Oph The Record 2017 (NL) by OPHTEC

OPH the RECORD Uitgegeven door OPHTEC BV /// NOG Editie 2017 /// #21

De Kliniek Op bezoek bij:

NIIOS in Rotterdam

Nieuw:

CPMA

Comprehensive Platform Management of Astigmatism Puntjes op de i bij astigmatismecorrectie

EN VERDER ONDER MEER: 10 Precizon

Interview met dr. Long Ly

12 Cassini

Interview met Jeroen Cammeraat

14 Win een Fitbit Activity Tracker

/// Kom bij ons langs tijdens het NOG congres, stand # 7

18 Bijzondere gevallen

Artisan Aphakia 4.4/7.5 | +40.0D

www.ophtec.com

MBI PreciSAL

™

Voorgeladen monofocale hydrofobe IOL Helder of met blauwfilter

>> Evenementen & Congressen 2017 / 2018

>> ArtiLens Trainingen

29 - 31 maart

Maastricht

Nederland

NOG

8 april

Allicante

Spanje (Vissum)

15 -16 april

Gwangju

Korea

KOS

29 april

Madrid

Spanje

5 - 9 mei

Los Angeles

Verenigde Staten

ASCRS

26 mei

Oviedo

Spanje (Secoir)

6 - 9 mei

Parijs

Frankrijk

SFO

10 juni

Madrid

Spanje

7 - 11 mei

Seattle

ARVO

16 juni

Groningen

Nederland

11 - 13 mei

Neurenberg

Duitsland

DOC

20/21 oktober

Berlijn

Duitsland

24 - 27 mei

Oviedo

Spanje

SECOIR

28 oktober

Bilbao

Spanje (ICQO)

28 mei

Seoel

Korea

CURSS

3 november

Groningen

Nederland

1 - 3 juni

Algarve

Portugal

CIRP

25 november

Barcelona

Spanje (IMO)

1 - 3 juni

Hangzhou

China

APACRS

10 - 13 juni

Barcelona

Spanje

SOE

23 - 25 juni

Fukuoka

Japan

JSCRS

20 - 23 september

Zaragoza

Spanje

SEO

27 - 30 september

Nice

Frankrijk

EVER

28 - 1 sept / okt

Berlijn

Duitsland

DOG

7 - 11 oktober

Lissabon

Portugal

ESCRS

3 - 5 november

Seoel

Korea

KOS

11 - 14 november

New Orleans

Verenigde Staten

AAO

22 - 24 november

Brussel

België

29 - 2 nov / dec

Rome

Italië

SOI

n.t.b.

Portugal

SPO

8 - 11 februari

Hong Kong

China

APAO

21 - 23 maart

Groningen

Nederland

NOG

Colofon OphTheRecord wordt uitgegeven door OPHTEC BV Interviews: Mathijs Deen; Tekst & Training Amsterdam Marij Thiecke; Concept & Copy, Haren E-mail: r.den.besten@ophtec.com Vormgeving: www.mennoschreuder.nl Druk: Scholma Druk, Bedum Foto omslag en hierboven: Erasmusbrug, Rotterdam Alle rechten voorbehouden. ©OPHTEC BV 2017 Postbus 398, 9700 AJ Groningen | T: +31 50 5251944 | F: +31 50 5254386

www.ophtec.com

Geachte lezer,

Welkom in Maastricht tijdens de 211e editie van het NOG Congres! Voor ons als consultants van de Nederlandse oogartsen en optometristen is het altijd heerlijk wanneer het NOG congres weer begint, immers dit is één van de weinige keren in het jaar dat u naar ons toekomt en wij niet naar u! Afwisselend in Maastricht en Groningen staan wij 3 dagen voor u klaar om u te informeren over de laatste ontwikkelingen en producten van OPHTEC of om een praatje te maken. De jonge generatie oogartsen kent niet altijd meer de oorsprong van OPHTEC. Eentje waar we als OPHTEC-ers enorm trots op zijn. Vanuit de ideeën van Prof. Jan Worst zag zijn vrouw Anneke de noodzaak om oogheelkundige producten, die haar man en Klaas Otter bedacht hadden, ook aan andere oogartsen ter beschikking te stellen. Hieruit is in 1983 het familiebedrijf OPHTEC BV ontstaan. Inmiddels hebben we wereldwijd 8 vestigingen en behoren we tot de grotere spelers op de oogheelkundige markt. OPHTEC is de laatste jaren behoorlijk uitgebreid en biedt u een breed scala aan producten op het gebied van cataract, refractie en trauma chirurgie. Wat anderen niet hebben, kunt u vaak wel bij OPHTEC krijgen, denk hierbij aan aphakia lenzen, extreme lenssterkten of irisprothesen. Maar ook wat betreft de premium cataractproducten is het portfolio behoorlijk uitgebreid: CPMA bijvoorbeeld (Comprehensive Platform Management of Astigmatism), dat bestaat uit verschillende producten die ertoe bijdragen om de resultaten voor uw torische patiënten te optimaliseren. Hieronder vallen de Cassini, cornea shape analyzer, die het mogelijk maakt om zeer exact het totale corneale astigmatisme van het oog te bepalen, de Robomarker die ervoor zorgt dat de as markeringen mooi dun, zeer precies en lang op het oog aanwezig blijven en natuurlijk onze runner up de PRECIZON TORIC die vergevingsgezind is als het gaat om lichte rotaties van de lens. Kortom alle onderdelen van CPMA zijn erop gericht om een goed resultaat te krijgen zonder refractieve verrassingen bij torische patiënten.

INHOUD 4. De Kliniek

NIIOS, Rotterdam

8. OPHTEC Kort 9. Introductie CPMA 10. Perfectionisme en Precizon: een mooi huwelijk

Dr. Long Ly over spiegelen, snijden, passen en meten

12. Cassini

Interview met Jeroen Cammeraat van i-Optics over de Cassini

14. Win een FitBit Tracker

Woordzoeker

15. Terugblik op Jan Worst’s ‘Appropriate Technology’

Hoe oogheelkundige instrumenten goedkoop gemaakt werden.

