chapeau sous chapeau
Dag oude zieke boom. Dag prachtige zomer.. Het is herfst!
Buurtjournaal nr. 3
nr. 3
Je kunt op elk moment van de dag bij ons terecht voor een ovenv ovenvers brood, b een krakend vers belegd broodje, een heerlijke broodsna broodsnack en
Kom naar Bakker Bart!
e vlaaien t s r e k k e De l a tellen vi s e b e n i onl rt.nl
akkerba
www.b
Openingstijden: maandag 09:00 - 18:00 8:00 dinsdag 09:00 - 18:00 8:00 woensdag 09:00 - 18:00 donderdag 09:00 - 21:00 vrijdag 08:30 - 18:00 zaterdag 08:30 - 17:00 BakkerBart Wirdumerdijk 5 8911 CB Leeuwarden Tel: (058) 212 55 09 Fax: (058) 216 80 95
De lekkerste
MERK INTERACTIEF
GRAFISCH
W W W. B W H O N T W E R P E R S . N L EMMAKADE 74A
D E M A K E R S VA N L E E U W A R D E N C U LT U R E L E H O O F D S TA D 2 0 1 8 / D E M O A N N E / R E S T Y L E H U I S S T I J L G E M E E N T E L E E U W A R D E N H Û S & H I E M / P O D I U M V L I E L A N D / K E N I N G FA N ‘ E G R E I D E / E L F S T E D E N R O E I M A R AT H O N / S L A C H T E M A R AT H O N J A N E R I N G A K L E E D T M A N N E N / K & M YA C H T B U I L D E R S / K E U N S T W U R K / H A R R Y VA N I N T E R I E U R / F R I T S J Ü R G E N S KALKDIJK FYSIO- EN MANUELE THERAPIE / OMRIN / WERF IJLST / JEUGD DANSOPLEIDING FRYSLÂN W E R K M A N H O R S E S H O E S / M I D N I G H T W A L K L E E U W A R D E N / P O Ë Z I E R O U T E L E E U W A R D E N / G E A R C O Ö P E R AT I E J E L L E D E J O N G A R C H I T E K T E N / S L U M P O I L / TA N X X / D I T T O N / G I L I A M F Y S I O T H E R A P I E / H E I T & M E M J A C H T W E R F D E J O N G / S A S K I A , V R O U W VA N R E M B R A N D T / E M PAT E C / N O O R D P E I L / AT E L I E R M O O I D R E N T H E O N D E R W I J S G R O E P F I E R / L S V / D E B O E R E G B E R T S A D V O C AT E N / H I G H T I D E / H A R R Y VA N K O Z I J N E N / T Û K W E N J E N
Redactioneel
Inhoud
V
Schip verbouwen? Daar is lef voor nodig!
olgens de Gemeente Leeuwarden is onze Oranjewijk gebouwd tussen 1895 en 1918. Wijkbewoners die hun ogen de kost geven zullen al talloze keren hebben opgemerkt dat we een gietijzeren monument bezitten waarop dat begin ‘Anno 1895’ staat afgebeeld. Inderdaad: aan weerszijden van de fietsbrug over het Nieuwe Kanaal op de 4 gietijzeren lantarenpalen.
We zijn nu alweer 118 jaren verder en erg benieuwd hoe de Oranjewijk zich in de naaste toekomst gaat ontwikkelen. Gaan we een enorme impuls krijgen van Leeuwarden als Culturele Hoofdstad van Europa 2018? En is de Mienskip in de Oranjewijk al een volstrekt vanzelf sprekend begrip waarvoor we alleen nog maar nieuwe toepassingen hoeven te vinden? Even een voorbeeld. Onder de titel ‘Het wiel is al uitgevonden’ lazen we over een wijkinitiatief in Amsterdam: ‘We zijn in 2011 begonnen met 70 zonnepanelen op het dak van de Weidevogelschool in Amsterdam-Noord. Er deden 20 huishoudens mee met uiteenlopende beweegredenen, zoals duurzame energie opwekken, samen met buren iets ondernemen en minder afhankelijk zijn van energiebedrijven. Inmiddels ondersteunen we overal in Nederland initiatieven. Het wiel is immers al uitgevonden.’ Was getekend: Eric de Lange van www.zonopnederland.nl. Gemakkelijk te vertalen naar de Oranjewijk. Je ziet gelijk het enorme dak van ‘De Klasse’ in de Gysbert Japicxstraat voor je, bedekt met zonnepanelen en goed voor de energiebehoefte van 20 of meer huishoudens in de buurt. We eindigen met een oproep: wie stuurt voor komende nummers van de buurtglossy plannen in met praktisch uitvoerbare en vernieuwende ideeën voor de Oranjewijk om tussen 2013 en 2018 bij te dragen aan Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018? We wachten met spanning af. Hein Kraij
Coverfoto: Op 26 september 2013 werd een zieke iep gerooid in de Willem Lodewijkstraat.
Y/IJ kwestie: Heibel in de Japicxstraat Upgrade: tûtsje fan Ma®xima Wie zijn vrouw lief heeft, kastijdt haar De eerste bioscoopondernemer in Nederland Praamvaren is hot! Lef! Blijf niet zitten met die financiële vraag! MS Fonds zoekt collectanten Brood weggooien hoeft niet meer Iepziekte velt monumentale reus Een etalage vol souvenirs Wirdumerpoort Colofon Ken uw wijk Open podium buurthuis
4 10 13 15 16 21 22 25 25 26 28 30 33 34 34 35
VerBouWen eMMakaDe
schip veRbouWen? daaR is lef vooR nodig! Niet alleen huiseigenaren in de Oranjewijk timmeren wat af, ook scheepseigenaren kunnen zich behoorlijk in het zweet werken ter meerdere eer en glorie van een prettig onderkomen. Dus wordt het tijd voor me om me op één van de schepen aan de Emmakade te begeven en mijn licht op te steken over de ins en outs van de verbouwing van Lidewij en Auke. Door eerdere bezoeken aan een dergelijk schip wist ik een beetje wat ik kon verwachten, maar toch ben ik verrast: lekker licht, lekker ruim en gewoon lekker voelend, allemaal niets mis mee! Er is al heel wat versleuteld aan dit r0buuste, in 1927 gebouwde schip. De oorspronkelijke eigenaar had drie schepen laten bouwen, eerst de Wilhelmina, de Wilhelmina 1 en de Wilhelmina 2, waarvan de laatste de grootste en de zwaarste was. De Wilhemina 2 voer tussen Weesp enRotterdam, met van alles en nog wat aan lading Dit schip, later ook nog ‘De Korenbloem’ en ‘Nei’t wurk’ geheten, Auke de sloper werd uiteindelijk omgedoopt tot Petro, genoemd naar Auke’s kinderen Petra en Ronald.
Roestbult Ruim 22 jaar geleden mochten Auke en zijn toenmalige vrouw zich de trotse eigenaren noemen van dit schip. Nou ja, trots….het schip was in een slechte staat van onderhoud, het was drie jaar onbewoond geweest en het was feitelijk een ‘roestbult’, zoals Auke het noemde. Er was weliswaar een poging ondernomen door de vorige eigenaren om de zaak wat op te knappen, maar dat was vooral provisorisch en niet grondig gebeurd. Het was een vochtige, lekkende toestand, maar voor Auke mocht dat de pret niet drukken. Ik neem aan dat de onderkant van zo’n schip zo ongeveer net zo belangrijk is als de bovenkant van een huis en aan deze onderkant mankeerde niets. Integendeel: we hebben het hier maar liefst over 8 streep!! Ahum, u zei? De onderkant is van oorsprong 8 millimeter dik en dat is niet misselijk voor een schip. Hij is nu op de dunste plek 5,5 mm. en dan te weten dat heel veel schepen oorspronkelijk ‘slechts’6
4
Buurtjournaal nr. 3
mm hebben. Je kunt er zo de Noordelijke IJszeeroute mee doen. Dat we het maar weten!
Honderd karaats gouden handen Maar verder was het de eerste maanden/jaren behoorlijk afzien voor het gezin met twee jonge kinderen: alle ramen lekten, het dak lekte, het gas werkte niet, het was soms niet warm te krijgen en de nieuw aangeschafte matras was na een jaar beschimmeld. Leven op een schip wordt door menigeen geromantiseerd: het is stoer, het is knus, het is overzichtelijk, het is apart en bij sommige mensen kun je er giga mee scoren. Maar Auke had een reëel beeld van het werk én een reëel beeld van zijn capaciteiten, waarbij vooral de combinatie van de zaken stevig overdenken en het hebben van pakweg 100 karaats gouden handen méér dan handig waren…
Auke met pa Ate en broer Johan aan het werk
Het schip werd leefbaar gemaakt door Auke (zo werd de oude stuurhut zo goed als vervangen door nieuw), maar het leven gaat zoals het gaat en een scheiding volgde. Hij had even andere zaken aan zijn hoofd en de zaak lag een tijdje stil. Aan de woonkamer was nooit wat ge-
daan, deze was afgetimmerd met mahoniehout en er lagen tegels op de vloer. Op zich niet zoveel mis mee, maar de isolatie liet te wensen over, met een beetje wind waaide je binnen spontaan uit je bloesje. Auke houdt van comfort, dus er moest iets gebeuren aan die binnenstormpjes. In eerste instantie werd het plafond aangepakt. Dan is het snel een niet meer zo overzichtelijk geheel in zo’n kamer. Sommige mensen noemen dat een grote zooi. Of troep. Omdat een mens nou eenmaal afwisseling in zijn leven nodig heeft, richt Auke zich niet alleen op het plafond en de zooi, maar ook op café De Rus. Soms, op een avond, ter ontspanning. Hij komt Lidewij tegen, die als een blok valt voor het gegeven dat Auke op een schip woont.
Heftige verwarring Auke heeft in de gaten dat –wil hij deze erg leuke vrouw houden- hij toch minimaal een acceptabele woonkamer moet bouwen. Er gaat dus geklust worden. De eerste kerst die ze samen met hond Bino (bruidschat van Lidewij) doorbrengen, wordt gekenmerkt door heftige verwarring. Elke keer als Lidewij thuiskomt na het werk, staat de kerstboom ergens anders in de kamer, gesierd met plastic hoedje ter bescherming tegen het stof. Iedereen die wel eens verbouwd heeft (en er tussen woonde), weet dat het een kwestie is van continu verplaatsen. Een flexibele kerstboom, twee flexibele mensen en geen kerstbal gesneuveld! Lidewij heeft er veel lol om gehad, ze hadden een prima kerst. We zijn inmiddels twee koffie verder en ik bedenk hoe leuk dit is: twee mensen die zó enthousiast Het populierenhout is binnen, Lidewij is tevreden
Buurtjournaal nr. 3
5
worden, het behang wordt op een mooie onderwand bevestigd (gelijk spel, het zal Lidewij een biet zijn wat er onder haar behang zit), het behang moet er weer makkelijk afkunnen (gelijk spel, zolang het zit, vindt Lidewij het prima), Lidewij kiest de decoratie uit (punt voor Lidewij). Kortom: 2-2, en iedereen gelukkig.
