ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΗ ΔΤΑΙΘΗΣΟΠΟΙΗΗ ΣΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΔΙΟ
ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ
ΓΙΑΡΘΡΩΗ ΔΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΗ ΔΞΑΚΗΗ
ΠΑΙΥΝΙΓΙΑ ΗΥΩΝ
Σα παηδηά πξέπεη λα κάζνπλ λα αθνύλ, αξρίδνληαο από ήρνπο ηνπ πεξηβάιινληνο.
«ΣΙ ΑΚΟΤ;» Ζ λεπηαγσγόο καγλεηνθσλεί ήρνπο από ην πεξηβάιινλ, όπσο ην λεξό πνπ ηξέρεη, έλα κίμεξ πνπ δνπιεύεη, ην θνπδνύληζκα ηνπ ηειεθώλνπ, θ.ιπ., θαη θαιεί ηα παηδηά λα ηνπο αθνύζνπλ θαη λα ηνπο αλαγλσξίζνπλ. Παξαιιαγή ηνπ παξαπάλσ: Ζ ίδηα ε εθπαηδεπηηθόο παξάγεη θάπνηνλ ήρν πνπ ηα παηδηά αθνύλ κε θιεηζηά κάηηα (π.ρ. ρηππά ην ράξαθα ζην ηξαπέδη, ζθίδεη έλα ραξηί). Αλ θάπνην παηδί ηζρπξηζζεί όηη ηνλ αλαγλώξηζε, αλαιακβάλεη λα ηνλ επαλαιάβεη. Σα άιια κε θιεηζηά ηα κάηηα ειέγρνπλ αλ ήηαλ ν ίδηνο θαη εληνπίδνπλ ηελ πεγή ηνπ.
«ΒΡΔ ΣΟ ΡΟΛΟΪ» Σα παηδηά θξύβνπλ κέζα ζην ρώξν ηνπ λεπηαγσγείνπ έλα μππλεηήξη από εθείλα πνπ ην ηηθ ηαθ είλαη ηδηαίηεξα δπλαηό. Έλα παηδί πνπ δελ έρεη δεη ηελ θξπςώλα πξνζπαζεί λα πξνζδηνξίζεη από πνύ αθνύγεηαη ν ήρνο ηνπ, λα θαηεπζπλζεί πξνο απηό θαη λα αλαθαιύςεη ην θξπκκέλν μππλεηήξη.
ΤΛΛΑΒΙΜΟ
Σα παηδηά καζαίλνπλ λα ρσξίδνπλ ζε ζπιιαβέο. Όκσο, πεξηζζόηεξν αληηιακβάλνληαη ην ξπζκό θαη ιηγόηεξν θαηαλννύλ ηελ έλλνηα ηεο ζπιιαβήο.
«ΣΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΩΝ ΥΔΙΡΟΚΡΟΣΗΜΑΣΩΝ» Σα παηδηά κε ηε βνήζεηα ηεο λεπηαγσγνύ δεκηνπξγνύλ έλα Βιβλίο τειροκροηεμάηων όπνπ ζε δηαθνξεηηθέο ζειίδεο ε λεπηαγσγόο ζεκεηώλεη έλαλ δηαθνξεηηθό αξηζκό θηππεκάησλ. Οη καζεηέο αλαιακβάλνπλ λα δσγξαθίζνπλ ή λα θνιιήζνπλ ηηο εηθόλεο αληηθεηκέλσλ πνπ νη αληίζηνηρεο ιέμεηο ηνπο αξηζκνύλ ηζάξηζκεο ζπιιαβέο.
