belang wordt gehecht aan herdenken.Zeven op de tien Nederlanders vindt het herdenken van alle oorlogsslachtoffers belangrijker dan alleen de Nederlandse oorlogsslachtoffers.Daarbij heeft het vertellen van persoonlijke verhalen,bijvoorbeeld van oorlogsgetuigen en veteranen,de grootste impact.

Uit dit onderzoek blijkt dus dat er ruimte bestaat voor het gezamenlijk herdenken met andere landen,zelfs met vertegenwoordigers van voormalige vijanden.De helft van de ondervraagden geeft aan bang te zijn voor een nieuwe oorlog en vindt dat we alleen samen met andere landen oorlogen kunnen voorkomen.

TheoVleugels,directeur van de Oorlogsgravenstichting:“Het idee is dat herdenken meer moet zijn dan terugkijken alleen.In Nederland is herdenken nog heel intern en slachtoffergericht.De nationale herdenking is een herdenking voor Nederlandse oorlogsslachtoffers.Als je herdenken naar de jeugd wilt brengen,dan moet je breder kijken naar het verleden zonder dat je slachtoffers tekortdoet.”

Piet Hein Donner,de president van de Oorlogsgravenstichting,ging hier tijdens de paneldiscussie die volgde op de presentatie van het onderzoek

verder op in.“Herdenken voorkomt geen oorlog,maar draagt bij aan het besef dat we samen verantwoordelijk zijn voor vrede en vrijheid”.

Tijdens het jubileum sprak ook staatssecretaris Raymond Knops:“Achter elke steen hier schuilt een gezicht en een verhaal.Het verhaal van hen die het slachtoffer werden van oorlog.De kracht van de Oorlogsgravenstichting schuilt in deze verhalen.In herinneringen die doorgegeven worden van generatie op generatie.Dat maakt deze plek tot levende geschiedenis.”

Na de presentatie van het onderzoek kwamen nabestaanden Peter van Uhm en Sara deVries aan het woord.Hun persoonlijke verhalen over het verlies van een dierbare vormden de inleiding tot de presentatie van het jubileumprogramma‘Lang Zouden ze Leven’.

Lees hier de volledige speech van Piet Hein Donner “Herdenken heeft pas een functie als het aanzet tot denken”

Bekijk hier het marktonderzoek HoedenktNederlandoverherdenken?

Celine de Vries (Kamp Vught)

Jeroen van Houwelingen (Purmerend) Eric Ditmarsch (Oegstgeest)

Lang zouden ze leven

Tijdens ons jubileumjaar staat bijna iedere week een oorlogsslachtoffer centraal op zijn of haar geboortedag. Op die dag publiceren wij een portretvideo over zijn of haar leven, er worden bloemen gelegd en er wordt een QR-code bordje geplaatst bij het graf of een gedenkplaats. Scan de QR-code hiernaast om alle filmpjes te bekijken.

Lodewijk Laan (Den Helder)

Annick van Hardeveld (Amsterdam) Pieter Lems (Loenen)

Harry Eeckhout (Kanchanaburi, Thailand)

Hans Flu (Leiden) Gerhard Badrian (Loenen)

Thelma Cohen-Polak (Kapel, Loenen)

Gerrit Rakhorst (Grebbeberg) Wim van Gerwen Ereveld Candi, Indonesië

Erna Abramowitz (Westerbork)

In MemoriamTeun Jordaan

Opmaandag25oktober2021isonzetrouwevrijwilligerTeunJordaan op88-jarigeleeftijdoverleden.HijmaakteinzijnjeugddeSlagomde Grebbebergmee.Dezeervaringenendeverhalenvandeslachtoffers opMilitairEreveldGrebbebergheefthijalsgidsnamensdeOorlogsgravenstichtingtotophogeleeftijdgedeeldmetdeveleschoolkinderendiejaarlijkshetereveldbezoeken.

WijzijnTeunheelveeldankverschuldigdenzijnherinneringzalaltijd verbondenblijvenaanhetereveld.

Kenny B staat stil bij het graf van Anton de Kom

November

Kenny B viert zijn verjaardag met de Oorlogsgravenstichting

Zanger Kenny B vierde op 1 november 2021 zijn 60e verjaardag met 80 scholieren op Nationaal Ereveld Loenen. Samen stonden ze stil bij oorlog, vrede en oorlogsslachtoffers. Kenny kon uit eigen ervaring spreken over de Surinaamse Burgeroorlog waar hij eerst in het regeringsleger en later aan de kant van het Jungle Commando heeft gevochten. Hij speelde een belangrijke rol in het Surinaamse vredesproces. Kenny is de eerste van zes prominente Nederlanders die hun verjaardag op deze manier inzetten om jonge mensen te betrekken bij de thema’s oorlog en vrede.