Nooddouche Het volgende project is de badkamer. Omdat de hedendaagse mensch niet zonder douche kan, moest er een nooddouche geconstrueerd worden. Heel toevallig had broerlief nog een douchebak (wie heeft zoiets niet als reserve in zijn schuurtje staan?) en ach, we kunnen die wasbak ook nog wel even ophangen en als we toch bezig zijn, gebruiken we onze nieuwe douchekop en nieuwe wastafelkraan ook gelijk maar. Want Auke had de hele badkamerinventaris reeds vier jaar geleden gekocht. Omdat hij na lang nadenken wist wat het moest worden en omdat het toen voor een goede prijs te koop was… Ik zie de nooddouche. Nooddouche??? Ik zie een prima badkamer, helemaal niets De nooddouche is klaar mis mee en mochten wij in de Oranjewijk over hun schip vertellen, over de geschiedenis, over hoe ze omgaan met ooit last hebben van het de verbouwing, over hoe rijk ze zich ermee voelen. En ze hebben elkaar stankoverlast: gevonden als het op voorbereiden aankomt: beiden hebben geduld om zullen Lidewij en zaken te overdenken, in de week te leggen, te bespreken en als er dan een Auke niet zijn, want idee gevormd is (na een gemiddelde zwangerschap van een paar maan- die kunnen glorieus den): sneupen. Waar is het betaalbaar, het hoeft niet allemaal nieuw te douchen! zijn, maar wel goed, heeft Marktplaats wat, wat heeft de groothandel? Stekkerdozen. Die hebben ze ook. Met Die hobby delen ze en dat lijkt me supergezellig. een afstandsbediening kunnen ze in één Behanghengeltjes Natuurlijk hebben ze ook wel eens tegengestelde ideeën, het zijn per slot keer alle lichten dovan rekening net mensen. Lidewij wil behang, Auke zegt dat dat heel ven. En gelukkig ook erg ‘not done’ is op een schip. Enige vrouwelijke sluwheid is Lidewij niet weer aandoen. Hartvreemd en –zoals inmiddels bekend- ze heeft geduld. Gedurende zo’n stikke handig. Ze anderhalf jaar (kan ook twee jaar geweest zijn, deze mensen kijken niet hebben een heleboel op een paar maanden) gooit ze behanghengeltjes uit: niet te veel pushen, stekker-dozen en één wel noemen, eens een leuke behangbrochure laten slingeren en erg en- daarvan gebruiken ze thousiast zijn over het behang bij vrienden. Auke voelt langzaam aan dat voor hun kerstverlichhij deze strijd niet gaat redden, dus de onderhandelingen vangen aan. En ting (ja, zij zijn die van ze komen er uit: de wand (punt voor Auke, één wand) mag behangen de slee en het rendier).
6
Buurtjournaal nr. 3
Kent u die film waarbij pa het huis overvloedig versiert, op het moment suprême de omgeving versteld wil doen staan, maar dan hopeloos faalt? Daar moest ik aan denken toen Lidewij en Auke me vertelden over hun test van de kerstverlichting: het zaakje deed het, zij deden het uit en daarna ging het spontaan weer aan. Tot drie keer toe…beetje spooky wel. Dus maar eens naar buiten met het spul, waar ze de buurman tegenkomen, zelfde merk afstandsbediening in de hand, zich afvragend hoe het kan dat de lichten in zijn woonkamer elke keer weer spontaan aangaan. Wegens snode plannen van Auke en Lidewij kan ik nu niet zeggen hoe dit mogelijk was.
Grootste succes
graaft in zijn geheugen, maar is het uiteindelijk eens met zijn vrouw. We schakelen over naar een aantrekkelijker onderwerp: grootste succes. Voor Auke is dat het bij elkaar rapen van de moed om er met de woonkamer weer tegenaan te gaan en voor Lidewij is het haar ‘doordrammen’ over licht (qua kleur) hout, hoewel veel scheepbewoners haar bezworen dat dat niet ‘des scheeps’ was, is of zal worden. Het werd mooi, licht populierenhout, afgelakt met waterbasislak, zodat het niet vergeelt. Auke is op een boot geboren en deels getogen en het bleef trekken, hij ervaart vrijheid en nabijheid van natuur op een boot. Lidewij, weliswaar schippersbloed via eerdere generaties, maar zelf geen ‘schippersvrouw’ voelde zich thuis, voelde dat het schip iets met haar deed wat ze eigenlijk niet meer kwijt wilde.
Als ik vraag wat de grootste blunder was tijdens de verbouwing, schiet Lidewij spontaan in de lach: “Auke, blunders?? Onmogelijk!” En hij
Janny Kamp
Een resultaat om trots op te zijn.
Lidewij en Auke
Buurtjournaal nr. 3
7
Onze therapeuten:
Ynse de Boer Fysiotherapeut Manueel therapeut
Eke Siebinga Fysiotherapeut nek/schouder/hoofdpijn Sinds juli 2012 zijn wij als praktijk werkzaam binnen het medisch centrum Buitenhove. Deze stap bracht ons meer ruimte, een grote en goed uitgeruste oefenzaal en meerdere zorgdisciplines onder een dak. Het Fysiofrisoteam bestaat uit zes fysiotherapeuten en ĂŠĂŠn oefentherapeute, ieder met een eigen specialisme. Hiermee proberen wij de voor U optimale zorg te verlenen. Onze benaderingswijze is individueel gericht, met persoonlijke aandacht en professionele begeleiding. Binnen onze praktijk bestaan er ook mogelijkheden om te oefenen in klein groepsverband.
Martine de Jong Oefentherapeut Cesar
Dick de Roest Fysiotherapeut Fysiotherapie voor ouderen
Ita de Roest-Luth Fysiotherapeut Bekkenklachten en Bekkenbodemfysiotherapie
Sina Keuning Fysiotherapeut, Haptonomie, Psychosomatische fysiotherapie. Praktijk FYSIOFRISO J.H. Knoopstraat 6-e, 8933 GS Leeuwarden tel.: (058) 213 59 56 , info@fysiofriso.nl www.fysiofriso.nl
Wijkzorgcentrum Greunshiem Tjotterstraat 16, 8937 AS Leeuwarden Wijkzorgcentrum Het Nieuwe Hoek Hoeksterpad 16, 8911 JW Leeuwarden
Leoni Bouma Fysiotherapeut Kinderfysiotherapeut
Wijkinfo Wie wat waar
Activiteiten in het buurthuis Iedere 2e en 4e maandag van 19.30 tot 21.30 uur: Meditatie in de traditie van Thich Nhat Hanh (Wim Overdijk) Telefoon: 058 - 256 3100 Email: w.overdijk1@kpnplanet.nl Op maandag van 12.00 tot 21.00 uur: Chelloles (Annette Scholten) Telefoon: 06 - 29 518 136 Email: langestrijkers@gmail.com Website: www.annettescholten.nl
Op woensdag van 14.00 tot 17.00 uur en van 20.00 tot 22.30 uur: Creatief schilderen met Henk Krist Telefoon: 06 - 26 218 914 Email: henkkri@gmail.com Website: www.lineone.nl/henkkrist Op woensdag van 15.30 – 18.30 uur Blokfluitles (Broer Giesing) Email: b.giesing@chello.nl
Op dinsdag van 15.30 tot 19.00 uur: Fluitles (Gera van der Meulen) Telefoon: 06 – 18 845 178 / 050 – 556 53 62 Email: gefluit.gera@gmail.com
Op donderdag van 19.00 tot 22.00 uur: Trekzakclub (Trees Veenstra) Telefoon: 058 - 266 5270 Email: hveenstra.4504@telfort.nl
Op vrijdag van 9.30 – 12.00 uur: Open atelier: Werken met speksteen (Sjoukje Maria Kramer) Telefoon: 0519 - 561 997 of 06 – 15 954 254 Website: www.rouw-atelierfriesland.nl Op vrijdag van 20.00 tot 21.00 uur: Freestyle Kung Fu lessen (Tinus Donderwinkel Telefoon: 06 -14 216 317 Website: www.kungfutinus.nl Op zaterdagochtend: Yoga (Fokke Jansen) Telefoon: 06 - 18 370 729 Email: fokkejansen@hotmail.com Website: www.ajani-yoga.nl
Wijkvereniging Oranjewijk Doede Postma, voorzitter Johan Willem Frisostraat 19 058 - 214 31 53 jwfriso19@lijbrandt.nl Eelke Heidinga, penningmeester Emmade 18 058 - 212 87 52 eelke@emmakade18.nl Hilde Douma, secretaris Emmakade 112 058 - 212 58 08 Email: hildedouma112@hotmail.com
Minne Velstra Willem Lodewijkstraat 101 Email: info@havenfamkes.nl Beheerder wijkgebouw: Henk Krist 06 - 262 189 14 Email: henkkri@gmail.com
Activiteitencommissie • Gerard de Jong Email: gerardpvda@hotmail.com • Ines Jonker Email: inesmjonker@lijbrandt.nl • Femke Molenaar Email: femkemolenaar@chello.nl • Liesbeth Wierda Email: deddelies@hotmail.com
Beheerder speeltuin: Victor Plomp Email: victorplomp@gmail.com
Wijkpanel oranjewijk Fred Boonstra Emmaplein 9 tel. 058 – 2125149 Email: a.boonstra1@upcmail.nl
Gerard de Jong Gijsbert Japicxstraat 40 tel. 058 - 2133843 Email: gerardpvda@hotmail.com
Christine Pietersen Emmaplein 4 tel. 06-47 892 112 Email: oranjewijkpanel@gmail.com
Sita Vogelsang Willem Lodewijkstraat 105 tel. 058 – 2139848 Email: sieta1@hotmail.com
Buurtjournaal nr. 3
9
DE COLUMN VAN LUUK Y / IJ
Y/IJ kwestie: Heibel in de Japicxstraat In de Gysbert / Gijsbert G. Japixcstraat is de afgelopen zomer grote verdeeldheid ontstaan over een onverkwikkelijke vervelende IJ/Y kwestie. De gemoederen liepen zo hoog op, dat zelfs het gewone schrijven noteren van een letter IJ of Y in een woord al tot heftige burenruzies heeft geleid. Ook eindigde een litteraire carrière in diepe smart en is schrijven werken voor dit blad een heikele activiteit geworden.
Research De kwestie wekt meer dan irritatie, zo is de afgelopen maanden duidelijk helder geworden. De GGD signaleert een opmerkelijke opvallende groei in het gebruik van prozac en vergelijkbare andere antidepressiva in de straat. Desgevraagd laten de huisartsen in onze wijk buurt zich hier-
De ene helft van de straat zegt te wonen in de Japicxstraat met een Ypsilon oftewel i-grec. De andere helft claimt een adres met de ‘lange ij combinatie van de letters i en j’. Ontstond de verwarring doordat de auteur van straatnaambordjes de beide varianten op tamelijk een beetje willekeurige wijze manier heeft gebruikt op zijn de blauwwit geëmailleerde werkstukjes?* Nee, de kwestie gaat veel dieper en dateert zelfs al van voor de uitvinding van het straatnaambordje, leert onderzoek van de Oranjeglossy dit tijdschrift dit blad.