«ΣΑ ΡΟΜΠΟΣ» Σα παηδηά θάλνπλ ηα ξνκπόη. Πεξπαηνύλ θαη κηιάλε κε ην ραξαθηεξηζηηθό ηξόπν ησλ εμσγήηλσλ πνπ ζέιεη θάζε ζπιιαβή λα πξνθέξεηαη ρσξηζηά. ΠΟ-ΣΔ-ΘΑ ΠΑ-ΜΔ ΣΟ ΥΩ-ΡΗΟ ΑΤ-ΡΗΟ ΣΟ ΜΔ-Ζ-ΜΔ-ΡΗ
«ΚΟΡΑΚΙΣΙΚΑ» Σα γλσζηά από ηα παηδηθά καο ρξόληα παηρλίδη ‘Κνξαθίζηηθα’ απνηεινύλ κηα επράξηζηε θσλνινγηθή άζθεζε. Από θσλνινγηθήο άπνςεο παξνπζηάδνπλ ελδηαθέξνλ γηαηί δεηνύλ: Γηάζπαζε ηεο ιέμεο ζε ζπιιαβέο Παξεκβνιή δεδνκέλεο ζπιιαβήο κεηαμύ όισλ ησλ ζπιιαβώλ ηεο ιέμεο Παξαγσγή ςεπδνιέμεσλ
ΑΤΡΗΟ ΘΑ ΠΑΜΔ ΒΟΛΣΑ ΣΟ ΠΑΡΚΟ ΚΑΗΑΤ ΚΑΗΡΗΟ ΚΑΗΘΑ ΚΑΗΠΑ ΚΑΗΜΔ ΚΑΗΒΟ ΚΑΗΛΣΑ ΚΑΗΣΟ ΚΑΗΠΑ ΚΑΗΡΚΟ
Η ΛΔΞΗ
Σα παηδηά αληηιακβάλνληαη ηα όξηα ηεο ιέμεο.
Σα παηδηά αληηκεησπίδνπλ δυζκολίες ζηελ θαηαλόεζε ησλ νξίσλ ηεο ιέμεο. Απηό ζπκβαίλεη γηαηί: Σα παηδηά εθαξκόδνπλ ζεκαζηνινγηθά θξηηήξηα γηα λα ρσξίζνπλ ηηο ιέμεηο. Π.ρ. Ο ΠΑΣΔΡΑ ΜΟΤ, έλα πξόζσπν κία ιέμε.
ηνλ πξνθνξηθό ιόγν νη ιέμεηο ζσνεκθέρονηαι θαη ηα όξηά ηνπο θαζίζηαληαη δπζδηάθξηηα. Απηό θαίλεηαη: Ηζηνξηθά: Λέμεηο πνπ ήηαλ πεξηζζόηεξεο από κία ελώζεθαλ ζε κία ΔΞΑΡΥΖ, ΔΞΑΛΛΟΤ, ΚΑΘΟΛΟΤ ηα γισζζηθά ηδηώκαηα: Ζ ΝΟΤΡΑ αληί ε Οπξά (Κάξπαζνο) ηα ιόγηα ησλ παηδηώλ: ΟΗ ΚΟΤΝΗΔ αληί νη Κνύληεο (από ην ηις κούνιες) ΟΗ ΠΔΣΔ αληί νη πέηζεο (από ην ζηις πέηζες)
ε απηήλ ηελ αζιεηηθή εθεκεξίδα πνπ έγξαςαλ ηα παηδηά ελδηαθέξνλ έρεη ε εγγξαθή: Ο ΛΖΜΠΖΑΚΟ Σν αξρηθό Ο ηεο ιέμεο ζεσξήζεθε άξζξν. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη ζηνλ Οδπζζέα, πνπ ηα κηθξά ηνλ θσλάδνπλ Γπζζέα, ζεσξώληαο πάιη ην αξρηθό Ο σο ην αξζεληθό άξζξν.
