โลลิต้า

โลลิต้า 1

ไลต์เฮาส์ พับลิชชิ่ง 1 ถนนรองเมือง 5 แขวงรองเมือง เขตปทุมวัน กรุงเทพมหานคร 10330

Lolita_����� 12-9-58.indd 1

9/16/2558 BE 12:32 PM

2 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

โลลิต้า Lolita เรื่อง วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ แปล ปราบดา หยุ่น บรรณาธิการภาษาฝรั่งเศส จิรายุสณ์ ไชยพรรณา บรรณาธิการอำ�นวยการ ‘คนเฝ้าประภาคาร’ ออกแบบปก Typhoon Studio ศิลปกรรม จีรวรรณ มั่นคง ข้อมูลทางบรรณานุกรมหอสมุดแห่งชาติ วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ โลลิต้า - Lolita กรุงเทพฯ : ไลต์เฮาส์, 2558, 495 หน้า 1.นวนิยายอเมริกัน. I. ปราบดา หยุ่น, ผู้แปล II. ชื่อเรื่อง.

ISBN 978-616-92001-9-2 โลลิต้า : ผลงานลำ�ดับที่ 16 พิมพ์ครั้งแรก : พ.ศ. 2558 ไลต์เฮาส์ พับลิชชิ่ง สำ�นักพิมพ์ในเครือบริษัท ไบรทคิดส์ จำ�กัด 1 ถนนรองเมือง 5 แขวงรองเมือง เขตปทุมวัน กรุงเทพมหานคร 10330 พิมพ์ที่ : ห้างหุ้นส่วนจำ�กัด ภาพพิมพ์ โทรศัพท์ 0-2433-0026-7 จัดจำ�หน่ายโดย : บริษัท เอ-บุ๊ค ดิสทริบิวชั่น จำ�กัด โทรศัพท์ 0-2968-9337 โทรสาร 0-2968-9511 LOLITA Copyright © 1955, Vladimir Nabokov All rights reserved

Lolita_����� 12-9-58.indd 2

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 3

แด่เวียร่า

Lolita_����� 12-9-58.indd 3

9/16/2558 BE 12:32 PM

4 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

Lolita_����� 12-9-58.indd 4

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 5

Lolita_����� 12-9-58.indd 5

9/16/2558 BE 12:32 PM

6 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

Lolita_����� 12-9-58.indd 6

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 7

จากผู้แปล โลลิต้า โดย วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ น่าจะเป็นนวนิยายชื่อดัง ระดับโลกที่ถูกเข้าใจคลาดเคลื่อนมากที่สุดเล่มหนึ่งโดยคนที่ยังไม่เคย อ่าน นอกจากชื่อ “โลลิต้า” จะกลายเป็นศัพท์เฉพาะที่กระตุ้นให้นึกเชื่อม โยงภาพสาวรุ่นกับตัณหาทางเพศ (นาโบคอฟคุยโวไว้ว่าหนังสือของเขา ทำ�ให้ไม่มีพ่อแม่คนไหนกล้าตั้งชื่อลูกสาวว่า “โลลิต้า” อีกเลย) เมื่อมี การกล่าวถึงนวนิยายที่ชื่อ โลลิต้า ผู้คนก็มักเข้าใจว่ามันเป็นหนังสือ ประเภทวาบหวิวและวิตถาร เกี่ยวกับชายรุ่นใหญ่ผู้ฝักใฝ่ในการมีเพศ สัมพันธ์กับเด็กสาว ไม่ผิดที่จะกล่าวว่า “ฮัมเบิร์ต ฮัมเบิร์ต” ตัวละครหลักและผู้ทำ� หน้าที่บรรยายเรื่องราวทั้งหมด คือชายรุ่นใหญ่ผู้ฝักใฝ่ในการมีเพศ สัมพันธ์กับเด็กสาวชื่อ “โลลิต้า” แต่นั่นไม่ได้หมายความว่าหนังสือที่ชื่อ โลลิต้า มีเนื้อหาเกี่ยวกับการมีเพศสัมพันธ์กับเด็กสาว โลลิต้า ไม่ใช่ หนังสือวาบหวิวลามก และแทบไม่มีฉากเซ็กส์ที่โจ่งแจ้งอยู่เลย แม้ว่า อัจฉริยภาพในการใช้ภาษาราวร่ายมนตร์ของนาโบคอฟ จะกระตุ้นให้ผู้ อ่าน “เกิดอารมณ์” ขึ้นได้ในบางฉากบางตอนก็ตาม โลลิต้า เป็นหนังสือเกี่ยวกับอะไรนั้น ผู้แปลขอปล่อยให้เป็น หน้าที่และสิทธิของผู้อ่านที่จะรื่นรมย์ผสมขมขื่นไปกับการค้นหาความ หมายอย่างดื่มด่ำ�ในงานศิลปะชิ้นเอกของนาโบคอฟ แต่ในฐานะผู้แปล มีประเด็นที่จำ�เป็นต้องอธิบาย สารภาพ และขอขมา อยู่เล็กน้อย ในแวดวงวรรณกรรมภาษาอังกฤษ โลลิต้า ได้รับการเชิดชูบูชา

Lolita_����� 12-9-58.indd 7

9/16/2558 BE 12:32 PM

8 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

ว่าเป็นหนึ่งในนวนิยายยอดเยี่ยมแห่งศตวรรษที่ยี่สิบ และถูกนำ�ไปวาง เคียงข้างกับงานเขียนของ “ยักษ์ใหญ่” อย่างเจมส์ จอยซ์ ในฐานะแบบ อย่างผลงานวรรณกรรม “สมัยใหม่” ที่น่าทึ่งที่สุดเล่มหนึ่ง เพราะ โลลิต้า เป็นหนังสือที่ใช้ภาษาอังกฤษ (ซึ่งไม่ใช่ภาษาแม่ของนาโบคอฟ) อย่าง เต็มไปด้วยลูกเล่นลูกล้อ ไหวพริบแพรวพราว การอุปมาอุปไมย ใส่ใจ กับรายละเอียดอย่างน่าทึง่ การเล่นคำ�อย่างซับซ้อนช่ำ �ชอง การใช้ค�ำ เก่า หรือคำ�ยากและประดิษฐ์คำ�ใหม่ขึ้นเอง การเชื่อมโยงถึงประวัติศาสตร์ วรรณกรรมและผลงานของนักเขียนอืน่ ๆ อย่างชาญฉลาด การใช้เทคนิค บรรยายต่างรูปต่างแบบเพื่อนำ�เสนอภาพและกระตุ้นความรู้สึกในฉาก ที่แตกต่างกัน ด้วยเหตุผลทั้งหมด ทำ�ให้ โลลิต้า เป็นนวนิยายภาษาอังกฤษที่ แปลเป็นภาษาอื่นอย่าง “ซื่อตรง” ต่อต้นฉบับได้ยากยิ่ง หรืออาจกล่าว อีกอย่างว่า หากต้องการพิถีพิถันกับการถอดความหมายในทุกย่อหน้า ทุกประโยค ทุกการเล่นคำ�และการประดิษฐ์คำ� ทำ�ให้ผู้อ่านเข้าใจทุก การเชื่อมโยงอ้างอิง หรือต้องการสื่อถึงอัจฉริยภาพในวรรณศิลป์ของ นาโบคอฟอย่างครบถ้วนทีส่ ดุ ได้สมั ผัสกับความน่าอัศจรรย์ของไหวพริบ และสติปัญญาของผู้เขียนอย่างถึงแก่น ผู้แปลสันนิษฐานว่าต้องใช้เวลา นานหลายปี และอย่างน้อยสำ�หรับศักยภาพอันอ่อนด้อยเป็นทุนเดิม ของผู้แปลคนนี้ แม้จะมีเวลาเต็มที่ก็อาจไม่สามารถบรรลุเป้าหมายได้ อย่างสมบูรณ์ โลลิต้า ฉบับภาษาไทยเล่มนี้ จึงเป็นได้อย่างมากเพียงความ พยายามอันจำ�กัดของผู้แปลที่จะถอดความและคงไว้ซึ่งคุณสมบัติอัน

Lolita_����� 12-9-58.indd 8

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 9

น่ า ทึ่ ง ของ โลลิ ต้ า เท่ า ที่ เ วลาและความรู้ ค วามเข้ า ใจของผู้ แ ปลจะ อำ�นวย และเช่นเดียวกับงานวรรณกรรมหลายต่อหลายเล่มที่มีความ โดดเด่นทางวรรณศิลป์เป็นปัจจัยสำ�คัญ การอ่าน โลลิต้า ในภาษา ต้นฉบับ ย่อมจะเป็นการซึมซับความเป็นเลิศทางศิลปะของมันได้อย่าง เต็มที่โดยแท้จริง อย่างไรก็ตาม ผู้แปลมีความยินดีเป็นอย่างยิ่งที่ได้รับมอบหมาย ให้พยายามจัดการกับสิ่งประดิษฐ์ชิ้นเอกทางวรรณกรรมชิ้นนี้ มันเป็น อีกบทเรียนที่สำ�คัญและในบางวันรู้สึกไม่ต่างจากการได้เข้าอบรมกับ อาจารย์ผู้น่าเกรงขามที่ชื่อวลาดิเมียร์ นาโบคอฟอย่างใกล้ชิด แน่นอน ว่าผู้แปลไม่มีทางเป็นศิษย์ชั้นดีของนาโบคอฟไปได้ แต่กล่าวอย่างเห็น แก่ตัว การแปล โลลิต้า นับว่าเป็นประโยชน์อย่างมากต่อความคิดและ ทัศนคติในการใช้ภาษาของผู้แปล (ซึ่งทำ�งานเขียนด้วย) อย่างไม่อาจ ปฏิเสธ ขอบคุณไลต์เฮาส์พับลิชชิ่งที่มอบโอกาสในการแปลวรรณกรรม ชิ้นสำ�คัญของโลกอีกเล่มหนึ่ง และขออภัยผู้อ่านไว้ล่วงหน้า หากมีข้อ บกพร่องผิดพลาดที่ทำ�ให้ผลงานศิลปะชิ้นนี้มีมลทิน