18. Bijzondere gevallen

Artisan Aphakia 4.4/7.5 | +40.0D

19. Uitgaan in Maastricht

Drs. Karin van de Kar

Ook zien wij de noodzaak van een pre-loaded lens, naast onze eigen Precizon en QuadrimaX lijn. Daarom bieden we sinds eind vorig jaar ook de PreciSAL lens aan. Deze hydrofobe lens, die zowel helder als ook met een blauwfilter verkrijgbaar is, bieden wij u graag aan als u volledig hydrofoob materiaal wenst, zonder glistenings en plakkende haptics! De nieuwe Optikon R-Evolution, geschikt voor zowel voor- als achtersegmentoperaties kunt u dit jaar bewonderen bij ons op de NOG stand. Op het gebied van phaco-emulsificatie zullen we weer een rol gaan spelen, waarbij we ook kunnen uitbreiden naar het achtersegment! Genoeg producten om u te laten zien en om over te praten. Aarzelt u daarom niet om bij onze stand langs te komen. Wij adviseren u graag en zijn blij dat u naar ons toekomt! Bovendien kunt u bij ons op de stand het nieuwste van het nieuwste wat er op het gebied van consumptie-ijs te krijgen is proeven. Een Nederlandse vinding, uitstekend voor de gezondheid en de lijn! Verder wens ik u een heel prettig verblijf in Maastricht en natuurlijk veel leesplezier met deze OphThe Record. Mike Jongelie General Manager Nederland, Duitsland en België

Mike Jongelie

/// De Kliniek • NIIOS, Rotterdam

NIIOS, Rotterdam Voor de serie ‘de kliniek’ bezoekt schrijver Mathijs Deen het NIIOS in Rotterdam

Het is de enige in z’n soort, het NIIOS in Rotterdam. Niet alleen omdat het de plek is waar nu al zo’n 1000 DMEK hoornvlies-transplantaties zijn gedaan, maar ook omdat de gebouwen van dit Nederlandse Instituut voor Innovatieve Oogheelkundige Chirurgie, niet alleen een kliniek herbergen, maar ook een weefselbank voor ogen, een onderzoeksafdeling, en een opleidingsinstituut. Alles in aanwezigheid van de uitvinder van de DMEK methoden, dr. Gerrit Melles.

Het is een zonnige, maar winderige dag, zo’n dag waarop meeuwen met grote snelheid tussen de hoge gebouwen doorzeilen en de nabijheid van de zee goed te voelen is. De stad ademt bedrijvigheid en transport. Vanuit de bescheiden directie kamer van het NIIOS is de rivier te zien, en de schepen die voorbij stomen op het glinsterende water. Twee van de drie directieleden, Kim Herders en Hanneke van Bergen kijken naar het uitzicht. Ik heb ze gevraagd of het toeval is dat het NIIOS juist in Rotterdam gevestigd is. Het is geen toeval. Over de rivier ligt de Erasmusburg, symbool van deze nuchtere en ondernemende stad. ‘Zo zijn wij hier ook,’ zegt Kim Herders. ‘We hebben een nuchtere kijk op de wereld, zonder poeha, maar wel heel ambitieus.’ Ze wijst op de schepen die langsvaren. ‘En de hele wereld komt bij ons langs,’ zegt ze. ‘Net als op de rivier.’ Al die mensen komen vooral voor een ding: de DMEK; de procedure om hoornvliezen te transplanteren die door dr. Melles is bedacht en ontwikkeld. De meeste patiënten die naar Rotterdam komen, lijden aan Fuch’s endotheeldystrophie of complexere hoornvliesaandoeningen. Om die mensen te helpen, vervangt de DMEK niet op de traditionele manier het hele hoornvlies, maar alleen het endotheel, als een laagje behang dat maar 1 cellaag dik is, een luttele 20 µm. Tijdens de ingreep wordt de voorste oogkamer gevuld met lucht, niet alleen om

4 OPH//THE//RECORD

Van links naar rechts: Hanneke van Bergen, Kim Herders en Gerrit Melles.

te zien of het aangetaste endotheel goed en volledig is verwijderd, maar ook om het donorweefsel te laten ontrollen en op z’n plek te manoeuvreren. Bij sommige patiënten is het zicht een week na de ingreep weer helemaal hersteld.

‘Mensen die het leuk vinden een beetje uit evenwicht gebracht te worden tijdens een sollicitatiegesprek, die vinden het ook leuk om hier te werken.’ Na zes maanden heeft 80% van de patiënten een zicht van 80% of meer. Niet alleen patiënten komen naar Rotterdam om de ingreep te ondergaan, ook oogartsen melden zich,

van over de hele wereld, om bij het NIIOS de techniek te leren van de grondleggers zelf. Want de procedure is nieuw, dat wil zeggen, de ingreep is, sinds Melles het tien jaar geleden voor het eerst probeerde, zo’n 1000 keer uitgevoerd in Rotterdam. Toch is DMEK nog niet overal gemeengoed, omdat zoiets nu eenmaal tijd nodig heeft. Toen Melles in ’98 zijn idee voor de nieuwe methode voor het eerst aan z’n collega’s presenteerde, voorspelde de stichter van OPHTEC Jan Worst hem dat het 20 jaar zou duren voordat het in de rest van Nederland gemeengoed zou worden. Het NIIOS is, zoals dat vaak het geval is met een vernieuwende organisatie, een saamhorige club van pioniers, en er is Melles alles aan gelegen dat zo te houden. ‘Ik heb vandaag nog een vacature geplaatst,’ zegt Hanneke van Bergen. ‘En ik vroeg Gerrit Melles gisteren wat voor iemand hij zoekt. En zijn antwoord was: iemand die alert en vindingrijk is. Niet een werknemer maar een medewerker, iemand die niet alleen maar opdrachten uitvoert, maar op zoek gaat naar nieuwe verbanden, of die ze herkent als ze zich aandienen.’ De vraag is hoe je zo iemand vindt. Bij het NIIOS begint dat al bij de toon van het sollicitatiegesprek. ‘We zoeken een bepaald slag volk,’ zegt Hanneke van Bergen, ‘mensen die we inmiddels goed kunnen herkennen. Wat de achtergrond is, doet er niet toe. Past hij of zij in het team, daar gaat het om.’

OPH//THE//RECORD 5

/// De Kliniek • NIIOS, Rotterdam

Deze reeks foto’s toont het centreren en ontvouwen van een DMEK-transplantaat in de voorste oogkamer van de patiënt. Er wordt een kleine luchtbel geplaatst tussen de naar binnen gekrulde randen van het transplantaat (A). Let op de blauwe verkleuring halverwege de canule: hieraan is te zien dat de canule in de omgekrulde vouw van het transplantaat is gestoken, een teken dat het transplantaat niet op de kop ligt (Moutsouris-teken, pijl). Door met de canule voorzichtige strijkbewegingen over de buitenkant van het hoornvlies te maken kan het transplantaat zo gedraaid worden dat het op de langste as van de voorste oogkamer komt te liggen (de horizontale meridiaan). Om het transplantaat vervolgens te ontvouwen kan er voorzichtig met de canule op het hoornvlies getikt worden, of de eerder ingebrachte luchtbel kan gebruikt worden (Dapena-manoeuvre) (B, C). De luchtbel wordt vergroot om het transplantaat verder te ontvouwen, en door bewegingen over het hoornvlies met de canule wordt het transplantaat gecentreerd. (D, E). De luchtbel wordt nog verder vergroot om het transplantaat volledig te ontvouwen en om het tegen de iris te plaatsen (de luchtbel bevindt zich tussen het transplantaat en het hoornvlies) (F, G). Na ongeveer tien seconden wordt deze luchtbel boven het transplantaat verwijderd en vervangen door een andere die aan de pupilrand wordt ingespoten (deze nieuwe bel bevindt zich tussen de iris en het transplantaat) (H, I). Er is een binnenwaartse vouw te zien op de vier uur positie, die ontvouwen wordt via een ‘bubble bumping maneuver’: door de luchtbel weg te duwen van de vouw ontstaat er enige stroming in de voorste oogkamer, waardoor de vouw op de rand van het transplantaat openklapt. (I-K). Nu er geen enkele vouw meer te zien is wordt de voorste oogkamer volledig gevuld met lucht - voor ongeveer een uur - zodat het transplantaat tegen het hoornvlies wordt aangeduwd (L).

