Z E K A O Y U N
CAK
L A R I
Büyük bir bölümümü 2009 yýlýnýn Aðustos ayýnda tasarladýðým zeka oyuncaklarýnýn hayata geçiþ serüveni, 2010 Þubat ayýnda www.zekaoyuncaklari.com internet sitesinde oyuncaklarýn tanýtýmýyla devam ediyor. Bu süreçte ve devamýnda,Türk Patent Enstitüsü'nde oyuncaklarýn tasarým tescillerinin yapýlarak patentlenmesi ve ZEKAOYUNCAKLARI adýyla marka oluþturulmasý için kiþisel olarak çaba göstermekteyim. Oyuncaklar ahþap malzemeden yapýlmakta ve su bazlý boya ile boyanmakta ve resimlenmektedir. Halen butik tarzda el iþçiliði ile üretim yapýlmaktadýr. Mekanik oyuncaklarla ilgili ilk tanýþmam 1994 yýlýnda ODTÜ'de bir topluluk bünyesinde matematiksel oyuncaklar ile ilgili bir sergide görev almamla gerçekleþti. Pisagor teoreminin puzzle parçalarý ile ispatý, 3³ + 4³ + 5³ = 6³ eþitliðini küp parçalarý ile ispatlayan oyuncaklar, en çok aklýmda kalanlar. 1994 yýlýndan bu yana geçen süreçte, Türkiye'de bu tür oyuncaklarla ilgili geliþimin yeterli olmadýðý açýkça görülmektedir. 2000 yýlýnda ise, Türkiye Zeka Vakfý'nýn Oyun 2000 Yarýþmasý finalinde tanýþtýðým, Türkiye Beyin Takýmýnda yer alan Kerim Arýcan, telden yapýlmýþ bir mekanik oyuncak tanýtmýþtý. Bunun üzerine internette yaptýðým aramalarda birçok ilginç tel, ip ve ahþaptan yapýlmýþ mekanik oyuncaða rastladým. Bu oyuncaklarý deneme amacýyla, kendim ve çevremdeki arkadaþlar için tel, ahþap, ipten hazýrlamýþtým. 2004 yýlýnda ilk kez katýldýðým ve her yýl düzenlenen Türkiye Beyin Takýmý Yarýþmalarýnda ve 2 yýlda bir düzenlenen Akýl Oyunlarý Yarýþmalarýnda, mekanik oyun bölümlerinde Ferhat Çalapkulu'nun tasarladýðý zeka oyuncaklarý tüm yarýþmacýlarý uðraþtýrýrdý. Ayrýca, Akýl Oyunlarý Dergisi'nin bir dönem ödül olarak verdiði oyuncaklar da yarýþmalara katýlanlar için güzel hediyelerdi. 2007 yýlýnda Tetra oyuncaðýnýn bilgisayar üzerinde çizimlerini yaptýktan sonra bir oyuncak firma sahibiyle görüþmüþtüm. Ancak görüþme olumsuz geçince, oyuncak haline bile dönüþemeyen Tetra bilgisayarda uzun süre kalmýþtý, ta ki 2009 yýlýna kadar.
2009 yýlý Mayýs ayýnda “Nob Yo s h i g a h a r a P u z z l e D e s i g n Competition” yarýþmasýna, plastik birim küpleri yapýþtýrarak “5 Katlý Piramit” oyuncaðý ile katýldým. Bu oyuncak daha sonra ahþap olarak hazýrlandý. Daha kolay bir model olan 4 katlý piramit de tasarlanarak, 7 parçalý çocuklara yönelik bir zeka oyuncaðý oldu.
Çiçek Sudoku 2009 yýlýnýn sonlarýna doðru Oyun Dergisi›nde de yayýmlanmýþ Çiçek Sudoku oyunumu oyuncaða çevirme konusunda Necdet Çýlgýn ile görüþtüm ve çizimleri kendisine ilettim. Birkaç gün sonra gelen Çiçek Sudoku oyuncaðýný test ettiðimde, bu oyuncakla sadece çiçek sudoku oyunu deðil, rakamlar kullanýlmadan sýnýrsýz deðiþik þekiller oluþturularak puzzle olarak da oynanabileceðini gördüm. Yine ayný oyuncakla birden fazla kiþinin oynayabileceði rakam yerleþtirme oyununu da planladým.