ด้วยมิตรภาพ ปราบดา หยุ่น

Lolita_����� 12-9-58.indd 9

9/16/2558 BE 12:32 PM

10 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

Lolita_����� 12-9-58.indd 10

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 11

คำ�นำ� “โลลิต้า หรือคำ�สารภาพของพ่อม่ายผิวขาว” คือสองชื่อที่ผู้เขียนคำ�นำ�นี้ ได้รบั มาพร้อมกับเรือ่ งราวแปลกๆ หลายหน้ากระดาษ “ฮัมเบิรต์ ฮัมเบิรต์ ” ผู้ประพันธ์ได้เสียชีวิตขณะต้องโทษจองจำ�ด้วยโรคหลอดเลือดหัวใจ อุดตัน เมื่อวันที่ 16 พฤศจิกายน ปี 1952 ไม่กี่วันก่อนที่การสอบสวนคดี ในชั้นศาลของเขาจะเริ่มขึ้น ท่านคลาเรนซ์ โชต คล้าก ทนายของเขา เพื่อนสนิทและญาติของผม ผู้ซึ่งขณะนี้ทำ�งานกับเขตโคลัมเบีย ขอให้ ผมทำ�หน้าที่บรรณาธิการต้นฉบับ ตามอนุพากย์ในพินัยกรรมของลูก ความ ที่ม อบอำ � นาจตั ด สิ น ใจทั้ง หมดเกี่ย วกั บ การเตรี ย มงานพิ ม พ์ “โลลิต้า” ให้กับญาติผู้มีเกียรติของผม การตัดสินใจของท่านคล้ากอาจ ได้รับอิทธิพลจากการที่บรรณาธิการที่เขาเลือกใช้ ผู้เพิ่งได้รับรางวัล โพลิ่งไพรซ์จากงานเขียนเล็กๆ ชิ้นหนึ่ง (“ประสาทสัมผัส สัมผัสประสาท หรื อ ไม่ ” ) ซึ่ ง มีประเด็นว่าด้วยสภาพจิต ใจหดหู่ กับความวิ ตถารบาง ประเภทอยู่ในนั้น ปรากฏว่างานของผมง่ายกว่าที่เราสองคนคาดไว้มาก นอกจาก การแก้ ไ ขข้ อ ผิ ด พลาดที่ เ ห็ น ได้ ชั ด และการละไว้ ซึ่ ง รายละเอี ย ด ประเจิดประเจ้อเล็กน้อยที่แม้ว่า “ฮ.ฮ.” จะได้พยายามหลีกเลี่ยงแล้ว ก็ ยังคงหลงเหลืออยู่ในตัวบทของเขา ดังเช่นเสาไฟฟ้ากับศิลาหลุมศพ (บ่งบอกถึงสถานที่หรือบุคคลซึ่งควรได้รับการปกปิดและให้ความเป็น ธรรม) บั น ทึ ก อั น น่ า ทึ่ ง นี้ ไ ด้ รั บ การนำ � เสนออย่ า งครบถ้ ว น ชื่ อ สกุ ล พิ ลึ ก พิ ลั่ น ของผู้ ป ระพั น ธ์ เ ป็ น ชื่ อ ที่ เ ขาสร้ า งขึ้ น เอง และแน่ น อนว่ า

Lolita_����� 12-9-58.indd 11

9/16/2558 BE 12:32 PM

12 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

หน้ากากใบนี้—ที่ดูเหมือนจะมีนัยน์ตาเพ่งสะกดเป็นประกายอยู่เบื้อง หลัง—จะต้องถูกคงไว้ตามความประสงค์ของผู้สวมใส่ ขณะที่ “เฮซ” เพี ย งคล้ อ งจองกั บ นามสกุ ล จริ ง ของตั ว ละครเอกฝ่ า ยหญิ ง ในเรื่ อ ง ชื่อหน้าของเธอมีความสำ�คัญอย่างบาดลึกต่อแก่นของหนังสือเกินกว่า จะสามารถดัดแปลงได้ และอันที่จริง (ซึ่งท่านผู้อ่านจะพบด้วยตัวเอง) ก็ ไม่มคี วามจำ�เป็นใดให้ตอ้ งทำ� สำ�หรับผูส้ นใจข้อมูลเกีย่ วกับอาชญากรรม ของ “ฮ.ฮ.” สามารถค้ น หาได้ ใ นหนั ง สื อ พิ ม พ์ ร ายวั น ระหว่ า งเดื อ น กันยายน-ตุลาคม 1952 สาเหตุและวัตถุประสงค์ของอาชญากรรมนั้น จะยังคงเป็นปริศนา หากบันทึกเล่มนี้ไม่ได้รับอนุญาตให้ตกมาอยู่ใต้ แสงโคมไฟอ่านหนังสือของผม สำ�หรับท่านผู้อ่านหัวเก่าที่ต้องการทราบถึงชะตากรรมของบุคคล “ตัวจริง” นอกเหนือไปจากเรื่อง “จริง” ที่ได้อ่าน ผมสามารถเปิดเผยราย ละเอียดสองสามข้อจากคุณ “วินด์มลู เลอร์” แห่ง “แรมสเดล” ผูป้ รารถนา รักษาตัวตนของเขาเป็นความลับ เพื่อที่ “เงาทะมึนของกรณีอันหดหู่และ โสมมนี้” จะไม่ย่างกรายไปถึงชุมชนที่เขาเป็นสมาชิกอยู่อย่างภาคภูมิ “ลูอีส” ลูกสาวของเขา เรียนวิทยาลัยปีสองแล้ว “โมนา ดาห์ล” เป็น นั ก ศึ ก ษาอยู่ ที่ ก รุ ง ปารี ส “ริ ต้ า ” เพิ่ ง แต่ ง งานกั บ เจ้ า ของโรงแรมใน ฟลอริดา คุณนาย “ริชาร์ด ฟ. ชิลเลอร์” เสียชีวิตขณะคลอดลูก ลูกสาว ของเธอก็ตายเมื่อคลอดออกมาในวันคริสต์มาสปี 1952 ที่เกรย์ สตาร์ ชุมชนแถบตะวันตกเฉียงเหนือที่ห่างไกล “วิเวียน ดาร์กบลูม” เขียน ชีวประวัติชื่อ “คิวของฉัน” อีกไม่นานจะได้รับการตีพิมพ์ นักวิจารณ์ที่ได้ อ่านต้นฉบับแล้วบอกว่ามันเป็นหนังสือที่ดีที่สุดของเธอ สัปเหร่อตาม

Lolita_����� 12-9-58.indd 12

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 13

สุ ส านที่ เ กี่ ย วข้ อ งทั้ ง หลายรายงานว่ า ไม่ มี ภู ต ผี โ ผล่ ม าเพ่ น พ่ า นแต่ อย่างไร หากมองในแง่ของความเป็นเพียงนวนิยายเล่มหนึ่ง “โลลิต้า” จะ เต็ ม ไปด้ ว ยสถานการณ์ แ ละอารมณ์ ค วามรู้ สึ ก ที่ จ ะยั ง คงคลุ ม เครื อ อย่างยิ่งสำ�หรับผู้อ่าน หากการบรรยายถูกทำ�ให้เจือจางจืดชืดลง จริงอยู่ ที่ไม่มีศัพท์ลามกอยู่ในเรื่องแม้แต่คำ�เดียว และผู้ไม่แยแสต่อกรอบ ศี ล ธรรมและคุ้ น ชิ น กั บ ธรรมเนี ย มสมั ย ใหม่ ข องการใช้ คำ � หยาบใน นวนิยายทั่วไปโดยไม่รู้สึกรู้สา ย่อมจะต้องช็อกที่ไม่อาจหาคำ�พวกนั้น ได้ในงานชิ้นนี้ ถึงกระนั้น หากว่าบรรณาธิการพยายามลดทอนหรือตัด บางฉากที่บางคนอาจเรียกว่า “กระตุ้นกำ�หนัด” (ขอให้ศึกษาคำ�ตัดสิน ประวัติศาสตร์โดยท่านผู้พิพากษาจอห์น ม. วูลซีย์ ว่าด้วยหนังสือที่ ประเจิดประเจ้อกว่านี้ * เมื่อวันที่ 6 ธันวาคม 1933 ประกอบ) ออกไปเพื่อ เอาใจผู้เคร่งในศีลในธรรม เราก็จะต้องยกเลิกการพิมพ์ “โลลิต้า” ไปโดย สิ้นเชิง เพราะฉากที่บางคนอาจกล่าวหาอย่างผิดๆ ได้ว่าเร้าตัณหาในตัว มันเอง คือฉากที่สำ�คัญที่สุดต่อพัฒนาการของเรื่องเล่าเศร้าสลดซึ่งใน ที่สุดแล้วจะกลายเป็นบทเรียนทางศีลธรรม คนขวางโลกอาจบอกว่าสื่อ ลามกเชิงพาณิชย์ทั้งหลายก็ใช้ข้ออ้างเดียวกัน ผู้มีปัญญาอาจย้อนกลับ ว่าคำ�สารภาพอันสะเทือนใจของ “ฮ.ฮ.” คือพายุร้ายในหลอดแก้ว ว่า อย่างน้อย 12% ของผู้ใหญ่เพศชายชาวอเมริกัน—การประเมินอย่าง “รอบคอบ” โดย ด็อกเตอร์ แบลนช์ ชวอร์ซแมนน์ (สื่อสารผ่านการพูด คุย)—ได้เสพสุขทุกปีในรูปแบบใดรูปแบบหนึ่ง กับประสบการณ์เช่นที่

*หมายถึงนวนิยายเรื่องยูลิสซีส (Ulysses) ของเจมส์ จอยซ์ (James Joyce)

Lolita_����� 12-9-58.indd 13

9/16/2558 BE 12:32 PM

14 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

“ฮ.ฮ.” เขียนถึงด้วยความรวดร้าวทรมานว่าถ้านักเขียนบันทึกผู้ผิดเพี้ยน ของเราได้เข้ารับการบำ�บัดทางจิตอย่างถูกต้องในฤดูร้อนเคราะห์ร้าย ของปี 1947 ความหายนะทั้งหมดจะไม่เกิดขึ้น แต่เช่นนั้นแล้วก็จะไม่มี หนังสือเล่มนี้ด้วยเช่นกัน ผู้เขียนขออนุญาตกล่าวซ้ำ � สิ่งที่เคยนำ�เสนอไว้อย่างละเอียดใน หนังสือและการบรรยายต่างๆ ว่าสิ่งที่เรียกว่า “ก้าวร้าว” นั้นมักถูกใช้ แทนคำ�ว่า “ไม่ปกติ” และแน่นอนว่างานศิลปะชั้นเลิศจะไม่เหมือนใคร และไม่มีใครเหมือนเสมอ ดังนั้นโดยธรรมชาติของมันจึงต้องเป็นสิ่งที่ ทำ�ให้ผู้เสพตะลึงงัน ผมไม่มีความประสงค์จะเชิดชู “ฮ.ฮ.” ไม่ต้องสงสัย เลยว่ า เขาเป็ น คนน่ า รั ง เกี ย จ น่ า อนาถ เป็ น ตั ว อย่ า งที่ ดี เ ยี่ ย มของผู้ บกพร่องทางศีลธรรม อาจเป็นส่วนผสมของความป่าเถื่อนและความ คึกคะนองที่ก่อให้เกิดทุกข์มหันต์ ไม่ใช่สิ่งที่ชวนนิยมชมชอบ เขาเต็มไป ด้วยความโลเล ความเห็นเกี่ยวกับผู้คนและภูมิทัศน์ของประเทศนี้ที่เขา กล่าวออกมาลอยๆ หลายครั้งไร้สาระ ความพยายามอย่างสาหัสที่จะ ซื่อสัตย์ต่อความรู้สึกในคำ�สารภาพของเขา ไม่ได้ทำ�ให้เขาหลุดพ้นจาก บาปของการใช้เล่ห์เหลี่ยมอันร้ายกาจ เขาไม่ปกติ เขาไม่ใช่สุภาพบุรุษ ทว่าการบรรเลงของเขาช่างมีมนตร์วิเศษที่ดลให้เกิดความรู้สึกเมตตา ต่อโลลิต้า ทำ�ให้เราประทับใจในหนังสือเล่มนี้ ทั้งๆ ที่รังเกียจผู้ประพันธ์ เข้าไส้! ในแง่ของความเป็นบทบันทึกทางประวัติศาสตร์ ไม่ต้องสงสัย เลยว่ า “โลลิ ต้ า ” จะต้ อ งกลายเป็ น กรณี ศึ ก ษาตั ว อย่ า งในแวดวง จิตวิทยา ในแง่งานศิลปะมันมีค่าเหนือเนื้อหาน่ารังเกียจของมัน และที่

Lolita_����� 12-9-58.indd 14

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 15

สำ�คัญสำ�หรับเรายิ่งกว่าความสำ�คัญทางวิทยาศาสตร์และคุณค่าทาง วรรณศิลป์ คือผลกระทบทางแง่คิดเรื่องศีลธรรมที่ควรบังเกิดกับผู้อ่านที่ ใช้สติปัญญา เพราะในกรณีศึกษาส่วนตัวอันสะเทือนอารมณ์นี้ มีบท เรียนแฝงอยู่ เด็กหัวแข็ง แม่ผู้เอาแต่ใจ คนบ้าหอบหื่น—เหล่านี้มิได้เป็น เพียงตัวละครในนิยายเรื่องหนึ่ง แต่ยังเป็นข้อเตือนใจเกี่ยวกับค่านิยม อันตราย ชี้ให้เห็นถึงพลังอำ�นาจของความเลวร้าย “โลลิต้า” ควรกระตุ้น ให้เราทุกคน—ผู้ปกครอง นักสังคมสงเคราะห์ นักการศึกษา—อุทิศตน อย่างแน่วแน่และด้วยวิสัยทัศน์ที่แข็งแกร่งขึ้น ในการสร้างคนรุ่นใหม่ที่ ดีกว่าเก่าขึ้นมาในโลกที่ปลอดภัยกว่าเดิม

วิดเวิร์ธ แมส.