‘We leggen ze meteen al voorbeelden uit de praktijk voor,’ vult Kim Herders aan, ‘en dan kom je er snel achter of iemand oplossingsgericht is, of juist afwachtend.’

overgave van de stad Ulm, in 1815 geschilderd door Charles Thévenin. ‘Dat is inderdaad van hem,’ zegt Kim Herders desgevraagd. ‘Heeft hij van zijn ouders gekregen toen hij een kind was. Hij heeft wel wat met Napoleon.’

‘En we proberen ze uit balans te brengen,’ valt Hanneke weer in. ‘Staat op hun CV dat ze goed Engels en Duits spreken, dan schakelen we daar opeens op over. Je moet bij ons namelijk heel veel en snel schakelen. Dus dat proberen we dan uit. Mensen die het leuk vinden een beetje uit evenwicht gebracht te worden tijdens een sollicitatiegesprek, die vinden het ook leuk om hier te werken. En die mensen vinden wij dan ook weer leuk.’ ‘De NIIOS manier van denken is out of the box, ondernemend en buiten gebaande paden om,’ besluit Kim.

We lopen de kliniek binnen. Het pand is een mengeling van professionaliteit en ongedwongen huiselijkheid. Overal heerst bedrijvigheid, er is niets dat verhult waar het hier om gaat: gesprekken en behandeling. We passeren spreekkamers, een onderzoekskamer met een Pentacam, een endotheelcamera, OCT en twee spleetlampen. ‘We doen onderzoek naar de effectiviteit en toepasbaarheid van DMEK.’, vertelt medisch bioloog Lisanne Ham, die op de DMEK is gepromoveerd. Een deur verder voert naar operatiekamers; geen volledig ingerichte OK’s maar veel zuiniger ingerichte vertrekken met Surgicubes, ook weer een vinding van Melles. Een soort open kubus waarin, als onder een omgekeerde afzuigkap, een kolom van steriele lucht ontstaat waarin geopereerd kan worden.

Ik kijk om me heen, op zoek naar sporen van dr. Gerrit Melles. Hij is dieper in het gebouw in gesprek met patiënten en als we zo de kliniek in gaan kunnen we hem zeker nog tegen het lijf lopen. Boven een van de bureaus hangt een in elkaar gepuzzeld schilderij van Napoleon met zijn troepen. Het tafereel is de

6 OPH//THE//RECORD

Daar vlakbij is de weefselbank, waar medisch bioloog Jessica Lie cornea ’s prepareert; bijna onzichtbare dubbel opgerolde rolletjes cellen in een voedselrijke vloeistof met de kleur van aardbeienlimonade. Alles onder een dak, alles binnen handbereik, en alles onder supervisie van het team, zodat de manier waarop de hoornvliezen worden geprepareerd helemaal zijn afgestemd op de DMEK.

Foto A: spleetlampfoto één jaar na DSEK. Ondanks volledige opheldering van het hoornvlies en minimale vertroebeling op de aanhechting van het transplantaat, is de best gecorrigeerde visus toch nooit boven de 20/100 uitgekomen. Foto B: Hetzelfde oog na een secundaire DMEK vanwege tegenvallende gezichtsscherpte. Al één maand na de operatie was de visus toegenomen tot 20/25. Uit: Parker J, Parker JS, Melles GRJ. Descemet membrane endothelial keratoplasty (DMEK): A review. US Ophthalmic Review 2013;6:29-32.

Jessica Lie

Weefselbank

En opeens verschijnt Gerrit Melles zelf; goedlachs, warmbloedige handdruk en bereid om zijn vroegere fascinatie met Napoleon in verband te brengen met de organisatie die hij heeft opgebouwd.

‘Als iemand tegen jou zegt: Dat kan niet, dat lukt je niet, dan heb je de neiging om te zeggen: dat zullen we nog wel ’s zien’ Het komt me voor dat je graag, net als Napoleon, met een groep getrouwen, mensen waar je echt van op aan kunt, onbekend gebied binnentrekt. ‘Ik vind dat mooi gezegd,’ zegt Melles. ‘Maar Napoleon kon dat vooral doen omdat hij in staat was om - wat de tegenpartij niet deed - niet alleen uit de adel te werven, maar ook jongens om zich heen te verzamelen die gewoon goed waren, ongeacht hun afkomst. En zo is het hier ook.

Waarom alles in één pand? ‘De onderdelen versterken elkaar. In de oogbank werken mensen die ook weer meewerken in de kliniek, en die dus zien dat de cornea die ze hebben geprepareerd terecht komt in het oog van een echt mens, met een naam. Dat geeft veel meer betrokkenheid en verantwoordelijkheidsgevoel.’ Het is opvallend hoe vaak die saamhorigheid en betrokkenheid in de gesprekken opduiken. Maar het heeft er vooral mee te maken dat Melles naar nieuwe wegen zoekt. Dan vind je weerstand op je pad. ‘Soms is de weerstand zo groot dat je de moed wel ’s in de schoenen zinkt,’ zegt hij. ‘Maar toch, als iemand tegen jou zegt: Dat kan niet, dat lukt je niet, dan heb je de neiging om te zeggen: dat zullen we nog wel ’s zien. Vervolgens ga je, als je kritiek krijgt, kijken of die kritiek terecht is. Je gaat evalueren en inschatten of wat je wil een lange termijn potentie heeft. Het heeft geen zin om een hele oorlog te voeren over iets waar je zelf niet in gelooft. Je filtert de ruis eruit en vanwege de tegenstand van buitenaf, komt saamhorigheid in de organisatie. Zo is het hier gegaan. <<

OPH//THE//RECORD 7

OPHTEC Kort ARTISAN Ambassador 2016

User meeting ESCRS ‘Den Blå Planet’, Kopenhagens aquarium, was de locatie van OPHTEC’s User meeting tijdens het ESCRS congres vorig jaar. Een rondleiding en een diner tussen grote hoeveelheden exotische vissen en planten in een gebouw met een zeer bijzondere architectuur. Een geslaagde avond!