Onvriendelijkheden Schermutselingen Vooral bewoners van de huizen die van gemeentewege zo’n straatnaambord op hun gevel kregen geschroefd moeten het de laatste tijd periode ontgelden. Een aantal I-en-J voorstanders heeft onlangs rauwe (of was over liever niet uit. ‘Ik heb een beroepsgeheim’, verklaarde één van hen, het nou rouwe) eieren gegooid tegen één van de met een i-grec bord uit- ‘dus ik wil er niks over kweit. Maar mijn de wachtkamer zit sinds deze geruste gevels. Uit wraak lieten i-grec fans de volgende nacht drie pak- affaire opspeelt wel voller dan tijdens bij met een gewone griepepidemie.’ ken bevroren zuivelproducten (met een inhoud die klinkt als: jochurt- ‘Al die opwinding is niet nodig’, probeert literatuurhistoricus drs. Karel eis) leeglopen op de stoep van een I+J huis. Zelfs het gewone gebruik van de gewraakte letters kan al leiden tot onvriendelijkheden represailles. De auteur van dit stuk probeert tegenwoordig net als veel andere buurtbewoners om redenen van persoonlijke eigen veiligheid dan ook het gebruik van woorden waarin deze twee letters voorkomen zoveel mogelijk als maar kan te mijden voorkomen.
Braamhaar de gemoederen te sussen. ‘De kwestie is al zo oud als Japicx zelf. Tijdens Gedurende zijn diens eigen leven worstelden hijzelf de auteur en mensen uit zijn omgeving Bolsward, waar Japicx woonde, al
10
Buurtjournaal nr. 3
wijtske. En ik schrijf er met grote kijletters op: ONDERSCHIJDING GEWIJGERD! En dat breng ik fijn in de publicitijt! Ik laat mij door de overhijd niet langer afsijken. Heb ik vanaf nu kijharde schijt aan.’ Het is de vraag of de GJ straat en Taekema hier zonder gemeentelijk ingrijpen activiteit van het hogere gezag ooit weer uitkomen. Maar zoals een oud Nederlands spreekwoord zegt: komt tijd wat je op het klokje ziet, komt raad. met de spelling van de naam. Daarvoor werden Gysbert Japix, Gysbert Japicx, Gijsbert Japiks en alle combinaties die je daar maar van kunt maken gebruikt. Dus niet alleen twee varianten van de voornaam, maar ook nog eens drie van de achternaam.’ Hij Braamhaar onderzoekt nu of die naamsverwarring misschien zelfs de basis is geweest voor het veelgeprezen schrijverschap auteurschap van Friesland’s beroemde in 1666 overleden renaissancekunstenaar. ‘Net als een ongelukkige jeugd kan ook een op meerdere manieren te spellen naam wel eens het begin hebben gevormd voor het schrijverschap een mooie carrière als dichter en romancier.’ *Desgevraagd verklaarde de kort na het intreden van de recessie met wachtgeld gestuurde ambtenaar die vroeger de straatnaambordjes maakte: ‘Tja, die Japicxstraat. Staat de voornaam er in twee versies op? Dat verbaast me helemaal niks. Ik was elke keer bij het maken volledig geconcentreerd op die gekke cxs combinatie. Dus die voornaam, daar heb ik nooit goed naar gekeken. Nu u erover begint: het verbaast me zelfs dat ik daar nooit per ongeluk een ei in heb gezet.’ +++++++ Luuk van der Veen
Weigering Blinde woede en diepe smart strijden vechten om voorrang bij in het gemoed van de hedendaagse literator Bearnd Taekema, niet geheel toevallig in onze eigen GJ-straat woonachtig. In 1983 won Taekema als aankomend dichter de G. Jaipxckprijs belangrijke grote onderscheiding waaraan de naam van diens vermaarde voorganger is verbonden. Kort daarna kocht de poëet een huis in de naar dit laureaat genoemde straat en sindsdien is Taekema een echte G. Japicx-adept. De inmiddels 86-jarige man, die sinds het begin van diens heftige schrijversblokkade writers block in 1991 helaas niets meer publiceerde, vraagt zich nu vertwijfeld in grote verwarring af: ’Wat heb ik destijds toen gewonnen? Is het de ene of de andere prijs bekroning?’ Even vullen de ogen van de dichter zich met tranen. Maar dadelijk meteen herpakt Taekema zich en herkennen we weer dat rebelse dat hem in de vorige eeuw zo’n gevierd schrijver provopublicist maakte. ‘Ik weet het’, roept hij de schrijver Teakema. ‘Ik plijt vanaf nu vrijelijk voor de ij. Die prijs gaat terug naar gedeputeerde Janne-
Buurtjournaal nr. 3
11
Clif van der Veen mob. 06-24513534
Achter de Hoven 79 8933 AH Leeuwarden info@clifafbouw.nl
www.clifafbouw.nl
Wim Teeuw Foeke Sjoerdswei 26 • 8914 BH Leeuwarden telefoon: 06 53 976 549 website: www.cadenzacatering.nl • email: info@cadenzacatering.nl
V5 Vertalerscombinatie Emmaplein 6 8933 BS Leeuwarden Tel. 058 299 84 00 Fax 058 299 83 99 v5vertalers@planet nl www.v5vertalers.nl
12
Buurtjournaal nr. 3
Serious Request Lege flessen
Upgrade: tûtsje fan Ma®xima
U
heeft haar vast voorbij zien komen. Op der dan Marxima bereid gevonden om mee te 4 september liep onze eigen Ma(r)xima gaan Upgraden. Als er 1 fles werd ingeleverd door de Oranjewijk! Die middag vond na- kreeg de bewoner een tûtsje van Marxima. melijk de Upgrade Tûtsje van Marxima plaats. Als ze meerdere flessen inleverden mocht er Een Upgrade is een ludieke actie waarmee de een duurzaam cadeau uitgezocht worden bij wereld een beetje beter wordt. Deze Upgrade Marxima die als tafeldame meeliep door de werd uitgevoerd door de studenten van de stu- Oranjewijk. Allerlei toepasselijke cadeautjes waren vooraf door gulle sponsoren beschikdentenvereniging Osiris. De studenten hadden een leuke Upgrade be- baar gesteld. Er kon gekozen worden voor dacht door langs de huizen in de Oranjewijk ecologisch toiletpapier, biologisch afbreekbare te gaan om lege flessen in te zamelen. Hiermee glazen, bekers, borden en bestek of een duurwilden ze hergebruik van flessen stimuleren, en zame waterfles. was het tegelijkertijd een mooie manier om extra geld voor Serious Request in te zamelen. De studenten van studentenvereniging Osiris Maar alleen lege flessen inzamelen was niet erg haalden winkelwagentjes van de Albert Heijn ludiek of uitdagend. En zo werd niemand min- aan de Emmakade en gingen enthousiast van
start. De meeste bewoners wisten dat de Upgrade plaatsvond en sommigen hadden buiten bij de duur een tas met flessen opgehangen omdat ze niet thuis waren. Er was zelfs een meneer die bijna 300 flessen buiten had neergezet! En andere bewoners stonden al te popelen tot ze aanbelden en er waren bewoners die het niet wisten maar de meesten hadden wel een lege fles in huis staan. De bewoners vonden de duurzame cadeaus leuk en een kusje van Marxima is altijd meegenomen. Toen ze de route hadden uitgelopen kwamen we uit bij de Albert Heijn aan de Emmakade. Daar hebben de Upgraders een half uur voor de flessen automaat gestaan om alle lege flessen in te leveren. Het flessen aantal kwam op ruim 1000 flessen wat €237,50 opbracht. Het statiegeld is door de manager Erik-Jan Ruseler verdubbeld. De opbrengst bedraagt €475,- en gaat naar Serious Request, welke aan het einde van dit jaar met het glazen huis in Leeuwarden staat. Dit jaar besteedt Serious Request aandacht aan kinderen die onnodig sterven aan (de gevolgen van) diarree. Namens het Team Consumptie Verplicht, Annick Koning Een prachtig filmpje van de actie staat op: http://www.youtube.com/ watch?v=qv3miN-eLy0
Buurtjournaal nr. 3
13
kookiMpressies Van peter jeeninga poMpoensoep Van nigella
Wie zijn vRouW lief heeft, kastijdt haaR Een paar maanden geleden bracht de Engelse kunstverzamelaar en miljonair Charles Saatchi dit heerlijke en oud Nederlands spreekwoord in de praktijk en probeerde zijn vrouw, de bekende BBC tv-kok Nigella Lawson op een terras van een restaurant in Londen te wurgen. Hulde! In deze tijd van recessie is dit een toe te juichen ontwikkeling.
E
chtscheidingsadvocaten hebben weer werk, huizen in het hogere segment worden weer verkocht, gekneusde kinderzieltjes moeten geheeld worden bij psychiaters, kortom werk en omzet. En dan heb ik het nog niet eens over de bladen en televisie.
Ach, plotseling denk ik aan de veel te jong overleden schrijver Adriaan Jaeggi. Adriaan was een begenadigd levenskunstenaar en lekkerbek. Over Nigella Lawson schreef hij: Ik heb een afspraakje met Nigella vanavond. Ze gaat voor me koken. Nou is koken niet het eerste waar ik aan denk bij Nigella. Eerder denk ik aan een scene uit een Amerikaanse B-film: het is een broeierige avond in het zuiden, zij staat in de keuken. Met tedere maar krachtige bewegingen kneedt ze het maïsbrood, waarbij het late middagzonlicht door de jaloezieën intrigerende streeppatronen op de welvingen van haar lichaam werpt… Voor vrienden heb je wat over. Vooral voor die getalenteerde vriend die elk gestorven apparaat binnen no time weer tot leven weet te wekken, als een moderne gebedsgenezer. Deze, steeds zeldzamer wordende personen moet je koesteren. Maar je moet ook eens iets terug doen. Zo werkt dat. Toen van zijn kant de vraag kwam om op zijn verjaardag iets te koken, heb ik volmondig ja gezegd. Maar toen door hem beslist werd dat dat pompoensoep moest worden, kwam mijn aarzeling. Pompoen, alleen het woord al. Het klinkt zo zielig, geen woord met een V.O.C. mentaliteit. Geen gerecht om vierentwintig vrouwen bij te versieren…
Pompoensoep Met Zoete Aardappelen Van Nigella
Niet dat ik een hekel aan pompoen heb maar Ingrediënten lekker….Nou nee. Maar mijn verdorven brein 1 ui, grof gehakt heeft wel een link gelegd tussen pompoen 2 flespompoenen, ongeschild, gehalveerd, van en….Nigella Lawson. Nu weet u vast dat sinds pitten ontdaan en in stukken van 3 x 2 cm. de publicaties van Dick Swaab over ons brein, 500 gram zoete aardappelen, ongeschild, in ik hier niets aan kan veranderen, maar toch. schijven van 3 cm. dik Ik geef u dadelijk het recept voor de pom- 60 ml. olijfolie poensoep van Nigella. Maar u belooft mij dit 1 theelepel kaneel recept 1 keer per jaar tegen de herfst te maken, ½ theelepel nootmuskaat voor een jaar te verstoppen, om weer over te 2 liter groentebouillon gaan naar die heerlijke soepen met veel vlees, 125 ml masala urenlang getrokken bouillons met speklappen, 125 gram blauwe kaas, verkruimeld ribbetjes, kluiven en worsten. Afgesproken. Ik 250 ml. karnemelk weet alleen niet of bij het schrijven van een vegetarisch recept mijn pc dit wel accepteert, zij Bereiden is aan vlees verslaafd. Verhit de oven tot 180 graden C. Leg de gehakte ui en de stukken pompoen en zoete aardappel op een bakplaat. Sprenkel er wat olijfolie over en bestrooi met kaneel en nootmuskaat. Rooster ze in de oven tussen 1 en anderhalf uur, alles moet zacht zijn, ze moeten niet zwart kleuren. Haal ze uit de oven. Pureer de groenten, terwijl ze nog warm zijn in twee porties, terwijl je aan elke portie 500 ml groentebouillon toevoegt. Doe de gepureerde groenten in een pan. Laat de blender nog even draaien met de rest van de bouillon. Doe er, wanneer je de soep voor het serveren opwarmt, de masala bij en proef op zout en peper. Pureer de blauwe kaas en de karnemelk en giet het mengsel in een kannetje. Sprenkel bij het serveren wat van dit mengsel in elke kom. Laat het kannetje op tafel staan, zodat je gasten er meer van kunnen nemen als ze willen. Peter Jeeninga
Buurtjournaal nr. 3
15
De coMeBack Van De eeuW george christiaan slieker
de eeRste bioscoopondeRneMeR in nedeRland Het is zozeer een schot voor open doel dat ik het echt niet kan laten. Na het artikel over het Barnum & Bailey Circus (dit voorjaar) en de bijdrage over de Droomfabriek (in het zomernummer) móet gewoon nog een afronding volgen over een bijna vergeten maar sedert kort herboren Leeuwarder. Iemand die de comeback van de eeuw heeft gemaakt en in mijn gesprekken met Jan Brugman voortdurend genoemd werd. Een techneut en kermisexploitant, een copywriter avant la date, een origineel en fantasierijk ondernemer en tenslotte iemand die toch maar te boek staat als de eerste bioscoopondernemer in Nederland. U heeft het al geraden: we hebben het hier over George Christiaan Slieker.