5 สิงหาคม 1955

Lolita_����� 12-9-58.indd 15

ดร. จอห์น เรย์ จูเนียร์

9/16/2558 BE 12:32 PM

16 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

Lolita_����� 12-9-58.indd 16

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 17

ภาค 1

Lolita_����� 12-9-58.indd 17

9/16/2558 BE 12:32 PM

18 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

Lolita_����� 12-9-58.indd 18

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 19

1 โลลิต้า แสงสว่างในชีวิตของผม เพลิงเร้าในท้องน้อยของผม บาปของ ผม จิตวิญญาณของผม โล-ลี-ต้า: ปลายลิ้นไล่แตะสามจังหวะจาก เพดานปากจบลงที่ฟัน โล.ลี.ต้า. เธอคือโล เพียงแค่โลในยามเช้า สูงสี่ฟุตสิบ สวมถุงเท้าข้างเดียว เธอคือโลลาเมื่อสวมกางเกงสแล็ค เธอคือดอลลี่เมื่ออยู่ที่โรงเรียน เธอ คือโดโลเรสเมือ่ เขียนชือ่ บนเส้นประ แต่ในอ้อมแขนของผม เธอคือโลลิตา้ เสมอ หากถามว่ามีใครมาก่อนหน้าเธอหรือไม่ มีสิครับ มีแน่ๆ น่าจะ กล่าวได้ว่าอาจไม่มีโลลิต้าด้วยซ้ำ� หากผมไม่เคยรักเด็กสาวนางหนึ่งใน ช่วงฤดูร้อนปีหนึ่ง ณ อาณาจักรชายทะเลแห่งหนึ่ง เมื่อไรน่ะหรือ นาน หลายปี ก่ อ นที่โลลิต้าจะเกิด พอๆ กับอายุของผมในฤดู ร้ อนครั้ ง นั้ น ฆาตกรก็มักช่ำ�ชองในการเล่นลิ้นเช่นนี้แล ท่านสุภาพบุรุษและสุภาพสตรีคณะลูกขุนครับ หลักฐานชิ้นที่ หนึ่งคือสิ่งที่บรรดาทวยเทพติดปีกศักดิ์สิทธิ์ผู้หลงผิดคิดน้อยต้องริษยา ขอให้ท่านได้โปรดพินิจไม้หนามอันยุ่งเหยิงพัลวันนี้ด้วยเถิด

2 ผมเกิดในกรุงปารีสเมื่อปี 1910 บิดาของผมเป็นคนง่ายๆ สุภาพอ่อน โยน มีส่วนผสมของหลากหลายเชื้อชาติ: ถือสัญชาติสวิส มีรากเหง้า

Lolita_����� 12-9-58.indd 19

9/16/2558 BE 12:32 PM

20 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

บรรพบุรุษทางฝรั่งเศสและออสเตรียน แถมด้วยความเป็นชนแม่น้ำ � ดานู บ ในสายเลื อ ดเล็ ก น้ อ ย อี ก สั ก ครู่ ผ มจะส่ ง ต่ อ โปสการ์ ด สวยเก๋ จำ�นวนหนึ่งให้พวกท่านได้พิจารณา บิดาผมเป็นเจ้าของโรงแรมหรูแห่ง หนึ่งแถบชายฝั่งริเวียร่า บิดาของเขาและปู่อีกสองคนขายเหล้าองุ่น อัญมณี และผ้าไหมตามลำ�ดับ เมื่ออายุได้สามสิบ เขาสมรสกับสาว อังกฤษผู้เป็นทายาทของเจโรม ดันน์นักปีนเขา และเป็นหลานของนัก เทศน์ชาวดอร์เซ็ตสองท่าน ซึ่งเป็นผู้เชี่ยวชาญเกี่ยวกับเรื่องยากๆ สอง เรื่อง—ศาสตร์ว่าด้วยดินดึกดำ�บรรพ์กับผู้เชี่ยวชาญเรื่องพิณเอโอเลียน ตามลำ�ดับ มารดาหน้าตาขึน้ กล้องของผมเสียชีวติ ในอุบตั เิ หตุประหลาด (ฟ้าผ่าระหว่างปิกนิก) ตอนผมอายุสามขวบ และนอกจากความรู้สึก อบอุ่นเล็กๆ ที่หลบซ่อนอยู่ในความมืดมิดแห่งอดีตกาลแล้ว ก็ไม่มีสิ่งใด เกี่ยวกับท่านหลงเหลืออยู่ในโพรงหลุมหรือหุบเหวแห่งความทรงจำ �ที่ ดวงตะวันแห่งวัยเยาว์ของผมอัสดงแม้แต่น้อย หวังว่าท่านทั้งหลายจะ ยังทนอ่านสำ�นวนการบรรยายของผมได้ (ผมเขียนโดยมีเจ้าหน้าที่เฝ้า สังเกตการณ์อยู่) ทุกท่านคงรู้ซึ้งถึงภาพตกค้างจากวันเวลาน่าจดจำ�ใน ยามสนธยาของฤดูร้อนที่ตีนเขา ท่ามกลางพุ่มไม้ดอกห้อมล้อมด้วย แมลงเล็กบินว่อน หรือจู่ๆ ก็ถูกรบกวนโดยผู้ที่เดินผ่านมา ความอบอุ่น อันนุ่มนวลกับแมลงสะท้อนแสงทองอร่าม ซิบิล พี่สาวของมารดาซึ่งสมรสกับญาติของบิดาผมแล้วถูกทิ้ง ทำ�หน้าที่เป็นเหมือนแม่นมและแม่บ้านที่ไม่มีเงินเดือนในครอบครัวผม มีคนบอกผมภายหลังว่าท่านหลงรักบิดาของผม และบิดาของผมก็ฉวย โอกาสกับท่านในวันฝนพรำ�วันหนึ่ง แล้วลืมการกระทำ�ของตนไปทันทีที่

Lolita_����� 12-9-58.indd 20

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 21

ฟ้าเปิด ผมรักป้าซิบิลมาก แม้ว่าท่านจะมีกฎเข้มงวด—เข้มงวดอย่าง ยิ่งยวด—บางอย่างก็ตามที ท่านอาจต้องการหล่อหลอมให้ผมเป็นพ่อ ม่ายที่ดีกว่าบิดาของผมก็เป็นได้ ป้าซิบิลมีดวงตาสีฟ้าขอบชมพู ผิวหน้า เหมือนขี้ผึ้ง ท่านเขียนบทกวี เชื่อเรื่องโชคลางอย่างเป็นกวี ท่านว่าท่านรู้ ว่าท่านจะตายหลังครบรอบวันคล้ายวันเกิดปีที่สิบหกของผมไม่นาน แล้วก็เป็นเช่นนั้นจริงๆ สามีของท่าน นักเดินทางตัวยงในธุรกิจเครื่อง หอม ใช้เวลาส่วนใหญ่ในอเมริกา ที่ซึ่งในที่สุดเขาก่อตั้งบริษัทและซื้อ ที่ดินไว้จำ�นวนหนึ่ง ผมเติบโตอย่างเด็กที่มีความสุข พลานามัยดี ในโลกที่ห้อมล้อม ด้ ว ยหนั ง สื อ ภาพสวยๆ หาดทรายสะอาด ต้ น ส้ ม หมาน่ า เอ็ น ดู ทัศนียภาพท้องทะเล และใบหน้ายิ้มแย้ม โรงแรมมิราน่าที่เพียบพร้อม โอบล้อมราวเป็นจักรวาลส่วนตัว ดังอวกาศจำ�ลองแฝงอยู่ในจักรวาลสี ฟ้าอันกว้างใหญ่กว่าที่เจิดจ้าอยู่เบื้องนอก ทุกชีวิตตั้งแต่คนงานขัดหม้อ สวมผ้ากันเปื้อน ไปจนถึงคนชั้นสูงในชุดสักหลาด ต่างก็ชอบผม ทุกคน สัมผัสผมอย่างเอ็นดู หญิงชราชาวอเมริกันถือไม้เท้าต่างก็โน้มตัวเข้าหา ผมราวหอเอนปิซา เจ้าหญิงรัสเซียตกอับผู้ไม่มีเงินจ่ายค่าห้องให้บิดา ผม ต่างพากันซื้อลูกกวาดราคาแพงให้ผม มง แชร์ เปอติ๊ ปาป่ะ 1 พาผม ไปล่องเรือและขี่จักรยาน สอนผมว่ายน้ำ� ดำ�น้ำ� และเล่นสกีน้ำ� ท่าน อ่าน ดอน กีโฆเต้ และ เหยื่ออธรรม ให้ผมฟัง ผมรักและเคารพท่าน และ รู้สึกดีแทนท่านทุกครั้งเมื่อแอบได้ยินเหล่าคนรับใช้พูดถึงเพื่อนหญิง บางคนของท่าน บรรดาหญิงเลอโฉมและจิตใจดี ผู้แสดงความชื่นชม 1

mon cher petit papa : คุณพ่อตัวเล็กผู้น่ารัก

Lolita_����� 12-9-58.indd 21

9/16/2558 BE 12:32 PM

22 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

เอ็นดูในความเป็นเด็กไร้มารดาที่ร่าเริงเบิกบานด้วยน้ำ � เสียงแผ่วเบา และหยาดน้ำ�ตา ผมเข้าเรียนที่โรงเรียนภาษาอังกฤษห่างจากที่อยู่ไปสองสามไมล์ ผมเล่นแร็กเก็ตส์และไฟว์ส2 ที่นั่น ได้คะแนนเยี่ยมยอด เข้ากับเพื่อน และครูบาอาจารย์ได้โดยไม่มีที่ติ ประสบการณ์ทางเพศที่ผมจำ �ได้ว่า เกิดขึ้นก่อนวันคล้ายวันเกิดอายุสิบสามของผม (นั่นคือก่อนที่ผมจะได้ เห็นแอนนาเบลน้อยของผมเป็นครั้งแรก) มีเพียง: บทสนทนาเคร่งขรึม สุภาพ และมีเพียงทฤษฎีในสวนกุหลาบของโรงเรียน ว่าด้วยเรื่องชวน ประหลาดใจที่มาพร้อมกับการแตกเนื้อหนุ่มกับเด็กชาวอเมริกันคนหนึ่ง ผู้เป็นลูกชายของนักแสดงหญิงชื่อดังในขณะนั้นซึ่งเขาแทบไม่เคยได้ เจอหน้าในโลกสามมิติ และกรณีที่บางส่วนสัดบนเรือนร่างของผมเกิด ปฏิกิริยาน่าสนใจต่อภาพถ่ายบางภาพที่มีแสงเงาที่นำ�เสนอการเผย ผายอันรัญจวนนวลนุ่มในหนังสือชวนตื่นตาที่ชื่อ ลา โบเต้ อูแมน ของ ปิ ช ง ซึ่ ง ผมฉกฉวยมาได้ จ ากใต้ ก องหนั ง สื อ ปกแข็ ง ลายหิ น อ่ อ นชุ ด Graphics ในห้องสมุดของโรงแรม หลังจากนั้น บิดาของผมก็ให้ข้อมูล ทุกอย่างเกี่ยวกับเซ็กซ์ที่ท่านคิดว่าผมควรรู้ด้วยมาดแสนเท่ของท่าน นั่น คือช่วงก่อนที่ท่านจะส่งผมไปยังโรงเรียนมัธยมของรัฐในเมืองลิยงในฤดู ใบไม้รว่ งของปี 1923 (ซึง่ เราจะใช้เวลาช่วงฤดูหนาวอยูท่ น่ี น่ั สามปี) แต่นา่ เสียดายที่ในฤดูร้อนปีนั้นท่านเดินทางไปเที่ยวอิตาลีกับมาดามเดอ อาร์. และลูกสาวของเธอ จึงไม่มีใครฟังผมบ่น ไม่มีคนให้คำ�ปรึกษา 2