Renovatie Sovjet Ereveld voltooid Op het Sovjet Ereveld,naast begraafplaats Rusthof in Leusden,liggen 865 oorlogsslachtoffers uit de voormalige Sovjet-Unie begraven.Sinds 2019 is in samenwerking met de Stichting Sovjet Ereveld hard gewerkt aan het vervangen van alle stenen op deze begraafplaats.Waar nodig zijn de gegevens op de stenen aangepast met nieuwe informatie.In november zijn de laatste stenen vervangen en is de renovatie voltooid.Dit project is mogelijk dankzij de steun van de Russische ambassade.

ALEX ENGBERS

VOORZITTER STICHTING SOVJET EREVELD

“Als Stichting Sovjet Ereveld zijn we hartstikke trots op de renovatie.Samen met de Russische ambassade en de Oorlogsgravenstichting is het ons gelukt om de 865 stenen van het ereveld in Leusden te vervangen.Want door het onder-zoek van Remco Reiding,directeur van onze stichting,zijn er nieuwe gegevens achterhaald die nog niet op de grafstenen stonden vermeld.Denk daarbij aan namen, geboortedata en sterfdata.”

Kindergroet

Op Ereveld Kembang Kuning vond in november een bijzondere ceremonie plaats. Schoolkinderen uit Surabaya legden bloemen op de graven van kinderen die zijn omgekomen in de Bersiap-periode. Deze ceremonie was een initiatief Andy Setyawan van De Roode Brug Community.

Hari Pahlawan (Nationale Heldendag)

Hari Pahlawan is een belangrijke dag in Indonesië. Op 10 november worden de doden herdacht die een belangrijke bijdrage hebben geleverd voor Indonesië. Enkele jaren geleden heeft het Indonesische Comité Gezamenlijk Herdenken Nederland Indonesië het initiatief genomen voor een gezamenlijke herdenking, waarbij zij ook de directeur Indonesië van de Oorlogsgravenstichting uitnodigden. In 2021 vond een gezamenlijke herdenking plaats met een ceremonie en kransleggingen, eerst op Ereveld Pandu en vervolgens op Taman Makam Pahlawan Cikutra in Bandung. Kransen werden gelegd door Gatot Gunawan namens het Comité Gezamenlijk Herdenken en Robbert van de Rijdt namens de Oorlogsgravenstichting.

Bloemen voor Celine de Vries in het kader van 75 jaar Oorlogsgravenstichting Directeur Jeroen van den Eijnde van Nationaal Monument KampVught legde op 15 november mede namens de Oorlogsgravenstichting bloemen bij het kindermonument op het voormalig kampterrein.Het gedenkteken wordt vaak genoemd als een van de meest indrukwekkende plekken van het herinneringscentrum.

Celine de Vries

JEROEN VAN DEN EIJNDE

DIRECTEUR NATIONAAL MONUMENT

KAMP VUGHT

“Celine deVries is één van de bijna 1300 kinderen die begin juni 1943 vanuit Vught werden gedeporteerd naar Sobibor.In totaal werden 3014 ouders en kinderen afgevoerd in goederenwagons.Deze transporten worden herinnerd als de‘kindertransporten’.Het filmpje is een klein monument voor het gezin DeVries. Heel bijzonder is dat nicht Sara voor het filmpje haar jeugdherinneringen aan Celine deelde.Zo’n persoonlijk verhaal maakt dat het leed invoelbaar wordt.”

EVELINE DE VINK, DIRECTEUR INDONESIË

“Het is een eer om deze functie te vervullen en ik ben dankbaar voor de zorgvuldige overdracht - in oktober en november - door voormalig Directeur Indonesië, Robbert van de Rijdt,en het team van de Oorlogsgravenstichting in Nederland en Indonesië. Voor 2022 verwacht ik dat we nog te kampen zullen hebben met de pandemie,maar zullen we ons in ieder geval weer volop inzetten voor het onderhoud en de ontwikkeling van de zeven erevelden in Indonesië.”

December

Lichtjes op Pandu

Het plaatsen van een lichtje op een oorlogsgraf op kerstavond is in Nederland inmiddels uitgegroeid tot een jaarlijkse traditie. Op kerstavond werden vorig jaar door Het Nederlands-Indonesisch Gezamenlijk Herdenkingscomité en de Oorlogsgravenstichting ook de oorlogsslachtoffers op Nederlands Ereveld Pandu in Bandung in het licht gezet. Dit vanuit het thema ‘broederschap’.

20.000 tulpenbollen op de Grebbeberg Ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van de Oorlogsgravenstichting hebben onze medewerkers Charles en Kees zo’n 20.000 tulpenbollen en bollen blauwe druifjes geplant op het Militair Ereveld Grebbeberg.Het is een bijzonder eerbetoon aan de militairen die op het ereveld hun laatste rustplaats vonden.Wanneer ze bloeien,vormen de bollen namelijk onder meer de Nederlandse vlag en het logo van de Oorlogsgravenstichting tegen een oranje achtergrond.“Nationaler kan niet,”zegt ontwerper Jan Guldemond.

Op 14 december werden de laatste bollen geplant door burgemeester Hans van der Pas van de Gemeente Rhenen en plaatsvervangend commandant landstrijdkrachten generaal-majoor Jeulink.