ΑΝΔΚΓΟΣΟ Έλαο θύξηνο κπαίλεη ζ’ έλα δαραξνπιαζηείν θαη δεηά ην θαιύηεξν γιπθό. Ο ππάιιεινο ηνπ ιέεη: Έρνπκε σξαίν θαληαΐθη, θξέζθν γαιαηνκπνύξεθν, κπαθιαβά, πξνθηηεξόι. Ο θύξηνο δείρλνληαο έλα γιπθό: - Μνπ αξέζεη απηό. Ση είλαη; - Α! Απηό είλαη ηνπινύκπα. - Καιά, αλ δελ ην ζέιεη ν Λνύκπαο, ζα ην πάξσ εγώ;
«ΣΡΔΝΑ ΛΔΞΔΩΝ» Σα παηδηά παξαηεξνύλ ην βηβιίν ηνπ Σξηβηδά Ο Λαίμαργος Σοσνελόδρακος θαη δεκηνπξγνύλ ηξέλα ιέμεσλ.
«Ο ΚΤΡΙΟ ΑΝΑΠΟΓΟ» Σα παηδηά δηαβάδνπλ ηνλ Κύξην Αλάπνδν θαη γίλνληαη νη ίδηνη Κύξηνη Αλάπνδνη. Δθηόο από αιιαγέο ζηελ ακθίεζή ηνπο, πηνζεηνύλ θαη ηνλ ηξόπν νκηιίαο ηνπ θπξίνπ Αλάπνδνπ ιέγνληαο ηηο πξνηάζεηο από ην ηέινο πξνο ηελ αξρή.
Πξνζνρή: Σα παηδηά θαινύληαη λα πνπλ αλάπνδα δηζύιιαβεο πξνζηαγέο όπσο ΚΑΣΔ ΚΑΣΩ, ΒΓΔ ΔΞΩ θαη όρη πξνηάζεηο όπσο ΑΤΡΙΟ Ο ΠΑΣΕΡΑ ΘΑ ΜΕ ΠΑΕΙ ΒΟΛΣΑ.
Η ΚΑΣΑΛΗΞΗ
Σα παηδηά θαηαλννύλ ηελ έλλνηα ηεο θαηάιεμεο θαη δηαζθεδάδνπλ κε παηρλίδηα νκνηνθαηαιεμίαο.
«ΜΟΤΗΚΑ ΟΤΒΛΑΚΗΑ» Από παιηά πεξηνδηθά ηα παηδηά θόβνπλ εηθόλεο αληηθεηκέλσλ, πνπ έρνπλ πξνεπηιεγεί ώζηε ε πιεηνςεθία ηνπο λα ηειεηώλεη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ζπιιαβή (π.ρ. πεπόλη, παληειόλη, ηξηδόλη θ.ιπ.). Φπζηθά ππάξρνπλ θαη άιιεο πνπ δελ νκνηνθαηαιεθηνύλ (π.ρ. κπάια, ηξαπέδη). Σα παηδηά πξνζπαζνύλ λα πεξάζνπλ ζε μπιάθη από ζνπβιάθη κόλν όζεο ‘θάλνπλ κνπζηθή’, δεκηνπξγώληαο έηζη ηα μοσζικά ζοσβλάκια ηοσς.
«ΣΟΜΠΟΛΑ»
ηα παηδηά κνηξάδνληαη θαξηέιεο κε ηέζζεξηο εηθόλεο. Ζ λεπηαγσγόο ηξαβά ηπραία κία θάξηα κε κία θαηάιεμε. Σε δηαβάδεη. Σα παηδηά ειέγρνπλ αλ ππάξρεη ζηελ θαξηέια ηνπο ιέμε πνπ λα ηειεηώλεη έηζη. Αλ λαη, ηελ θαιύπηνπλ. Νηθά όπνηνο θαιύςεη πξώηνο ηελ θαξηέια ηνπ.
«ΣΡΑΓΟΤΓΗΣΖ ΞΔΡΖ»
Υξεηάδεηαη κηα ζεηξά από θάξηεο-ηξαπνπιόραξηα, κε εηθόλεο αληηθεηκέλσλ, πνπ αλά δύν, αληηζηνηρνύλ ζε νκνηνθαηάιεθηεο ιέμεηο. Σν παηρλίδη παίδεηαη όπσο αθξηβώο ε γλσζηή καο μεξή, κε ηε δηαθνξά όηη θάζε θάξηα ‘παίξλεη’ ηελ νκνηνθαηάιεθηή ηεο.