Dr. Matteo Forlini, (Instituut voor Oogheelkunde, Academisch Ziekenhuis van Parma, Italië), ontving tijdens het ESCRS congres in Kopenhagen de ‘Artisan ambassador Award’ uit handen van OPHTEC directeur Erik-Jan Worst. Matteo ontving het award omdat hij de Artisan aphakia lens op een bijzondere manier in complexe chirurgieën en traumatologie gebruikt. In zijn toespraak refereerde Erik-Jan ook aan Matteo’s vader, Cesare Forlini, een Artisan gebruiker van het eerste uur die veel voor de promotie van de lens in Italië heeft betekend. Een presentatie over de Artisan Aphakia lens door Matteo Forlini kunt u vinden op ons YouTube kanaal: https://youtu.be/FVfzUgR4bNI

30 years of Iris Claw Mooie woorden voor Prof. Jan Worst en de door hem uitgevonden lenzen, tijdens de Ridley Medal Lecture ‘30 years of Iris Claw’ die dr. Güell (IMO, Barcelona) uitsprak tijdens de openingsVlnr: Fred Wassenburg (OPHTEC), Erik-Jan Worst, ceremonie van het dr. Güell en Yvonne Hernández (OPHTEC Spanje) na de Ridley Medal Lecture. ESCRS in Kopenhagen vorig jaar. Dr. Güell concludeerde dat zijn favoriete Artisan / Artiflex groep van (P)IOLs de test der tijd heeft doorstaan en nog steeds een veilige efficiënte en voorspelbare chirurgische procedure voor zowel phake als aphake ogen biedt. Hij voegde er aan toe dat hij verwacht dat in de nabije toekomst de uitkomsten van de lenzen door nieuwe ontwikkelingen mogelijk nog beter zullen worden. Als u de Ridley Medal Lecture heeft gemist kunt u hem bekijken op de website van ESCRS ON Demand (members only).

8 OPH//THE//RECORD

/// CPMA • Comprehensive Platform Management of Astigmatism

Nieuw:

CPMA

Comprehensive Platform Management of Astigmatism

Puntjes op de i bij astigmatismecorrectie Door niet alleen te focussen op een perfecte lens, maar ook op apparatuur voor preoperatieve metingen en cornea markering, is OPHTEC het eerste bedrijf dat astigmatisme correctie in de ruimste zin aanpakt door een samenwerking met specialisten op ieder onderdeel, want kennis van zaken speelt bij astigmatisme correctie een sleutelrol! Meer dan 25 jaar geleden implanteerde Kimiya Shimizu de eerste torische lens. Het was een three-piece PMMA lens die door een incisie van 5.7 mm in het oog in ging. De uitkomst voor wat betreft de distance visual aquity was nog niet zo slecht voor een eerste generatie lens; 20/25 of beter in 77% van de ogen maar de resultaten voor de rotatie waren minder indrukwekkend. Meer dan 20% van de lenzen roteerde 30° of meer en bijna de helft meer dan 10°. 1)

We zijn nu een aantal torische-lens generaties verder en de resultaten zijn sterk verbeterd. Naast betere lens modellen en materialen zijn ook op het gebied van preoperatieve metingen stappen gezet mede door digitalisering. Steeds betere apparaten zijn instaat om topografie en kromming van het hoornvlies nauwkeuriger te meten. Maar het behandelen van astigmatisme blijft precisiewerk en een goede afstemming van alle onderdelen uit het traject zijn van groot belang voor de uitkomst. Daarom biedt OPHTEC nu met haar Comprehensive Platform Management of Astigmatism (CPMA) alle benodigdheden en grensoverschrijdende know how voor het hele traject van de torische lens implantatie. Een bundeling van krachten door een samenwerking met de mensen achter de Cassini corneal shape analyzer en oogarts dr. Alan Brown die, zijn eigen perfecte cornea marker, Robomarker, ontwikkelde. CPMA is de volgende stap voorwaarts in de strijd tegen het astigmatisme bij cataract chirurgie. Als u belangstelling heeft voor CPMA dan informeren wij u graag uitgebreid in onze stand tijdens het NOG congres. Wilt u een presentatie op uw locatie? Maak dan een afspraak met uw OPHTEC-contactpersoon of bel of e-mail OPHTEC: 050 5251944 / info@ophtec.com. Shimizu K, Misawa A, Suzuki Y. Toric intraocular lenses: correcting astigmatism while controlling axis shift. J CataractRefract Surg 1994; 20:523–526

‘Wil je snel gaan, ga dan alleen; Wil je ver komen, ga dan samen’ - Afrikaans spreekwoord OPH//THE//RECORD 9

/// CPMA • Comprehensive Platform Management of Astigmatism

Perfectionisme & Precizon: een mooi huwelijk Dr. Long Ly over spiegelen, snijden, passen en meten Door: Marij Thiecke

Long Ly komt net kijken als oogarts - zo zouden we deze professional kunnen neerzetten. En dat gaan we niet doen. De energie, de eagerness, de hang naar perfectie en de focus op de mens achter het oog die hij tijdens het interview ten toon spreidt, maken dat leeftijd en ervaring namelijk al snel wegvallen. Waar het wel over gaat? Over spiegelen. Over meters maken als vakman. Over meters maken als wetenschapper. En natuurlijk over de noodzaak die je moet voelen om patiënten écht te helpen. Daar passen producten als de Precizon Toric en instrumenten als de RoboMarker heel mooi bij. Eagerness als spiegel dus: ‘Die happy patient als abstract begrip, dat is de kurk waarop mijn realiteit als arts drijft.’ Dr. Long Ly (33) specialiseerde zich tot oogarts aan het Leids UMC. Hij promoveerde cum laude aan de Universiteit Leiden op het immuunsysteem van het oog. Hij heeft zich verdiept in de oogheelkunde bij diverse centra in de Verenigde Staten. Tevens heeft hij regelmatig voordrachten gehouden op Amerikaanse en Europese oogheelkundige congressen. Zijn onderzoek is nationaal en internationaal onderscheiden met meerdere prijzen, waaronder door het NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek), de Rene Vogels oncologie beurs en de ARVO (Association for Research in Vision and Ophthalmology). Dr. Ly is sinds 2015 werkzaam als oogarts bij Bergman Clinics met aandachtsgebieden ooglid, cataract en refractiechirurgie.

10 OPH//THE//RECORD

Sinds maart 2015 werkt dr. Long Ly fulltime voor Bergman Clinics in Amsterdam, Utrecht en Ede. Inderdaad, een ‘commerciële jongen’. Ly: ‘Je zou kunnen zeggen dat ik voor het gemak van de commercie kies. Eerst promoveren en van de beste promotors leren - en dan Bergman? Niets is minder waar en ik hoop dat we steeds meer toeleven naar een wereld waarin je wordt beoordeeld op je vakmanschap. Bij Bergman kan ik mijn groeiende vakmanschap - dat is nooit af, of klaar - goed in praktijk brengen. 400 keer per jaar probeer ik het verschil te maken met een staaroperatie, voor de 400 mensen achter dat getal. Werken in een commercieel gedreven zorginstelling betekent niet dat je niet naar perfectie hoeft te streven. Ik zou willen zeggen: juist wel. Sterker nog, kwaliteit staat bovenaan, aangezien je door iedereen onder een vergrootglas wordt gelegd.’

