หยามเหยียด 1
2 อัลแบรโต โมราเวีย
หยามเหยียด 3
ไลตเฮาส พับลิชชิ่ง 1 ถนนรองเมือง 5 แขวงรองเมือง เขตปทุมวัน กรุงเทพมหานคร 10330
4 อัลแบรโต โมราเวีย
หยามเหยียด เรื่อง อัลแบรโต โมราเวีย แปล นันธวรรณ ชาญประเสริฐ บรรณาธิการภาษาอิตาลี สรรควัฒน ประดิษฐพงษ บรรณาธิการบริหาร รังสิมา ตันสกุล บรรณาธิการอํานวยการ ‘คนเฝาประภาคาร’ ออกแบบปก Wrong Design ศิลปกรรม จีรวรรณ มั่นคง ขอมูลทางบรรณานุกรมหอสมุดแหงชาติ อัลแบรโต โมราเวีย หยามเหยียด -Il disprezzo กรุงเทพฯ : ไลตเฮาส, 2557, 295 หนา 1.วรรณกรรมอิตาเลียน I. นันธวรรณ ชาญประเสริฐ, ผูแปล II. ชื่อเรื่อง. ISBN 978-616-92001-1-6 หยามเหยียด : ผลงานลําดับที่ 11 พิมพครั้งแรก : พ.ศ. 2557 ไลตเฮาส พับลิชชิ่ง 1 ถนนรองเมือง 5 แขวงรองเมือง เขตปทุมวัน กรุงเทพมหานคร 10330 พิมพที่ : บริษัท ไซเบอรพริ้นทกรุป จํากัด โทรศัพท 0-2641-9135-8 จัดจําหนายโดย : บริษัท เอ-บุค ดิสทริบิวชั่น จํากัด โทรศัพท 0-2968-9337 โทรสาร 0-2968-9511
Il disprezzo
Thai Language Translation 2014 by Lighthouse Publishing Copyright C 1990 RCS Libri S.p.A.,Milan
หยามเหยียด 5
เราไมอาจตัดสินความรูสึกของใครไดจากความรูสึกของเรา เราไมอาจเขาถึงใจของใครไดเทากับการเขาถึงใจของเราเอง ดวยเหตุนี้ เราจึงมักนิยามความหมายของ ‘ความรัก’ จากมุมมองของเราเสมอ
6 อัลแบรโต โมราเวีย
หยามเหยียด 7
หยามเหยี ย ด
8 อัลแบรโต โมราเวีย
หยามเหยียด 9
1
ในชวงสองปแรกของชีวิตสมรส ณ วันนี้ผมกลาวไดอยางหนัก แนนวา ความสัมพันธระหวางผมกับภรรยาเปนไปอยางสมบูรณแบบ กลาวคือในชวงเวลาสองปนั้น ความรูสึกเห็นพองตองกันอยางลึกซึ้ง และเต็มเปยมมีอยูควบคูกันไปกับการปดบัง หรืออาจจะเรียกอีกอยาง หนึ่งวา ความนิ่งเงียบของจิตใจ ซึ่งในสถานการณเชนนั้น เราจะหยุด ตัดสินกัน ปลอยใหความรักเปนผูประเมินคนที่เรารักเพียงถายเดียว พูด งายๆ คือผมเห็นวาเอมิเลียไมมีที่ติ และเชื่อวาเธอเองก็คิดอยางนั้นกับ ผมเชนกัน หรืออาจเปนไปไดวาผมมองเห็นขอบกพรองของเธอ และ เธอก็มองเห็นขอบกพรองของผม แตความรักทําใหมันเปลี่ยนรูปไป อยางลึกลับ เราไมไดแคคิดวาขอบกพรองเหลานั้นเปนสิ่งใหอภัยได เทานั้น หากยังนารักนาเอ็นดูเสียอีกดวย ประหนึ่งเปนขอดีมิใชขอเสีย แมจะเปนขอดีแบบพิเศษก็ตาม อยางไรก็ดี เราไมตัดสินกัน เรารักกัน
10 อัลแบรโต โมราเวีย
เรื่องราวตอไปนี้ประสงคจะเลาความเปนไปวา ในขณะที่ผมยังรักเธอ และไมตัดสินเธออยูนั้น เธอ เอมิเลีย กลับไดพบ หรือคิดวาตัวเองพบ ขอเสียบางประการของผม จากนั้นก็นํามาตัดสินผม อันเปนเหตุใหเธอ เลิกรักผม อันวาความสุขนั้น ยิ่งมีมาก เราก็ยิ่งไมรูสึกถึงมัน อาจฟงดูแปลก แตในชวงสองปแรกนั้นบางครั้งผมรูสึกเบื่อเสียดวยซ้ํา แนนอนวาผมไม ไดตระหนักวาตัวเองมีความสุข ผมรูสึกวากําลังทําสิ่งที่ใครๆ ก็ทํากัน นั่นคือรักภรรยาของตน และเปนที่รักของภรรยา และความรักดังกลาวนี้ ผมเห็นวาเปนเรื่องธรรมดาสามัญ หรือพูดอีกอยางหนึ่งคือ ไมไดเปนสิ่ง ล้ํ า คาอะไรเลย เฉกเชนเดียวกับอากาศที่เราหายใจ ซึ่งมีมากมายลน เหลือ และจะกลายเป็นสิ่งมีคาก็ตอเมื่อมันขาดหายไป หากมีใครมา บอกผมในตอนนั้นวาผมมีความสุข ผมคงถึงขั้นประหลาดใจ คงจะตอบ ไปอยางแนนอนวา เปลา ผมไมมีความสุข เพราะถึงผมจะรักภรรยา และเธอเองก็รักผม แตผมยังขาดความมั่นคงในอนาคต นั่นเปนความ จริง เพราะเราอยูกันอยางอัตคัดดวยรายไดจากงานวิจารณภาพยนตร อันยากเข็ญที่ผมเขียนใหหนังสือพิมพชั้นสองฉบับหนึ่ง และงานทํานอง นี้ในฉบับอื่นๆ เราสองคนอาศัยอยูในหองเชาที่มีเครื่องเรือนให บอยครั้ง ไมมีเงินซื้อของฟุมเฟอย กับของจําเปนบางครั้งยังไมมีเลย เชนนั้นแลว ผมจะมีความสุขไดอยางไร จึงไมมีครั้งไหนที่ผมโอดครวญเทาในชวง ชีวิตนั้น ซึ่งผมกลับตระหนักในกาลตอมาวา มันเปนชวงเวลาที่ลึกๆ แลว ผมมีความสุขอยางเต็มเปยม และในที่สุด ชวงทายของสองปแรกแหงชีวิตสมรสนั้น ฐานะ
หยามเหยียด 11