Slieker in woord en beeld
het futuristische spel ‘De Magnetische Vischtent’, waarmee je in dat jaar zelfs een plaatsje verovert op de Wereldtentoonstelling in Amsterdam.
In Wikipedia wordt G. C. Slieker als volgt omschreven: ‘(George) Christiaan Slieker (Leeuwarden, 19 Daar kijk je naarstig uit naar een nieuwe kermisattractie en die vind je in januari 1861 – Drachten, 8 maart 1945) was een de vorm van een draaiorgel. Maar je wilt meer, iets geheel nieuws. Het Nederlands filmvertoner in de begintijd van de jaar daarop ga je met Geertruida naar een tentoonstelling in Berlijn waar cinematografie. Hij groeide op in een Friese fa- je de eerste filmvoorstellingen meemaakt met een kinematograaf als projector. Die vinding slaat in als een bom. milie van rondreizende kermismensen. In de lente van 1896 kocht hij een cinematograaf die was gemaakt door H.O. Foersterling Iemand noteert later in een interview met Slieker: & Co en gaf hij op 17 juli 1896 in een kermis- ‘Wat hij daar nu te zien kreeg, overtrof werkelijk al zijn verwachtingen. tent op het Wilhelminaplein in Leeuwarden Hij zag menschen op een doek, die heen en weer liepen, komische scènes opvoerden en ten slotte in het niet verdwenen. Waarlijk, een echt zijn eerste filmvoorstelling. Hij begon een rondreizende filmvertoning on- wonder! – Dat zou iets voor ons zijn – dacht de heer Slieker onmiddelder de naam Grand Théatre Edison. Tijdens de lijk en ging opgewonden naar zijn zaak terug. De ‘Magnetische Vischvoorstelling in Utrecht in Park Tivoli werd de tent’ kwam hem van nu af aan armelijk en belachelijk voor, hij moest die eerste Nederlandse film vertoond, de Gestoorde wondermachine, die een Franschman zou hebben uitgevonden, absoluut hebben.’ Hengelaar van M.H. Laddé.’ En nu de beelden die hierbij horen. Verplaats je eens in de schoenen van de hoofdpersoon Christiaan Slieker. Je bent opgegroeid op een schip in een van de Leeuwarder grachten in een gezin van zeven kinderen. Je begint al op je 18e als kermisondernemer en trouwt op je 27e met de vijf jaar jongere Geertruida Akkerman, afkomstig uit een kermisfamilie. Het is dan 1887. Jullie krijgen twee kinderen. Je probeert voor je gezin de kost te verdienen door op de kermis een eenjarige dreumes uit Terwispel van zestig pond zwaar tegen een klein entreeprijsje ten toon te stellen. Later exploiteer je een werptent, daarna een loterij en in 1895 schiet je raak met
16
Buurtjournaal nr. 3
De primeur Dan begint na aanschaf van het magische apparaat een periode van experimenteren met zijn gloednieuwe kermisattractie. In wervende advertentieteksten spreekt hij van het GRAND THÉÂTRE EDISON. En op de kermis zelf zullen ongetwijfeld uit zijn mond woorden geklonken hebben als: ‘Heeren, boeren, burgers en buitenlui, gaat dat zien, gaat dat zien. Het grootste wonder der techniek.’ Op het Zaailand, tegenover het Paleis van Justitie vindt op 17 juli 1896 de primeur plaats die in de Leeuwarder Courant bij herhaling werd aangekondigd. De verslaggever van de LC is bijzonder enthousiast over de eerste vertoning met de Kinematograaf: ‘Wat het is? Het zijn series fotografische moment-opnemingen, die op natuurlijke grootte in al haar kleurenpracht met kolossale snelheid worden weergegeven, zoodat
Geertruida Akkerman
George Christiaan Slieker
straattooneeltjes, watervallen, stadsgezichten, ’t komen en gaan van sneltreinen enz. enz. natuurgetrouw worden vertoond. Per minuut worden voor het oog 900 photografiën voorbijgevoerd. (…) Bijzonder schoon is het van de Kinematograaf dat het toestel niet alleen de beelden op natuurlijke grootte weergeeft, doch tevens met alle kleurenpracht. Men ziet b.v. een danseres in afwisselende kleuren, men meent de danseres vóór zich te zien; nu trilt haar kleed in donker violet, dan glooit het in een roode kleur, nog een beweging en smaragdgroen is het toilet. Even origineel is de voorstelling van een drietal Fransche balletdanseressen, die als ’t ware van het doek in ’t publiek willen springen. Iedere dag is er wat nieuws te zien. (…) Wie het heeft gezien, staat er ‘versteld’ van.’
Vertoningen
Op - en ondergang
Voor de familie Slieker breekt een intensieve tijd aan van zoveel mogelijk vertoningen op zoveel mogelijk plaatsen met zoveel mogelijk variatie in het filmaanbod. George Christiaan bedient de kinematograaf en de lichtbron, zijn vrouw doet de kassa, hun kinderen rollen in de pauze de vertoonde filmpjes op en ze hebben iemand in dienst die de stomme bewegende beelden van commentaar voorziet, de explicateur. De voorstellingen zijn zeer populair en stromen vol. Al snel trekken ze niet meer alleen maar van kermis naar kermis maar treedt het Grand Théâtre ook op in schouwburgen en zaaltjes overal in het land: Haarlem, Rotterdam, Alkmaar, Nijmegen. Ook tijdens de wintermaanden gaan de vertoningen door, vaak op vaste plekken zoals Tivoli in Utrecht. Het filmprogramma wordt steeds uitgebreider en de Sliekers verzorgen soms wel vijf voorstellingen per dag.
Om een indruk te krijgen van de inkomsten en uitgaven van de reizende bioscoop Slieker: Allereerst moest natuurlijk de bioscooptent van 130 mtr2 met ruim honderd zitplaatsen bekostigd worden. Verder de Kinematograaf die hem waarschijnlijk 1250 Rijksmark kostte. Daarbij kwamen de cilinders met samengeperste zuurstof voor de lichtbron à raison van f. 80,00 per stuk. En tenslotte kostte elke film 100 gulden. Er kwamen entreegelden binnen: aanvankelijk 50 cent voor de eerste rang (20 zitplaatsen) en 25 cent voor parterre (96 zitplaatsen), een paar jaar later respectievelijk 25 en 15 cent en daarna nog minder. De eerste jaren kon het gezin Slieker heel aardig rondkomen maar naarmate er meer concurrentie kwam en de nieuwigheid er voor het publiek een beetje af raakte, ging het bergafwaarts. In 1907 werd het Theater Edison opgeheven, de tent werd verkocht en Slieker ging het wat kalmer aan doen. Einde
Buurtjournaal nr. 3
17
van een tijdperk. Einde van een bijzondere onderneming van een gedenkwaardige oud-Leeuwarder. Zijn vrouw overlijdt op 11 maart 1934 in Drachten en George Christiaan Slieker blaast zijn laatste adem uit op 9 maart 1945 te Assen. Samen delen ze een graf of de Zuiderbegraafplaats in Drachten waar, op verzoek van Slieker, de grafsteen voorzien wordt van de tekst: ‘EERSTE BIOSCOOPONDERNEMER IN NEDERLAND.’
Wonderbaarlijke come-back En toch houdt het verhaal hier niet op. George Christiaan Slieker beleeft een comeback in vijf delen. 1. Allereerst was daar, nog tijdens zijn leven, de viering van het veertigjarige bestaan van de film in 1935. In het kader van de feestelijkheden wordt één van de uitvinders van de kinematograaf Louis Lumière naar Nederland gehaald en ook Slieker krijgt een uitnodiging. De
18
Buurtjournaal nr. 3
clames voor het Grand Théâtre EDISON ‘Wereldkroniek’ schrijft in haar verslag: (Nieuw! Nieuw!) lezen we de tekst: ‘Op ‘Tussen de gasten die eenigen tijd geleden 25 november 1896 vond in de hier gelegen in de Cinetone Studios ter eere van LuParktuin Tivoli de eerste filmvoorstelling mière bijeen kwamen, viel een oude heer in Utrecht plaats. De voorstelling werd op, van wien niemand wist, wie en wat hij gegeven in de reisbioscoop van de Friese was. Het bleek echter spoedig dat de bekermis-exploitant Christiaan Slieker.’ scheiden onbekende in het feestelijke donkerblauw een der interessantste figuren der geschiedenis van de Nederlandse cinema- 4. Tien jaar later organiseert Museum Smallingerland te Drachten in 2006 (111 jaar na tografie is, dien men in de loop der jaren de eerste filmvertoning op het Zaailand) volkomen heeft vergeten.’ een kleine tentoonstelling ter nagedachtenis van Slieker. Hier is onder andere de 2. Vervolgens verschijnt in 1995 een boekje originele projector van onze eerste biosvan Harm Nijboer en Asing Walthaus met coopondernemer te zien. de titel: ‘George Christiaan Slieker (1861 – 1945): ‘De eerste bioscoopondernemer in Nederland ’. Het is inmiddels vijftig jaar na het 5. En nu de apotheose van dit verhaal: op zijn blog van 11 maart 2010 schrijft overlijden van onze hoofdpersoon en honSlieker-kenner Asing Walthaus over het derd jaar na zijn eerste bioscoopvertoning op de kermis op het Zaailand. monumentje te Utrecht dat het ‘Helaas niet in Leeuwarden, maar in Utrecht’ 3. Dan onthult een jaar later op 29 november hangt. En even verderop staat hoopvol: 1996 burgemeester van Utrecht Ivo Opstel‘Dat overtref je hier alleen nog door een ten een plaquette ter ere van Slieker. Behalvan de zalen in het nieuwe Leeuwarder filmhuis dat op het Zaailand komt (als alve een afbeelding van Slieker’s bekende re-
les doorgaat) naar Slieker te noemen’ En jawel hoor! We hebben het inmiddels mogen meemaken in een vorm die de hoopvolle gedachte van Walthaus ruimschoots overtreft. Op 21 maart 2013 maken alle Friese kranten en nieuwszenders bekend dat het nieuwe filmhuis in Leeuwarden de naam Slieker Film gaat krijgen, een waardig eerbetoon aan de oude pionier. En dan ook nog eens in het nieuwe gebouw van het Fries Museum, pal aan het Wilhelminaplein waar dezelfde George Christiaan Slieker nu 117 jaar geleden ‘het mooiste, het schoonste, wat tot heden op het gebied van electriciteit is uitgevonden’ aan het blij verraste publiek toonde. Trakteer jezelf aan het eind van deze wonderbaarlijke geschiedenis nog even op de Slieker Film Trailer die je met een enkele vingerbeweging op Google kunt oproepen. Hein Kraij
Bronnen: • George Christiaan Slieker 1861 - 1945 / Harm Nijboer & Asing Walthaus - Leeuwarden: Perio, 1995 • de Moanne jiergong 11 / numer 5 / juny 2012 • Geschiedenis van de Nederlandse Bioscoop tot 1940 Karel Dibbets & Frank van der Maden (red.) - Weesp: Het Wereldvenster, 1986 • interviews met Slieker in het Nieuwsblad van Friesland (1935) en de Leeuwarder Courant (1936)
Buurtjournaal nr. 3
19
Garage Emmakade E.Hoeksma
GARAGE EMMAKADE
uw Bovag autobedrijf voor:
· Occasions · Onderhoud · A.P.K. · Banden · Accuʼs · Uitlaten · AIRCO Service · Motor storing
Al meer dan 35 jaar een vertrouwd adres voor onderhoud en APK.