Fives : กีฬาทีเ่ ล่นในคอร์ทคล้ายกับแร็กเก็ต แต่ใช้มอื เปล่าหรือใส่ถงุ มือตีลกู บอลกระทบ ผนัง

Lolita_����� 12-9-58.indd 22

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 23

3 เช่นเดียวกับผู้เขียน แอนนาเบลเป็นทายาทของคนหลายเชื้อชาติ: ครึ่ง อังกฤษ ครึ่งดัทช์ ในกรณีของเธอ ผมจดจำ�รูปพรรณสัณฐานของเธอได้ เลือนรางลงกว่าเมื่อสองสามปีที่แล้วมาก ก่อนที่ผมจะรู้จักโลลิต้า ความ ทรงจำ�ทางทัศนะมีสองประเภท: ประเภทแรกคือเมื่อเราสร้างภาพขึ้น ใหม่อย่างละเอียดลออในห้องทดลองของสมองโดยไม่หลับตา (ซึ่งผม จะเห็นภาพแอนนาเบลแบบคร่าวๆ ทำ�นอง: “ผิวสีน้ำ � ผึ้ง” “เรือนแขน เรียวบาง” “ผมบ๊อบสีน้ำ�ตาล” “ขนตายาว” “รูปปากหนาอิ่มเอิบ”) และ อีกประเภทคือเมื่อหลับตาก็เห็นภาพปรากฏทันทีบนเปลือกตาด้านมืด ภายใน เป็นภาพจำ�ลองของใบหน้าอันเป็นที่รักโดยปราศจากความ ลำ�เอียงอย่างแท้จริง ลอยเลือนราววิญญาณในสีธรรมชาติ (และนี่คือ แบบที่ผมเห็นโลลิต้า) ดังนั้น ในการพรรณนาถึงแอนนาเบล ขอให้ผมจำ�กัดตัวเองอยู่ที่ การบอกเพียงว่าเธอเป็นเด็กน่ารักน่าเอ็นดูผู้อ่อนวัยกว่าผมสองสามปี ผู้ ปกครองของเธอเป็นเพื่อนเก่าของป้าของผม และเป็นคนหัวโบราณพอๆ กัน พวกเขามาเช่าบ้านพักอยู่ไม่ห่างจากโรงแรมมิราน่า คุณลีห์ ผู้ผิว คล้ำ�และกระหม่อมบางกับคุณนายลีห์ผู้อ้วนอวบและแต่งหน้าจัด (ชื่อ โดยกำ�เนิดคือวาเนสซา ฟาน เนสส์) โอ้ ผมเกลียดพวกเขาเหลือเกิน! ใน ตอนแรก ผมกับแอนนาเบลคุยกันเรื่องฉาบฉวยทั่วไป เธอได้แต่โกย กอบเม็ดทรายละเอียดขึ้นมาแล้วปล่อยให้มันไหลร่วงลงระหว่างนิ้วมือ สมองของเราถูกจัดวางไปในทางเดียวกับสมองของบรรดาเด็กก่อนวัยรุน่

Lolita_����� 12-9-58.indd 23

9/16/2558 BE 12:32 PM

24 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

ชาวยุโรปผู้มีสติปัญญาในยุคนั้น และผมคิดว่าความสนใจต่างๆ ของ พวกเราไม่ได้ต้องการอัจฉริยภาพเชิงปัจเจกอะไรนัก เมื่อเราพูดถึงความ แตกต่างหลากหลายของโลกที่มีสิ่งมีชีวิต การแข่งขันเทนนิส ความเป็น อนันต์ ความเชื่อเรื่องการมีอยู่ของตัวตนและอื่นๆ ความนุ่มละมุนและ บอบบางของสัตว์แรกเกิดก่อความรู้สึกเจ็บปวดอย่างรุนแรงเดียวกันให้ กับเรา เธออยากโตขึ้นเป็นนางพยาบาลในประเทศแร้นแค้นแถบเอเชีย สักแห่ง ผมอยากเป็นสายลับชื่อดัง เราทั้งสองตกหลุมรักกันและกันอย่างดูดดื่ม รุนแรง เร่อร่า และไร้ ยางอาย และผมต้องเสริมว่ารักอย่างสิ้นหวัง เพราะความปรารถนา อั น บ้ า คลั่ ง ของเราอาจเติ ม เต็ ม ได้ เ พี ย งด้ ว ยการกลื น กิ น ทุ ก อณู ข อง วิญญาณและร่างกายของกันและกันเท่านั้น ทว่าเราไม่อาจแม้จะร่วม รั ก ดั ง เช่ น เด็ ก สลั ม ที่ อ าจหาโอกาสทำ �อย่ า งง่ า ยดาย หลั ง จากความ พยายามอันสุ่มเสี่ยงครั้งหนึ่งที่จะนัดพบกันกลางดึกในสวนของเธอ (ซึ่ง ผมจะพูดถึงเพิ่มเติมในภายหน้า) เราก็ได้รับอนุญาตให้มีความเป็นส่วน ตัวเพียงการอยู่ห่างการได้ยินและไม่พ้นระยะสายตา จากมุมพลุกพล่าน ของหาดบนผืนทรายนุ่มไกลจากพวกผู้ใหญ่ไปสองสามฟุตนั้น เราจะ นอนเหยียดแข้งเหยียดขาอยู่ด้วยกันตลอดช่วงเช้า ใต้พลังสะกดของ แรงปรารถนาและจะฉกฉวยทุกโอกาสกับพื้นที่และเวลาที่ฟ้าประทาน ให้เราได้สัมผัสกันและกัน มือของเธอที่จมอยู่ในทรายครึ่งหนึ่ง จะค่อยๆ ขยับเข้ามาหาผม เรือนนิ้วสีน้ำ�ตาลเรียวบางย่องย่างใกล้ขึ้นเรื่อยๆ จาก นั้น หัวเข่าขาวนวลข้างหนึ่งของเธอก็จะเริ่มเคลื่อนไหวอย่างระมัดระวัง บางครั้งกองทรายที่บังเอิญถูกก่อขึ้นโดยเด็กเล็กๆ ก็ทำ�หน้าที่กำ�บังได้

Lolita_����� 12-9-58.indd 24

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 25

อย่างดี ให้เรามีจังหวะแตะริมฝีปากเคลือบความเค็มของกันและกัน การสัมผัสครึ่งๆ กลางๆ เหล่านี้กระตุ้นเร้าร่างกายอันสมบูรณ์และไร้ ประสบการณ์ของเราสู่ความอัดอั้นถึงขั้นที่แม้แต่น้ำ�ทะเลสีฟ้าเย็นเยียบ ซึ่งเราใช้บดบังความซุกซนของมือไม้ก็ไม่สามารถช่วยบรรเทาได้ สมบัติชิ้นหนึ่งที่ผมทำ�หายไประหว่างการเดินทางในช่วงปีที่เป็น ผู้ ใ หญ่ แ ล้ ว คื อ ภาพที่ ถ่ า ยโดยป้ า ของผม ในภาพมี แ อนนาเบล ผู้ ปกครองของเธอ และชายแก่ขาพิการผู้เงียบขรึมชื่อด็อกเตอร์คูเปอร์ ซึ่ง มาจีบป้าอยู่ในฤดูร้อนปีนั้น ทั้งหมดนั่งอยู่ด้วยกันที่โต๊ะร้านกาแฟริม ทาง แอนนาเบลดูไม่ค่อยดีนัก เพราะภาพจับในจังหวะที่เธอกำ�ลังก้ม มองไอศกรีมช็อกโกแลตของเธอพอดี มีเพียงหัวไหล่เรียวบางที่เปิด เปลือยกับรอยแสกผมเท่านั้นที่ทำ�ให้รู้ว่าเป็นเธอ (เท่าที่ผมจดจำ�ภาพ นั้นได้) ท่ามกลางความเลือนรางอันเจิดจ้าที่ดูดซึมความน่ารักของเธอ เข้าไป แต่ตัวผมเองซึ่งนั่งค่อนข้างห่างจากคนอื่นๆ กลับมีสีหน้าที่แสดง อารมณ์อย่างโจ่งแจ้ง: เด็กชายอารมณ์ฉุนเฉียว ตาขวาง สวมเสื้อเชิ้ต สปอร์ตสีเข้มกับกางเกงขาสั้นสีขาวตัดเย็บอย่างดี นั่งไขว่ห้างหันข้างให้ กล้องและมองไปทางอื่น ภาพนั้นถ่ายในวันสุดท้ายของช่วงพักฤดูร้อนที่ ร้ า ยกาจและเพี ย งไม่ กี่ น าที ก่ อ นความพยายามครั้ ง ที่ ส องและครั้ ง สุดท้ายที่จะฝ่าฝืนชะตากรรมของเรา ด้วยข้ออ้างที่อ่อนด้อยทางเหตุผล อย่างที่สุด (มันเป็นโอกาสสุดท้ายของเรา เราจึงไม่สนใจอะไรทั้งนั้น) เรา หลบออกจากร้านกาแฟไปยังชายหาดด้วยกัน พบพื้นที่เปลี่ยวบนผืน ทราย และที่นั่น ภายใต้ร่มเงาสีม่วงของหินแดงที่ก่อตัวเป็นทรงคล้ายถ้ำ� เราใช้เวลากอดลูบโลมเล้าเรือนร่างกันและกันอย่างเคลิบเคลิ้ม โดยมี

Lolita_����� 12-9-58.indd 25

9/16/2558 BE 12:32 PM

26 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

เพียงแว่นตากันแดดที่ใครบางคนลืมทิ้งไว้เป็นพยาน ผมอยู่ในท่าคุกเข่า ลง และกำ�ลังจะครอบครองที่รักของผมอยู่แล้ว ก็มีชายไว้เคราสองคน เฒ่าแห่งท้องทะเลกับน้องชายของเขา โผล่ขึ้นจากน้ำ�พร้อมตะโกนแซว ด้วยคำ�ยั่วเย้าหยาบคาย หลังจากนั้นอีกสี่เดือนเธอก็เสียชีวิตในเมือง คอร์ฟูด้วยโรคไข้รากสาด

