Φωνολογική ευαισθητοποίηση στο νηπιαγωγείο μέρος1

ΦΩΝΟΛΟΓΘΚΗ ΕΥΑΘΣΘΗΤΟΠΟΘΗΣΗ ΣΤΟ ΝΗΠΘΑΓΩΓΕΘΟ

ΜΔΡΟ΢ ΠΡΩΣΟ

Ση είλαη θωνολογική εσαιζθηηοποίηζη; Ο πξνθνξηθόο ιόγνο ζσνεκθέρεηαι θαη θηάλεη ζηα αθηηά καο σο ‘ζπλερόκελνο πνηακόο’. Σν θαηαιαβαίλνπκε όηαλ αθνύκε μέλεο γιώζζεο. Με αλάινγν ηξόπν αθνύλ ηα παηδηά ηε δηθή καο πξνθνξηθή γιώζζα. Γελ κπνξνύλ λα μερσξίζνπλ επηκέξνπο ζηνηρεία.

Φωνολογική εσαιζθηηοποίηζη (phonological awareness) είλαη ε επαηζζεηνπνίεζε ησλ παηδηώλ ζην γεγνλόο όηη ν πξνθνξηθόο ιόγνο, πνπ ζπλεθθέξεηαη, ηειηθά δηαθξίλεηαη ζε κηθξόηεξα ηκήκαηα (π.ρ. θαηαιήμεηο, ιέμεηο, ζπιιαβέο) κέρξη ην κηθξόηεξν θνκκάηη πνπ είλαη ην θώλεκα.

Ση είλαη θώνημα; Φώνημα είλαη θζόγγνο κε δηαθνξνπνηεηηθή αμία κέζα ζην ζύζηεκα ηεο γιώζζαο.

Φ /όλνο/ Π /όλνο/ Τ /όλνο/ Μ /όλνο/ Γ /όλνο/

Σ /νύια/ Τ /νύια/ Κ /νύια/ Λ /νύια/ Β /νύια/

Γηαηί ε θωνολογική εσαιζθηηοποίηζη/ ενημερόηηηα ησλ παηδηώλ ηνπ Νεπηαγσγείνπ είλαη ηόζν ζεκαληηθή;  Γξάθνπκε ήρνπο θαη όρη ζεκαζίεο. Γη’ απηό πξέπεη λα κάζνπκε λα αθνύκε. Αλ δελ αθνύζνπκε όηη παηάρι θαη πσροβόλο αθνύγνληαη ίδηα ζηελ ‘αξρή αξρή’, δελ ζα θαηαιάβνπκε γηαηί θαη ηα δύν έρνπλ σο πξώην γξάκκα ην π.

Ηζηνξηθά θάηη ηέηνην δε ζπλέβαηλε. Σα πξώηα ζπζηήκαηα γξαθήο ήηαλ ζεκαζηνγξαθηθά κε εηθνλνγξάκκαηα θαη ηδενγξάκκαηα. ΢ε απηήλ ηελ πεξίπησζε ε ζρέζε αλάκεζα ζε ζεκαίλνλ θαη ζεκαηλόκελν ήηαλ κάιινλ αηηηαθή.

Αξραία αηγππηηαθά

΢νπκεξηαθά

Αθόκε θαη ζήκεξα ζε θάπνηεο γιώζζεο ζπγθεθξηκέλα ζεκαίλνληα πεγάδνπλ από αηηηαθέο ζρέζεηο κε ην ζεκαηλόκελν.

Σν ζύκβνιν γηα ηε ιαηξεία ζηα θηλεδηθά ζα κπνξνύζε λα ζπκίζεη άλζξσπν πνπ πξνζεύρεηαη.