«ΜΟΤΗΚΟ ΚΟΤΣΗ» ε έλα θνπηί θπιάζζνληαη θαξηέιεο κε εηθόλεο/ ιέμεηο πνπ νκνηνθαηαιεθηνύλ. Σν παηδί κέζα ζε ζπγθεθξηκέλν ρξόλν πξέπεη λα βάιεη καδί όζεο ξηκάξνπλ.
«ΕΩΓΡΑΦΗΜΔΝΑ ΠΟΗΖΜΑΣΑ» Γίλνληαη νκνηνθαηάιεθηεο ιέμεηο ζηα παηδηά (π.ρ. παηδηά, ζθπιηά, θαγεηό, θξπθηό). Δθείλα ζπλζέηνπλ πνηήκαηα. Μεηά δσγξαθίδνπλ κηα εηθόλα πνπ λα ηα πεξηγξάθεη.
ΣΟΝ ΠΛΑΝΗΣΗ ΣΟΤ -ΑΡΗ Σα παηδηά δηαβάδνπλ ην βηβιίν ηνπ Δπγέληνπ Σξηβηδά Ένα Φησάρι ζηον Άρε. Παξαηεξνύλ ηηο ιέμεηο ζε αξη. Μεηά επηζθέπηνληαη άιινπο πιαλήηεο θαη θηηάρλνπλ αλάινγεο ηζηνξίεο.
Πξνζνρή: Οη επθνιόηεξεο γηα ηα παηδηά θαηαιήμεηο, ηδηαίηεξα αλ πξέπεη ηα ίδηα λα βξνπλ ιέμεηο, είλαη εθείλεο ησλ ππνθνξηζηηθώλ (π.ρ. -άθη, άθεο, νύια).
Η ΤΛΛΑΒΗ Οη αζθήζεηο ζα κπνξνύζαλ λα ζπκπεξηιάβνπλ: • Αλίρλεπζε ζπιιαβώλ κέζα ζε ιέμεηο • πιιαβηθέο ζπλζέζεηο • πιιαβηθέο απαιείςεηο • Δύξεζε ιέμεσλ κε δεδνκέλεο ζπιιαβέο
«ΣΟ ΝΣΟΜΗΝΟ» Καηαζθεπάδνληαη θάξηεο παξόκνηεο κε απηέο ελόο παηρληδηνύ ληόκηλν, κε ηε δηαθνξά όηη απεηθνλίδνπλ αληηθείκελα, πνπ αλά δύν, ηνπιάρηζηνλ, αξρίδνπλ κε ηελ ίδηα ζπιιαβή. Σα παηδηά κνηξάδνληαη ηηο θαξηέιεο θαη παίδνπλ όπσο ζε έλα ζπλεζηζκέλν παηρλίδη ληόκηλν.
«ΣΡΔΝΑΚΗΑ ΛΔΞΔΩΝ» Ζ ηάμε ρσξίδεηαη ζε ηξεηο νκάδεο θαη θαζεκία παίξλεη κηα δηαθνξεηηθή ζπιιαβή πνπ ηε γξάθεη ζηελ αηκνκεραλή ελόο ηξέλνπ. Γηα θάζε θαηλνύξγηα ιέμε πνπ βξίζθνπλ πξνζζέηνπλ έλα βαγόλη πίζσ από ηελ αηκνκεραλή ηνπο. Νηθήηξηα ε νκάδα πνπ ζα θηηάμεη ην κεγαιύηεξν ηξέλν.
«ΠΟΗΟΝ ΘΑ ΦΑΔΗ Ζ ΓΑΣΑ;» Τπάξρνπλ θαξηέιεο ζε ζρήκα ςαξηνύ κε εηθόλεο αληηθεηκέλσλ πνπ λα αξρίδνπλ αλά ηέζζεξηο από ηελ ίδηα ζπιιαβή. Μαδί ηνπο όκσο ππάξρεη θαη κηα πέκπηε θαξηέια-ςάξη κε γξακκέλε πάλσ ηνπο κηα ιέμε από άιιε ζπιιαβή. Μηα ράξηηλε γάηα, θαιείηαη λα ‘θάεη’ ην ςάξη πνπ δελ ηαηξηάδεη κε ηα άιια.