4 ผมพิจพินิจความทรงจำ�อันเจ็บปวดเหล่านี้ครั้งแล้วครั้งเล่า และย้ำ�ถาม ตัวเองว่า ช่วงเวลาระยิบระยับที่ล่วงผ่านนานมาของฤดูร้อนนั้นใช่ไหมที่ เป็นต้นตอแห่งรอยร้าวในชีวิตของผม หรือว่าความต้องการอันแรงกล้า ที่ผมมีต่อเด็กสาวคนนั้นเป็นเพียงหลักฐานแรกของคุณสมบัติพิเศษใน ตัวผมเอง เมื่อใดที่ผมพยายามวิเคราะห์ความปรารถนา แรงเร้า การ กระทำ�และอื่นๆ ของผม ผมจำ�ต้องใช้จินตนาการย้อนหลังซึ่งทำ�ให้การ วิเคราะห์เต็มไปด้วยความเป็นไปได้หลายหลากและส่งผลให้ภาพที่ ปรากฏขึ้นเต็มไปด้วยทางแยกย่อยแยกย้ำ�ไม่สิ้นสุดในการคำ�นึงคิดถึง อดีตอันซับซ้อนยุ่งเหยิงของผม อย่างไรก็ตาม ผมก็เชื่อมั่นว่าโลลิต้ามีจุด กำ�เนิดในแอนนาเบล โดยถูกลิขิตไว้อย่างน่าอัศจรรย์ ผมยังรู้อีกด้วยว่าอาการช็อกกับการตายของแอนนาเบลผสม ผสานเข้ากับความอัดอั้นของช่วงฤดูร้อนอันเลวร้ายนั้น ส่งผลให้เ ป็น ปัญหาถาวรในความสัมพันธ์ด้านความรักในช่วงหลายปีที่เย็นชาของวัย เยาว์ของผม จิตวิญญาณและกายภาพของเราทั้งสองได้หล่อหลอม

Lolita_����� 12-9-58.indd 26

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 27

กลมกลืนกันโดยสมบูรณ์เสียจนกระทั่งสมองหยาบกระด้างซื่อบื้อดาดๆ ของเด็กหนุ่มเด็กสาวสมัยนี้ไม่อาจเข้าใจ ผมยังสัมผัสถึงกระแสความ คิดของเธอลอยไหลผ่านความคิดของผมอยู่นานหลังจากที่เธอตายไป แล้ว เรามีความฝันร่วมกันเนิ่นนานก่อนที่เราจะพานพบกัน เราเคยนำ� บันทึกของเรามาเทียบเคียง พบว่ามีความสัมพันธ์ระหว่างกันอย่าง ประหลาด ในเดือนมิถุนายนปีเดียวกัน (1919) นกขมิ้นตัวหนึ่งพลัดหลง เข้าไปในบ้านของเธอและของผม สองประเทศที่แสนจะห่างไกลกัน โอ้ โลลิต้า หากหนูจะรักฉันได้เพียงนั้นบ้าง! สำ � หรั บ บทสรุ ป เกี่ ย วกั บ ยุ ค “แอนนาเบล” ของผม ยั ง มี ร าย ละเอียดเกี่ยวกับความล้มเหลวของการนัดพบกันครั้งแรกของเราที่ยังไม่ ได้เล่า คืนหนึ่ง เธอสามารถหลบหลุดการคุมเข้มของครอบครัวเธอมาได้ ในสวนมิโมซ่าใบเรียวบางอ่อนไหวหลังบ้านพักของพวกเขา เราพบที่นั่ง บนซากหักพังของกำ�แพงหินเตี้ยๆ ผ่านความมืดและไม้ต้นเพรียวพริ้ว เราเห็นลวดลายของหน้าต่างส่องสว่าง ซึ่งเมื่อได้รับการแต้มเติมโดยสี น้ำ � หมึกของความทรงจำ�ละเอียดอ่อน ขณะนี้ผมเห็นเป็นภาพคล้าย แผ่นไพ่—อาจเป็นไปได้ว่าเพราะพวกศัตรูในตอนนั้นกำ�ลังยุ่งอยู่กับการ เล่นไพ่บริดจ์ เธอสั่นกระตุกซ่านสะท้านขณะที่ผมจุมพิตลงบนริมฝีปาก ที่เผยอออกและติ่งหูร้อนผ่าวของเธอ ดวงดาวกลุ่มหนึ่งส่องแสงเลือน รางอยู่เบื้องบน ระหว่างเงาของใบไม้เรียว ผืนฟ้ากระจ่างคืนนั้นดูเปล่า เปลือยเทียบเท่ากับเรือนร่างใต้เสื้อคลุมเนื้อบางของเธอ ผมเห็นใบหน้า ของเธอบนฟ้า โดดเด่นอย่างประหลาด ราวกับมีแสงเรืองออกมารางๆ ในตัวมันเอง ท่อนขาที่งดงามของเธอไม่ชิดกันจนเกินไป และเมื่อมือ

Lolita_����� 12-9-58.indd 27

9/16/2558 BE 12:32 PM

28 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

ของผมคลำ�ไปคลึงถึงจุดที่มันเสาะแสวง สีหน้าชวนฝันและขวัญผวา ของอาการกึ่งสุขกึ่งเสียวซ่านก็ปรากฏบนใบหน้าไร้เดียงสานั้น เธอนั่ง บนตำ � แหน่ ง สู ง กว่ า ผมเล็ ก น้ อ ย และเมื่ อ ใดก็ ต ามที่ ค วามดื่ ม ด่ำ � ใน อารมณ์กระตุ้นให้เธอจูบผม ศีรษะของเธอจะโน้มลงอย่างเฉื่อยช้า นุ่ม นวล เกือบดูหม่นเศร้า และเข่าเปล่าเปลือยของเธอจะยึดบีบข้อมือของ ผมเอาไว้ ก่อนจะคลายออกอีกครั้ง และปากที่สั่นเทาของเธอ บิดเบี้ยว ด้วยฤทธิ์น้ำ � ยาเร้นลับ เคลื่อนเข้าหาใบหน้าของผมพร้อมเสียงเสียดสี ของลมหายใจสูดเข้าปอด ทีแรกเธอพยายามบรรเทาความเจ็บปวดของ ความรักโดยการบดถูริมฝีปากแห้งเหือดของเธอกับริมฝีปากผม แล้ว ที่รักของผมก็จะผละตัวห่างพลางเสยผมด้วยความประหม่า จากนั้นก็ จะขยับเข้าใกล้อีกครั้งและปล่อยให้ผมดื่มด่ำ�กับปากที่เผยอออก แม้ว่า ผมพร้อมจะมอบทุกสิ่งทุกอย่างให้กับเธอ ไม่ว่าจะเป็นหัวใจ ลำ�คอ อวัยวะภายในทั้งหมด สิ่งที่ผมยื่นให้เธอกุมกำ�ไว้ในอุ้งมือคือท่อนคทา แห่งแรงปรารถนาของผม ผมจำ�กลิ่นแป้งฝุ่นอะไรสักอย่างได้—คิดว่าเธอขโมยมันมาจาก สาวใช้ชาวสเปนของมารดาของเธอ—เป็นเครื่องหอมราคาถูกกลิ่นอม หวาน มันผสมผสานเข้ากับกลิ่นคล้ายขนมปังกรอบของเธอเอง และ ทันใดอารมณ์ของผมก็ซ่านปริ่มขอบ เสียงชุลมุนที่ดังขึ้นจากพุ่มไม้ใกล้ๆ คือสิ่งเดียวที่หยุดยั้งมันจากการล้นทะลัก—และในขณะที่เราถอยห่าง ออกจากกันทั้งยังอยู่ในอาการเจ็บเสียวเส้นโลหิตเพื่อสำ�รวจที่มาของ เสียงซึ่งคงไม่ใช่อะไรมากไปกว่าแมวหาเหยื่อ มารดาของเธอก็ตะโกน เรียกขึ้นจากตัวบ้าน ด้วยน้ำ � เสียงกระวนกระวายใจ—แล้วด็อกเตอร์

Lolita_����� 12-9-58.indd 28

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 29

คูเปอร์ก็เดินกะเผลกออกมาที่สวนอย่างอุ้ยอ้าย แต่สวนมิโมซ่า—แสง พร่าของดวงดาว ความเสียวซ่าน เปลวเพลิงรุ่มร้อน หยาดน้ำ � หวาน ดอกไม้ และความปวดลึกยังคงอยู่กับผม และสาวน้อยกับเรือนกายริม ทะเลและเรือนลิ้นเร่าร้อนของเธอ ก็หลอกหลอนผมมานับแต่นั้น—จน กระทั่งยี่สิบสี่ปีต่อมา ผมก็หลุดพ้นจากมนตร์สะกดของเธอได้สำ�เร็จใน ที่สุด โดยให้เธอไปเกิดใหม่ในอีกร่างหนึ่ง

5 เมื่อผมย้อนกลับไปมอง วันเวลาในวัยเยาว์ของผมดูเหมือนจะโบยบิน จากจรอย่างอลหม่านราวชิ้นส่วนพร่าเลือนไม่สิ้นสุดเฉกเช่นการพัด ปลิวของกระดาษทิชชูใช้แล้วที่ผู้โดยสารรถไฟจะได้เห็นลอยคว้างอยู่ใน ตู้ชมวิวเมื่อรถไฟเริ่มทำ�งานในยามเช้า ความสัมพันธ์อันถูกครรลอง คลองธรรมของผมกับเพศหญิงนั้นเต็มไปด้วยความเหมาะสม ความ ย้อนแย้ง และความว่องไว ระหว่างที่ผมเป็นนักศึกษาอยู่ที่กรุงลอนดอน และกรุงปารีส ผมพอใจกับการใช้หญิงบริการ ผมทุ่มเทกับการเรียน อย่างหนัก แต่ก็ไม่เกิดประโยชน์อะไรนัก เดิมทีผมวางแผนไว้ว่าจะเรียน จิตวิทยา เช่นเดียวกับทีค่ นไม่เอาไหนส่วนใหญ่เลือกกัน แต่ผมไม่เอาไหน ยิ่งไปกว่านั้นอีก และด้วยความสิ้นสภาพอย่างประหลาด ผมรู้สึกกดดัน มากครับคุณหมอ ผมย้ายไปเรียนวรรณคดีอังกฤษ ซึ่งกวีผู้ล้มเหลว จำ�นวนมากจบลงด้วยการเป็นครูคาบไปป์ในเสื้อผ้าสักหลาด ผมรู้สึกถูก ชะตากับกรุงปารีส ผมสนทนาเรื่องภาพยนตร์รัสเซียกับชาวต่างชาติที่