www.garage-emmakade.nl
Emmakade 148 - 8933 AX Leeuwarden - Tel. 058 212 82 13 - Fax 058 216 44 50
BEKIJK JE STAD EENS VANAF HET WATER PRAMEN EN FLUISTERSLOEPJES
Praamvaren is hot! Het wordt steeds drukker en gezelliger in de Leeuwarder stadsgrachten. Oude pramen, fluisterbootjes, kano’s, motorbootjes - of wat daarvoor moet doorgaan - varen kriskras door de grachten. En het zijn heus niet alleen toeristen. Ook talloze Leeuwarders leren hun stad van een andere kant kennen.
A
ls je geen zin hebt om met je familie, vrienden of collega’s een avond in een restaurant door te brengen, te fietsen, paintballen, bowlen of wat verder maar vertier brengt, is bootjevaren een leuk alternatief. Je hoeft niets anders te doen dan aan boord te stappen, je bent lekker buiten, drankjes, hapjes kunnen mee en je kunt een blik werpen op de fraaie panden en bruggen en nog eens ‘Hé Jopie’ schreeuwen, als er daadwerkelijk een Jopie langs de gracht fietst. Want een luidruchtig gebeuren is het soms wel. Zingende mannen en vrouwen, begeleid door gitaar of ukelele. Dames en heren die hun eigen vrijgezellenfeestje vieren, met Prosecco of Rosecco voor de dames en Beerenburg/Juttersbitter voor de heren. Gezelligheid gegarandeerd.
maar in een stoere, robuuste, stabiele en veilige sloep.’
Anderen varen juist wel graag in zo’n ‘aftandse’ praam. Zo heeft schipper Gosse Hiemstra twee pramen in de vaart, de ‘Plant’ (12 personen) en ‘De Swarte’ (18 personen). Geen fluisterpramen, maar robuuste authentieke pramen, waar je in de Plant op het ‘pluche’ kunt zitten, aldus Gosse. In De Swarte is het andere koek, daarin zit je op heuse melkbussen, die inmiddels wel voorzien zijn van zachte kussentjes. De Plant kost € 40,= per uur, De Swarte € 60,= per uur, inclusief schipper. Beide pramen kunnen ook worden ingezet als ‘barbecuepraam’. Of in combinatie met andere arrangementen via City Events.
Praam met schipper en gids
Instappen in de Oranjewijk
Robuuste praam met melkbussen
De grootste club waar je terecht kunt is de Stichting Praamvaren. En dan is er nog ‘De Lytse Tolve’, de praam van onze overburen Minse Ruim dertig vrijwilligers (mannen) loodsen je door de stad met de Dijkstra en Bettie Spits. Minse heeft deze originele Friese zeilpraam al fluisterpramen ‘De Greatte’ (20 personen), ‘Pake Rein’ (24 personen) tien jaar in zijn bezit en sinds deze zomer doen ze rondvaarten met de en ‘De Nije’ (28 personen). Van 1 mei tot 30 september verzorgen zij Lytse Tolve. Er kunnen maximaal 18 personen mee, catering en muziek rondvaarten voor € 5,= per persoon. Het hele jaar door zijn de pramen kunnen in overleg worden geregeld. Kosten € 125,= voor 1,5 uur, inclusief ook te huur. Vanaf € 95,= per uur heb je een praam met schipper en gids. schipper. De praam is ook te reserveren via Café De Spoek. Voordeel De horeca springt hier uiteraard leuk op in. Liuwherne, By Ûs, Grand voor Oranjewijkers: je kunt instappen in je eigen wijk…. Café Onder de Kelders, De Koperen Tuin, Het Pannenkoekenschip, Salonboot De Gaasterland en het Boomsma Museum verzorgen hap- Alle pramen varen door de Leeuwarder grachten en de Potmarge, maar jes en drankjes aan boord of een diner nadien. Al dan niet met theater. op verzoek wordt er ook buiten Leeuwarden gevaren. Rasechte Leeuwarders hebben soms geen idee waar ze zijn of hoe een markant gebouw Fluistersloepjes er vanaf de waterkant uitziet. Leeuwarden is prachtig vanaf het water. Ik Een andere club is Greenjoy. Zij hebben een paar fluistersloepjes liggen zou zeggen: doen! aan de Willemskade (bij de beurs), waar je heel makkelijk met je mobiele telefoon de sloep kunt huren en betalen. Maximaal 8 personen kun- Christine Pietersen nen erin, voor een uurtje betaal je door de week € 15,= en in het weekend € 25,=. Greenjoy is opgericht door Rob Veldt, Sven Gribnau en Michel www.praamvarenleeuwarden.nl / www.leeuwarden.greenjoy.nl / Doggenaar. Volgens hen heeft sloepvaren ‘een wat kakkineus imago, met www.leeuwardencityevents.nl teakdek, blauwwitte kussens en champagnekoelers.’ In hun beleving gaat Gosse Hiemstra: 06 21 452 256 het om ‘zorgeloos genieten op het water. Niet in een aftandse praam, Minse Dijkstra / Bettie Spits: 06 - 22 394 113
Buurtjournaal nr. 3
21
een Barista Met passie Voor het Verre oosten rienk eDens
lef! Dat was wat ik in eerste instantie dacht toen Doppio Espresso op het Wilhelminaplein geopend werd. Het plein lag helemaal op de schop en opeens ontdekten we vanuit het Hemastraatje dat er een moderne koffietent geopend was. Met eindelijk eens allemaal soorten goede koffie.
N
ou ben ik van de lekkere koffie. Ook al was er bijna geen brood op de plank in mijn twintiger jaren, op de een of andere manier had ik wel altijd de mooiste espressoapparaten met schuimer. A few cappucino’s a day keeps the doctor away…..
Goed, Doppio is wat prijzig, maar op de ochtendwandelingen gingen we er de afgelopen twee jaar regelmatig een bakkie doen (wat toch wel als vloeken in de kerk voelt om het zo te noemen). Koffie mèt, want loop de vitrine met heerlijkheden maar eens voorbij…
De mooiste wijk Wie schetste mijn verbazing: Rienk Edens, de uitbater van Doppio Espresso is een rasechte Oranjewijker. Ik weet niet meer hoe ik erachter kwam, maar ik geloof dat ik hem zijn huis uit zag komen. Dat verrassen-
RIENK NAM ALTIJD ZIJN EIGEN KOFFIE MEE de vrijstaande huis op Achter de Hoven gelijk naast het grasveldje. Rienk vindt de Oranjewijk ‘de mooiste wijk van Leeuwarden’. Hij woont in een voormalig studentenhuis dat in 1876 gebouwd is. Hij heeft het eigenhandig verbouwd en aan de achterkant kijkt hij uit over de monumentale bomen in de Roodbaard-tuin aan de Zuidergrachtswal. Het is een licht, levend huis aan de rand van het centrum op nog geen vijf minuten van zijn werk. Heerlijk!
Passie voor Tibet Ik was erg benieuwd naar de totstandkoming van Doppio. Rienk vertelde dat hij tot twee jaar geleden, tien jaar in het onderwijs bij RENN 4 werkte. Leuk, maar hij wilde meer uitdaging. In de tijd nam Rienk regelmatig onbetaald verlof om een paar maanden door China of Tibet te reizen. In zijn werk kwam hij vrij vaak met agressie in aanraking en in deze landen ervaarde hij zoveel vriendelijkheid. In China kwam Rienk in gebieden waar kinderen in huilen uitbarstten, omdat ze nog nooit een Westers iemand gezien hadden. De cultuur van deze landen gaat 4000 jaar terug. Rienk heeft er twee boeken over geschreven: ‘Een land apart’ en ‘Tibet is onweerstaanbaar’. In Tibet ligt zijn hart. Uiteindelijk heeft hij deze
22
Buurtjournaal nr. 3
boeken geschreven, met prachtige foto’s om afscheid te nemen van het reizen. Tijdens het reizen ontdekte hij de schoonheid van producten zoals thee, rijst, wijn en koffie.De manier waarop de producten verwerkt worde tot wij ze consumeren. Van koffieplanten vond hij het zo bijzonder dat soorten uitsterven en er weer nieuwe soorten voor in de plaats komen. Als
ALLE KOFFIE IS FAIRTRADE Rienk op reis ging nam hij altijd zijn eigen koffie mee. In China was er zelfs nog geen koffie toen hij zijn reizen maakte. Wel waren overal thermoskannen met water (om thee te maken) die hij gebruikte om zijn eigen koffie te zetten.
Een goed product en geloof in eigen kunnen Rienk is al lang geïnspireerd door het product koffie. Voordat hij echt van start ging met Doppio koffie, gingen er twee jaar planning aan vooraf. Ik zei dat ik het moedig vond om in tijden van recessie met zulke plannen rond te lopen, maar dat veegde Rienk radicaal van tafel. Niets moedigs aan. Je hebt een goed product en geloof in eigen kunnen nodig. Zo zuiver mogelijke koffiebonen heb je nodig. De koffie is allemaal fairtrade. Het is heel lastig om het ook nog 100% biologisch te krijgen, omdat boeren zeven jaar hun land niet kunnen bewerken om het naar biologisch om te zetten terwijl ze in die tijd geen inkomsten hebben. Koffieboeren krijgen via het project “cup of excellence” voorlichting hoe ze hun producten kunnen verbeteren. Ze worden er bewust van gemaakt dat excellente koffie de juiste gewassen en goede grond nodig heeft. Het allerliefst zou Rienk zijn eigen koffie willen branden, want
HET HELE CONCEPT IS GERICHT OP DUURZAAMHEID dan is die vers en dus nog lekkerder. Wellicht in de toekomst…. Naast fairtrade koffie is het hele Doppio-concept op duurzaamheid gericht. In de parkeergarage onder zijn zaak staat een pomp die ervoor zorgt dat
45% van de gebruikte energie duurzaam is. De hele inrichting is op duurzaamheid gericht en alle andere voedingsproducten zijn biologisch. Ook zie je nog Chinese natuur in de vorm van een prachtig verstild schilderij in de zaak hangen.