ความเปนอยูของเราก็กระเตื้องขึ้น ผมไดรูจักกับบัตติสตา ซึ่งเปนผู อํานวยการสรางภาพยนตร และผมก็เขียนบทภาพยนตรเรื่องแรกของ ผมใหเขา ในตอนนั้นผมถือวาเปนงานชั่วคราว โดยเฉพาะอยางยิ่งเมื่อ คํานึงถึงความทะเยอทะยานที่สูงกวาของผมในทางวรรณกรรม ทวาโชค ชะตากลั บ ทํ า ให มั น กลายเป น อาชี พ ของผม อย า งไรก็ ต ามในเวลา เดียวกันนั้นความสัมพันธของผมกับเอมิเลียเริ่มเปลี่ยนแปลงไปในทาง ที่แยลง เรื่องที่ผมจะเลาจึงเริ่มตนตรงนี้ ตรงกาวแรกของอาชีพนักเขียน บทภาพยนตร และตรงรอยราวรอยแรกของความสัมพันธของผมกับ ภรรยา เหตุการณสองเหตุการณที่เกิดขึ้นแทบจะพรอมๆ กัน และตามที่ จะปรากฏใหเห็นในเวลาตอมาวา มันมีสิ่งหนึ่งเชื่อมโยงถึงกัน เมื่อนึกยอนกลับไป ผมจําไดอยางสับสนเกี่ยวกับอุบัติเหตุครั้ง หนึ่งซึ่งในตอนนั้นผมเห็นวามันไรความหมาย ทวาภายหลัง กลับจําตอง ใหความสําคัญอยางยิ่งยวดแกมัน ตอนนั้นผมยืนอยูบนบาทวิถีริมถนน สายหนึ่งในยานกลางเมือง ผม เอมิเลีย และบัตติสตาไดไปรับประทาน อาหารค่ํ า ดวยกันในรานอาหารแหงหนึ่ง แลวบัตติสตาก็ชวนใหไปที่ บานของเขาตอ และเราก็ตอบตกลง เราทั้งสามเดินมาหยุดอยูหนา รถยนตของบัตติสตา เปนรถคันหรูสีแดงแตแคบและมีเพียงสองที่นั่ง บัตติสตาซึ่งเขาไปนั่งหลังพวงมาลัยกอนแลว โนมตัวไปเปดประตูอีก ดานหนึ่งพลางพูดวา “ขอโทษนะ นั่งไดอีกแคคนเดียว โมลแตนี คุณคง ตองหารถนั่งตามไปแลวละ... ถาไมอยางนั้นก็ตองรอกอน เดี๋ยวผมวน กลับมารับ” เอมิเลียยืนอยูข า งๆ ผม เธอสวมชุดราตรีชดุ เดียวทีเ่ ธอมี เปน ชุดผาไหมสีดํา คอกวางและแขนกุด มีเสื้อคลุมขนสัตวพาดแขนไว ตอน
12 อัลแบรโต โมราเวีย
นั้นเปนเดือนตุลาคม อากาศยังไมหนาวนัก ผมมองเธอ แลวไมรูเพราะ เหตุใด ผมสัมผัสรับรูไดวาในความงามของเธอซึ่งปกติจะสงบนิ่งนั้น ค่ํา นี้กลับมีสิ่งหนึ่งคลายเปนความกระวนกระวายใจชนิดที่ไมเคยมีมากอน กึ่งวาจะกระสับกระสาย ผมพูดไปอยางอารมณดีวา “เอมิเลีย คุณไปกับ บัตติสตาแลวกัน... ผมจะนั่งแท็กซี่ตามไป” เอมิเลียมองหนาผม แลวอิด เอื้อนตอบวา “ใหคุณบัตติสตาลวงหนาไปกอนไมดีกวาเหรอคะ แลวเรา สองคนนั่งแท็กซี่ไปดวยกัน” บัตติสตายื่นหนาออกมาจากหนาตางรถ รองวาดวยน้าํ เสียงติดตลก “ดีน่ี จะใหผมไปคนเดียว” เอมิเลียจึงวา “ไมใช อยางนั้นคะ คือ...” แลวพลันผมก็สังเกตเห็นวาดวงหนางดงามของเธอ ซึ่งปกติชางแสนสงบและนุมนวลตา ขณะนี้กลับดูหมองหมนมัว และ ราวจะเปลี่ยนรูปไปดวยความสับสนปนปวดราว แตในระหวางนั้นผม ก็ไดพูดออกไปแลววา “ถูกของบัตติสตาเขานะ นา คุณไปกับเขาเถอะ ผมจะนั่งแท็กซี่ไปเอง” ครั้งนี้เอมิเลียยอม หรือพูดใหถูกคือ เชื่อฟง แลวก็ ขึ้นรถไป ทวาความรูสึกอีกอยางหนึ่ง ซึ่งผมเพิ่งระลึกไดขณะนั่งเขียนอยู นี้ คือเมื่อเธอขึ้นไปนั่งอยูขางๆ บัตติสตาแลว ขณะที่ประตูรถยังเปดอยู เธอมองผมดวยสายตาวาวุนใจ เจือคําวิงวอนและความรังเกียจ แตผม มองขามความรูสึกนั้นไป และดวยทาทางอันเฉียบขาดราวกับคนปดตู นิรภัย ผมผลักประตูรถบานหนักนั้นปดโดยแรง รถออกตัว สวนผมก็ แสนเริงรื่น เดินผิวปากคนเดียว ตรงไปยังคิวรถแท็กซี่บริเวณนั้น บานของผูอํานวยการสรางอยูไมไกลจากรานอาหาร ปกติแท็กซี่ นาจะพาผมไปถึงในเวลาพรอมๆ กัน หรือไลเลี่ยกัน แตครั้นไปไดครึ่ง ทางกลับเกิดอุบัติเหตุตรงสี่แยก แท็กซี่คันที่ผมนั่งไปชนกับรถยนตสวน
หยามเหยียด 13
ตัวคันหนึ่ง เสียหายทั้งคู แท็กซี่บังโคลนเบี้ยวและสีถลอก รถยนตดาน ขางบุบ คนขับทั้งสองกาวลงจากรถไปประจันหนากันทันที แลวเริ่มโต เถียงกัน ดากัน จนคนวิ่งเขามาดู ตํารวจเขาแทรก แยกทั้งคูออกจากกัน อยางยากลําบาก แตในที่สุดก็ไดชื่อและที่อยูของทั้งสองคน ตลอดเวลา นั้นผมรออยูในแท็กซี่อยางไมรอนรน กลับรูสึกมีความสุขเสียดวยซ้ํ า เพราะผมเพิ่งไดดื่มกินอยางอิ่มหนําสําราญ และหลังรับประทานอาหาร บัตติสตายังไดเสนอใหผมไปชวยเขียนบทภาพยนตรของเขาอีกดวย เหตุการณรถชนกันและการพูดจาทําความเขาใจกันหลังจากนัน้ นาจะกิน เวลาราวสิบนาที หรืออาจจะสิบหานาที ทําใหผมไปถึงบานของบัตติสตา ลาชา เมื่อผมเขาไปในหองนั่งเลน ผมเห็นเอมิเลียนั่งไขวหางอยูบนเกาอี้ สวนบัตติสตายืนอยูหนาตูเครื่องดื่มติดลอเลื่อนในอีกมุมหนึ่ง บัตติสตา ทักทายผมอยางอารมณดี สวนเอมิเลียกลับถามดวยน้ําเสียงโอดครวญ ปนเศราสรอยวาผมไปอยูที่ไหนมาตั้งนาน ผมตอบไปอยางไมไดคิด อะไรมากวาเกิดอุบัติเหตุ และรูสึกวาตัวเองใชน้ําเสียงหลบเลี่ยง ราวกับ มีอะไรใหปดบัง ความจริงแลวมันคือน้ํ า เสียงของคนที่ไมไดใหความ สําคัญใดๆ ตอสิ่งที่เขาพูด แตเอมิเลียยังถามตอ ดวยน้ําเสียงแปลกๆ นั้นอีก “อุบัติเหตุ... อุบัติเหตุอะไร” ผมจึงประหลาดใจ และคงถึงขั้น ตกใจอยูบาง จึงเลาเหตุการณที่เกิดขึ้นใหเธอฟง ทวาครั้งนี้เห็นจะลง รายละเอียดมากเกินไป ราวกับเกรงวาเธอจะไมเชื่อ คืออยางไรเสียผม ก็ทําอะไรผิดไปสักอยาง ไมวาจะในตอนแรกที่เก็บงํา และตอนหลังที่ให รายละเอียดชัดเจน อยางไรก็ตาม เอมิเลียไมซักไซตอ และบัตติสตาก็ ยิ้มเริงรื่นเปนกันเอง พลางจัดวางแกวสามใบบนโตะแลวชวนใหผมไป