Lolita_����� 12-9-58.indd 29

9/16/2558 BE 12:32 PM

482 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

Lolita_����� 12-9-58.indd 482

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 483

วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ ว่าด้วยหนังสือชื่อ โลลิต้า หลังจากที่ได้ปลอมตัวเป็นจอห์น เรย์ เจ้าคารม ตัวละครที่เขียนคำ�นำ�ใน โลลิต้า การแสดงความเห็นอะไรก็ตามที่มาจากผมโดยตรง ในสายตา คนอื่นอาจดูเหมือน—อันที่จริงก็ในสายตาผมเองด้วย—กับการปลอมตัว เป็นวลาดิเมียร์ นาโบคอฟ มาพูดถึงหนังสือของตัวเอง อย่างไรก็ตาม มี ประเด็นที่ต้องกล่าวถึงอยู่สองสามเรื่อง และการเขียนผ่านตัวตนจริง อาจช่วยผสมผสานความปลอมกับข้อเท็จจริงให้กลมกล่อมได้ ครูสอนวรรณกรรมมีแนวโน้มที่จะคิดคำ�ถามทำ�นอง “อะไรคือจุด ประสงค์ของผู้เขียน” หรือที่แย่กว่านั้น “ตาคนนี้ต้องการจะสื่ออะไร” บังเอิญว่าผมเป็นนักเขียนประเภทที่เริ่มเขียนงานโดยไม่มีจุดประสงค์ ใดมากไปกว่าเพื่อขจัดหนังสือเล่มนั้นออกจากตัวเอง และเมื่อถูกถาม ถึง ที่ ม าและพัฒนาการของมัน ก็ต้องพึ่งพาคำ � ศัพท์ โ บราณประเภท ปฏิ สั ม พั น ธ์ ข องแรงบั น ดาลใจ และการเก็ บ เล็ ก ผสมน้ อ ย—ซึ่ ง ผม ยอมรับว่าเหมือนนักมายากลอธิบายเคล็ดลับของกลหนึ่งด้วยการแสดง อีกกลหนึ่งให้ดู แรงบันดาลใจเล็กๆ ครั้งแรกในการเขียน โลลิต้า เกิดขึ้นในใจผม ช่วงปลายปี 1939 หรือต้นปี 1940 ที่กรุงปารีส ระหว่างที่ผมป่วยหนัก จากอาการปวดเส้นประสาทในซี่โครง เท่าที่จำ�ได้แรงสั่นบันดาลแรกเริ่ม มาจากข่าวในหนังสือพิมพ์เกี่ยวกับวานรตัวหนึ่งในสวนพฤกษศาสตร์ ชาร์แด็ง เด ปล็องต์ (Jardin des Plantes) ซึ่งเป็นสัตว์ที่วาดภาพได้เป็น

Lolita_����� 12-9-58.indd 483

9/16/2558 BE 12:32 PM

484 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

ตัวแรกหลังจากโดนนักวิทยาศาสตร์คนหนึ่งเกลี้ยกล่อมชักจูงอยู่หลาย เดือน: มันเป็นภาพกรงที่ขังเจ้าสัตว์ผู้น่าสงสาร แรงกระตุ้นที่ผมจำ �ได้ ไม่มีความเชื่อมโยงทางเนื้อหากับความคิดที่เกิดตามมา ซึ่งออกผลเป็น เรื่องสั้นราวสามสิบหน้า อันเป็นต้นแบบของนวนิยายเล่มนี้ ผมเขียนมัน ออกมาในภาษารัสเซีย ภาษาที่ผมใช้เขียนนวนิยายตั้งแต่ปี 1924 (เรื่อง ที่ดีๆ ในบรรดางานเขียนในยุคนั้นยังไม่ได้แปลเป็นภาษาอังกฤษ และ ทั้งหมดเป็นหนังสือต้องห้ามในรัสเซียด้วยเหตุผลทางการเมือง) ตัว ละครชายเป็นชาวยุโรปกลาง สางสาวนิรนามเป็นชาวฝรั่งเศส และ สถานที่คือปารีสกับโพรวองซ์ ผมเขียนให้เขาสมรสกับแม่ของเด็กหญิง ผู้ป่วยหนักและในไม่ช้าก็ตาย และหลังจากความพยายามขืนใจแม่หนู กำ�พร้าในห้องพักโรงแรมของเขาล้มเหลว อาร์เธอร์ (นั่นคือชื่อของเขา) ฆ่าตัวตายด้วยการโยนตัวเองไปใต้ล้อรถบรรทุก ผมอ่านต้นฉบับให้ เพื่อนกลุ่มหนึ่งฟังในคืนยามสงคราม—มาร์ค อัลดานอฟ นักปฏิวัติ สังคมสองคน และแพทย์หญิงนางหนึ่ง แต่ผมไม่พอใจกับมันและได้ ทำ�ลายมันทิ้งไปในช่วงใดช่วงหนึ่ง หลังจากที่ย้ายมาอยู่อเมริกาในปี 1940 ราวปี 1949 ในเมืองอิธาคา ตอนบนของรัฐนิวยอร์ก แรงขับที่ไม่ เคยหายไปนี้เริ่มเข้าครอบงำ�ผม การนำ�สิ่งนั้นสิ่งนี้มาปะติดปะต่อกัน ผนวกกับแรงบันดาลใจสดใหม่ ทำ�ให้ผมนำ�ประเด็นนั้นมาขัดเกลาอีก ครั้ง คราวนี้เป็นภาษาอังกฤษ—ภาษาของพี่เลี้ยงหญิงคนแรกของผมที่ เซนต์ปีเตอร์สเบิร์ก ช่วงปี 1903 ชื่อมิสเรเชล โฮม สางสาวในเรื่องซึ่งตอน นี้มีเลือดไอริชผสม ยังคงเป็นเด็กคนเดิม แนวคิดเกี่ยวกับการให้ตัว

Lolita_����� 12-9-58.indd 484

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 485

ละครแต่งงานกับแม่ของเธอก็ยังคงอยู่ แต่นอกจากนั้นแล้วมันเป็นเรื่อง ใหม่ และได้งอกกรงเล็บและปีกของความเป็นนวนิยายออกมาอย่าง ลับๆ มันเป็นหนังสือที่พัฒนาอย่างช้าๆ ถูกขัดจังหวะและถูกละเลยไป หลายช่วง ผมใช้เวลาสี่สิบกว่าปีไปกับการสร้างรัสเซียกับยุโรปตะวันตก และตอนนี้ ผ มต้อ งเผชิญหน้ากับการสร้างอเมริ กา ผมพบว่ า การหา วัตถุดิบท้องถิ่นที่จะช่วยให้ผมใส่ความ “สมจริง” (เป็นหนึ่งในไม่กี่คำ�ที่ ไม่มีความหมายอะไรหากปราศจากเครื่องหมายอัญประกาศ) ลงใน การกลั่นกรองเพ้อฝันอันเป็นปัจเจก เป็นกระบวนการที่ยากเย็นในวัย ห้ า สิ บ ยากเย็ น กว่ า สมั ย ที่ ผ มยั ง เป็ น หนุ่ ม อยู่ ใ นยุ โ รป ซึ่ ง เป็ น วั ย ที่ ประสาทการรับรู้และการเก็บรักษาความทรงจำ�ทำ�งานอย่างยอดเยี่ยม โดยอัตโนมัติ หนังสือเล่มอื่นๆ สอดแทรกเข้ามา ครั้งหรือสองครั้งผม เกือบเผาต้นฉบับที่ยังเขียนไม่เสร็จทิ้งไป และได้นำ�ฮัวนิต้า ดาร์กของผม ไปไกลถึงร่มเงาของเตาเผาที่สนามหญ้า เมื่อถูกหยุดยั้งไว้ด้วยความคิด ที่ว่าวิญญาณของหนังสือที่ถูกทำ�ลายจะมาหลอกหลอนแฟ้มเอกสาร ของผมไปตลอดชีวิต ทุกฤดูร้อนผมกับภรรยาจะออกล่าผีเสื้อด้วยกัน ผีเสื้อที่จับมาได้ จะถู ก นำ � ไปมอบให้ ส ถาบั น วิ จั ย ทางวิ ท ยาศาสตร์ เช่ น ที่ พิ พิ ธ ภั ณ ฑ์ สัตววิทยาเปรียบเทียบของมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ดหรือคอลเล็กชั่นของ มหาวิทยาลัยคอร์แนล ป้ายกลัดบ่งบอกที่มาใต้ผีเสื้อเหล่านี้จะเป็น ประโยชน์ ต่ อ นั ก วิ ช าการในศตวรรษที่ ยี่ สิ บ เอ็ ด ผู้ นิ ย มค้ น คว้ า ราย ละเอียดเชิงลึกของชีวประวัติบุคคล สถานปักหลักของเราในเมืองเช่น

Lolita_����� 12-9-58.indd 485

9/16/2558 BE 12:32 PM

486 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

เทลลูไรด์ โคโลราโด แอฟตัน ไวโอมิง พอร์ทอล แอริโซนา และแอชแลนด์ โอเรกอน คือที่ซึ่ง โลลิต้า ถูกรื้อฟื้นอย่างมีชีวิตชีวาในยามวิกาลหรือวัน ฟ้าปิด ผมเขียนเรื่องทั้งหมดเป็นลายมือเสร็จในฤดูใบไม้ผลิของปี 1954 แล้วจึงเริ่มสอดส่องหาสำ�นักพิมพ์ทันที ทีแรก จากคำ�แนะนำ�ของเพื่อนเก่าผู้หวังดี ผมเชื่องพอจะตกลง ให้ ห นั ง สื อ ได้ รั บ การพิ ม พ์ โ ดยไม่ ล งชื่ อ ผู้ เ ขี ย น ผมเชื่ อ ว่ า จะไม่ มี ท าง เสียใจที่หลังจากนั้นไม่นานผมก็ตัดสินใจระบุช่อื ตัวเองในต้นฉบับโลลิต้า ด้วยตระหนักว่าการสวมหน้ากากมีแนวโน้มที่จะทำ�ให้เกิดความเข้าใจ ผิดต่อสารที่ผมต้องการสื่อ สำ�นักพิมพ์อเมริกันสี่แห่ง W, X, Y, Z ซึ่งได้ รับต้นฉบับพิมพ์ดีดและมอบหมายให้คนทำ�หน้าที่อ่านคัดหนังสือพลิกดู ต่างก็ช็อกกับโลลิต้าถึงขั้นที่แม้แต่ ฟ.พ. เพื่อนเก่าผู้หวังดีของผมก็คาด ไม่ถึง แม้จะจริงอยู่ที่ในยุโรปยุคโบราณ และเรื่อยมาจนถึงศตวรรษที่ สิบแปด (ตัวอย่างที่ชัดเจนมาจากฝรั่งเศส) การจงใจใส่ความลามกนั้น ไม่แปลกแยกไปจากการใส่จังหวะชวนหัว หรือการเสียดสีล้อเลียนอย่าง เข้มข้น หรือแม้แต่ในความเบิกบานของกวีเอกระหว่างเกิดตัณหา แต่ก็ จริงเช่นกันที่ในยุคสมัยใหม่คำ�ว่า “สื่อลามก” มีนัยยะของความดาษดื่น น่าเบื่อ ความเป็นพาณิชย์ และขนบกำ�หนดในการบรรยายบางอย่าง ความลามกอนาจารต้องถูกผสมพันธุ์กับความน่าเบื่อหน่ายเพราะทุก ความรื่นรมย์ทางศิลปะต้องถูกแทนที่โดยสิ้นเชิงด้วยวิธีกระตุ้นอารมณ์ ทางเพศอย่างง่ายๆ ซึ่งต้องใช้คำ�ตามธรรมเนียมเพื่อก่อให้เกิดปฏิกิริยา ตรงในผู้เสพ นักสร้างสื่อลามกต้องทำ�ตามกฎที่เคร่งครัดเพื่อให้ผู้เสพ