Mondig Ly vervolgt: ‘Juist hier gaat het om shared decisions waarbij perfectie de hoofdrol heeft, anders dan bij bijvoorbeeld traumachirurgie. De verantwoordelijkheid die ik daarbij voel, is enorm. En het lekkere gevoel als het gewoon weer goed is gelukt, dat je die wereld voor de patiënt open ziet gaan, is mijn motivatie. Door mijn contacten met Somesh [noot redactie: Somesh Kohli is account manager bij OPHTEC] ben ik meer te weten gekomen over de Precizon Toric, door OPHTEC op de markt gebracht als de volgende stap in torische lenzen. De resultaten zijn zeer bemoedigend, dus besloot ik om 10 lenzen te testen. We werken hier niet met witte muizen maar met mondige patiënten, wat maakt dat ik alles wil en moet verantwoorden.’ Imperfecte wereld Ly gaat in op het concept: ‘Wat me meteen is opgevallen, is dat het een vergevingsgezinde lens is. Het is beloofd door OPHTEC, en de belofte wordt waargemaakt. Het concept is ingenieus, dankzij een ragfijn samenspel van elegante wiskundige formules in de optiek, mooie engineering in de vormgeving van de lens met grote haptics om goed verankerd te worden in de kapselzak en stabiliteit te bewerkstelligen. Je kunt stellen dat het uitgangspunt was dat de werkelijkheid niet perfect is, en dat die imperfectie moet worden omzeild met oplossingen die die imperfecte wereld meenemen.’

‘Die happy patient als abstract begrip, dat is de kurk waarop mijn realiteit als arts drijft’ Perfect plaatsen ‘Als je in een oog intervenieert, speelt sowieso dat je weinig tot niets aan het toeval wilt overlaten. Stabiliteit is natuurlijk een vereiste, net als perfecte centratie op de visuele as. Daarnaast speelt de pupilgrootte mee, en natuurlijk de manier waarop de lens wordt geïmplanteerd. De optelsom van al die factoren maakt het proces in het geval van een torische lens nog ingewikkelder. Met een kleine verschuiving of afwijking van het ideaal kun je al flink in de aap gelogeerd zijn. Met de Precizon Toric kun je iets afwijken en nog steeds een optimaal resultaat voor je patiënt bereiken.’

Meten is weten ‘Innovaties als de Precizon Toric zijn geweldig. De essentiële as-bepaling, net als de andere metingen vooraf, zijn ook volop in beweging. Ikzelf ben erg content met de RoboMarker waarmee de cornea gemarkeerd kan worden. Sinds kort gebruik ik hem - de inkt blijft mooi zitten, voor de patiënt is het niet al te spannend, en het apparaat is betaalbaar. Daarnaast is het belangrijk om de voor- en achterkant van het hoornvlies goed inzichtelijk te hebben, om goed resultaat van de lens te krijgen. Daarbij corrigeer ik uiteindelijk liever iets te weinig dan iets te veel.’ Kennispakket ‘Een ingreep gaat niet om de 8 snijminuten zelf. Het voortraject moet het beeld zo duidelijk mogelijk maken. Ook voor de Precizon Toric geldt dat je niet kunt beknibbelen op diagnostiek. De lens mag vergevingsgezind zijn, maar dat mag geen reden zijn om die ruimte voor lief te nemen, om niet te streven naar perfectie. Ik begrijp dat OPHTEC ook een kennistraject aanbiedt voor begeleiding van het kiezen van de juiste lens. Dat vind ik een mooi idee, een samenspel tussen de oogarts en de lensfabrikant. Je wilt als bedrijf toch ook dat je lenzen goed worden geïmplanteerd en op deze manier werk je dat denk ik in de hand. Toch mooi dat je als Nederlands bedrijf trouwens aan de weg timmert, en dicht bij de kern blijft. In de commerciële overkill die we als oogartsen te verhapstukken krijgen, vind ik de no nonsense aanpak van OPHTEC weer aantrekkelijk.’ Basis ‘Ondanks de innovaties waarin je je heel prettig kunt verliezen als professional, vind ik het enorm belangrijk om niet te vervreemden van de basis. Secuur hechten, minimaal invasief werken, zo kort mogelijk bezig zijn en dus eigenlijk: zo goed mogelijk mensen helpen. Het klinkt misschien als een dooddoener, maar dat is gewoon de basis. Wat er omheen komt is mooi maar die basis is heel simpel. Wat dat betreft had mijn oma in China gelijk - dat besef ik steeds meer. Ze wist al dat je ogen het belangrijkste zijn. Iets minder goed horen, dat kan. Minder beweeglijk zijn: vervelend. Maar niet of nauwelijks kunnen zien en daarmee overgeleverd zijn aan anderen - dat is ongeveer het ergste dat je kan overkomen. Ze leerde me ook om dicht bij mezelf te blijven, en om te doen waar je goed in bent - daar draait het om.’ Gut feeling Met al die apparatuur, meningen, oplossingen en variabelen blijkt er aan de onderkant van de streep beslist ruimte om te manoeuvreren. Maakt een intuïtief gebruik van die speelruimte iemand tot een ‘goede’ of minder goede specialist? Ly: ‘Ik kom natuurlijk nog maar net kijken, maar ik denk van wel. En daar komt de kwantiteit om de hoek kijken. Ik vind het belangrijk om de techniek helemaal onder te knie te hebben en te houden. Dat kan niet als ik mijn zelfopgelegde quotum niet haal en bijvoorbeeld zo diep in het onderzoek ga dat ik nauwelijks patiënten zie. Je wilt toch niet behandeld worden door een arts die oogchirurgie er bij doet? Inderdaad. Optimale finesse: dat ben ik verplicht aan mijn patiënten.’