Δικονογράμμαηα πνπ ρξνλνινγνύληαη από ηε γέλλεζε ηεο θηλεδηθήο γξαθήο θαη έθηαζαλ κέρξη ηηο κέξεο καο. Από πάλσ πξνο ηα θάησ: Ήιηνο Βνπλό Γέληξν

Γη’ απηό θαη ε κεγάιε θαηάθηεζε γηα ηα παηδηά είλαη λα πεξάζνπλ από ην γξάθσ ζεκαζίεο ζην γξάθσ ήρνπο. Γηαηί ηα παηδηά ζεκαηλόκελν

ζεσξνύλ

όηη

ην

ζεκαίλνλ

απερεί

ην

΢ην ρξώκα: ΝΣΟΜΑΣΔ΢ ΑΓΓΟΤΡΗΑ

΢ην κέγεζνο: Ρώηεζε ηα παηδηά πνηα από ηηο δύν ιέμεηο ιέεη ΛΑΓΟΣ θαη πνηα ΛΑΓΟΥΓΑΚΙ. Δίλαη ζίγνπξα όηη ε δεύηεξε ιέεη ιαγόο, γηα ηνλ απινύζηαην ιόγν όηη «ν κπακπάο είλαη πάληα κεγαιύηεξνο από ην παηδάθη»

Απηό είλαη θαλεξό: ΢ηα παηδηθά γξαπηά Πνιιέο θνξέο, όηαλ ηα ίδηα ηα παηδηά γξάθνπλ, ην ζεκαίλνλ απερεί ην ζεκαηλόκελν ζε κηα ζρέζε πνπ κνηάδεη αηηηαθή.

΢ηελ πξνζεπρή πνπ έγξαςε, ν ΢ηέθαλνο επέκεηλε λα ρξεζηκνπνηήζεη ζηαπξνύο, γηαηί «αιιηώο δελ ζα ήηαλ πξνζεπρή».

Αθόκε θαη δεπηεξεύνληα ζηνηρεία, όπσο ε δηάηαμε ηνπ γξαπηνύ ιόγνπ αληηθαηνπηξίδεη ην ζεκαηλόκελν.

Απηά είλαη ηειέθσλα θίισλ, πνπ γξάθηεθαλ από θάησ πξνο ηα πάλσ, αθξηβώο όπσο αλεβαίλεη θαλείο ηνπο νξόθνπο γηα λα θηάζεη ζην ζπίηη ηνπ παηδηνύ πνπ ηα έγξαςε θαη κέλεη ζηνλ ηέηαξην. Γη’ απηό θαη ε επάλσ αηδέληα γξάθηεθε ηπραία, αθνύ ν κηθξόο αγλνεί «πνηα είλαη ε πνιπθαηνηθία θαη πνύ κέλνπλ νη άλζξσπνη».

«Ζ ΜΔΓΑΛΖ ΛΔΞΖ ΣΡΩΔΗ ΣΖ ΜΗΚΡΖ» Γεκηνπξγείηαη κηα ζεηξά από θάξηεο, όπνπ ππάξρνπλ κόλν εηθόλεο αληηθεηκέλσλ πνπ αληηζηνηρνύλ ζε ιέμεηο κεγάιεο ή κηθξέο. Γύν παηδηά κνηξάδνληαη ηηο θάξηεο θαη παίδνπλ ελαιιάμ. Ο πξώηνο ξίρλεη κηα θάξηα. Ο δεύηεξνο κηα άιιε. Κεξδίδεη θαη ηηο δύν απηόο πνπ είρε ηε κεγαιύηεξε ιέμε. ΢ύζηεκα ειέγρνπ. Καξηέιεο όπνπ αλαγξάθνληαη νη ιέμεηο.

΢ηηο θσλνινγηθέο αζθήζεηο παξαηεξείηαη ζπρλά ηα παηδηά λα κέλνπλ ‘θνιιεκέλα’ ζην ζεκαζηνινγηθό επίπεδν, αγλνώληαο παξάιιεια ην θσλνινγηθό. Γη’ απηό αλ ξσηήζεηο ηα παηδηά λα ζνπ πνπλ ιέμεηο ζε –αδα, αθνύο: - Πνξηνθαιάδα - Λεκνλάδα - Βπζζηλάδα - Κόθα Κόια

΢ε αζθήζεηο ηνπ ηύπνπ ‘Βξεο ηνλ παξείζαθην’, όπνπ από κηα ηξηάδα ιέμεσλ δεηείηαη ην δεπγάξη πνπ ηειεηώλεη ίδηα: ΚΟΣΑ ΜΠΟΣΑ ΑΤΓΟ, Γηα ηα παηδηά ε απάληεζε είλαη: ΚΟΣΑ, ΑΤΓΟ

Γη’ απηό ζεκαληηθή βνήζεηα απνηεινύλ θείκελα από ηα νπνία απνπζηάδεη ην ζεκαζηνινγηθό επίπεδν θαη ππάξρεη κόλν ην θσλνινγηθό. Δίλαη απηά πνπ ζα ιέγακε α-νόηηα (non-sense) κε ηελ θπξηνιεθηηθή ζεκαζία ηνπ όξνπ.