Lolita_����� 12-9-58.indd 486

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 487

ได้ รู้ สึ ก ถึ ง ความพึ ง พอใจตามความคาดหวั ง เช่ น ที่ แ ฟนๆ ของเรื่ อ ง สืบสวนสอบสวนรู้สึก—เรื่องแบบที่ถ้าไม่ระวังดีๆ ฆาตกรตัวจริงอาจ กลายเป็นความมีเอกลักษณ์ทางศิลปะ และทำ�ให้แฟนๆ ผิดหวังอย่าง แขยง (ยกตัวอย่างว่ามีใครบ้างเล่าที่จะอยากอ่านเรื่องสืบสวนสอบสวน ที่ไม่มีบทสนทนาแม้แต่บทเดียว) ดังนั้น แอ็คชั่นในนวนิยายลามกจึงถูก จำ�กัดโดยการสังวาสของสูตรสำ�เร็จ วิธีการ โครงสร้าง การบรรยายภาพ ไม่ควรทำ�ให้ผู้อ่านสะดุดหลุดจากตัณหาที่ชาชิน นวนิยายนั้นๆ ต้องมี ฉากเซ็กส์แทรกเป็นระยะ การบรรยายคั่นระหว่างฉากต้องถูกลดทอน เหลือเพียงการสานตะเข็บทางความรู้สึก การเชื่อมโยงด้วยตรรกะที่ถูก ออกแบบอย่างเรียบง่ายที่สุด ภาพบรรยายและการอธิบายสั้นๆ ซึ่งผู้ อ่านมีแนวโน้มว่าจะข้ามเว้นแต่ต้องรู้ว่ามีอยู่เพื่อไม่ให้รู้สึกถูกโกง (เป็น เรื่องทางจิตสำ�นึกที่มีที่มาจากการอ่านนิทาน “สมจริง” ในวัยเด็ก) ยิ่ง กว่านั้น ฉากเซ็กส์ต่างๆ ในหนังสือต้องค่อยๆ ยกระดับความเข้มข้นขึ้น ด้วยความหลากหลาย การผสมผสานใหม่ๆ เพศใหม่ๆ และการเพิ่มตัว ละครใหม่ๆ ที่เกี่ยวข้อง (ในละครของซาดมีการดึงเอาคนสวนมาร่วม สนุกด้วย) ด้วยเหตุนี้ตอนจบของหนังสือจึงต้องปริ่มไปด้วยบทเรียน ลามกเข้มข้นกว่าในบทแรกๆ วิธีการบางอย่างในตอนต้นของ โลลิต้า (เช่น บันทึกของฮัมเบิร์ต) กระตุ้นให้ผู้อ่านคนแรกๆ ของผมเหมาเอาว่ามันจะเป็นหนังสือลามก พวกเขาคาดหวังทีจ่ ะพบฉากวาบหวิวทีเ่ พิม่ จำ�นวนมากขึน้ เรือ่ ยๆ เมือ่ ฉาก เหล่านี้หมดลง ผู้อ่านก็หยุดเช่นกัน และรู้สึกเบื่อ ผิดหวัง ผมสันนิษฐาน ว่านี่คือเหตุผลหนึ่งที่ทำ�ให้บางสำ�นักพิมพ์ในบรรดาสี่สำ�นักพิมพ์นั้นไม่

Lolita_����� 12-9-58.indd 487

9/16/2558 BE 12:32 PM

488 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

ได้อ่านต้นฉบับพิมพ์ดีดจนจบ ผมไม่ใส่ใจว่าพวกเขาเห็นมันเป็นหนังสือ ลามกหรือไม่ การที่พวกเขาปฏิเสธจะซื้อหนังสือไม่ใช่เพราะวิธีที่ผม เขียน แต่เพราะตัวประเด็นของมันเอง เพราะสำ�หรับสำ�นักพิมพ์อเมริกัน ส่วนใหญ่แล้ว มีอย่างน้อยสามประเด็นที่ถือว่าเป็นเรื่องต้องห้ามโดยสิ้น เชิ ง อี ก สองประเด็ น คื อ การสมรสระหว่ า งคนดำ � กั บ คนขาวที่ สำ � เร็ จ สมบูรณ์พูนสุข ให้กำ�เนิดลูกๆ หลานๆ มากมาย กับเรื่องเกี่ยวกับคนไม่ เชื่อในพระเจ้าที่ใช้ชีวิตอย่างมีความสุขและมีประโยชน์ ตายระหว่าง หลับอย่างสงบตอนอายุ 106 ปี บางปฏิกริ ยิ านัน้ น่าสนใจมาก: ผูอ้ า่ นท่านหนึง่ เสนอว่าสำ�นักพิมพ์ ของเขาอาจคิดจะพิมพ์ถ้าผมเปลี่ยนโลลิต้าของผมเป็นเด็กชายวัยสิบ สองแล้วให้ฮัมเบิร์ตเป็นชาวไร่ที่มาลวนลามเขาในโรงนา ท่ามกลาง สภาพแวดล้อมที่แห้งแล้งกันดาร ทั้งหมดเกิดในฉากสั้นๆ ที่เขียนด้วย ประโยคชัดเจน “สมจริง” (“เขาทำ�ตัวบ้าคลั่ง ผมว่าเราต่างก็บ้าคลั่ง ผม ว่าพระเจ้าก็ทรงทำ�ตัวบ้าคลั่ง” ฯลฯ) แม้ว่าทุกคนควรรู้ว่าผมรังเกียจ สัญลักษณ์และการแฝงคติเปรียบเทียบ (ซึ่งมีสาเหตุส่วนหนึ่งจากความ พยาบาทที่ผมมีต่อความเชื่องมงายแบบฟรอยเดียน และส่วนหนึ่งจาก ความเกลียดชังที่ผมมีต่อการเหมารวมโดยบรรดานักสร้างมายาคติทาง วรรณกรรมและนักสังคมวิทยา) ผู้อ่านซึ่งปกติเป็นคนชาญฉลาดท่าน หนึ่งที่ได้พลิกอ่านภาคแรกแล้วเรียก โลลิต้า ว่าเป็น “การทำ�ลายความ บริสุทธิ์ของอเมริกาที่ยังเยาว์ โดยยุโรปวัยชรา” ในขณะที่นักพลิกหน้า กระดาษอีกท่านพบว่ามันคือ “การทำ�ลายความบริสุทธิ์ของยุโรปในวัย ชรา โดยอเมริกาที่ยังเยาว์” สำ�นักพิมพ์ X ซึ่งที่ปรึกษาของสำ�นักพิมพ์

Lolita_����� 12-9-58.indd 488

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 489

เบื่อหน่ายกับฮัมเบิร์ตมากจนไม่อาจอ่านเลยหน้า 188 แล้วยังอุตส่าห์ เขียนบอกผมว่าภาคสองยาวเกินไป ในขณะที่สำ�นักพิมพ์ Y เสียดายที่ ไม่มีคนดีในหนังสือเลยสักคน สำ�นักพิมพ์ Z บอกว่าถ้าเขาพิมพ์ โลลิต้า เขากับผมจะติดคุก ไม่มีนักเขียนคนใดในประเทศเสรีควรต้องถูกกดดันให้ใส่ใจกับ การแยกแยะระหว่างการกระตุ้นอารมณ์สัมผัสกับการกระตุ้นตัณหา มัน เป็นเรื่องน่าขันสิ้นดี ผมทำ�ได้เพียงชื่นชมแต่ไม่อาจเอาเยี่ยงอย่างบรรดา คนที่สามารถตัดสินความพอดีของภาพสาวสวยในภาพถ่ายตามหน้า นิตยสาร ที่สวมเสื้อผ้าคอเว้าลึกพอจะทำ�ให้ผู้ชายกระหยิ่มยิ้มย่องแต่ มิดชิดพอจะไม่ทำ�ให้นายไปรษณีย์ต้องขมวดคิ้ว ผมสันนิษฐานว่าคงมี คนอ่านจำ�พวกที่นิยมการเสนอคำ�ที่ฟังดูสลักสำ�คัญในนวนิยายเล่มหนา น่าเบื่อที่ถูกพิมพ์โดยนิ้วอันดาษดื่นและถูกเรียกว่า “ทรงพลัง” และ “โดด เด่น” โดยนักแนะนำ�หนังสือรับจ้าง จะต้องมีคนจิตใจอ่อนโยนที่เห็นว่า โลลิต้า ไม่มีความหมายเพราะไม่สอนอะไรให้พวกเขา ผมไม่ได้เป็นทั้ง นักอ่านและนักเขียนนิยายเทศนา และไม่ว่าจอห์น เรย์ จะสอดแทรก อะไรไว้ โลลิต้า ไม่มีบทเรียนทางศีลธรรม สำ�หรับผม นิยายมีอยู่เพื่อสิ่งที่ ผมเรียกว่าความสุขสมทางสุนทรียะเท่านั้น นั่นหมายถึงความรู้สึกเชื่อม โยงกับสภาวะอื่นๆ ไม่ทางใดก็ทางหนึ่งของการมีชีวิต ซึ่งศิลปะ (ความ สงสัยใคร่รู้ ความอ่อนโยน ความเมตตากรุณา ความสุขสันต์สุดยอด) เป็นเรื่องปกติ หนังสือเช่นที่ว่ามีไม่มากนัก ที่เหลือถ้าไม่เป็นขยะเฉพาะ กาล หรือที่บางคนเรียกว่าวรรณกรรมมโนคติ ซึ่งบ่อยครั้งมาในรูปของ ขยะเฉพาะกาลในแท่งปูนมหึมาที่ตกทอดจากยุคสมัยสู่ยุคสมัย จน

Lolita_����� 12-9-58.indd 489

9/16/2558 BE 12:32 PM

490 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

กระทั่งใครสักคนมาเจอพร้อมกับค้อน แล้วเคาะตอกกระเทาะบัลซัค กระเทาะกอร์กี กระเทาะมันน์ อีกข้อกล่าวหาหนึ่งจากบางคนคือ โลลิต้า เป็นหนังสือต่อต้าน ความเป็นอเมริกัน ประเด็นนี้ทำ�ให้ผมเจ็บปวดมากกว่าข้อกล่าวหางี่เง่า ที่ว่ามันเป็นหนังสือผิดศีลธรรมเสียอีก การคำ�นึงถึงความลึกและมิติมุม มอง (สนามหญ้าแถบชานเมือง ทุ่งหญ้าภูเขา) ทำ�ให้ผมสร้างฉาก อเมริกาเหนือขึ้นมาจำ�นวนหนึ่ง ผมต้องการสภาพแวดล้อมที่ชวนตื่นตา เบิกบาน ไม่มีอะไรจะชวนตื่นตาเท่ากับความหยาบโลนไร้วัฒนธรรม แต่ เมื่อพูดถึงความหยาบโลนไร้วัฒนธรรมแล้วละก็ ที่จริงมารยาทแบบเขต พาลีอาร์คติกกับแบบนีอาร์คติกก็ไม่แตกต่างกัน กรรมกรจากชิคาโกก็ สามารถทำ�ตัวเป็นชนชั้นกลาง (ในความหมายแบบโฟลแบร์ต) ได้พอๆ กับท่านดุ๊ค ผมเลือกใช้ฉากโรงแรมอเมริกัน แทนที่จะเป็นโรงแรมสวิส หรือบ้านพักอังกฤษ ก็เพียงเพราะผมพยายามจะเป็นนักเขียนอเมริกัน และใช้สิทธิ์เดียวกันกับนักเขียนอเมริกันคนอื่นๆ ในขณะเดียวกัน ตัว ละครฮัมเบิร์ตของผมเป็นชาวต่างชาติและเป็นอนาธิปัตย์ และมีหลาย สิ่งหลายอย่างนอกจากความลุ่มหลงในสางสาวที่ผมไม่เห็นด้วยกับเขา ผู้อ่านชาวรัสเซียของผมทุกคนรู้ว่าโลกเก่าทั้งหลายของผม—รัสเซีย อังกฤษ เยอรมัน ฝรั่งเศส—ต่างก็เหลือเชื่อและเป็นทัศนะส่วนตัวพอๆ กับโลกใหม่ของผม ด้วยเกรงว่าสิ่งที่ผมกำ�ลังเขียนอยู่นี้จะดูเหมือนเป็นการแสดง ความคับแค้นใจ ผมต้องรีบเสริมว่านอกจากบรรดาคนหน่อมแน้มที่ได้ อ่านต้นฉบับพิมพ์ดีดของ โลลิต้า หรือฉบับที่พิมพ์โดยโอลิมเปีย เพรส