14 อัลแบรโต โมราเวีย
ดื่ม ผมนั่งลง แลวเราทั้งสามก็พูดคุยกันอยางสนุกสนาน โดยเฉพาะ อยางยิ่งผมกับบัตติสตา จนเวลาลวงเลยไปสองชัว่ โมง บัตติสตาคึกคัก และราเริงมากจนผมแทบไมสังเกตเห็นวาเอมิเลียไมไดเปนเชนนั้นเลย อีกอยางเธอเองก็เปนคนคอนขางเงียบและเก็บตัวอยูแ ลวดวยความขีอ้ าย ผมเลยไมแปลกใจที่เธอสงบเสงี่ยม จะมีก็แตประหลาดใจเล็กนอยที่เธอ ไมรวมวงสนทนาเลย แมจะยิ้มหรือสงสายตามองแบบเคยก็ไมทํา เธอ ไมยิ้มไมหัว ไมมองเรา เพียงสูบบุหรี่และดื่มอยูเงียบๆ ราวกับอยูคน เดียว ในตอนทายของค่ํ า คืนนั้น บัตติสตาคุยกับผมอยางเปนการเปน งานเกี่ยวกับภาพยนตรที่ผมตองชวยเขียนบท เขาเลาเรื่องใหผมฟง ให ขอมูลเกี่ยวกับผูกํากับ ผูรวมเขียนบท และจบดวยการเชิญผมไปที่ สํานักงานของเขาในวันรุงขึ้นเพื่อลงนามในสัญญา เอมิเลียถือโอกาสชั่ว ขณะแหงความเงียบหลังการเชื้อเชิญนี้ลุกขึ้นยืน แลวบอกวาเธอรูสึก เพลีย อยากกลับบาน เรากลาวลาบัตติสตา ออกจากบานของเขา ลงชั้น ลาง ออกไปยังถนน เดินไปโดยไมพูดจากันกระทั่งถึงคิวรถแท็กซี่ เราขึ้น รถ แท็กซีเ่ คลือ่ นตัวออกไป ผมตืน่ เตนดีใจไปกับขอเสนอเกินคาดฝนของ บัตติสตา จนอดไมไดที่จะบอกเอมิเลียวา “บทภาพยนตรนี้มาไดจังหวะ พอดีเลย... ไมอยางนั้นผมก็ไมรูวาเราจะทํายังไงกันตอไปดี คงจะตอง ไปหยิบยืมเงินคนอื่น” เอมิเลียเพียงถามวา “งานเขียนบทภาพยนตรเขา ไดคาจางกันเทาไหรเหรอคะ” ผมบอกตัวเลขไป แลวเสริมวา “ทีนี้เราก็ หมดปญหา อยางนอยก็ถึงฤดูหนาวปหนา” แลวผมก็เอื้อมมือไปจับมือ ของเอมิเลีย เธอปลอยใหผมกุมมือ และจากนั้นเราก็ไมพูดอะไรกันอีก เลยจนถึงบาน
หยามเหยียด 15
2
หลังจากค่ําวันนั้น เรื่องงานดําเนินไปในทางที่ดีขึ้น ผมไปหา บัตติสตาในเชาวันตอมา ลงนามในสัญญาเขียนบทภาพยนตร และได รับเงินคาจางลวงหนากอนแรก ภาพยนตรเรื่องนั้นเทาที่ผมจําได เปน ภาพยนตรที่ไมคอยสําคัญอะไรนัก ประเภทเรื่องรักเบาสมอง ซึ่งดวย ความที่ผมเปนคนจริงจัง จึงคิดวาตัวเองไมเหมาะกับมัน แตครั้นไดทํา กลับพบวาผมมีพรสวรรคทางนี้อยางไมคาดคิด ในวันเดียวกันนั้นเองผม ไดเขาประชุมครั้งแรกกับผูกํากับและผูเขียนบทอีกคนหนึ่ง ในขณะที่ผมบอกไดอยางแนชัดวาตรงไหนคือจุดเริ่มตนในอาชีพ นักเขียนบทภาพยนตรของผม ซึ่งก็คือค่ํ า คืนนั้นในบานของบัตติสตา นั่นเอง แตกลับบอกใหแนชัดเทากันไดยากยิ่งนักวาความสัมพันธของ ผมกับภรรยาเริ่มราวฉานเมื่อใด แนนอนวาผมจะกําหนดใหเปนค่ําวัน นั้นก็ไดที่เกิดความราวฉานนี้ แตคงจะเปนอยางที่พูดกันวา เรื่องเกิด
16 อัลแบรโต โมราเวีย
แลวถึงไดทาํ เปนรู ยิง่ ไปกวานัน้ ในชวงแรกๆ เอมิเลียก็ยงั ไมไดแสดงออก ใหเห็นวามีทาทีตอผมเปลี่ยนไป ความเปลี่ยนแปลงปรากฏขึ้นแจมชัด หนึ่งเดือนหลังจากค่ํานั้น แตผมบอกไมไดจริงๆ วาเมื่อใดกันที่ตาชั่งใน หัวใจของเอมิเลียเอียงแทแนแลว หรือสิ่งใดกันที่ทําใหเกิดการสูญเสีย สมดุลดังกลาว ในชวงนั้นเราพบปะกับบัตติสตาเกือบทุกวัน และจะให ผมเลาอยางละเอียดยิบก็ไดเกี่ยวกับเหตุการณตางๆ เหลานั้น ซึ่งเกิดขึ้น หลายครั้ ง หลายหน คล า ยคลึ ง กั บ ค่ํ า คื น แรกในบ า นของเขา เป น เหตุการณที่ไมมีอะไรแตกตางไปจากลักษณะทั่วไปของชีวิตผมเลย อยางนอยก็ในสายตาของผม แตทวาในภายหลังมันกลับเดนชัดขึ้นมา และมีความหมายพิเศษบางประการ ผมอยากตั้งขอสังเกตเพียงเรื่อง หนึ่ง คือทุกครั้งที่บัตติสตาเชื้อเชิญเรา ซึ่งเกิดขึ้นบอยมากเสียแล้ว เอมิเลียมักจะอิดออดกอนจะไปกับผมเสมอ จริงอยูวาทาทางของเธอไม ไดหนักแนนหรือเด็ดขาดมาก แตเธอก็มักจะอางโนนอางนี่อยูเรื่อย ดื้อ ดึงอยางไรพิกล ขออางของเธอแตละครั้งไมเคยเกี่ยวกับบัตติสตาเลย และทุกครั้งผมก็แสดงใหเธอเห็นไดอยางงายดายวาขออางนั้นฟงไมขึ้น เลย และผมก็ดึงดันที่จะรูใหไดวาเธอไมชอบบัตติสตาหรือเปลา หรือมี เหตุ ผ ลอื่ น สุ ด ท า ยก็ มั ก ลงเอยว า เธอจะตอบคํ า ถามของผมอย า ง กระอักกระอวนใจ บอกวาเธอไมไดรังเกียจอะไรบัตติสตาหรอก เขาไมมี อะไรใหรังเกียจ เพียงแตวาเธอไมปรารถนาจะไปกับพวกเราเพราะไป แลวทําใหเธอเหนื่อยลา และลึกๆ แลวเธอก็เบื่อ คําอธิบายพื้นๆ นี้ไม เพียงพอสําหรับผม และผมก็ระแวงอีกวาคงตองมีอะไรเกิดขึ้นระหวาง เธอกับบัตติสตากระมัง โดยที่บัตติสตาอาจไมรูตัวหรือไมเจตนา แตยิ่ง
หยามเหยียด 17