Σέηνηα είλαη ηα Λαρλίζκαηα Α κπε κπα κπινκ Α κπε κπα κπινκ ηνπ θίζε κπινκ α κπε κπα κπινκ ηνπ θίζε κπινκ κπιηκ κπινκ

Ακ ζηξακ ληακ Ακ ζηξακ ληακ, πίθη, πίθη, ξακ, πνύξη πνύξη ξακ, ακ ζηξακ ληακ!

Άθαηα κάθαηα Άθαηα κάθαηα ζνύθνπηνπ κπε άκπε θάκπε ληνκηλέ άθαηα κάθαηα ζνύθνπηνπ κπε άκπε θάκπε βγε.

Κνπεξηί Κνπεξηί ην θνπεξηί ηάπη ηάπη ξνύζη θνπεξηί ην θνπεξηί ηάπη ηάπη γθξη.

Έλη κέλη Έλη κέλη Νηνπ ληνπ κέλη Σξία ξνκ Κάδαθνκ πηθ ηα ιεβάληα πηθ

Μαξηάκ ΢η καξηάκ καξηάκ καξηάκ ζη ληνξεκί καθαξό καθαξό ιέν ιέν ηηπ ηηπ ηηπ ζη καξηάκ νπάλ ηνπ ζξη.

«ΔΠΗΣΡΑΠΔΕΗΟ ΛΑΥΝΗ΢ΜΑΣΩΝ» Σν επηηξαπέδην είλαη ζηε γλσζηή ινγηθή Αθεηεξία-Σέξκα. Κάζε θνξά πνπ είλαη ε ζεηξά θάπνηνπ παηδηνύ λα ξίμεη ην δάξη, ηξαβά θάξηα κε ιάρληζκα. Ζ λεπηαγσγόο ην δηαβάδεη δύν-ηξεηο θνξέο θαη εθείλν ην επαλαιακβάλεη. Μεηά νθείιεη λα ην πεη κόλν ηνπ. Μόλν ηόηε έρεη δηθαίσκα λα πξνρσξήζεη όζα ηεηξάγσλα δείρλεη ην δάξη.

«ΑΝΑΚΑΣΩΜΔΝΟ ΛΑΥΝΗ΢ΜΑ» ΢ε έλα ραξηόλη ππάξρεη γξακκέλν γλσζηό ιάρληζκα. ΢ηηο ιέμεηο πίθη, ξακ, θαη πνύξη ηα ζύκθσλα είλαη θνιιεκέλα κε θξηηο θξαηο. Σα παηδηά καζαίλνπλ λα ιέλε ην ιάρληζκα. Πξναηξεηηθά πξνζπαζνύλ λα δείρλνπλ κε ην δάρηπιν ηη δηαβάδνπλ.

Μεηά ηα παηδηά αθαηξνύλ ηα παιηά ζύκθσλα θαη ζηε ζέζε ηνπο βάδνπλ θάπνην άιιν. ‘Γηαβάδνπλ’ ην θαηλνύξγην ιάρληζκα.

΢ηελ ίδηα θαηεγνξία ησλ α-νόηηων (=ρσξίο λόεκα) θεηκέλσλ θαη θείκελα από ην θίλεκα ηνπ λεηηριζμού, όπσο ην Βάο, Γάο, Γάο ηνπ Λαπαζηώηε. Βάο, Γάο, Δάο

Εηλώληαο παβίδνλν ζαβίλη, Κη ἀπνληβώληαο ἐξνκηδαιηὸ Κνπκάληζα ηὸ βίξν ηνῦ ιαβίλη Μὲ ζάβαλν γηδέλη ηνῦ Θαιηό. Κη ἀλέδνληαο ἕλ᾿ ἄθνλν ιαβίλη Πνὺ ξαδαγνζαιηνῦζε ηὸλ ἀιηὸ ΢ηλέξσζα ηὸλ ἄβν ηνῦ ξαβίλη ΢᾿ ἕλα ἄθαξν δακέληθν ξαιηό!