Er zijn voor je gasten Het was hard werken het eerste jaar om de tent draaiend te houden. Goed personeel krijgen, veel netwerken, de bouwput, een minimale aanloop. De bouw van het Wilhelminaplein liep vertraging op. Hij was 24 uur per dag in de weer en het schoot niet altijd even hard op. Barista Rienk bleef goed op zijn doel gericht: Er zijn voor de gasten en kwaliteit waarborgen. Veel beter om daar je aandacht op richten in plaats van op wat niet goed gaat. En dat is wel te merken. Een fijne sfeer en allerlei verschillende soorten heerlijke koffie. Ik wilde een verhaal schrijven over Oranjewijkers die het lef hebben om in deze barre tijden hun droom te verwerkelijken. Het is een levensverhaal geworden dat gaat over liefde voor onze planeet. De schoonheid van de natuur, vriendelijkheid van mensen, zorgzaam omgaan met de rijkdommen die we hebben. Het maken en waarderen van een goed product en vooral: GELOOF HEBBEN IN JE EIGEN KUNNEN. Het is een rijk gevoel om een buurtgenoot wat beter te leren kennen.
Elsiet van der Ploeg
Buurtjournaal nr. 3
23
! r a a h n e m e h r o o v t p i n Gek www.haaridee. eu www.haaridees
hop.nl
www.facebook. com/haaridee De Haar ide
Oranje Nassaustraat 19 8933 BR Leeuwarden tel. (058) 2135256
Vera, Sim
one, Deb
haaridee@gmail.com www.haaridee.eu
Huisartsenpraktijk B.R. Westerman Coopmansstraat 50 ( bij het Cambuurplein) Tel: 058-2124680 Voor huisartsenzorg bij u in de buurt: www.westermanhuisarts.praktijkinfo.nl
Voorheen zaten wij 15 jaar in de Oranjewijk. Maar nu kunnen we u van dienst zijn in een ruim modern centrum.
e crew
ora en A
nnelie
Ingezonden
Blijf niet zitten met die financiële vraag! De geboorte van een kind, samenwonen, trouwen, een nieuwe baan. Of een echtscheiding, uw baan verliezen, steeds meer moeite hebben om rond te komen. Het zijn momenten die financiële vragen bij u kunnen oproepen.
Blijf niet zitten met uw vraag!
Wat doet Ping?
Over een financiële zaak is een goed advies of informatie belangrijk. De gemeente Leeuwarden kan mensen de weg wijzen. Want de sociale wijkteams en het financieel adviesloket Ping helpen mensen graag.
De gemeente Leeuwarden werkt samen met Ping. Ook dat is een organisatie waar mensen terecht kunnen met een financiële vraag. Ping geeft gratis en onafhankelijk advies.
Sociale wijkteams en wat kunnen ze betekenen?
Ook Ping kan ondersteunen bij de volgende zaken: • administratie/post ordenen • inkomsten en uitgaven inzichtelijk maken (budgetadvies) • voor welke regelingen komt iemand in aanmerking? Hulp bij invullen formulieren. Vragen over schulden.
In Leeuwarden zijn vijf sociale wijkteams actief. Op de website www.welzijncentraal.nl staat alle informatie, openingstijden en contactgegevens van de teams Oud-Oost, Mid-West, Zuid-Oost en Noord. Ook kunnen mensen zien, bij welk sociaal wijkteam ze terecht kunnen. Dit is afhankelijk van de wijk waar iemand woont. Iemand in Heechterp-Schieringen kan bij het sociaal wijkteam Heechterp- Schieringen terecht. Alle informatie, openingstijden en contactgegevens over dit wijkteam staat op www.heechterpschieringen.nl. De wijkteams kunnen bewoners onder ander ondersteunen bij: • administratie/post ordenen • inkomsten en uitgaven inzichtelijk maken (budgetadvies) • voor welke regelingen komt een bewoner in aanmerking? Hulp bij invullen formulieren. Vragen over schulden.
Ping is gevestigd op de volgende adressen: • Tesselschadestraat 33-35 in Leeuwarden. • Oldehoofsterkerkhof 2 in Leeuwarden (Stadskantoor). Een afspraak maken is niet nodig. Let wel op de openingstijden. Deze staat –evenals andere nuttige informatie- op www.ping.nl.
Informatie via internet Er zijn meerdere mogelijkheden om tot een oplossing te komen. Ook als iemand liever geen afspraak maakt. Kijkt u eens op www.leeuwarden. nl/schuldhulpverlening. Hier staat handige informatie en links over inkomensadvies, inkomensregelingen, budgetteren, schuldhulpverlening en nog veel meer.
MS Fonds zoekt collectanten MS is een ziekte van het centrale zenuwstelsel met allerlei fysieke ongemakken, bij de een heftiger dan bij de ander. Soms zie je niks aan mensen met MS. Zij lijken normaal te functioneren, maar MS is net zo onvoorspelbaar als het weer en slaat toe wanneer je het niet verwacht. Leren leven met een onvoorspelbare ziekte als MS is een uitdaging.
Wilt u heel concreet helpen om mensen met MS een beter leven te geven? Collecteren is niet moeilijk. U ontvangt van de coördinator in uw woonplaats de collectebus en overlegt in welk straat u wilt collecteren. Gemiddeld zet u zich 1 avond per jaar in! De collecteweek is van 18-23 november.
Meer informatie: Wilt u zich aanmelden als collectant en/of meer weten over ons werk? Bel met 010-5919839 of kijk op www.nationaalmsfonds.nl Een donatie op giro 5057 is meer dan welkom.
Buurtjournaal nr. 3
25
Broodpudding Stop de verspilling
Brood weggooien hoeft niet meer Wat doe je met oude boterhammen, uitgedroogde bolletjes, kapjes die niemand wil en een brood dat merkwaardig uitgeslagen uit de diepvries komt omdat de zak gescheurd bleek? Weggooien? Natuurlijk niet. Je maakt er een broodpudding van!
J
aarlijks gooit de gemiddelde Nederlander ruim 50 kilo voedsel weg, dat is 14 procent van ons eten. Waarde: â‚Ź 155,-- Rijst, pasta en brood worden het meest weggegooid, van brood verdwijnt zelfs 20% in de afvalbak. Zonde! Hoog tijd dus om het beroemde recept voor broodpudding uit het kookboek van de Amsterdamse huishoudschool, waar mijn familie nu al zo lang van heeft geprofiteerd, ook te verspreiden onder de bevolking van de Oranjewijk.
Puddingvorm Nu is alleen een recept niet voldoende. Van mijn onvolprezen tante Lies uit Apeldoorn kreeg ik een blikken vorm voor brood- en andere puddingen. Voor wie geen tante Lies heeft: ze zijn ook te bestellen op www.tantetrijns.nl, op Marktplaats.nl en bij de betere kookwinkel. De echte broodpudding wordt namelijk gemaakt in een soort trommeltje (zie foto). Dat trommeltje zet je anderhalf uur in een pan met kokend water; aan de kook houden dus en af en toe bijvullen anders kookt de zaak droog. Kinderen zijn vaak dol op broodpudding, vooral als ze zien hoe het wordt gemaakt. Onze kinderen vonden het zo lekker dat ze bij de koster van de kerk schooiden om oud brood dat was overgebleven van het Heilig Avondmaal (voor Rooms-katholieke lezertjes: de eucharistie, maar dan protestants). Omdat dat brood zelf niet heilig is, gaf dat geen enkel probleem, behalve dan voor de eendjes die het anders hadden gekregen.
26
Buurtjournaal nr. 3
RECEPT 1 Broodpudding 200 gram oud brood 3,5 dl. melk 2 a 3 eieren 50 gram roomboter 100 gram krenten en/of rozijnen Eventueel 50 gram suiker Maak het brood fijn in de kokende melk en doe er de boter bij. Roer de eidooiers met de suiker en doe het brood met de melk erbij, samen met de krenten en rozijnen. Roer er op het laatst de geklopte eiwitten door. Besmeer de puddingvorm met olie en strooi er wat paneermeel in. Doe het mengsel in de vorm en zorg ervoor dat hij niet meer dan driekwart vol is. Sluit de vorm met het dekseltje en kook de pudding anderhalf uur au-bain-marie. Het water in de pan moet steeds tot vlak onder de rand van de vorm komen. Om aanbranden te voorkomen, kun je onderin de pan een opgevouwen handdoek leggen. Na anderhalf uur vis je de puddingvorm eruit, doe het deksel eraf en laat hem even afkoelen. Er is natuurlijk van alles te bedenken aan variatie op dit eenvoudige recept. Er kan sukade in, stukjes pure chocolade, er kan een eetlepel kaneel bij het mengsel worden gedaan, een zakje vanillesuiker of een scheutje likeur. Doe er eens citroenrasp bij, of fijn gesneden tuttifrutti. Is Sinterklaas straks weer in het land, doe er dan twee tot drie eetlepels speculaaskruiden bij en 50 gram gesnipperde amandelen. Broodpudding is in oneindig veel varianten te maken. Saus Het ouderwetse kookboek adviseert de pudding op te dienen met warme vanillesaus. En waarom ook niet‌
RECEPT 2 Warme vanillesaus Halve liter melk Half vanillestokje of vanillesuiker 10 gram ma誰zena 2 eieren 30 gram suiker Giet een beetje van de koude melk bij de ma誰zena en roer het goed door zodat de klontjes verdwenen zijn. Breng de rest van de melk aan de kook met de vanille. Klop de eieren met de suiker, doe er de koude melk met ma誰zena door en giet het geheel bij de kokende melk. Weer aan de kook brengen en even aan de kook houden. Trucje: afkoelen zonder dat er een vel op je saus verschijnt, kan door een stuk plastic folie vlak op de saus te leggen en dan de saus te laten afkoelen. Werkt ook bij vla en pudding.
Rijst Ondertussen zit al die weggegooide rijst me ook niet lekker. Daarom het volgende recept voor rijstkoekjes van gekookte rijst. De rijst moet overigens wel meteen worden afgekoeld in de koelkast na de eerste keer koken! Rijst kan bederven. - 200 g gekookte rijst - 2 of 3 eetlepels yoghurt - 2 losgeklopte eieren - 3 eetlepels bloem - 2 eetlepels basterdsuiker - mespuntje kaneel Meng de rijst met de yoghurt, de eieren, bloem, suiker en kaneel tot een smeu誰g geheel. Verwarm de olie in een koekenpan en schep hierin drie bergjes van het rijstmengsel. Bak de rijstkoekjes in 5-7 minuten goudbruin en gaar, keer ze halverwege. Het mengsel is voldoende voor ongeveer 12 stuks. Ineke Evink
Buurtjournaal nr. 3
27
ophiostoMa noVa-ulMi zieke BoMen
iepziekte velt MonuMentale Reus in de oRanjeWijk Je kon het zien aankomen. Er was geen groen blaadje meer te bekennen aan de grote oude iep in de Willem Lodewijkstraat. De boom kreeg een knalrode kwak verf op de bast, er werden linten voor gespannen en op 2 september werd de monumentale boom geveld. Of, zoals sommige mensen zeiden: ‘geslacht’.