Tetra Tetra oyuncaðý için baþlangýçta planladýðým oyunlar; 2 boyutlu puzzle oyunu ve 3 boyutlu þekiller oluþturma oyunu idi. Ancak oyuncakla oynarken daha farklý türlerde oyunlarýn da oynanabileceðini keþfettik. 9 yaþýndaki Kýzým Ayda ile karþýlýklý oyun kurallarýný deðiþtirip, deneyerek farklý oyunlar denedik. 2 kiþilik parça yerleþtirme oyunu bu þekilde ortaya çýktý. Bunu da iki farklý kuralda oynadýk. Birincisinde ayný taþlarý karþýlýklý paylaþýyorduk, pinli kareli taþý ilk oynayan herhangi bir yere yerleþtiriyor, sonra da sýrayla elimizdeki taþlarý dikkate alarak Tetra üzerine yerleþtiriyorduk. Son taþý koyan oyunu kazanýyordu. Ýkincisinde taþlarý paylaþmadan, isteyen istediði taþý kullanarak platforma yerleþtiriyor, yine son taþýný yerleþtiren oyunu kazanýyordu. Kalan toplam taþlara bakýyoruz ve o puan kazananýn hanesine yazýlýyordu. Ýtiraf etmem gerekir ki, kýzým gerçekten zorlu bir rakip oldu. Baþlangýçta yavaþ, test ederek ve son hamlelerde “Bir hamleden önce bu taþ deðil de þu taþý þuraya oynamýþ olsaydýk senin kazanma hamlen olur muydu?” gibi cümlelerle analiz ederek ihtimalleri inceliyorduk. Bir oyunun oynanýp bitmesi, kurallarý öðrendikten sonra 1 dakikayý bile bulmuyordu. Tabi 5 veya 10 oyunluk belirleyeceðiniz tur sayýsýnda oynuyorsunuz. Ýþte oyunun bu uzun yazým kadar sýkýcý olmayan tarafý çok kýsa sürelerde sonuç almanýz ve skor elde etmeniz ve yenisine hemen baþlayabilmeniz. Tetra, basit görünümünün ardýnda çok fonksiyonlu sýnýrsýz oyun üretilebilecek bir oyuncak oldu. Optimizasyon þeklinde sorulan sorular için de uygun bir platform oyunu olduðunu gösterdi. Optimizasyon belli koþullar altýnda bulunabilecek en iyi çözümdür. Bulduðunuz cevabýn daha iyisi var mýdýr yeniden analiz edersiniz, yeniden denersiniz. Ta ki kendinizi ikna edene kadar. Belki daha iyi bir sonuç vardýr, her zaman bilemezsiniz. Ama sizin optimum çözümünüz bulduðunuz en iyi çözümdür. Tetrada “Bu parçalarla çevrelenebilecek en büyük alan nedir? En büyük kare nedir? En büyük dikdörtgen nedir?” sorularý platform dýþýnda masa üzerinde çözmeye çalýþýlýr. Alan bulunurken toplama, çarpma, çýkarma gibi iþlemleri çocuklar sürekli yapmak durumunda kalýr. Ýþlemler oyunda skorunu bulabilmek için yapýlýr, bu ise pratik iþlem yapma yeteneðinin geliþmesini saðlar. Tetra ile oynanabilecek bir baþka oyun parça kaydýrmaca tipi oyunlar. Oyuna baþlamadan önce pinli kare parça diðer bazý parçalarýn arasýna yerleþtirilir. Amaç herhangi bir parçayý yukarý kaldýrmadan, platform içerisinde kaydýrarak ya da döndürerek, pinli kare parçanýn herhangi bir köþeye ulaþtýrýlmasýdýr.