Lolita_����� 12-9-58.indd 490

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 491

ด้วยความรู้สึกทำ�นอง “ทำ�ไมเขาจึงต้องเขียนมันออกมา” หรือ “ทำ�ไม ฉันต้องอ่านเรื่องเกี่ยวกับพวกคนวิกลจริต” ก็ยังมีผู้คนที่มีสติปัญญา มี ความละเอียดอ่อน มีความภักดี ที่เข้าใจหนังสือของผมได้ดีกว่าที่ผมจะ สามารถอธิบายกลไกของมันในที่นี้ ผมกล้าบอกว่านักเขียนที่จริงจังทุกคนตระหนักว่าหนังสือที่ได้รับ การตี พิ ม พ์ เ ล่ ม นั้ น เล่ ม นี้ ข องเขาล้ วนเป็ น สิ่ ง ที่ ทำ � ให้ เ ขารู้ สึ กอุ่ น ใจอยู่ ตลอดเวลา ไฟประกายแรกยังคงเผาไหม้อยู่อย่างสม่ำ�เสมอที่ใดสักแห่ง ในห้องใต้ดิน และเพียงสัมผัสเบาๆ ที่เครื่องคุมความร้อนภายในของเขา ก็จะส่งผลให้เกิดระเบิดเล็กๆ แห่งความอบอุ่นอันแผ่วเบา การมีอยู่ของ สิ่งนี้ ของแสงเรืองรองจากหนังสือในระยะห่างอันเอื้อมถึงเสมอนั้นเป็น ความรู้สึกเป็นมิตรอย่างยิ่ง และหากหนังสือเล่มดังกล่าวได้เข้ารูปเข้า รอยตามโครงร่างและสีสันเช่นที่มันถูกออกแบบไว้มากเท่าไร มันก็จะ เรืองรองอย่างสุกสว่างและนุ่มเนียนมากเท่านั้น แต่ก็มีบางจุด บางทาง เบี่ยง บางหลุมบางโพรง ที่ผู้เขียนอยากระลึกและนึกถึงอย่างรื่นรมย์ กว่าส่วนอื่นๆ ของเรื่อง ผมไม่ได้กลับไปอ่าน โลลิต้า ตั้งแต่ที่อ่านตรวจ ทานต้นฉบับช่วงฤดูใบไม้ผลิของปี 1955 แต่ขณะนี้ผมพบว่าการมีมัน อยู่ด้วยในบ้านเป็นสิ่งที่สร้างความชื่นใจเฉกเช่นวันในฤดูร้อนที่รู้ว่ามี ความใสสว่างอยู่หลังม่านหมอกสลัว ดังนั้นเมื่อไรที่ผมนึกถึง โลลิต้า ดู เหมือนผมมักจะนึกถึงภาพอย่างนายแท็กโซวิช หรือรายชื่อนักเรียนใน ชั้นของโรงเรียนแรมสเดล หรือตอนที่ชาร์ล็อตต์พูดว่า “กันน้ำ� ” หรือ โลลิต้าย่างเข้าหาของขวัญจากฮัมเบิร์ตในลีลาสโลว์โมชั่น หรือภาพ ตกแต่งห้องใต้หลังคาของแกสตัน โกดิน หรือช่างตัดผมในคาสบีม (ซึ่ง

Lolita_����� 12-9-58.indd 491

9/16/2558 BE 12:32 PM

492 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

ผมใช้เวลาหนึ่งเดือนเต็มไปกับการหาข้อมูล) หรือโลลิต้าตีเทนนิส หรือ โรงพยาบาลในเอลฟินสโตน หรือดอลลี่ ชิลเลอร์ ที่รักที่ไม่อาจแย่งกลับ ผู้ซีดเผือด อุ้มท้อง ตายลงในเกรย์สตาร์ (เมืองหลวงของหนังสือ) หรือ เสียงสั่นจากหุบเขาที่เดินทางขึ้นเนิน (ที่ซึ่งผมจับผีเสื้อตัวเมียของพันธุ์ Lycaeides sublivens Nabokov ได้เป็นครั้ งแรก) เหล่ านี้ คือเส้ น ประสาทของเรื่อง มันคือจุดลับ คือตำ�แหน่งเชื่อมโยงเป็นนัยที่โครงเรื่อง ของหนังสือถูกสร้างขึ้น—แม้ผมจะตระหนักชัดว่าฉากเหล่านี้และอื่นๆ จะถูกอ่านข้ามหรือไม่ถูกสังเกตเห็น หรือกระท่ังอ่านไปไม่ถึงเลยด้วยซ้ำ� สำ�หรับผู้ที่เริ่มอ่านหนังสือเล่มนี้ด้วยความคิดที่ว่ามันเป็นเรื่องประเภท Memoirs of a Woman of Pleasure หรือ Les Amours de Milord Grosvit จริงอยู่ที่นวนิยายของผมมีส่วนที่พูดถึงตัณหาทางจิตของคน วิตถาร แต่เราต่างก็ไม่ใช่เด็กเล็กๆ ไม่ใช่วัยรุ่นเหลือขอที่อ่านไม่ออก เขียนไม่ได้ ไม่ใช่เด็กนักเรียนชายในโรงเรียนรัฐของอังกฤษ ที่เมื่อผ่าน พ้นคืนแห่งความสัมพันธ์รักร่วมเพศมาแล้วกลับต้องเจอความย้อนแย้ง ของการอ่านหนังสือโดยนักเขียนโบราณในฉบับที่ถูกตัดทอนเซ็นเซอร์ แล้ว การศึกษางานวรรณกรรมเพื่อค้นหาข้อมูลเกี่ยวกับประเทศใด ประเทศหนึ่ง หรือเกี่ยวกับชนชั้นทางสังคม หรือเกี่ยวกับผู้เขียน เป็นเรื่อง ไร้เดียงสา แต่กระนั้นหนึ่งในเพื่อนสนิทไม่กี่คนของผมก็เกิดความเป็น ห่วงอย่างจริงใจหลังจากที่ได้อ่าน โลลิต้า ว่าผม (ผม!) ควรจะใช้ชีวิตอยู่ “ท่ามกลางคนหดหู่พวกนั้น” หรือ—ในขณะที่ความอึดอัดอย่างเดียวที่ ผมรู้สึกคือการอยู่ในห้องทำ�งานของผมท่ามกลางแขนขาที่ถูกทิ้งและ

Lolita_����� 12-9-58.indd 492

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 493

ลำ�ตัวที่ยังปั้นไม่เสร็จ หลังจากที่โอลิมเปียเพรสในปารีสพิมพ์หนังสือเล่มนี้ออกมา นัก วิจารณ์ชาวอเมริกันคนหนึ่งเสนอความเห็นว่า โลลิต้า เป็นการบันทึก สัมพันธ์รักที่ผมมีต่อนวนิยายโรมานซ์ หากแทนที่ “นวนิยายโรมานซ์” ด้วย “ภาษาอังกฤษ” จะทำ�ให้สูตรนี้ถูกต้องยิ่งขึ้น แต่ในเรื่องนี้ผมรู้สึกได้ ว่าเสียงของผมดังแหลมขึ้นกว่าที่ควร ยังไม่มีเพื่อนชาวอเมริกันคนใด เคยได้อ่านหนังสือภาษารัสเซียของผม ดังนั้นทุกการประเมินที่มีต่อ หนังสือภาษาอังกฤษของผมจึงมีแนวโน้มจะพร่าเลือน โศกนาฏกรรม ส่วนตัวของผม ซึ่งไม่อาจและไม่ควรเป็นธุระของคนอื่น คือผมต้องทิ้ง การใช้ ภ าษาตามธรรมชาติ ข องตั ว เอง ทิ้ ง การใช้ ภ าษารั ส เซี ย อั น คล่องแคล่ว เข้มข้น และไว้ใจได้ของผมไปเพื่อการใช้ภาษาอังกฤษ ห่วยๆ ที่ปราศจากตัวช่วยทั้งหลาย—บานกระจกชวนฉงน ม่านฉาก กำ�มะหยี่สีดำ� การเชื่อมโยงถึงขนบธรรมเนียมต่างๆ—ซึ่งนักมายากล ทั่ ว ไปสามารถใช้ ใ นการก้ า วข้ า มการสื บ ทอดทางประเพณี ไ ด้ อ ย่ า ง อัศจรรย์ด้วยวิธีของเขาเอง 12 พฤศจิกายน 1956

Lolita_����� 12-9-58.indd 493

9/16/2558 BE 12:32 PM

494 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

Lolita_����� 12-9-58.indd 494

9/16/2558 BE 12:32 PM

โลลิต้า 495

เกี่ยวกับวลาดิเมียร์ นาโบคอฟ วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ เกิดในกรุงเซนต์ปีเตอร์สเบิร์ก เมื่อวันที่ 23 เมษายน 1899 ครอบครัวของเขาอพยพไปเยอรมนีในปี 1919 ช่วงการ ปฏิวตั บิ อลเชวิก นาโบคอฟศึกษาวรรณกรรมฝรัง่ เศสและรัสเซียทีว่ ทิ ยาลัย ทรินิตี้ เคมบริดจ์ ระหว่างปี 1919-1923 จากนั้นอาศัยอยู่ในกรุงเบอร์ลิน (1923-1937) และกรุงปารีส (1937-1940) ที่ซึ่งเขาเริ่มเขียนหนังสือ ส่วนใหญ่เขียนด้วยภาษารัสเซีย โดยใช้นามปากกาว่าสิริน ในปี 1940 เขาย้ายไปยังสหรัฐอเมริกา ได้ทำ�งานเป็นนักเขียนอย่างโดดเด่น (ใน ฐานะกวี นักเขียนนวนิยาย นักวิจารณ์ และนักแปล) ขณะสอนวิชา วรรณคดีที่สแตนฟอร์ด เวลส์ลีย์ คอร์แนล และฮาร์วาร์ด ความสำ�เร็จ มหาศาลของนวนิยายเรื่อง โลลิต้า (1955) ทำ�ให้เขาสามารถเลิกงาน สอนและอุทิศตัวให้กับงานเขียนอย่างเต็มที่ ในปี 1961 เขาย้ายไปยัง เมืองมองเทรอ ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ และเสียชีวิตที่นั่นในปี 1977 เขา ได้รับการยกย่องว่าเป็นนักเขียนที่สุดยอดในการใช้วรรณศิลป์ร้อยแก้ว ทั้งในภาษารัสเซียและภาษาอังกฤษ และได้แปลงานส่วนหนึ่งที่เขียนใน ภาษาอังกฤษของเขา—รวมทั้ง โลลิต้า—เป็นภาษารัสเซีย และร่วมแปล งานภาษารัสเซียของเขาเป็นภาษาอังกฤษ

Lolita_����� 12-9-58.indd 495

9/16/2558 BE 12:32 PM

496 วลาดิเมียร์ นาโบคอฟ

Lolita_����� 12-9-58.indd 496

9/16/2558 BE 12:32 PM