ผมพยายามแสดงให เ ธอเห็ น ว า เธอไม ช อบบั ต ติ ส ตา เธอกลั บ ยิ่ ง ดู เหมือนวาจะปฏิเสธอยางหนักแนนขึ้น ในที่สุดความกระอักกระอวนใจ ของเธอก็มลายหายไปสิ้น มีความดึงดันและแนวแนเขามาแทนที่ ดังนั้น เมื่อสบายใจแลวเกี่ยวกับความรูสึกของเธอที่มีตอบัตติสตา และเกี่ยว กับพฤติกรรมของบัตติสตาที่มีตอเธอ ผมจึงหันไปสาธยายใหเธอเห็นถึง เหตุผลที่สนับสนุนใหเธอไปรวมวงกับเรา กลาวคือผมยังไมเคยออกไป เที่ยวไหนโดยไมมีเธอไปดวยเลย และบัตติสตาก็รูขอนี้ เขาชอบใหเธอ ไปดวย เห็นไดจากการที่เขากําชับทุกครั้งเวลาเชื้อเชิญเรา “รูกันนะ พา ภรรยาของคุณมาดวย” แลวจูๆ หากเธอจะไมไปดวยขออางที่คงจะฟง ไมขึ้นนี้ ก็อาจเหมือนแกลง หรือรายกวานั้น อาจเหมือนดูหมิ่นบัตติสตา ผูซึ่งตอนนี้เปนที่พึ่งในชีวิตของเรา สรุปก็คือ เนื่องจากวาเธอหาเหตุผลที่ เหมาะสมไมไดในการจะไมไปดวย ในขณะที่ผมกลับหาไดมากมาย และเปนเหตุผลที่ดีอีกตางหาก ดังนั้นเธอก็ควรจะทนเหนื่อยและทน เบื่อในค่ํ า คืนเหลานั้น ปกติแลวเอมิเลียจะฟงคําชี้แจงเหตุผลของผม อยางใจลอยราวเขาฌาน อาจเปนไปไดวา เธอสนใจสีหนาทาทางของ ผมขณะพูดมากกวาเหตุผลของผม แลวสุดทายเธอก็ยอมเชนเคย ไป แตงตัวเงียบๆ เมื่อเธอพรอมแลว และจวนไดเวลาไป ผมจะถามเธอเปน ครั้งสุดทายวาเธอไมอยากไปเปนเพื่อนผมจริงๆ หรือ ตอนนี้ไมใชเพราะ ผมคลางแคลงใจในคําตอบของเธอ แตเพื่อไมใหเธอของใจเกี่ยวกับ เสรีภาพในการตัดสินใจของตน เธอจะตอบชัดเจนวา เธอไมไดไมอยาก ไป แลวเราก็จะออกจากบาน อยางไรก็ตาม อยางที่ผมไดบอกไปแลว ทั้งหมดที่เลามานี้ผมคิด
18 อัลแบรโต โมราเวีย
ปะติดปะตอกันขึ้นในภายหลัง โดยคอยๆ ยอนรอยเหตุการณมากมาย ในความทรงจํา ซึ่งลวนแลวแตไมสลักสําคัญอะไร อยางนอยก็ในตอน นั้น เปนเหตุการณที่ผมแทบไมสังเกตเห็นในขณะที่มันกําลังเกิด ในตอน นั้นผมรับรูเพียงวาทาทีของเอมิเลียที่มีตอผมเปลี่ยนแปลงในทางที่แย ลง แตผมก็ไมไดทําความเขาใจ หรือหาวามันคืออะไรกันแน ลักษณะ เดียวกันกับที่เรารับรูวาอากาศเปลี่ยนไปและอบอาวขึ้น อันแสดงวา พายุฝนกําลังใกลเขามา แมทองฟายังดูสงบอยู ตอนนั้นผมเริ่มคิดวา เธอรั ก ผมน อ ยลงกว า แต ก อ น เพราะผมสั ง เกตเห็ น ว า เธอไม ไ ด กระตือรือรนอยากจะอยูใกลๆ ผมเหมือนในชวงแรกๆ ของชีวิตสมรส ในตอนนั้นถาผมบอกวา “นี่คุณ ผมตองออกไปขางนอกสักสองชั่วโมง นะ แลวจะรีบกลับ” เธอจะไมทักทวง แตจะทําหนาเศราบอกวาเธอ เสียใจที่ผมไมอยู จนบอยครั้งถาผมไมหาทางเปลื้องธุระเพื่อจะไดไม ตองออกไปขางนอก ผมก็จะพาเธอไปดวยหากทําได ตอนนั้นเธอติดผม มากเสียจนวันหนึ่งขณะไปสงผมที่สถานีรถไฟ อันเปนจุดที่ผมตองออก เดินทางไปตอนเหนือของอิตาลีเปนระยะทางไมไกล ในชั่วขณะร่ําลากัน ผมเห็นเธอผินหนาไปทางอื่นเพื่อไมใหผมเห็นน้ํ า ตาที่เออมาคลอเบา ครั้งนั้นผมแสรงทําเปนไมรับรูถึงความปวดราวของเธอ แตตลอดการ เดินทางผมเฝาเสียใจที่เห็นเธอแอบรองไหอยางกลั้นไมอยูเชนนั้น และ นับแตนั้นมาผมก็ไมเดินทางไปไหนโดยไมมีเธอไปดวยอีกเลย ทวาตอน นี้เมื่อผมบอกวาจะไมอยู แทนที่เธอจะทําหนาตานาเอ็นดู เคลือบจาง ดวยความหมนเศราและไมชอบใจเหมือนเคย เธอกลับแคตอบรับอยาง สงบ บอยครั้งไมเงยหนาขึ้นจากหนังสือที่กําลังอานดวยซ้ํา “คะ ตกลง
หยามเหยียด 19
ตามนั้น งั้นก็เจอกันตอนอาหารค่ํา... ตรงเวลาดวยนะ” บางครั้งถึงขนาด วาเธอดูจะปรารถนาใหผมอยูนอกบานนานกวาที่ผมตั้งใจ เชนเมื่อผม บอกเธอวา “ผมตองออกไปขางนอก... จะกลับตอนหาโมง” เธอก็จะ ตอบวา “จะไปนานแคไหนก็ไปเถอะคะ... ฉันเองก็มีงานตองทําเหมือน กัน” วันหนึ่งผมกลาวดวยน้ําเสียงทีเลนทีจริงวาดูเหมือนเธอจะอยากให ผมไมอยูมากกวา เธอไมไดตอบตรงๆ แคบอกวา อยางไรผมก็ไมวาง เกือบทั้งวันอยูแลว เจอกันแตตอนรับประทานอาหารดีกวา เธอจะได ทํางานบานใหเสร็จโดยไมตองคอยหวง เรื่องนี้เปนจริงเพียงบางสวน คือ งานเขียนบททําใหผมตองอยูนอกบานเพียงในตอนบายเทานั้น และ เวลาที่เหลือของวันผมก็พยายามอยูกับเธอเสมอมา ทวานับแตวันนั้น ผมก็เริ่มไปขางนอกในตอนเชาดวย ในชวงที่เอมิเลียแสดงใหเห็นวาเธอเศราใจเวลาไมมีผมอยูดวย ผมจะออกจากบานอยางสบายใจ พอใจอยูลึกๆ ที่เธอเศรา เพราะมัน เปนเสมือนขอพิสูจนประการหนึ่งวาเธอรักผมอยางทวมทน แตทันทีที่ ผมสังเกตเห็นวา เธอไมเพียงไมแสดงความผิดหวังใดๆ เทานั้น หากยังดู เหมือนอยากอยูคนเดียวมากกวาดวย ผมก็เริ่มรูสึกไมสบายใจอยาง บอกไมถูก คลายคนที่จูๆ ก็รูสึกวาผืนดินใตเทาหายไป ตามที่ผมบอกไป แลววาตอนนี้ผมออกจากบานไปทํางานเขียนบทไมเฉพาะตอนบาย เทานั้น แตยังตอนเชาดวย และบอยครั้งไมมีจุดหมายอื่นใดนอกจาก เพื่อจะลิ้มรสชาติความหมางเมินอันนาขมขื่นของเอมิเลียซึ่งผมไมเคย ประสบมากอน แตเธอก็ไมไดแสดงใหเห็นวาไมพอใจ กลับยอมรับการ ขาดหายของผมอยางสงบนิ่ง หรืออาจถึงขั้นดวยความโลงอกที่ซอนไม