΢νπβέξνδα ζη᾿ ἁιίθνπα ζνπλέθηα Μέζ᾿ ζη᾿ ἄιηλα πνὺ δὲλ ἐζηβνλεῖ Βαξίισζα η᾿ ἀθίκνξα θνπλέθηα. Καὶ ιαδακπνζαιώληαο ηὴλ ὀλὴ Καξάκπσζα ηὸ βνύιηλν δηξάλη ΢ὰλ ἄιηθν ηνπξέλη πνὺ θηξάλεη.

 Έξεπλεο έρνπλ δείμεη όηη ν βαζκόο θσλνινγηθήο ελεκεξόηεηαο ζην λεπηαγσγείν πξνβάιιεηαη σο ηζρπξό θξηηήξην πξόβιεςεο ηεο κεηέπεηηα αλαγλσζηηθήο επίδνζεο ηνπ παηδηνύ ζην Δεκνηηθό Σρνιείν (ηνπιάρηζηνλ ζην ζηάδην ηεο εθκάζεζεο ηνπ γξαπηνύ ιόγνπ). Κη είλαη ινγηθό, αθνύ ηα παηδηά γηα λα κάζνπλ λα δηαβάδνπλ πξέπεη:

• Να γλσξίδνπλ ηα 24 γξάκκαηα • Να αθνύλ ηα θσλήκαηα • Να γλσξίδνπλ ηηο γξαθνθσλεκηθέο αληηζηνηρίεο, δειαδή πνην θώλεκα αληηζηνηρεί ζε πνην γξάκκα θαη ην αληίζηξνθν.

 Μεηά ηελ εθαξκνγή πξνγξάκκαηνο θσλνινγηθήο εμάζθεζεο παξαηεξείηαη ζεκαληηθή πξόνδνο ζηα παηδηά. Σα παηδηά θαίλεηαη λα βειηηώλνπλ ην βαζκό θσλνινγηθήο ελεκεξόηεηαο αλ ζπκκεηάζρνπλ ζε έλα πξόγξακκα θσλνινγηθήο εμάζθεζεο. Αξρηθά ζα κάζνπλ λα αθνύλ. Καη κεηά ζα κάζνπλ λα γξάθνπλ.

Γη’ απηό θαη είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθό λα αθνινπζείηαη έλα πξόγξακκα θσλνινγηθήο εμάζθεζεο ζην Νεπηαγσγείν. Σα παηδηά αζθνύληαη θαζεκεξηλά λα αθνύλ ηνπο ήρνπο ηεο γιώζζαο, νύησο ώζηε λα βειηηώζνπλ ην βαζκό θσλνινγηθήο ελεκεξόηεηάο ηνπο. Με απηόλ ηνλ ηξόπν, αθόκε θαη όηαλ νη αζθήζεηο είλαη απνθιεηζηηθά πξνθνξηθέο, νη κηθξνί καζεηέο ηνπ Νεπηαγσγείνπ πξνεηνηκάδνληαη γηα ηελ εθκάζεζε αλάγλσζεο θαη γξαθήο.

«ΔΠΗΣΡΑΠΔΕΗΟ ΓΛΩ΢΢ΟΓΔΣΩΝ»

Σν επηηξαπέδην είλαη ζηε γλσζηή ινγηθή Αθεηεξία-Σέξκα. Κάζε θνξά πνπ ην παηδί ξίρλεη ην δάξη, ηξαβά θάξηα κε γισζζνδέηε. Ζ λεπηαγσγόο ηνλ δηαβάδεη δπν θνξέο θαη εθείλν ηνλ επαλαιακβάλεη. Σελ ηξίηε θνξά νθείιεη λα ηνλ πεη κόλν ηνπ γξήγνξα θαη ζσζηά. Μόλν ηόηε έρεη δηθαίσκα λα πξνρσξήζεη όζα ηεηξάγσλα δείρλεη ην δάξη.

Άιισζηε, είλαη αξθεηά δύζθνιν, θαη κεξηθέο θνξέο παξαθηλδπλεπκέλν, θσλνινγηθέο αζθήζεηο λα κελ γίλνληαη πξνθνξηθά, αιιά λα παξνπζηάδνληαη γξαπηώο ζε θύιια εξγαζίαο. Αλ θάπνηνο ρξεζηκνπνηήζεη ζπλώλπκε ιέμε, ζπρλά ε άζθεζε θαηαζηξέθεηαη. Αλ αληί γηα καθάζι, πνπ είλαη κηα ιέμε κάιινλ δύζθνιε, ην παηδί πεη νηομάηα ή μήλα ε άζθεζε είλαη αδύλαην λα ιεηηνπξγήζεη.