«ΣΟ ΣΔΡΑ ΣΩΝ ΓΡΑΜΜΑΣΩΝ» Σν παηρλίδη είλαη επηηξαπέδην κε ΑΦΔΣΖΡΗΑ θαη ΣΔΡΜΑ. ε θάζε θνπηί ππάξρεη κία ζπιιαβή. Ο παίρηεο ξίρλεη ην δάξη, αιιά έρεη δηθαίσκα λα κεηαθηλεζεί κόλν αλ θαηαθέξεη λα πεη κηα ιέμε πνπ λα πεξηέρεη ηε ζπιιαβή ή ην γξάκκα πνπ έηπρε.
«ΣΟ ΠΟΣΑΜΗ»
ηελ ηάμε νξηνζεηείηαη έλαο ρώξνο πνπ είλαη ην πνηάκη, ελώ νη ‘πέηξεο’ έρνπλ πάλσ εηθόλεο αληηθεηκέλσλ. Σα παηδηά πεξλάλε ην πνηάκη πεδώληαο πάλσ ζηηο ‘πέηξεο’ πνπ ηνπο ιέεη ε λεπηαγσγόο δίλνληαο δηάθνξεο θσλνινγηθέο εληνιέο: «Πήγαηλε ζηελ πέηξα πνπ ζηε κέζε αθνύο /ηξα/», «’ απηήλ πνπ ηειεηώλεη ζε /δα/».
«ΟΗ ΠΗΣΔ» Σα παηδηά θαινύληαη λα θηηάμνπλ δύν ‘θσλνινγηθέο’ πίηζεο. Σνπο δίλνληαη αλαθαησκέλα θαη ηα 16 θνκκάηηα. Πάλσ ηνπο ππάξρνπλ εηθόλεο αληηθεηκέλσλ πνπ αξρίδνπλ από έλα ζπγθεθξηκέλν γξάκκα/ θώλεκα. Σνπο δεηείηαη κέζα ζε νξηζκέλν ρξόλν λα ηα βάινπλ ζηελ πίηζα πνπ πξέπεη.
«ΡΟΤΛΔΣΑ»
ε κηα ξνπιέηα-παηρλίδη αληηθαζηζηνύκε ηηο ζπλήζεηο εληνιέο κε ζπιιαβέο, ηηο νπνίεο γξάθνπκε πάλσ ζε απηνθόιιεηα ραξηάθηα. Όηαλ ε κπάια ζηακαηήζεη ζε θάπνηα ζπιιαβή, ην παηδί-παίθηεο νθείιεη λα πεη κηα ιέμε πνπ λα αξρίδεη ή λα πεξηέρεη ηε ζπιιαβή ζηελ νπνία ζηακάηεζε ε κπάια ηνπ.
«ΔΠΗΣΡΑΠΔΕΗΟ ΑΗΝΗΓΜΑΣΩΝ»
Σν επηηξαπέδην είλαη ζηε γλσζηή ινγηθή Αθεηεξία-Σέξκα. Κάζε θνξά πνπ ην παηδί έρεη ζεηξά λα ξίμεη ην δάξη, ηξαβά θάξηα κε θσλνινγηθά αηλίγκαηα. Αλ απαληήζεη ζσζηά, ζπλερίδεη.
«ΣΗ ΑΚΟΤ ΓΤΟ ΦΟΡΔ;» Γίλνληαη ζηα παηδηά ιέμεηο όπνπ κία ζπιιαβή αθνύγεηαη δπν θνξέο. Απηά πξνζπαζνύλ λα θαηαιάβνπλ πνηα είλαη.
