Wprowadzenie

W 2020 r. polska szkoła – podobnie jak cały świat − stanęła przed niespotykanym wyzwaniem. Pandemia koronawirusa spowodowała całkowite zamknięcie placówek oświatowych i izolację społeczną uczniów. Pierwszy raz w dziejach musieliśmy zmierzyć się z szeroko zakrojonymi zmianami, do których nikt nie mógł się przygotować. Okazało się jednak, że zdolności adaptacyjne społeczeństwa są wysoko rozwinięte i po pierwszej fali zaskoczenia opanowaliśmy nową rzeczywistość w zakresie umożliwiającym funkcjonowanie sprawne, choć w dużym stopniu ograniczone. Nauczyciele, uczniowie i rodzice podjęli trud kształcenia na odległość. Doświadczenia zdobyte w tym trudnym czasie warto zachować jako bezcenny zasób i przeanalizować – tym bardziej, że rzeczywistość kształcenia na odległość okazała się aktualna także w roku szkolnym 2020/2021.

W czerwcu 2020 r. Wydział Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych Ośrodka Rozwoju Edukacji, realizując zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej (obecnie: Ministerstwo Edukacji i Nauki), zaprosił szkoły, placówki systemu oświaty i inne podmioty do zgłaszania przykładów dobrych praktyk z zakresu kształcenia na odległość i pracy zdalnej. Przystąpiono do wspólnego tworzenia repozytorium doświadczeń, zawierającego rozwiązania w zakresie pracy na odległość z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej. Propozycja wynikała z przekonania, że w Polsce funkcjonuje szereg szkół i placówek, których doświadczenia oraz działania mogą stać się inspiracją dla innych.

Analiza danych empirycznych

W odpowiedzi na zaproszenie wpłynęło 327 kwestionariuszy, z których 86,2% dotyczyło kształcenia zdalnego (w tym kształcenia specjalnego), ze szczególnym uwzględnieniem pracy z klasą zróżnicowaną, natomiast 13,8% − wsparcia psychologiczno-pedagogicznego1 .

Najwięcej propozycji przesłali przedstawiciele szkół ogólnodostępnych (47,1%) i przedszkoli (31,8%). W 88,4% były to placówki publiczne. 57,5% przesłanych propozycji dotyczyło zajęć lekcyjnych, a 25,4% − zajęć pozalekcyjnych, inne obszary nauczania były reprezentowane w mniejszości. W większości opisywane działania obejmowały całą szkołę (39,8%) lub wybrane klasy (36,7%).

1 Dane empiryczne zebrano w Załączniku nr 1.

W niniejszej publikacji podjęto próbę analizy przesłanych materiałów oraz sformułowania wniosków i rekomendacji w zakresie kształcenia na odległość wynikających z dotychczasowych doświadczeń – na podstawie przesłanych materiałów.

Bardzo dziękujemy wszystkim, którzy zechcieli odpowiedzieć na zaproszenie i podzielić się sprawdzonymi praktykami.

Wioletta Jaskólska