Αληίζεηα, αζθήζεηο όπσο απηή δελ έρεη πξόβιεκα αθόκε θαη αλ θάπνηνο ρξεζηκνπνηήζεη ζπλώλπκεο ιέμεηο. Έηζη ζηε ζπγθεθξηκέλε άζθεζε, αλ αληί γηα γεωργός ην παηδί πεη αγρόηης, ζα βξεη κηα ιέμε από γ ιηγόηεξε. Ζ άζθεζε πάλησο ζα νινθιεξσζεί θαλνληθά.

Σρεδηάδνληαο ε λεπηαγσγόο έλα πξόγξακκα Φσλνινγηθήο Εμάζθεζεο πξνζέρεη ώζηε:  Να πξνρσξά από ηα επθνιόηεξα ζηα δπζθνιόηεξα. Γειαδή Από ην κεγαιύηεξν ζηνηρείν ζην κηθξόηεξν (π.ρ. από ηελ πξόηαζε ζηε ιέμε).

Πξνζνρή: Πην πνιύ θαη από ην κέγεζνο ζεκαζία έρεη ε … ζεκαζία. ΢ηνηρεία κε ζεκαζηνινγηθό πεξηερόκελν είλαη επθνιόηεξα αληρλεύζηκα από ηζνκεγέζε ζηνηρεία πνπ δελ έρνπλ.

Γηα παξάδεηγκα: Ζ ιέμε Λία ζηελ πξόηαζε «Φύγε Λία» αληρλεύεηαη πην εύθνια από ηε ιέμε έτει ζηελ πξόηαζε «Σόηε ζα έρεη έξζεη» Σν α αληρλεύεηαη πην εύθνια ζηελ άκακη πνπ σο ζηεξεηηθό είλαη θνξέαο ζεκαζίαο απ’ ό,ηη ζηελ Άρηεμη.

Έηζη, αζθήζεηο πνπ αλαθέξνληαη ζε ζπιιαβέο θαιό είλαη λα πξνεγνύληαη εθείλσλ πνπ αθνξνύλ θσλήκαηα.

Πξόθεηηαη γηα έλα επηηξαπέδην παηρλίδη, όπνπ ηα παηδηά-παίρηεο ξίρλνπλ ην δάξη γηα λα θηάζνπλ από ηελ αθεηεξία ζην ηέξκα. ΢ε θάζε ζέζε πνπ ζηακαηνύλ νθείινπλ λα πνπλ κηα ιέμε πνπ λα αξρίδεη ίδηα κε απηή ηεο εηθόλαο, ώζηε λα πξνρσξήζνπλ παξαθάησ. Αλ δελ κπνξέζνπλ, ράλνπλ έλα γύξν. ΢ηελ αξρή ην παηρλίδη παίδεηαη κε ζπιιαβέο (γηα θάπνηνλ πνπ ζα ζηακαηήζεη ζην καρόηο δεηνύλ κηα ιέμε από κα) θαη κεηά κε θσλήκαηα

Από ην αξρηθό ζην ηειηθό θαη από θεη ζην ελδηάκεζν. Πην εύθνια ‘αληρλεύζηκν’ είλαη ην αξρηθό ζηνηρείν. Μεηά ην ηειηθό θαη ηέινο ην ελδηάκεζν. Δίλαη πην εύθνιν λα βξεηο κηα ιέμε πνπ λα αξρίδεη από α (π.ρ. αλεπού), από κηα ιέμε πνπ λα ηειεηώλεη ζε α (π.ρ. πόρηα) θαη θπξίσο από κηα ιέμε πνπ λα έρεη ζηε κέζε α (π.ρ. κοσηάλι).

Σα παηδηά βξίζθνπλ ζε πεξηνδηθά ιέμεηο πνπ λα αξρίδνπλ από θ, ηηο θόβνπλ θαη ηηο θνιινύλ ζε κηα θόθθηλε θαξδηά.