OPH//THE//RECORD 11

/// CPMA • Comprehensive Platform Management of Astigmatism

Cassini

Twee Nederlandse bedrijven maken samen een verschil

OPHTEC en i-Optics werken sinds 2014 samen om uitkomsten van torische IOL implantatie te maximaliseren want OPHTEC’s Precizon Toric en de Cassini blijken een uitstekend team. Een interview met Jeroen Cammeraat, CEO i-Optics, die vertelt over zijn bedrijf en de Cassini. Wat was jullie eerste product? i-Optics is in 2007 van start gegaan en heeft na een aantal jaren productontwikkeling in 2012 het eerste product - EasyScan - op de markt gebracht. EasyScan is een apparaat dat op basis van confocale scanning laser Jeroen Cammeraat ophthalmospcope (cSLO) technologie het netvlies zonder enige vorm van dilateren in beeld kan brengen. EasyScan richt zich op de wereldwijde markt voor opticiens en optometristen die door middel van snelle en hoogwaardige netvliesdiagnostiek een

12 OPH//THE//RECORD

jaarlijkse ‘APK voor het oog’ aanbieden. Ook in Nederland wordt de EasyScan door steeds meer optometristen ingezet. Na de succesvolle start en snelle groei is EasyScan uitgesponnen als zelfstandige dochter van i-Optics BV. Daarna kwam de Cassini? Na de introductie van EasyScan is i-Optics vervolgens van start gegaan met de ontwikkeling en commercialisatie van Cassini. Cassini maakt gebruikt van een unieke - Multi-Color LED Ray Tracing technologie - waarmee de cornea op een zeer nauwkeurige wijze in kaart kan worden gebracht. Ook is Cassini door middel van 2nd Purkinje metingen in staat om de achterkant van de cornea te meten waarmee het totale optische effect van de cornea - ofwel de Total Corneal Astigmatism (TCA) - kan worden berekend. Deze TCA is erg belangrijk voor het verkrijgen van optimale resultaten bij cataract-chirurgie. Er werken nu zo’n 20 mensen bij Cassini. Het bedrijf is vooral actief in de Verenigde Staten, Spanje, Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk en een aantal landen in Azië zoals Australië, China, Maleisië en sinds kort ook Zuid-Korea.

De Cassini heeft de afgelopen jaren verschillende prijzen gewonnen: Best Technology (Cataract and Refractive Surgery Today), Best innovation (the Ophtalmologist). Waarin onderscheidt Cassini zich, in vergelijking met andere apparaten op de markt? Correctie van astigmatisme wordt door veel cataractchirurgen nog steeds als lastig ervaren. Omdat het voor traditionele diagnostisch apparatuur erg moeilijk is gebleken om nauwkeurige astigmatische metingen van de cornea te maken worden er tot op de dag van vandaag veel aannames gemaakt omtrent de bijdrage van de achterkant van de cornea. Door deze aannames is het moeilijk om tot goede en voorspelbare resultaten te komen.

‘De combinatie tussen een volwassen speler en een jong en snel innoverend bedrijf is absoluut een succes!’ De door Cassini gebruikte technologie om de voor- en achterkant van de cornea te meten is uniek en maakt het mogelijk om astigmatisme van de hele cornea (voor en achterkant) zeer nauwkeurig te meten. Dit is de reden waarom Cassini TCA bij veel klanten een erg belangrijke rol speelt om cornea astigmatisme volledig te begrijpen en zodoende goed te kunnen corrigeren. Meer dan 50% van alle cataractpatiënten wereldwijd heeft astigmatisme correctie nodig om tot de best mogelijke refractieve uitkomst te komen. De enorme behoefte aan een bril onafhankelijke uitkomst, in combinatie met het feit dat veel bestaande meetapparatuur moeite heeft om TCA te meten heeft veel bijgedragen aan ons succes. Cataractchirurgie is met meer dan 25 miljoen ingrepen in 2016 de meest uitgevoerde operatie wereldwijd en veel artsen blijven problemen hebben om het astigmatisme goed te corrigeren. De oogartsen die continu op zoek zijn naar verbetering van hun resultaten en alleen met het beste resultaat genoegen nemen vormen dan ook de basis van een snel groeiende groep van inmiddels meer dan tweehonderd Cassini-klanten. De unieke meeteigenschappen van Cassini TCA, in combinatie met het feit dat onze klanten uitstekende chirurgische uitkomsten bereiken zijn twee drijvende krachten achter het succes van Cassini in de markt.

Cassini-training door Joris Vogels (COO i-Optics)

Het zijn tevens twee belangrijke pijlers voor het verkrijgen van de recente Innovation Award en Best Technology predicaten. Waar loopt een jong bedrijf dat zich richt op oogheelkundige producten tegenaan? Voor jonge bedrijven binnen de oogheelkunde is het erg belangrijk om te focussen op één marktsegment en een beperkt aantal landen. Veel jonge bedrijven willen snel actief worden in veel landen tegelijkertijd, terwijl onze ervaring is dat focus essentieel is om een goede positie in een markt te veroveren en vanuit daar verder te bouwen aan expansie. Kun je iets vertellen over de samenwerking met OPHTEC? Onze gesprekken met OPHTEC zijn in 2014 begonnen en op basis van de wederzijdse interesse zijn we in Spanje van start gegaan met een samenwerking overeenkomst waarbij OPHTEC de commercialisatie en verkoop van Cassini voor z’n rekening neemt. Dit is beide partijen dusdanig goed bevallen dat we hebben besloten om onze samenwerking verder uit te breiden naar andere landen zoals Duitsland, Nederland, België en Zuid-Korea. OPHTEC beschikt naast een enorm goede naamsbekendheid en een geweldig portfolio over een uitermate getalenteerd team. Het is mooi om te zien hoe twee Nederlandse bedrijven een verschil kunnen maken voor duizenden patiënten wereldwijd. De combinatie van een volwassen speler en een jong en snel innoverend bedrijf is absoluut een succes! Wat zijn innovaties die bij i-Optics in de pijplijn zitten? We zijn voortdurend bezig met het verder verbeteren en het verder uitbreiden van onze functionaliteit. Een belangrijke focus hierbij is het integreren van de pre-operatieve diagnostiek van Cassini met de planning van de operatie en het stroomlijnen en automatiseren van de totale behandeling. Veel cataractchirurgen zien bijvoorbeeld graag een verdere integratie van Cassini bij lenskeuze en planning. Dit zijn we daarom samen met OPHTEC nu aan het onderzoeken. De Cassini levert nu al de data aan voor bijvoorbeeld de femto-second laser van Lensar zodat je een beeld gestuurde en geautomatiseerde behandeling kunt uitvoeren. Dit levert veel tijdwinst op voor de chirurg en nog betere uitkomsten voor de patiënt. Hetzelfde doen we met de Leica microscopen waar we de Cassini data als augmented reality tijdens de operatie projecteren in de microscoop. Daarnaast zijn we bezig met de veel gehoorde wens om de kwaliteit van de traanfilm en de ocular surface te meten. We zijn dan ook enorm enthousiast over het groeipotentieel binnen de oogheelkundige markt en zijn zeer positief over onze mogelijkheden om verder te blijven innoveren.

OPH//THE//RECORD 13

/// CPMA • Comprehensive Platform Management of Astigmatism

Robomarker Corneamarkeringsysteem

• Intuïtief in gebruik • zelf-nivellerend

• geïntegreerd fixatie licht

• markering blijft een uur zichtbaar

Woordzoeker Zoek de woorden in het blok met letters. Deze woorden kunnen van links naar recht of van rechts naar links geplaatst zijn, zowel horizontaal, verticaal en diagonaal. Na het wegstrepen van alle woorden blijven er een aantal letters over. Deze vormen de oplossing van de woordzoeker. Stuur de oplossing voor 30 april naar marketing@ophtec.com en maak kans op een Fitbit Activity Tracker.