20 อัลแบรโต โมราเวีย
มิดซึ่งผมรูสึกได ในเบื้องแรกผมปลอบใจตัวเองเกี่ยวกับความเย็นชานี้ โดยลงความเห็นวา หลังจากสองปของชีวิตสมรส ความรักจะมีความ เคยชินมาแทนที่อยางไมมีทางเลี่ยง แมจะเปนความเคยชินอันนารักใคร ก็ตาม อีกทั้งความมั่นใจวาตนเปนที่รักก็จะลบความสัมพันธเชิงพิศวาส เรารอนของคูสมรสไปเสียสิ้น แตผมรูสึกวาเรื่องนี้ไมเปนความจริง ผม รู สึ ก ผมไม ไ ด คิ ด เพราะความคิ ด แม จ ะดู แ ม น ยํ า ทว า ผิ ด พลาดได มากกวาความรูสึกเลือนรางและพรามัวเสมอ ผมรูสึกวาเอมิเลียเลิก เสียใจที่ผมไมอยู ไมใชเพราะเธอเห็นวาเปนเรื่องหลีกเลี่ยงไมได และ ไมมีผลอะไรตอความสัมพันธของเรา แตเพราะเธอรักผมนอยลง หรือไม ไดรักเลย และนี่แหละ คงตองมีอะไรบางอยางเกิดขึ้นแนนอน อารมณ ความรู สึ ก ของเธอซึ่ ง ครั้ ง หนึ่ ง แสนเร า ร อ นและหวงแหน ถึ ง ได แ ปร เปลี่ยนไป
หยามเหยียด 21
3
ในชวงเวลาที่ผมพบกับบัตติสตาเปนครั้งแรกนั้น ผมลําบากยิ่ง ไมอยากพูดวาจนตรอก และผมก็ไมรูวาจะออกมาจากสถานการณนั้น ไดอยางไร ความยากลําบากมีขึ้นเพราะผมซื้ออพารตเมนตทั้งๆ ที่มีเงิน ไมพอ และไมรูวาจะไปหามาจากไหน ในชวงสองปแรกเอมิเลียกับผม อาศัยอยูในหองเชาขนาดใหญที่มีเครื่องเรือนใหเสร็จ ผูหญิงคนอื่นที่ ไมใชเอมิเลียอาจจะไมเดือดรอนกับทีอ่ ยูช ว่ั คราวเชนนี้ แตสาํ หรับเอมิเลีย ผมคิดวาการที่เธอยอมอยู เธอไดใหขอพิสูจนรักชิ้นสําคัญยิ่งแกผม ที่ ภรรยาผูเสียสละพึงมอบใหแกสามีได เอมิเลียเปนผูหญิงประเภทที่เรา เรียกกันวาแมศรีเรือน แตในความรักบานของเธอนั้น มีอะไรที่มากกวา ธรรมชาติของผูหญิง ผมหมายถึงวาเธอเหมือนจะหลงใหลอยางลึกซึ้ง และหวงแหน ราวหิวกระหายก็วาได ซึ่งอยูนอกเหนือการควบคุมของ เธอ และความหลงใหลที่วานี้คลายจะมีที่มาจากสภาพความเปนอยู
22 อัลแบรโต โมราเวีย
ของบรรพบุรุษ เธอมาจากครอบครัวยากจน ตัวเธอเองตอนที่ผมรูจักก็ ทํางานเปนพนักงานพิมพดีด ในความรักบานของเธอผมคิดวาสิ่งที่ ปรากฏออกมาโดยที่ เ ธอไม รู ตั ว คื อ ความใฝ ฝ น อั น ทุ ร นทุ ร ายของคน ยากไร ผูไมสามารถสรางแหลงพักพิงของตนเองไดเลย ไมวาจะซอมซอ เพียงใด ผมไมรูวาเธอวาดวิมานไวหรือเปลาวาจะทําความฝนเรื่องบาน ของเธอใหเปนจริงดวยการสมรสของเรา แตผมจําไดวาไมกี่ครั้งที่เธอ รองไหนั้น ครั้งหนึ่งคือตอนที่ผมจําตองบอกเธอตรงๆ หลังจากหมั้น หมายกันไดไมนานวา ผมยังไมสามารถจัดการหาบานใหเธอได แมแต บานเชา และในชวงแรกๆ เราจําเปนตองอยูหองเชาไปกอน ในการ รองไหครั้งนั้น ซึ่งความจริงก็หยุดไดโดยเร็ว ผมรูสึกวาเธอไมไดแสดง เพียงความผิดหวังอันขมขื่นที่เห็นความฝนอันเปนที่รักของตนถูกเลื่อน เวลาไปเทานั้น ทวายังแสดงถึงความรุนแรงของความฝนนั้นดวย ซึ่ง สําหรับเธอดูมันจะเปนเหตุผลของการมีชีวิตมากกวาเปนความฝน ดังนั้นในชวงสองปแรกเราจึงอาศัยอยูในหองเชา แตเอมิเลียชาง ดูแลรักษามันไดสะอาดสะอานและเปนระเบียบเรียบรอยอยูตลอดเวลา เสียนี่กระไร! เห็นไดวาเธอหลอกตัวเองวามีบานเปนของตัวเอง หลอก เทาที่จะเปนไปได และในหองเชาก็เปนไปไดเพียงในขอบเขตจํากัด เมื่อ ไมมีเครื่องเรือนของตน อยางนอยเธอก็ตองการจะถายเทความเปนแม บานที่อยูในตัวลงไปในเครื่องเรือนโทรมๆ ของหองเชา มักมีดอกไมปก ในแจกันบนโตะทํางานของผมเปนประจํา เอกสารตางๆ ก็จัดวางอยาง เป น ระเบี ย บน า รั ก น า มองอยู เ สมอ ราวกั บ เพื่ อ เชื้ อ เชิ ญ ให ผ มไปนั่ ง ทํางาน และรับประกันถึงความเงียบสงบและเปนสวนตัวอยางเต็มที่ ชุด
หยามเหยียด 23
น้ํ า ชาบนโตะตัวเล็กจะมีผาเช็ดปากและกลองคุกกี้วางอยูดวยเสมอ เสื้อผาหรือของใชสวนตัวอื่นๆ ไมเคยอยูในที่ไมควรอยู เชนบนพื้นหรือ บนเกาอี้ อยางที่มักเกิดขึ้นในที่พักชั่วคราวอันคับแคบลักษณะแบบนี้ ครั้ น แม บ า นทํ า ความสะอาดรอบแรกอย า งลวกๆ เสร็ จ เอมิ เ ลี ย จะ จัดการทําความสะอาดทั้งหองอีกรอบอยางละเอียดมากขึ้น ใหสิ่งที่ แวววาวไดและขึ้นเงาไดแวววาวและขึ้นเงา แมกระทั่งลูกกลมทอง เหลืองเล็กจิ๋วของหนาตาง หรือแผนพื้นกระดานในซอกหลืบเรน ตอน กลางคืนเธอตองการจัดเตียงคนเดียว ไมใหแมบานมาชวย วางชุดนอน ผาแพรบางของเธอไวฝงหนึ่ง และชุดนอนของผมไวอีกฝงหนึ่ง ผาหม พับปลายลงอยางเรียบรอย หมอนคูวางเขาที่ ในตอนเชาเธอลุกจาก ที่นอนกอนผม