Πην εύθνιν είλαη λα αληρλεπηεί αλ ππάξρεη έλα ζηνηρείν ζε κηα ιέμε, παξά λα βξεζεί ιέμε κε θάπνην ζπγθεθξηκέλν ζηνηρείν.

΢ηελ άζθεζε «Σν θνπηί ηνπ Α», ηα παηδηά καδεύνπλ αληηθείκελα ή θσηνγξαθίεο ηνπο, κε ηελ πξνϋπόζεζε όηη απηά αξρίδνπλ από /α/. Σα θπιάλε ζην θνπηί γηα κεηέπεηηα δξαζηεξηόηεηεο, όπσο π.ρ. «Ζ ηζηνξία ηνπ Α». Φπζηθά απηή ε δξαζηεξηόηεηα έρεη κεγαιύηεξν βαζκό δπζθνιίαο από κία άιιε πνπ ζα δεηνύζε από ηα παηδηά απιώο λα μερσξίζνπλ αλάκεζα ζε δεδνκέλα αληηθείκελα πνηα από εθείλα αξρίδνπλ από /α/.

Δελ απαηηείηαη ε πιήξεο εθκάζεζε ελόο ζηνηρείνπ γηα λα ‘μεθηλήζεη’ ην επόκελν. Όια γίλνληαη παξάιιεια. ΢ε θάζε θάζε ηνπ θσλνινγηθνύ πξνγξάκκαηνο θάπνηα πξάγκαηα είλαη ηόζν δύζθνια, ώζηε είλαη κάιινλ αδύλαην ηα παηδηά λα ηα θαηαλνήζνπλ πιήξσο γηα λα πξνρσξήζνπλ ζηα επόκελα. Γηα παξάδεηγκα, πξηλ πξνρσξήζνπλ ζηε ζπιιαβή ή ην θώλεκα, δελ είλαη απαξαίηεην λα θαηαλνήζνπλ πιήξσο ηελ απηνηέιεηα ηεο γξαπηήο ιέμεο ζηε ‘δύζθνιε’ πεξίπησζε άξζξν + νπζηαζηηθό + εγθιεηηθό (π.ρ. ν κπακπάο κνπ).

Δελ απαηηείηαη ε πιήξεο θσλνινγηθή επαηζζεηνπνίεζε ησλ παηδηώλ, αθνύ απηή είλαη όρη κόλν πξνϋπόζεζε ηεο εθκάζεζεο ηεο γξαπηήο γιώζζαο αιιά θαη κεηαγλώζε.

Έηζη ζε γιώζζεο πνπ ην ζύζηεκα γξαθήο δελ είλαη αιθαβεηηθό αιιά ζπιιαβηθό, είλαη δύζθνιν λα γίλεη θαηαλνεηή ε έλλνηα ηνπ θσλήκαηνο. Όζνη από ηνπο Ηάπσλεο έκαζαλ γξαθή κε ζσλλαβογράμμαηα, βειηίσζαλ ηε θσλνινγηθή ηνπο ελεκεξόηεηα (θπξίσο ζε ζέκαηα θσλεκάησλ) κόλν αθνύ δηδάρζεθαλ θαη ην αιθαβεηηθό ζύζηεκα γξαθήο. ΢ηελ πεξίπησζε απηή θαίλεηαη όηη ε θσλνινγηθή επαηζζεηνπνίεζε ππήξμε απνηέιεζκα ηεο γλώζεο αλάγλσζεο θαη γξαθήο.

 Έρεη θαλεί όηη ε θσλεκηθή εμάζθεζε επεξγεηείηαη από ηελ παξάιιειε γλσξηκία κε ηα γξάκκαηα.

Έλα πξόγξακκα θσλνινγηθήο εμάζθεζεο δε ζηακαηά ζηα εύθνια, αιιά θηάλεη κέρξη ηα πνιύ δύζθνια (π.ρ. θσλεκηθέο αληηθαηαζηάζεηο), αθνύ έξεπλεο έρνπλ δείμεη όηη απηά ζρεηίδνληαη πεξηζζόηεξν κε ηελ αλαγλσζηηθή ηθαλόηεηα.