G N

N O

H A

D O

N A

N G

Oplossing:

14 OPH//THE//RECORD

ARTIFLEX ARTISAN CASSINI

GRONINGEN IOL

OPHTEC

PRECISAL

PRECIZON RINGJECT

Terugblik op Jan Worst’s ‘Appropriate Technology’ Door: Anneke Worst

Prof. Dr J.G.F. Worst

Chirurgie maakt een belangrijk deel uit van het therapeutisch arsenaal van de oogheelkunde. Het aantal patiënten dat hier onder valt is aanzienlijk en velen van hen hebben een cataractoperatie ondergaan. De cataractchirurgie heeft vele tientallen jaren grote veranderingen ondergaan, vooral door de komst van de phako. Dat heeft vooral in ontwikkelingslanden grote problemen opgeleverd; men werd daar zeer afhankelijk van donaties. Dit is voor Jan Worst aanleiding geweest om te zoeken naar methodieken waarmee de kosten voor ontwikkelingslanden aanzienlijk gereduceerd konden worden. Hij ontwikkelde manieren om hele goedkope maar uiterst scherpe hechtnaalden en mesjes, diverse chirurgisch instrumenten en hulpmiddelen zelf te maken. Hij liet die technieken tekenen, vulde een viskoffertje met basismateriaal en zette een systeem op om de door hem uitgedachte technieken in de wereld uit te zetten op plaatsen waar dat nodig was. Dit leidde in 1980 tot de oprichting van ITIR (Intermediate Technology Information Ring) door dr. Rosbergen. De door haar ontwikkelde nieuwsbrieven werden in Afrika, India en Pakistan over ruim 600 oogartsen en medewerkers in oogheelkundige klinieken verspreid. Via deze ITIR nieuwsbrieven werden de oogartsen geïnformeerd over de mogelijkheden om via lokaal verkrijgbaar goedkoop materiaal de benodigde producten te vervaardigen. Deze producten moesten eenvoudig te fabriceren zijn en tevens goed te steriliseren. Er werden in de loop der jaren 34 verschillende nieuwsbrieven verzonden, elk met kostbare informatie. In 1988 werden de nieuwsbrieven gebundeld en in boekvorm uitgebracht. Hierbij hebben een aantal oogartsen een duidelijke rol gespeeld, waaronder Peter Hardus, Koen Koppert, Kees v.d. Windt en een donatie van de Tijssen Foundation. Het boek werd Appropriate Technology in Ophthalmology genoemd (ITIR publication).

>> Jan Worst heeft destijds ook een instructie film voor het maken

van de instrumenten opgenomen. Deze film kunt u bekijken op YouTube.com/Ophtecbv (afspeellijst: Historical videos).

We laten u een paar voorbeelden zien van de door Jan Worst uitgedachte methodieken om scherpe micromesjes te fabriceren en fijne cornea- sclerale hechtnaalden, die met behulp van een speciale buigtang werden gefabriceerd en een enorme besparing hebben opgeleverd in al die klinieken in ontwikkelingslanden. >>

OPH//THE//RECORD 15

Microsurgical Needle & suture manufacturing By: J.G.F. Worst; N. Aponno | Drawings: Wim Velt

This chapter describes a do-it-yourself method to needle manufacturing under less privileged conditions than in ophthalmic hospitals in America and Europe. Equipment: a pair of prefabricated needle bending pliers, a pair of round tipped pliers, a needle holder, a 30 gauge injection needle, a bobbin with 50 mu soft stainless steel thread (or an other suturing material).

• The needle is broken off by multiple to-an-fro bending movements over a small angle, while grasping it with a needle holder. Note: do not bend over a large angle, otherwise a sharp burr will be formed which cuts off virgin silk sutures! • The broken off cone is slipped backwards over the suture.

• Straighten 25 cm soft stainless steel (or other) suture from the bobbin with the needle holder. Cut the straightened part of the suture of the bobbin. • Pass the straightened suture through the lumen of the needle, until the end disappears just inside the tip.

• One may now break off the needle a second time. This results in an ‘identification tag’. Compress the tag with the round tipped pliers.

• The 30 g needle is placed between the jaws of the needle bending pliers. The bevel of the needle tip should face the concave female side of the jaw.

• In case of a stainless steel suture: stretch it before use, to remove any kinks.

• The needle is compressed with the pliers. During compression, some counter pressure must be exerted on the needle in order to prevent it from slipping. Note that the rear part of the needle remains open.

Manufacturing ophthalmic surgical knives By: J.G.F. Worst; N. Aponno | Drawings: Wim Velt

• After bending, the needle is removed carefully from the pliers. Note: Take care that the tip of the needle does not touch the pliers, as this will inevitably blunt it.

Equipment: a 1.0 cc. tuberculin syringe, a 16 Gauge injection needle, 0.5 mm. steel wire, door hinge blade breaker and screw (prefabricated), non-breakable razor blades, a pair of scissors, a triangular file, a needle holder, a pair of round tipped pliers. • Position the razorblade between hinge with the edge of the blade aligned to the scratch.

16 OPH//THE//RECORD

• Break the blade on hinge against table surface, with pushing and pulling movements. Result: Blade edge of 1.6 mm.

Preparation of the blade holder: • File a notch on the 16 Gauge needle, with a triangular file. • Break off the tip of the needle.

Wegens uitbreiding zoeken wij op korte termijn een: • Blunting the anterior part of the broken off needle. • Reaming the inside of the needle. The tip of the triangular file is used for this purpose. • Flattening the end of the needle (using the pair of flat tipped pliers), with 0.5 mm. wire inside cannula.

oogarts (m/v)

Wij zoeken:

Fixation of the blade sliver: • Push the blade into the needle. Keep the sharp edge directed away from yourself to protect the sharp edge. • The blade is pushed deep into the needle and will fixate itself automatically. The blade should be held at a short distance from the needle when pushing it in, otherwise it will bend. • Cutting off the blade with high quality scissors (the cutting edges of the scissor should be about 90˚). Start cutting from the sharp edge of the razorblade, otherwise the tip will bend.

Een enthousiaste en ervaren collega die wil meebouwen om de ambitie van onze organisatie, het beste voor ogen, waar te maken. U zult zelfstandig als oogarts binnen onze oogkliniek functioneren. Affiniteit met refractiechirurgie is daarbij een pre. Het team waarvan u deel uitmaakt bestaat uit zes collega oogartsen en wordt ondersteund door een orthoptiste en enkele optometristen. De spreekuren worden ondersteund door TOA’s. U bent bereid actief te participeren in de overlegstructuren van de medische staf.

Wij bieden: Een prettige werksfeer en enthousiaste collega’s. Het salaris is conform AMS met een aantrekkelijke toeslag en goede secundaire arbeidsvoorwaarden.