เขาไปในหองครัวของเจาของตึก เตรียมอาหารเชา แลวก็ ถื อ ใส ถ าดมาให ผ มเอง เธอทํ า สิ่ ง ต า งๆ เหล า นี้ อ ย า งเงี ย บเชี ย บ ระมัดระวัง ไมใหสะดุดตาใคร ทวาดวยสมาธิและความตั้งใจแรงกลา ดวยความพิถีพิถันมุงมั่นอันไมรูอิ่ม ซึ่งบงบอกถึงใจรักอันลึกซึ้งเกินกวา จะประกาศออกมา อยางไรก็ตาม แมเธอจะพยายามอยางนาเวทนา ปานนี้ หองเชาก็ยังคงเปนหองเชาอยูดี และวิมานที่เธอพยายามวาดให ตัวเองและใหผมก็ไมเคยสมบูรณเลย ดังนั้น นานๆ ครั้ง ในชวงเวลา แสนเหนื่อยลาและอางวางเธอจึงโอดครวญ จริงอยูวาอยางนิ่มนวล แทบจะนิ่งสงบตามนิสัยของเธอ ทวาไมขาดความขมขื่นอันเห็นไดชัด เธอจะถามผมวาจะตองดําเนินชีวิตแบบชั่วคราวและต่ํ า ตอยนี้ไปอีก นานแคไหน ผมตระหนักวา แมสีหนาทาทางของเธอจะละมุนละมอม ปานใด แตมันก็คือความปวดราวอยางแทจริง และผมก็เฝาคิดวาไมวัน
24 อัลแบรโต โมราเวีย
นี้ก็วันหนาผมคงตองทําใหเธอสมปรารถนา ในที่สุดผมก็ตัดสินใจซื้ออพารตเมนต ตามที่ผมไดบอกไปแลว ทั้งนี้ไมใชเพราะผมมีเงินซื้อ ผมยังมีเงินไมพอ แตเปนเพราะผมรับรูวา เธอเปนทุกข และความทุกขนี้วันหนึ่งเธอคงเกินจะรับไหว ในชวงสองป นั้นผมเก็บหอมรอมริบไดเงินกอนเล็กๆ กอนหนึ่ง บวกกับเงินอีกจํานวน หนึ่งซึ่งผมหยิบยืมมา ผมจึงผอนชําระงวดแรกได แตในการทําเชนนั้น ผมไมไดรูสึกอิ่มเอมใจเชนชายผูหาบานใหภรรยา ตรงกันขาม ผมรูสึก กลัดกลุม และบางครั้งถึงขั้นทุกขใจ เพราะไมรูเลยจริงๆ วาอีกไมกี่เดือน ขางหนาเมื่อถึงเวลาตองจายงวดที่สองผมจะหาทางออกไดอยางไร ใน ชวงนั้นผมอับจนหนทางจนแทบจะแคนเคืองเอมิเลีย เพราะสิ่งที่เธอรัก อยางฝงจิตฝงใจไดบีบบังคับผมไมทางใดก็ทางหนึ่งใหกาวยางอยางไม รอบคอบและเสี่ยงอันตรายเหลือเกิน อยางไรก็ตาม มีสิ่งหนึ่งที่ทําใหผมลืมเรื่องทุกขใจของตัวเองไป ชวงหนึ่ง นั่นคือความปลื้มปติล้ําของเอมิเลียเมื่อรูวาผมซื้อบาน และตอ มาก็เปนอารมณความรูสึกที่เธอแสดงออกมาใหเห็นในวันแรกที่เรา เขาไปในอพารตเมนตนั้นซึ่งยังไมไดตกแตง เปนอารมณความรูสึกที่ ตางจากปกติ และสําหรับผมแลวมันแปลกทั้งในลักษณะและความแรง กลา ผมไดบอกไปวาความรักบานของเอมิเลียมีลักษณะเปนความ หลงใหลโดยแท ผมจะขอเสริมอีกวาวันนั้นผมรูสึกวาความหลงใหลนั้น เกี่ยวพันปนเปกับรสสวาท คลายกับวาการที่ผมซื้ออพารตเมนตใหเธอ ในที่สุดนั้น ไดทําใหเธอมองเห็นวาผมไมเพียงนารักใครขึ้นเทานั้น ทวา ยังใกลชิดสนิทแนบกับเธอมากขึ้นในทางรางกายดวย ตอนนั้นเราไปดู
หยามเหยียด 25
อพารตเมนต เอมิเลียในตอนแรกเพียงเดินดูหองตางๆ อันเย็นเยียบและ วางเปลากับผม สวนผมก็แจกแจงใหเธอฟงวาแตละหองจะใชทําอะไร และผมคิดจะจัดวางเครื่องเรือนอยางไร แตในตอนทาย ขณะที่ผมเดิน ไปทางหนาตางบานหนึ่งดวยตั้งใจจะเปดใหเธอดูวิวจากหนาตาง เธอก็ เขามาใกลๆ ผม เอาตัวเบียดผมแลวกระซิบกระซาบขอใหผมจูบเธอ สิ่ง นี้แปลกใหมยิ่งในตัวเธอ ผูที่ปกติแลวจะสงบเสงี่ยมและแทบจะเหนียม อายในเรื่องการแสดงความรัก ผมงุนงงกับสิ่งที่ไมเคยประสบนี้และกับ น้ําเสียงของเธอดวย ผมจูบเธออยางที่เธอตองการ แตขณะจูบอยูนั้น ซึ่ง แนนอนวาเปนจูบที่รุนแรงและถั่งโถมที่สุดที่เราเคยจูบกัน ผมรูสึกไดวา รางของเธอยิ่งเบียดรางผมแรงเรา ราวจะเชิญชวนผมไปสูความแนบชิด ยิ่งขึ้นไปอีก แลวตอจากนั้น เธอถอดกระโปรงพรวดดวยแรงปรารถนา เรารอน แลวปลดกระดุมเสื้อ เอาหนาทองเบียดหนาทองผม ครั้นจูบ เสร็จ ผมรูสึกเหมือนวาเธอจะกระซิบที่ขางหูผม น้ําเสียงเธอเบาแสนเบา คลายเพียงลมแผวไมเปนคําพูด ทวาไพเราะและเราอารมณ เธอกระซิบ บอกผมใหเชยชมเธอ แลวเธอก็ทิ้งน้ํ า หนักตัวทั้งหมดเหนี่ยวผมลงบน พื้น เราเสพสมกันบนพื้น บนกระเบื้องฝุนเขลอะ ใตฐานหนาตางบานนั้น ซึ่งผมตองการจะเปด อยางไรก็ตาม ในความเรารอนของกามกิจแสน กระเจิดกระเจิงและแตกตางจากที่เคยเปนนั้น ผมไมเพียงสัมผัสรับรูถึง ความรักที่เธอมีใหผมเทานั้น ทวายังมีความรักเหยาเรือนที่ระบายออก มาหลังถูกเก็บกดไว เปนความรูสึกที่เผยออกมาในตัวเธออยางแสนเปน ธรรมชาติ ผ า นรสสวาทไม ค าดฝ น ในกามกิ จ นี้ ซึ่ ง เสร็ จ สมไปบนพื้ น สกปรก ในเงาสลัวเย็นเยียบของอพารตเมนตวางเปลา ผมคิดวาเธอได
26 อัลแบรโต โมราเวีย