΢ε απηήλ ηελ άζθεζε ε λεπηαγσγόο έδσζε ζην παηδί ηε ιέμε πηγούνι. Μεηά, από κηα ζεηξά αληηθεηκέλσλ ή θσηνγξαθίεο ηνπο (π.ρ. πεγάδη), ηνπ είπε λα δηαιέμεη απηό πνπ αθνύγεηαη ζρεδόλ ίδηα. Γηάιεμε ην πιρούνι. Μεηά πξνζπάζεζαλ λα θαηαλνήζνπλ θαη λα απνκνλώζνπλ ηη έκεηλε ίδην ζηηο δύν ιέμεηο θαη ηη άιιαμε. Ζ ίδηα δηαδηθαζία επαλαιήθζεθε θαη κε ιέμεηο όπσο πιηζούνι θαη ζπιρούνι.

Η

θσλνινγηθή εμάζθεζε πεξηιακβάλεη επαηζζεηνπνίεζε κόλν ζηα θσλνινγηθά ζηνηρεία πνπ έρνπλ ελδηαθέξνλ γηα ηε γξαθή ηεο ειιεληθήο γιώζζαο. Γηαηί ππάξρνπλ: • Γξάκκαηα πνπ γξάθνληαη αιιά δελ πξνθέξνληαη Π.ρ. Γξάθεηαη Πέκπηε πξνθέξεηαη /Πέκηε/ Γξάθεηαη ΢πγγξαθέαο πξνθέξεηαη /ζπγξαθέαο/ • Φσλήκαηα πνπ αθνύγνληαη αιιά δε γξάθνληαη Καηλνύξγηνο αιιά θαη θαηλνύξηνο Υσξηό /ρνξγηό/ • Γξάκκαηα πνπ κπνξνύλ λα ‘αλαιπζνύλ’ Π.ρ. Ξ = Κ + ΢ Πεο καο κηα ιέμε από /θ/ /θζύιν/ μύιν

Αιιηώο ζα ππάξρνπλ εγγξαθέο ζαλ θη απηέο:

Ή απηέο:

Κάηη άιισζηε πνπ ζπρλά παξαηεξείηαη θαη ζηα γξαπηά ησλ παηδηώλ.

Ζ ηακπέια γξάθεη ΛΑΓΚΑΓΗΑ, νξεηλό ρσξηό ηεο Αξθαδίαο. Ζ κηθξή γξάθεη ό,ηη γλσξίδεη (ην Γθ έγηλε Γ) θαη ό,ηη αθνύεη (ΓΓΑ αληί ΓΗΑ).

Δπεηδή ζηελ ειιεληθή δελ ππάξρεη πιήξεο γξαθνθσλεκηθή αληηζηνηρία, παξαηεξνύληαη επηπιένλ δπζθνιίεο: • Έλα θώλεκα αληηζηνηρεί ζε πεξηζζόηεξα ζπλδπαζκνύο γξακκάησλ Π.ρ. ην θώλεκα /η/ αληηζηνηρεί: η, ε, π, πη, εη, νη

γξάκκαηα

• Έλα θώλεκα αληηζηνηρεί ζε δύν γξάκκαηα π.ρ. ην θώλεκα /νπ/ ην θώλεκα /b/ γηαηί άιιν κπακπάο, άιιν παπάο

ή

Έηζη πξνθύπηνπλ θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγεί ε νξζνγξαθία ησλ ιέμεσλ. Π.ρ. Γξάθνπκε είλαη θαη αθνύκε /ίλε/ Ζ Δηξήλε αξρίδεη από ην θώλεκα /η/, αιιά κε ην γξάκκα Δ

Ζ Εσή γξάθεη: «Φηιάθηα από εκέλα γηα λα μέξεηε κε ιέλε Εσή. Φηιάθηα θαη ζηε κακά θαη ζην κπακπά. Γηα ζπκεζείηε κε ιέλε Εσή. Απηό ην αγόξη είλαη ηξηώλ θαη απηό ην αγόξη είλαη αδεξθόο κνπ θαη θάλεη πνιιέο αηαμίεο». Γύν είναι: ΖΝΔ, ΗΝΔ.