Inlichtingen: Voor inlichtingen kunt u contact opnemen met mevrouw Geke Hoekstra, Algemeen Manager of mevrouw Marijke Letsch, Medisch Manager, telefoonnummer 050 368 22 22. Hoe kunt u reageren: U kunt een bondige brief met curriculum vitae sturen naar solliciteren@omc-hanzekliniek.nl.

OMC HanzeKliniek is een extramuraal oogheelkundig

• Use the cut-off needle cover for protection of the blade (e.g. during sterilization or storage).

centrum. In onze moderne oogkliniek bieden we alle oogzorg onder één dak, zoals reguliere oogheelkundige zorg, brilvervangende chirurgie en optiek.

OMC HANZEKLINIEK • HET BESTE VOOR OGEN

OPH//THE//RECORD 17

Bijzondere gevallen Artisan Aphakia 4.4/7.5 | +40.0D | Patient MJ | 46 yo In onze serie ‘Bijzondere gevallen’ deze keer een bijdrage van Dr. Mariano Royo (Hospital San Rafael & Instituto Oftalmologico in Madrid). Dr. Mariano Royo implanteerde bij een vrouw met microftalmie een +40D, kleine Artisan Aphakia lens en een op maat gemaakte Trimax IOL +48.5D in sulcus en behaalde een mooi resultaat. Hieronder zijn verslag:

May 2009 • Woman 46 years old; OS Rx (spectacle) +14.0D 1st surgery: pars plana vitrectomy + lensectomy preserving anterior capsula. Surgeon: Dr. Carlos Mateo, retina surgeon from IMO, Barcelona

July 2010 • Calculation IOL by OPHTEC BV TrimaX Patient Design IOL +48.5D implanted in ciliary sulcus. Surgeon: Dr. Mariano Royo Post op refraction -1.25 @ 155º

February 2016 • OD Rx (spectacle) +16.0 x -0,5@140º April 2016 • Surgery: VPP posterior vitrectomy + intracapsular (very weak zonula) lensectomy Surgeon: Dr. Carlos Mateo, retina surgeon from IMO, Barcelona.

October 2016 • Implantation of Artisan Aphakia Calculation IOL by Ophtec BV • Artisan Aphakia Patient Design Optic diameter 4.4 mm, Overall diameter 7.5 mm, +40.0D Surgeon: Dr. Mariano Royo

10 days Post op; Rx = +1.50@130º

18 OPH//THE//RECORD

Uitgaan in MAASTRICHT? Drs. Karin van de Kar van Oogkliniek Maastricht deelt haar persoonlijke favorieten: Hotels

• Hotel les Charmes, Capucijnerstraat. • Hotel Huize Poswick, Buitenhotel in Kanne (België, 5 autominuten van het Vrijthof). • Hotel Derlon. • Hotel Kruisherengang.

Ontbijt

• Coffeelovers, Plein 1992. • Café Tribunal, Tongerse straat: Maastrichtse klassieker voor spiegelei.

Brunch

Diner

• Gio’s: feestelijke Italiaan en vooral geen pizza-Italiaan in fraai oud pand aan het Vrijthof aan de Servaaskerk kant. Neem het menu, er is niets anders. (reserveren noodzakelijk). • Mijn favoriet van het moment: Taverna Vaca, Koestraat eerste restaurant links komende vanaf het Onze Lieve Vrouwenplein; mediterraan lekkers, bestel meerdere kleine gerechten en meerdere verschillende glazen wijn (geen grote groepen mogelijk). • Café Sjiek: hoek Begijnenstraat en Pieterstraat. (Maastrichtster kan niet en reserveren ook niet, soms lange wachttijd maar gezellig aan de bar).

• Vanaf 10 uur: De Comedie (op verwarmd terras) Onze Lieve Vrouwenplein, hoek Wolfstraat.

• Harry’s Restaurant in Wijck: eten als in een Parijse top-brasserie. Net over de oude brug over de Maas. (reserveren noodzakelijk).

Lunch

• Restaurant en filmtheater Lumiere: gerestaureerde elektriciteitscentrale van de Sphinx servies-fabriek door de ontwerpers van Hotel New York. Goede sfeer met divers film gaand publiek en grote groepen mogelijk. (reserveren

• De Comedie: op een mooie frisse dag kun je hier met een dekentje op het verwarmde terras prima lunchen en mensen kijken op het Onze Lieve Vrouwenplein. Lastiger wordt het voor grote groepen, de ruimte tussen de verschillende tafeltjes is erg klein. • Café Zondag: klein Amsterdams aandoend lunch café in Wijck (stationskant van de Maas) met goede soepen, broodjes en salades. Vlotte jonge types (jongemannen met baard). • Het Brandt weer: in de oude brandweerkazerne groot lunch restaurant met tegelvloer en -wanden en vintage meubels. • De Tapijn: nonchalant restaurant voor lunch, tussen de oude legerbarakken op het terrein van de Tapijnkazerne grenzend aan het stadspark. Zie bij ‘diner’ voor ook uitgebreide lunch

Borrel

• Café de Bobbel: stamkroeg van veel ‘bekende’ Maastrichtenaren maar inmiddels ook voor jonger publiek, klassieker.

noodzakelijk).

• Voor goede Thai of Indonesisch of overige, check de met prettige restaurantjes gevulde Rechtstraat, net over de Servaasbrug, komend vanaf het centrum over de Maas richting station eerste straat rechts (niet kade). • Ook in Wijck: modern restaurant Umami, voor erg goed Japans eten. Meerdere kleinere gerechten kunnen gekozen worden om samen te delen. (Grotere groepen mogelijk, reserveren noodzakelijk).

• Tout a fait: één ster heeft dit moderne restaurant off the beaten path in de Bernardusstraat waar met liefde heel goed gekookt wordt. (Grotere groep kan, reserveren noodzakelijk).

• Grappig klein Belgisch restaurantje Witloof, in de Bernardusstraat waar ik lang niet meer geweest ben maar waar het altijd vol zit. • Beluga: beroemd fraai sterren restaurant in moderne stadvilla aan de voet van de hoge brug aan de overkant van de Maas. Culinaire en trendy top ervaring. • Maar als er iets te vieren is: de moeite waard in ‘mijn’ prachtig Jekerdal: Chateau Neercanne, voor eeuwig Michelin gekroond!

Doorzakken

• Wijnbarren in de Koestraat.

Wazig zien?

• Retour naar hotel of Oogkliniek Maastricht. U bent dan de eerste om 8 uur.

OPHTEC

& ASTIGMATISME

ARTIFLEX

Toric

Geen postop rotatie

CPMA | Comprehensive Platform Management of Astigmatism

‘Wil je snel gaan, ga dan alleen; Wil je ver komen, ga dan samen’ Afrikaans spreekwoord

www.ophtec.com