O
ver de leeftijd van de iep werd druk gespeculeerd. Volgens het lijstje monumentale bomen van de gemeente van 2008 is de iep geplant tussen 1905 en 1925. Aannemelijker is dat de boom geplant is tussen 1886 en 1905. In 1866 werd de Spoorlijn B (tussen Leeuwarden en Groningen) aangelegd. Enfin, in de gemeente Leeuwarden is een boom al monumentaal als die ouder dan tachtig jaar is, dus monumentaal was hij zeker. Nadat een tijdje geleden een zware storm een andere monumentale iep had omgelegd (die overigens keurig op het wegdek van de Willem Lodewijkstraat landde), zijn er nu nog zeven monumentale Iepen (Ulmus Hollandica) over. Gevreesd wordt dat deze iepen ook het loodje zullen leggen. Vanwege de iepziekte.
Oud De iep is de meest aansprekende en meest voorkomende boom in Nederland en is zowel ecologisch als cultuurhistorisch van groot belang voor het Nederlandse landschap. Vroeger groeiden er miljoenen iepen langs dijken, wegen en landerijen. De iep is een prima windvanger, kan tegen een stootje, herstelt snel en groeit net zo makkelijk in verharde grond als in een park. De iep vraagt weinig onderhoud en kan tussen de 400 en 600 jaar oud worden.
Agressieve schimmelinfectie Van de oorspronkelijk 1,25 miljoen Nederlandse iepen is ruim 95% verdwenen. Voornaamste oorzaak: de iepziekte. Deze schimmelinfectie (Ophiostoma ulmi en Ophiostoma nova-ulmi) groeit in de houtvaten van de iep. Bomen zijn in staat om zelf besmette houtvaten af te sluiten om verdere verspreiding van de ziekte te voorkomen. Helaas groeit de agressieve Ophiostoma nova-ulmi sneller dan de boom zijn vaten kan afsluiten. Uiteindelijk zal de iep alle houtvaten afsluiten, waardoor de boom uitdroogt en afsterft, omdat het opwaartse transport van water en voedingsmiddelen geblokkeerd is.
28
Buurtjournaal nr. 3
Iepenspintkever De iepziekte wordt voornamelijk verspreid door de iepenspintkevers Scolytus scolytus, Scolytus multistriatus en Hylurgopinus rufipes. De kever draagt de sporen van de schimmel op zijn lijf en besmet de boom als hij zich voedt in de bladoksels van de bovenste kroon van de iep. De infectie begint in een tak of twijg in de kroon en verspreidt zich door de hele iep. Daarnaast verspreidt de iepziekte zich via wortelcontact. Zelfs als bomen 15 meter van elkaar staan, kan een gezonde boom worden geinfecteerd. De verwelking van de boom verloopt dan van beneden naar boven.
Donkerbruine tot bruinzwarte structuren Een gezonde iep heeft de hele zomer frisgroene bladeren. De bladeren van een zieke iep krijgen veel te snel herfstkleuren. Het blad verkleurt van geel naar bruin en valt uiteindelijk af. Het begint vaak met één tak, maar binnen een paar weken kan de hele kruin aangetast zijn. Alleen een dwars doorgesneden verdachte tak kan uitsluitsel geven of de boom besmet is. Als reactie op de infectie vormt de boom in zijn houtvaten donkerbruine tot bruinzwarte structuren, die onder de bast als lengte-
Bestrijding Sinds 1992 wordt in Europa een biologisch injectiemiddel gehanteerd om iepziekte te voorkomen: Dutch Trig . De geïnjecteerde sporen van de verwelkingsziekte Verticillium albo-atrom veroorzaken een reactie van het immuunsysteem en activeren het natuurlijke afweersysteem van de iep. Dankzij Dutch Trig wordt de weerstand van de iep verhoogd en staat het afweermechanisme van de iep gedurende het groeiseizoen paraat tegen aanvallen van de iepziekte. Het injecteren vindt meestal plaats zodra de blaadjes beginnen uit te lopen. Hoe eerder een iep wordt geïnjecteerd, hoe beter. Het middel wordt geïnjecteerd in de stam op borsthoogte. Om de 10 centimeter rondom de boom wordt de guts van het injectiepistool door de bast heen gestoken. De jongste jaarring wordt doorboord; de oudere jaarringen worden niet beschadigd. Dutch Trig is een even effectieve als preventieve behandeling van gezonde bomen. De injecties moeten ieder jaar worden herhaald. Zodra bomen ziek zijn of verbonden zijn met zieke bomen door wortelcontact heeft injecteren geen zin meer.
®
®
®
Goed nieuws Gelukkig is er ook goed nieuws. Door de komst van resistente variëteiten en door de hernieuwde belangstelling voor de iep bij (landschaps)inrichters, kwekers en hoveniers is de Stichting Iepenwacht Fryslân gestart met het herplanten van 8500 iepen. Uit onderzoek is gebleken dat als er een iep gesneuveld is, je daar het beste een iep kunt herplanten. Andere boomsoorten doen het daar minder goed. strepen, op de dwarsdoorsnede als stippels of als een volledige of gedeeltelijke zwarte ring te zien is in het lichte hout.
Laten we hopen dat we gauw weer nieuwe iepen kunnen verwelkomen in de Willem Lodewijkstraat. Christine Pietersen Bronnen: www.dutchtrig.com / www.iepenwacht.nl
Genoeg reserves Soms is een ringvormige verkleuring te zien (die meestal geen volledige cirkel vormt), dichter bij de kern van de dwarsdoorsnede van de tak. Dat is waarschijnlijk veroorzaakt door een eerdere besmetting die de boom succesvol heeft overleefd. Als een boom laat in het seizoen wordt besmet, zal hij genoeg reserves hebben om de winter in te gaan. Als in het voorjaar de sapstromen weer gaan werken, blijft de schimmel ingekapseld zitten in het hout dat het jaar daarvoor is gevormd.
In 1991 werd het Besluit bestrijding Iepziekte buiten werking gesteld. Beheerders waren niet meer verplicht zieke iepen op te sporen, te rooien en te vernietigen. Het gevolg was dat de ziekte zich – met name in de kustgebieden – weer sterk verspreidde. Dit leidde tot de oprichting van o.a. de Stichting Iepenwacht Fryslân (2005). Deze stichting houdt zich bezig met bestrijding, kennisverspreiding en -bevordering onder beheerders, zoals gemeenten, natuurbeschermingsorganisaties, provincies, Rijkswaterstaat en particulieren.
Buurtjournaal nr. 3
29
De geschieDenis Van een huis Maria louisestraat 10
een etalage vol souveniRs Je loopt voor de zoveelste keer wat te wandelen door de Maria Louisastraat en voor het eerst valt je oog op een bijzondere etalage. Wat nou, een etalage? Ja zeker en nog wel één die rondom de voorkant van een hoekhuis gebouwd is en allerlei bijzondere spullen tentoonstelt
J
e ziet een rij beschuitblikken, antieke koppen, schoteltjes en glazen, oud gereedschap, ijzeren reclameborden voor de ‘Fijnste Frankforter Worstjes’ van de firma Kraft & Co en een groot rond koekblik van Brown’s ‘Old English Fruit Cake’ -all over the World-. Is hier plotseling een antiquair komen wonen of is de etalage meer als een soortement kijkdoos dan als winkel bedoelt? Je gaat op onderzoek uit.
De familie Wits In 1900 laat meester-schilder Klaas Wits voor hem en zijn gezin door de bekende Leeuwarder architect W.C. de Groot een woonhuis en werkplaats bouwen, bestaande uit nr. 10 (woonhuis) en nr. 12 (werkplaats). De panden waren toentertijd onderling bereikbaar via een tussendeur. Nu zijn het twee aparte panden. De kamer links van de gang was de
IN DE WINKELRUIMTE KWAM EEN TEGELVLOER MET BLOEDGEULEN Het valt niet meteen mee om een afspraak met de bewoner van het pand te maken want eigenaar Jan de Jong blijkt veel tijd in Schotland en Noord-Ierland door te brengen. Begin oktober lukt het. Ik ga u voor in een bijzonder sfeervol huis en wordt door Jan ingevoerd in de geschiedenis ervan. De eerste steen werd begin vorige eeuw gelegd.
30
Buurtjournaal nr. 3
toonkamer voor klanten, de kamer rechts de woonkamer. In 2004 is bij toeval in de voormalige toonkamer het originele beschilderde plafond herontdekt. Dit heeft tientallen jaren verborgen gezeten onder de witte verflaag. In de toonkamer ontving Klaas Wits zijn klanten en konden ze voor-beelden zien van wat hij allemaal in zijn mars had. In 1928 verhuisde het gezin (ouders en twee kinderen) Wits naar Groningen. Het vervolg
van deze woongeschiedenis wordt door Jan, die door zijn zus altijd ‘Jentje’ werd genoemd, vriendelijk opgedist in zijn gezellige woonkeuken.
Slager Terpstra In 1928 verlaat de familie Wits het pand. Nummer 10 wordt gekocht door slager Terpstra. De eerste verbouwing vindt plaats: de slager liet de woonkamer verbouwen tot winkelruimte. De toonkamer werd woonkamer, de rest van de indeling bleef intact. Het binnenplaatsje werd gebruikt om maximaal drie stuks slachtvee te stallen; het achterste deel van de keuken werd slachtplaats. In de winkelruimte kwam een koelcel, een tegelvloer met bloedgeulen en met marmer belegde etalages rondom. Tijdens de oorlogsjaren bood het gezin onderdak aan een onderduiker, een jongen uit Limburg (Kees Leijendekker) die met een kolentransport naar Friesland kwam en later met een kaastransport weer terugging. In 1992 heeft Kees Leijendekker het pand nogmaals bezocht. Dankzij hem is het onderduikerplekje in het pand weer bekend. Een speciale tussenlaag tussen de vloeren kan worden opengemaakt door vloerdelen weg te nemen. In die ruimte konden een paar onderduikers zich verschuilen.
Schoenlapper Lamsma In 1958 koopt schoenlapper Lamsma het pand van slager Terpstra en vestigt er zijn schoenwinkel. De vader van Lamsma was ook schoenlapper en werkte tot aan zijn overlijden mee in de zaak. De keuken wordt opslagruimte, het binnenplaatsje wordt overdekt en komt in gebruik als keuken. De ouderslaapkamer beneden, daarnaast, wordt eetkamer. De schoenlapperij bevindt zich in de kelder. Lamsma is de eerste en lange tijd de enige in Leeuwarden die kinderschoenen verkoopt van het
merk Piedro. Zijn filosofie is dat een kind goede schoenen moet dragen. In 1983 gaat Lamsma met pensioen en verhuist met zijn echtgenote binnen Leeuwarden. Tussen 1983 en 1989 wordt er geen onderhoud gepleegd aan het pand.