Σα παηδηά ‘ςαξεύνπλ’ ςάξηαθσλήεληα. Γηαβάδνπλ ην γξάκκα πνπ ππάξρεη πάλσ ζην ςάξη ηνπο θαη πξνθεηκέλνπ λα βάινπλ ην ςάξη ζην θαιάζη ηνπο δίλνπλ ιέμεηο πνπ αξρίδνπλ από απηό. Σα ςάξηα ςαξεύνληαη εύθνια αλ ζηελ άθξε ηνπ θαιακηνύ ππάξρεη έλαο καγλήηεο θαη ζηα ζηόκαηα ησλ ςαξηώλ έλαο ζπλδεηήξαο. Πξνβιήκαηα ελδέρεηαη λα δεκηνπξγήζεη ην η (γηώηα) αθνύ ην θώλεκα αληηζηνηρεί ζε πεξηζζόηεξα από έλα γξάκκαηα. Ση ζα θάλεη ε λεπηαγσγόο, όηαλ ην παηδί πεη η όπσο εηξήλε, ήιηνο, πδξόγεηνο, νηθνγέλεηα;

Επηδηώθεηαη ε ζπλδξνκή ηνπ παηρληδηνύ γηα λα γίλνληαη όια πην επράξηζηα.

Απηόο πνπ βξίζθεηαη ζηε κέζε ηνπ θύθινπ θαη γύξσ ηνπ ρνξεύνπλ, όηαλ ζηακαηήζεη ε κνπζηθή, ιέεη κηα ιέμε. Αλ απηή πιεξνί θάπνηνλ όξν, π.ρ. πεξηέρεη α, ηόηε νη άιινη ζεθώλνπλ ηα καληίιηα ςειά θαη ε κνπζηθή μαλαξρίδεη. Αλ όρη ηα αθήλνπλ θάησ θαη πεξηκέλνπλ ηελ επόκελε ιέμε. Όπνηνο θάλεη ιάζνο βγαίλεη από ην παηρλίδη.

Ζ δξαζηεξηόηεηα «Ζ Μπάια πνπ Καίεη» ζπλδπάδεη ην παηρλίδη κε ηε θσλνινγηθή εμάζθεζε. Σα παηδηά πεηνύλ ηε κπάια ην έλα ζην άιιν θαη όπνηνο ηελ πηάζεη νθείιεη λα πεη θάηη ζπγθεθξηκέλν, π.ρ. κηα ιέμε κε δύν πα, κηα ιέμε πνπ λα αξρίδεη από πα.

Οη θσλνινγηθέο αζθήζεηο πξέπεη λα είλαη πνηθίιεο θαη πνιύ δηαθνξεηηθέο κεηαμύ ηνπο. Φσλνινγηθέο αζθήζεηο γίλνληαη γηα δύν ρξόληα ζρεδόλ θάζε κέξα. Γηα απηέο ε πξσηνηππία θαη ε πνηθηιία δελ είλαη απιώο επηζπκεηή, αιιά άθξσο απαξαίηεηε.

΢ην Σθνππίδσ ήρνπο, ηα παηδηά από κηα ζεηξά αληηθεηκέλσλ απνκαθξύλνπλ κε κηα ζθνύπα κόλν εθείλα πνπ δελ πιεξνύλ θάπνηεο πξνϋπνζέζεηο (γηα παξάδεηγκα δελ αθνύγεηαη α).

Σπλδπάδνπλ εθηόο θσλνινγηθνύο ζηόρνπο αλαγλσζηηθνύο.

από θαζαξώο θαη γεληθόηεξνπο

Σα παηδηά πξνζπαζνύλ λα βξνπλ ζην ράξηε πόιεηο πνπ αξρίδνπλ από έλα ζπγθεθξηκέλν γξάκκα-θώλεκα. ΢ε απηή ηε δξαζηεξηόηεηα ε γλσξηκία ηνπ ράξηε ζπλδπάδεηαη κε κηα θσλνινγηθή άζθεζε θαη ηε γλώζε ηνπ γξάκκαηνο.

 Μεξηθέο

θνξέο αθόκε θαη θείκελα ηνπ πεξηβάιινληνο γξαπηνύ ιόγνπ (π.ρ. δηαθεκίζεηο) πξνζθέξνληαη γηα θσλνινγηθά παηρλίδηα.

Ζεηείηαη ε ζπλδξνκή ηεο ινγνηερλίαο γηα λα γίλνληαη όια πην επράξηζηα θαη πην εύθνια.

Με ηε βνήζεηα ηνπ Λαίμαργοσ Τοσνελόδρακοσ ηνπ Σξηβηδά, ηα παηδηά ‘ζπάλε’ θαη ‘ελώλνπλ’ ηηο ιέμεηο.