ทอดตัวใหแกผูบริจาคบานมากกวา ไมใชใหสามี หองวางเปลาสะทอน เสียงกองและเหม็นกลิ่นสีกลิ่นปูนสดใหมนั้น ไดปลุกเราบางสิ่งบาง อยางในเบื้องลึกของเธอ ซึ่งการโลมเลาใดๆ ของผมไมเคยปลุกมันขึ้น มาไดเลย นับจากวันไปเยี่ยมชมอพารตเมนตโลงวาง ถึงวันที่เราเขาไปใน ฐานะเจาของ เวลาผานไปสองเดือน ในชวงเวลาดังกลาวเราลงนามใน สัญญาซื้อขาย ใสชื่อของเอมิเลียทั้งหมด เพราะผมรูวาเธอพึงพอใจ และรวบรวมเครื่องเรือนไมกี่ชิ้นที่เงินทองอันจํากัดจําเขี่ยของผมพอจะ ซื้อหาได ระหวางนั้น เมื่อความสมใจเบื้องตนหลังการซื้อผานพนไปแลว อยางที่ผมเคยบอกกอนหนานี้ ผมรูสึกวาวุนใจมากเกี่ยวกับอนาคต และ บางครั้งบางหนถึงกับทอแทสิ้นหวังเลยทีเดียว จริงอยูวาตอนนั้นผมมี รายไดพอสมควรแลว เพียงพอที่จะใชชีวิตอยางสมถะ และเก็บออมได บางดวย แตทวาเงินออมนี้ไมเพียงพอแนนอนที่จะจายคาอพารตเมนต งวดตอไป ความทอแทสิ้นหวังนี้ยิ่งรุนแรงขึ้นเมื่อผมจะพูดปรับทุกขกับ เอมิเลียก็ไมได เพราะผมไมอยากจะทําลายความสุขของเธอ ผมจดจํา วันเวลาในชวงนั้นวาเปนชวงเวลาแหงความทุกขรอนใจยิ่งนัก และเปน ชวงเวลาที่ผมรักเอมิเลียนอยลง ผมอดคิดไมไดวาเธอไมสนใจที่จะรูสัก นิดเลยวาผมจะไปหาเงินมากมายมาจากไหน เธอก็รูดีวาฐานะความ เปนอยูของเราเปนเชนไร เรื่องนี้ทําใหผมรูสึกแปลกใจอยางบอกไมถูก และบางชั่วขณะก็ขุนเคืองเธอ ผูกําลังสาละวนและระรื่นชื่นบาน ไมคิด อะไรอื่นนอกจากเขารานโนนออกรานนี้หาของใสบาน และแตละวันก็ บอกผมดวยน้ําเสียงแสนแจมใสวาซื้ออะไรมาใหม ผมนึกสงสัยวา เหตุ
หยามเหยียด 27
ใดกันเธอผูรักผมมากถึงเดาไมออกวาผมทุกขทรมานใจดวยความวิตก กังวลอันโหดราย แตผมก็รูวา เธอคงจะคิดวาหากผมซื้ออพารตเมนต ผมยอมไดจัดหาเงินทองที่จําเปนตองใชไวดวย กระนั้นก็เถอะ ความสุข สบายใจของเธอ ซึ่งตรงกันขามกับความรอนรุมกลุมใจอันนารันทดของ ผม ผมเห็นวามันเปนเครื่องหมายของความเห็นแกตัว หรืออยางนอยก็ ความเย็นชา ในชวงเวลานั้นผมรอนรุมใจมากเสียจนกระทั่ง ภาพตัวผมเองที่ ผมเคยวาดไวในใจมาตลอดก็เปลี่ยนแปลงไป ผมคิดเสมอมาวาตัวเอง เปนปญญาชน เปนคนมีความรู และเปนนักเขียนบทละคร หมายถึงบท ละครที่มีวรรณศิลป ซึ่งผมมีใจรักมาแตไหนแตไรแลว และรูสึกวาตัวเอง มีพรสวรรคทางดานนี้ ภาพทางความคิดจิตใจของผมนี้มีอิทธิพลตอ ภาพทางกายดวย กลาวคือ ผมมองเห็นตัวเองเปนคนหนุมแข็งขัน รูป รางผอม สายตาสั้น ผิวซีด แตงตัวปอนๆ ทั้งหมดนี้เปนเครื่องบงชี้วาผม จะรุงโรจนบนเสนทางวรรณกรรมในอนาคต แตในชวงเวลานั้น ภายใต ความกดดันของความรอนรุมใจอันโหดรายนั้น ภาพอันนาปลื้มใจนัก และมีแววอยางยิ่งวาจะเปนไปได ไดสละพื้นที่ใหอีกภาพหนึ่งซึ่งแตก ตางไปอยางสิ้นเชิง เปนภาพของคนนาเวทนาผูติดกับดักอันเส็งเคร็ง และนาสมเพช ผูไมรูจักหักหามหัวใจรักที่มีตอภรรยา และไดกระทําสิ่ง เกิ น ตั ว และไม รู ว า จะต อ งทุ ร นทุ ร ายอยู ใ นความอั ต คั ด ขั ด สนอั น น า อับอายนั้นไปอีกนานแคไหน สวนทางดานรูปลักษณผมก็เห็นวาตัวเอง เปลี่ยนไปเชนกัน ผมไมใชชายหนุมผูเปนอัจฉริยะทางการละครที่ยังไร ชื่อเสียงเหมือนกอนแลว แตกลับเปนนักเขียนรับเชิญผูหิวกระหาย เขียน
28 อัลแบรโต โมราเวีย
ใหนิตยสารและหนังสือพิมพชั้นสอง หรืออาจจะแยกวานั้น คือเปน พนักงานตัวผอมๆ ของบริษัทเอกชนไหนสักแหง ไมก็สํานักงานของรัฐ ผูชายคนนี้ปกปดความกลัดกลุมของตนไมใหภรรยารู เพราะไมอยากให เธอไมสบายใจ เขาวิ่งหางานทําทั้งวันในเมือง และมักจะหาไมได สะดุง ตื่นกลางดึก คิดถึงหนี้ที่ตองจาย ไมคิดไมเห็นอะไรอื่นนอกจากเรื่องเงิน ภาพนี้อาจนาสะเทือนใจ แตทวาไรเกียรติไรศักดิ์ศรี ต่ําตอยและดอยคา เหมือนตัวละครในหนังสือหัดอาน ผมเกลียดภาพนี้ เพราะผมคิดวา เมื่อ เวลาผานไปผมจะคอยๆ ละมายคลายมันอยางไมรูตัวแมวาผมจะไม ตองการ แตนั่นแหละนะ ก็ผมไมไดแตงงานกับผูหญิงที่จะมารวมแบง ปนและเขาใจความคิด รสนิยม และความใฝฝนของผมนี่ ผมแตงงาน กับพนักงานพิมพดีดธรรมดาๆ ไรการศึกษาคนหนึ่งเพราะเธอสวย ผู หญิงที่ผมรูสึกวาเปยมดวยอคติและความทะยานอยากตามประสา ชนชั้นของเธอ กับผูหญิงประเภทแรกผมคงจะเผชิญกับความลําบาก ของชีวิตยากจนและไมเปนระเบียบอยูในหองทํางานหรือหองเชาได รอ ความสํ า เร็ จ ด า นละครซึ่ ง ต อ งมาถึ ง อย า งแน น อน แต กั บ ประเภทที่ สองผมตองหาบานในฝนใหเธอ โดยจําตองยอมสละความใฝฝนทาง วรรณกรรมที่ผมรัก ซึ่งอาจจะตลอดไป ผมคิดเรื่องนี้อยางทอแทสิ้นหวัง ในชวงเวลานั้นมีอีกเรื่องหนึ่งที่มีสวนทําใหผมยิ่งทุกขใจและยิ่ง รูสึกวาตัวเองไรความสามารถเมื่อเจอกับปญหาดานเงินทอง ผมรูสึกวา จิ ต วิ ญ ญาณอั น แข็ ง แกร ง ของผมกํ า ลั ง ค อ ยๆ อ อ นตั ว จนบิ ด งอด ว ย ความอัตคัดขัดสนที่กดทับ คลายลูกกรงเหล็กโดนไฟลน ผมตระหนักวา ผมอดรูสึกอิจฉาคนที่ไมตองทนทุกขกับความอัตคัดขัดสนนี้ไมได อิจฉา