DE BLAUWE STIER IS WEER TEVOORSCHIJN GETOVERD Friso’s Friese turfgerookte worst In 1983 komt het pand in handen van projectontwikkelaar Riedstra, die het verhuurt als videotheek, kapperszaak, winkel, nogmaals videotheek enz. Het pand wordt niet of nauwelijks onderhouden. In 1986 verkoopt Riedstra het pand. Het komt in handen van marktslager Feenstra. Feenstra gaat er wonen en werken. Het familiebedrijfje heeft de naam Friso. De winkelruimte wordt worstmakerij, de etalageruiten worden groen gekalkt. De schoenenopslagruimte wordt worstrokerij, met achterin (achter de buitendeur!) een douche. Doordeweeks wordt er Friese turfgerookte worst gemaakt en gerookt, die vrijdag op de markt wordt verkocht.
Het hele huis is gestript Sinds 1989 is het pand in bezit van Jan de Jong. Eerst woonde hij samen met Linda Koelstra. In 2006 trok zijn huidige partner Evelien Boskma bij hem in. Het hele huis is sinds 1989 gestript en opnieuw opgebouwd. Begonnen met een geheel nieuw leiendak aan de oostkant, een nieuw bovendak en dubbele beglazing in de grotere kamers. Ook de voorge-
Buurtjournaal nr. 3
31
vel is opnieuw gevoegd. Al het binnen- en buitenhout is kaal gekrabd en de authentieke kleuren zijn in ere hersteld. Er is een modern toilet en een ruime douche. Toch is alles zoveel mogelijk gelaten zoals het is geweest. Er is nog steeds veel houtwerk op de bovenverdieping, het onderduikerplekje is er ook nog. De oude bakelieten stopcontacten doen hun werk zoals het hoort. De werkbank van schoenmaker Lamsma staat nog steeds in de kelder... In de loop der jaren zijn leuke ontdekkingen gedaan. De blauwe stier is
ALLE AUTHENTIEKE KLEUREN ZIJN IN ERE HERSTELD weer tevoorschijn getoverd, glazen beschilderde tegeltjes werden ontdekt en als klap op de vuurpijl: het beschilderde plafond uit 1900! Natuurlijk zijn er ook kleine toevoegingen gedaan. Dat hoort in een huis waarin geleefd moet worden. De keuken beschikt, naast veel leefruimte, over een echt AGA-fornuis. De woonkamer heeft een mooie haard met schouw gekregen. Maar nog steeds is het een huis uit 1900.
Curiosa Inmiddels zijn we weer in het heden beland. Het mysterie van de etalagespullen is opgelost. Jan heeft veel ontroerende dingen die hij op allerlei plekken in het huis aantrof uitgestald op de bestaande marmeren toonbanken. Een en ander aangevuld met curiosa uit Schotland en Ierland. Niet zozeer voor de verkoop maar gewoon voor de aardigheid, omdat het bij dit bijzondere huis past.
32
Buurtjournaal nr. 3
Hooked Toch hebben Jan en Evelien onstuitbare plannen om dit unieke pand te verlaten. Ja, ze zijn zelfs zover dat er binnenkort een voorlopig (ver) koopcontract getekend gaat worden. Want Noord-Ierland trekt te hard. Zoals de uitdrukking luidt: ‘When you’re hooked you’re hooked for life.’ Je moet Jan z’n blik eens zien oplichten als hij vertelt over het eiland Iona, over Ballycastle en de Glens of Antrim. Over het werk daar op hospitality (dienstbaarheid) gebied, over de grootse, onweerstaanbare natuur. Hier hebben we een buurtbewoner voor ons die het in de Oranjewijk geweldig vindt maar elders nog meer van zijn dromen tot werkelijkheid kan maken. Het ga hem en zijn partner goed, erg goed. Hein Kraij
Maatschappelijke opvangvoorzieningen Wirdumerpoort
Conclusie pro facto: nachtopvang is niet te combineren met dagopvang Op 7 mei 2013 besloot het college van B&W om de nachtopvang te vestigen in De Wirdumerpoort aan de Oostergoweg. Omdat Wethouder Sluiter eerder had beloofd dat er maar één voorziening voor maatschappelijke opvang in de Oranjewijk zou komen, stelde het college voor om de dagopvang en gebruiksruimte van Zienn aan de Zuidergrachtswal samen te voegen met die van het Leger des Heils aan de Tuinen.
W
at dat allemaal teweegbracht is breed uitgemeten in de lokale media. Op 29 mei 2013 besloot de gemeenteraad heel snel dat die samenvoeging geen optie was. Net zo snel besloot de raad echter om de nachtopvang in De Wirdumerpoort te vestigen. In een motie van de PvdA, het CDA, PAL GroenLinks en de FNP werd het college o.a. opgedragen om te zoeken naar mogelijke alternatieven voor de huisvesting van de dagopvang en gebruikersruimte, SKREPP en voor 1 oktober te onderzoeken of deze ook ondergebracht zouden kunnen worden in De Wirdumerpoort. De motie werd aangenomen met 32 stemmen voor. De VVD en de NLP stemden tegen. Op 30 augustus 2013 bracht het bureau Pro Facto te Groningen een rapport uit. Het rapport omvat 35 pagina’s. De twee hoofdconclusies luiden als volgt: 1. Het combineren van dagopvangvoorzieningen en een gebruiksruimte met de nachtopvang in De Wirdumerpoort is niet efficiënt en effectief. Er zijn geen grote voordelen, maar des te meer bezwaren/nadelen. Bij Zienn, het Leger des Heils en de politie bestaat niet of nauwelijks draagvlak voor deze plannen. Een dergelijke combinatie is niet effectief omdat van een dergelijke 24-uursvoorziening geen prikkel tot sociale activering uitgaat. Er zijn beheersbaarheidrisico’s en is veel weerstand bij omwonenden tegen het plan om de nachtopvang daar te vestigen.
2. Het combineren van dag- en nachtvoorzieningen leidt niet tot financiële voordelen. Wel zou een geïntegreerde samenvoeging van de twee dagvoorzieningen tot financiële voordelen kunnen leiden. Daar moet nader onderzoek voor worden verricht. Gezien de argumenten ten aanzien van sociale activering, beheersbaarheid, de weerstand van omwonenden en planning zijn er thans geen redenen om deze geïntegreerde dagopvang in De Wirdumerpoort te vestigen. Pro Facto beveelt aan om de huidige situatie wat betreft de dag- en nachtopvangvoorzieningen te handhaven en te onderzoeken hoe op termijn beide dagopvangen gecombineerd kunnen worden in een geïntegreerde opvang. Het volledige rapport is te vinden op www.oranjewijk.nl Conform het besluit van het college en de bevestiging van de gemeenteraad op 29 mei 2013 staat vast dat de nachtopvang naar De Wirdumerpoort gaat. Daarvoor moet een omgevingsvergunning worden verleend, waartegen enkele betrokken partijen bezwaar zullen indienen. Zeker twee partijen hebben aangegeven ‘door te vechten tot aan de Hoge Raad’. Christine Pietersen, Wijkpanel Oranjewijk.
De eerdere belofte dat geen tweede opvangvoorziening in de Oranjewijk zal worden gevestigd is vervallen door het raadsbesluit van 29 mei 2013, maar de omwonenden vatten dit niet als zodanig op. De legitimiteit van overheidshandelen, de aanvaarding, het vertrouwen in en de tevredenheid van burgers over hun bestuur, komen in het geding bij het kiezen van locaties voor maatschappelijke opvangvoorzieningen. Alleen de vestiging van de nachtopvang in De Wirdumperoort leidt al tot een verlies van legitimiteit. Een combinatie van voorzieningen aldaar, doet dat zeker.
Buurtjournaal nr. 3
33
Colofon redactie Ineke Evink Hein Kraij Christine Pietersen
Kopij Inleveren v贸贸r: 1 december 2013 mail naar: oranjewijk@gmail.com
Contactpersoon Hein Kray Emmaplein 8 tel: 058 - 216 48 45
Gastschrijvers Peter Jeeninga Janny Kamp Elsiet v.d. Ploeg
Ken uw wijk
D
e huizen in de Oranjewijk zitten stikvol leuke details. Zo leuk, dat het altijd een plezier blijft in de wijk rond te wandelen. Om uw oplettendheid een handje te helpen en nog beter te kijken naar al die mooie versieringen waar de bouwvakker anno 1900 nog tijd en ruimte voor kreeg, heeft uw Buurtkroniek de rubriek Ken uw wijk.
Weet u waar het detail op de foto te vinden is, compleet met straatnaam en huisnummer? Stuur de oplossing in naar oranjewijk@gmail. com. Beloning: eeuwige roem, of in ieder geval tot het volgende nummer uitkomt. Voor de goede orde: eigenaren van het betreffende pand zijn niet uitgesloten van deelname. Wel hebben andere Oranjewijkers voorrang als ze de goede oplossing weten.
Luuk van der Veen
Grafische vormgeving Alle Schilstra
Opmaak Chantal de Jongh & Alle Schilstra
Fotografie Ineke Evink Auke Helder Janny Kamp Hein Kraij Joop Loonstra Christine Pietersen Elsiet van der Ploeg Luuk van der Veen
Oplage 875
Bezorging Jordi Postma
Printservice Copy Service Leeuwarden
Jaargang 13 najaar 2013
www.oranjewijk.nl
De foto van de vorige keer is helaas niet het geraden. Het betrof de raampartij met segmentbogen van dit huis aan de Oranje Nassaustraat 17. Op de achterzijde: Oranjecampingzomerfeest zaterdag 24 augustus 2013
Waar Wij in geloven.
Groot Haar + Orth bouwt aan sterke merken. Merken die mensen wat doen. Voor organisaties die willen opvallen, juist doordat ze zichzelf durven te zijn. Noem het eigenwijs. Wij noemen het liever onderscheidend. Communicatie is emotie, weten hoe je de ander beweegt. Alleen als we mensen kunnen raken, komen we verder. Dat is de wereld waarin wij geloven.
Welkom in de wereld van GH+O. Kom verder.
WWW.gho.nl
GHO0397 adv oranjewijk.indd 1
27-09-12 16:40
open podiuM buuRthuis WAT? WANNEER? WAAR? WAT KOST DAT?
CULTURELE AVOND / OPEN PODIUM ZATERDAG 30 NOVEMBER 20.00 UUR BUURTHUIS, GYSBERT JAPICXSTRAAT 51 GRATIS ENTREE
Alle Oranjewijkers die iets willen brengen op het gebied van muziek, gedichten, verhalen, beeldende kunst, film, dans of theater, zijn deze avond van harte welkom. Voor iedereen is er een podiumtijd van Âą 15 minuten. Peter Jeeninga heeft toegezegd dat hij, als hij enigszins kan, een prachtverhaal zal vertellen. Minne Velstra zal onder pianobegeleiding van Henk Krist een aantal uit het hart geschreven gedichten voordragen. Heb je een verhaal? Wil je iets leuks vertellen over onze wijk bijvoorbeeld? Heb je humor? Wil je een lied laten horen? Wil je inspireren of je laten inspireren? Meld je dan voor 15 november aan bij Henk Krist: 06 262 189 14 (henkkri@gmail.com)