Penta Penta bir üst model olarak ortaya çýktý, Tetra nýn etkisiyle hazýrlanarak. 12 adet pentomino parçasý ile kareli kahraman taþýn birleþiminden oluþan Penta oyuncaðýnda, Tetra ile oynanabilen tüm oyunlar oynanabilmektedir. Bu yüzden ayný oyunlarý tekrar yazmaya gerek yok. Ancak Penta nýn 2 boyutlu parça yerleþtirme oyunlarýnýn çocuklarý olduðu kadar, yetiþkinleri de zorlayacaðý açýktýr. Dikkat ettiðim bir diðer özellik ise, bazý oyuncak gruplarýnýn ayný ölçülerde yapýlarak birbirleriyle birlikte oynanabilmeleri saðlamak olmuþtur. Örneðin tetra ve penta birleþtirilerek, eldeki 2 oyuncakla, 3. bir oyuncak elde edilmesi ve tüm taþlarýn birlikte kullanýlarak oynanmasý mümkündür. 4 katlý piramit ve 5 katlý piramit oyuncaklarý da birleþtirilerek oynanabilmektedir. Farklý biçimlerde akýl ve zeka küpleri de yine ayný birim ölçülerinde kesildiðinden, bu oyuncaklarýn da birlikte kullanýmý, olasý birçok kombinasyonda yeni oyuncaklar oluþmasýný saðlamaktadýr.
Apartmanlar Apartmanlar zeka oyunu, sudoku, abc kadar kolay oyunu, büyük küçük oyunu (futoshiki), çarpma oyunu, kendoku, atlamaca ve buna benzer onlarca farklý oyunu görsel olarak ve parça yerleþtirme þeklinde oynayarak bünyesinde barýndýran bir oyundur. Bu farklý oyunlarýn oynanabilmesi için farklý soru þablonlarý ile ahþap oyuncaðýn desteklenmesi gerekmektedir. Soru þablonlarý ile yüzlerce farklý oyunun oynanabilmesi mümkün olabilmektedir. Ayrýca Apartmanlar platformu üzerinde 2 kiþilik Atlamaca oyunu oynanabilmektedir. Bu oyun solotest oyununun 2 kiþilik puanlý þekli olarak da düþünülebilir. Baþlangýçta taþlar 1 boþluk kalana kadar sýrayla veya belli bir düzende yerleþtirilir. Taþýn üzerinden atladýktan sonra, üzerinden atlanýlan taþ ya da taþlar biriktirilir. Taþlarýn üzerindeki sayýlar toplanarak toplam puan elde edilir. Oyun bitiminde en çok puaný toplayan kiþi kazanýr.
4 Katlý Piramit ve 5 Katlý Piramit
Pin Silindir ve Ying Yang Silindir Silindir þeklindeki bu sýra dýþý zeka oyuncaklarý, sadece puzzle niteliði taþýmamakta, ayný zamanda görsel birer obje olarak dikkati çekmektedir. Pin Silindir yanal yüzeyinde bir resim oluþturacak þekilde pinli ve delikli 6 parçanýn birleþtirilmesi esasýna dayanýr. Ying Yang Silindir, yanal yüzeyinde resimlerin oluþturulmasýnýn yanýsýra, 2 pin etrafýna yerleþtirilen 10 parçanýn, pin etrafýnda rahatlýkla dönebilmesi sayesinde, 3 boyutlu farklý þekillerin oluþturulabileceði bir oyuncaktýr. Ayrýca 10 parça , platformdan baðýmsýz olarak farklý görsel resimlerin oluþturulabileceði puzzle parçalarý olarak da kullanýlabilmektedir.
Zeka Küpleri Zeka küpleri veya akýl küpleri olarak adlandýrabileceðimiz oyuncaklarýn ortak özelliði bir küp oluþturulmasýdýr. Ek olarak farklý 3 boyutlu þekiller de oluþturabilmek mümkündür. Baþlýca küp zeka oyuncaklarý; Pin Küp, Ayy Küp, Boyalý Küp, Mini Küp, Kareli Küp, Sekizli Küp olarak sýralanabilir.
ÖDÜLLÜ SORU: Yazýmý tetra oyuncaðý ile oynanan ödüllü bir soru ile noktalamak istiyorum. Bu soruyu çözmek için tetra parçalarý, kaðýt veya kartondan hazýrlanabilir. 9 Tetra parçasýný yatay veya dikey olarak kullanarak ve sadece köþelerinden deðdirerek kapalý bir alan oluþturun. Bu kapalý alan maksimum olsun. Resimdeki örnekte alan 62 birimkaredir. En iyi çözümü fotoðraflý veya çizimli bir þekilde hasan@zekaoyuncaklari.com adresine gönderen 1 k i þ i y e Te t r a o y u n c a ð ý ü c r e t s i z o l a r a k gönderilecektir. En iyi çözümü birden fazla kiþinin göndermesi halinde, daha önce gönderen kiþi ödülü kazanacaktýr.