หยามเหยียด 29
คนรวยและคนที่มีอภิสิทธิ์ตางๆ และผมก็รูวานอกจากอิจฉาแลวยัง แค น เคื อ งด ว ย เจ า ตั ว ความเคื อ งแค น นี้ ไ ม เ พี ย งพุ ง เป า ไปที่ ค นบาง จําพวกหรือสถานภาพบางอยางเทานั้น แตดูเหมือนมันจะมีแนวโนม อันหามไมอยู กลายเปนมุมมองชีวิตโดยทั่วไปของเรา พูดอีกอยางคือใน ชวงวันเวลายากแคนนั้น ผมรูสึกทีละนิดๆ วาความขุนเคืองและเหลือ ทนกับความจนกําลังกลายเปนความไมพอใจความอยุติธรรม และไม เพียงความอยุติธรรมที่ตัวผมไดรับเทานั้น แตยังรวมถึงความอยุติธรรม ที่คนอื่นๆ ทั้งหลายในสภาพคลายคลึงกับผมไดรับ ผมตระหนักวาความ รูสึกแคนเคืองในเรื่องที่ผมมีสวนไดสวนเสียไดแปรเปลี่ยนไปโดยไมรูตัว กลายเปนสภาพจิตใจและความคิดคํานึงถึงเรื่องที่ผมไมไดมีสวนได สวนเสีย ผานเบื้องลึกของความคิดซึ่งเปนไปในทิศทางเดียวเสมออยาง ยากจะตานทาน ผานคําพูดซึ่งมักจะแตะเรื่องเดิมเสมอโดยที่ผมไมได ตั้งใจ ในตอนนั้นผมรูสึกชอบพรรคการเมืองที่ประกาศวาจะตอสูกับ ความเลวรายและความบิดเบี้ยวของสังคม สังคมที่ผมหันไปโทษวา ทําใหผมตองทนทุกขกับความอัตคัดขัดสน สังคมที่ผมคิดโดยสรุปจาก ตัวเองวามันปลอยใหลูกดีๆ ตองทอแทสิ้นหวัง แลวปกปองคุมครองลูก ชั่ว สิ่งตางๆ ทั้งหลายนี้โดยปกติแลวจะเกิดขึ้นโดยไมรูตัวในคนธรรมดา สามัญและไรการศึกษา ในเบื้องลึกอันคลุมเครือของจิตสํานึก ซึ่งดวย การผสมผสานอันลึกลับ ความเห็นแกตัวกลายสภาพเปนความเห็นแก ผูอื่น ความเกลียดชังกลายเปนความรัก ความกลัวกลายเปนความกลา แต สํ า หรั บ ผมผู เ คยชิ น กั บ การเฝ า มองและพิ นิ จ พิ จ ารณาตั ว เอง ขบวนการความเปลี่ยนแปลงนี้ปรากฏชัดเจนแจมแจง ราวกับวาผม
30 อัลแบรโต โมราเวีย
ติดตามดูจากคนอื่น แตผมก็รูตัวอยูตลอดเวลาวาไดทําตามตัวกําหนด ดานเงินทองและผลประโยชน และไดเปลี่ยนสาเหตุสวนตัวลวนๆ ให กลายเปนเหตุผลสากล ผมไมเคยปรารถนาทีจ่ ะสมัครเขาพรรคการเมือง ใดๆ อยางที่แทบทุกคนทํากันในชวงเวลาสับสนหลังสงครามนั้น เพราะ ผมรูสึกวาไมอาจเลนการเมืองเหมือนคนจํานวนมากดวยเหตุผลสวนตัว ทวาดวยความคิดที่ตกผลึกแลวเทานั้น ซึ่งจนถึงตอนนั้นผมยังไมมี ดัง นั้นผมจึงหงุดหงิดมากเมื่อรูสึกวาความคิด คําพูด และพฤติกรรมของ ผมถู ก พั ด พาไปสู ส ายธารแห ง ผลประโยชน ข องตนเองอย า งไม รู ตั ว และมีลักษณะเปลี่ยนไปทีละนิดตามความยากลําบากในชั่วขณะนั้น “ฉะนั้นเราก็เหมือนคนอื่นๆ ทั้งหลายนะสิ” ผมคิดอยางฉุนเฉียว “แค กระเปาแหงก็ฝนถึงการเกิดใหมของมนุษยชาติอยางที่หลายคนเปนกัน อยางนั้นหรือ” ทวาความโมโหนี้ไรพลังอํานาจ และสุดทาย วันหนึ่งซึ่ง ผมรูสึกสิ้นหวังกวาทุกวัน หรือหนักแนนนอยกวาปกติ ผมก็เชื่อตาม เพื่อนคนหนึ่งซึ่งคอยรบเราผมอยูนานพอสมควรแลว ผมสมัครเขาเปน สมาชิกพรรคคอมมิวนิสต แตทันทีหลังจากนั้นผมก็คิดขึ้นมาอีกครั้งวา ผมทําตัวไมเหมือนอัจฉริยะหนุมผูยังไมมีชื่อเสียง แตเหมือนนักเขียน รับเชิญผูหิวกระหาย หรือเหมือนพนักงานตัวผอมๆ ซึ่งผมกลัวเหลือเกิน วาวันหนึง่ จะกลายเปนอยางนัน้ ทวาผมก็ทาํ ไปแลว ผมอยูใ นพรรคการเมือง และไมอาจกาวถอยหลังได ปฏิกิริยาตอบรับของเอมิเลียเมื่อรูวาผม สมั ค รเข า พรรคการเมื อ งเป น ไปตามแบบฉบั บ “ที นี้ ก็ จ ะมี แ ต พ วก คอมมิวนิสตเทานั้นที่ใหงานคุณ... พวกอื่นๆ จะพากันเลิกคบคาสมาคม กับคุณ” ผมไมกลาบอกใหเธอรูวาผมคิดอะไร ไมกลาบอกเธอวาผม
หยามเหยียด 31
คงจะไมสมัครเขาพรรคการเมืองแนๆ หากไมไดซื้ออพารตเมนตที่แพง เกินตัวนั้นเพื่อเอาใจเธอ เรื่องจึงจบลงแคนั้น และแลวเราก็เริ่มยายของเขาบานเสียที และดวยความบังเอิญ ซึ่งผมรูสึกวาเกิดขึ้นอยางประจวบเหมาะ ถัดจากวันที่เราเริ่มยายของ เขาไปนั้น ผมไดพบกับบัตติสตา และก็อยางที่ผมไดเลาไปแลว เขาชวน ผมใหไ ปทํ า งานเขี ย นบทภาพยนตรใ หเ ขาทั น ที ผมรูสึ ก โลง อกและ เบิกบานใจซึ่งผมไมไดรูสึกมานานแลว ตอนนั้นผมคิดวาคงจะเขียนสัก สี่หาเรื่องเพื่อจายคาอพารตเมนต แลวหลังจากนั้นก็จะกลับไปทุมเท ใหกับงานหนังสือพิมพและงานละครที่ผมรัก และระหวางนั้น ความรัก ของผมที่มีตอเอมิเลียก็หวนคืนมาและแรงกลากวาแตกอน บางครั้ง ผมตําหนิตัวเองดวยซ้ํา รูสึกเสียใจปวดแปลบที่เคยคิดถึงเธอในแงราย ตัดสินเธอวาเปนคนเห็นแกตัวและใจดํา อยางไรก็ตาม ชวงฟาสดใสนี้ กิ น เวลาสั้ น มาก ไม น านเท า ใดท อ งฟ า ในชี วิ ต ของผมก็ ก ลั บ มี เ มฆ ปกคลุมอีกครั้ง แตในเบื้องแรกเปนเพียงเมฆกอนเล็กๆ แมจะดํามืด ชัดเจน