«ΒΡΔ ΣΖΝ ΔΗΚΟΝΑ» Ζ εηθόλα είλαη πνιύπινθε. Δπηπιένλ ππάξρεη κηα ζηνίβα θάξηεο κε ηελ έλδεημε ΔΝΣΟΛΖ. Απηέο αληηζηνηρνύλ ζε θσλνινγηθέο εληνιέο. Ζ θάζε νκάδα παηρηώλ ηξαβά κε ηε ζεηξά ηεο κία ΔΝΣΟΛΖ ηε θνξά. Ζ λεπηαγσγόο ηε δηαβάδεη θαη ηα παηδηά εθηεινύλ. Νηθά ε νκάδα κε ηηο πεξηζζόηεξεο επηηπρίεο.
«ΣΗ ΔΗΝΑΗ;» Ζ λεπηαγσγόο θξαηά κηα θαξηέια-εηθόλα ζην ρέξη ηεο θαη θαιεί ηα παηδηά λα βξνπλ πνηα είλαη δίλνληάο ηνπο απνθιεηζηηθά θσλνινγηθέο πιεξνθνξίεο. Όπνηνο ηε βξεη ηελ θεξδίδεη. Νηθήηξηα ε νκάδα πνπ ζα καδέςεη ηηο πεξηζζόηεξεο θάξηεο.
«ΕΩΟΛΟΓΗΚΟ ΚΖΠΟ»
Σν επηηξαπέδην αλαπαξηζηά έλαλ δσνινγηθό θήπν. Σν παηδί θηλείηαη από ηελ αθεηεξία πξνο ην ηέξκα κε ηε βνήζεηα δαξηνύ (νη θνπθίδεο κέρξη 2). Σξαβά ΔΝΣΟΛΖ, πνπ είλαη ζαθώο θσλνινγηθή (π.ρ. Πήγαινε ζηο δώο ποσ ακούς, αν πεις πρώηα Κα και μεηά μήλα). Αλ ηα θαηαθέξεη, παίξλεη ηελ θάξηα κε ην ζπγθεθξηκέλν δών. Νηθά όπνηνο ζπγθεληξώζεη ηηο πεξηζζόηεξεο θάξηεο.
«ΥΟΗΝΑΚΗ» Έλα επηηξαπέδην παηρλίδη ζαλ ην Φιδάκι, αιιά κε … ζθνηληά. Όηαλ θάπνηνο παίρηεο θηάζεη ζηε βάζε ή ηελ θνξπθή ηνπ ζθνηληνύ ηξαβά εξώηεζε θσλνινγηθή (π.ρ. Πες μοσ θόρεμα τωρίς ηο θο ή Σι είναι μια δαζκάλα τωρίς ηο δα). Ζ λεπηαγσγόο ηε δηαβάδεη. Αλ απαληήζεη ζσζηά αλεβαίλεη ή δελ γθξεκίδεηαη αληίζηνηρα.
«ΤΛΛΑΒΟΜΠΟΤΓΑΓΑ»
ε ραξηόλη ζε ζρήκα θάιηζαο γξάθεηαη ε θάζε ζπιιαβή γηα ηηο ιέμεηο πνπ απνηεινύληαη από δύν ίδηεο. Σν παηδί-παίθηεο αλαιακβάλεη λα ηηο καδέςεη από ην ζθνηλί θαη λα μερσξίζεη ηα δεπγάξηα. Με ηε βνήζεηα ηεο ηάμεο θαη ηεο λεπηαγσγνύ αλαγλσξίδεη ηηο ζπιιαβέο θαη δηαβάδεη ηηο ιέμεηο πνπ πξνθύπηνπλ. ΠΡΟΟΥΖ: Σν ρξώκα ηεο θάιηζαο δελ θαλεξώλεη ηε ζπιιαβή πνπ έρεη γξακκέλε πάλσ ηεο.
Δλδηαθέξνλ έρεη θαη ε θαηαζθεπή, όπνπ, αληί γηα θάιηζεο, απιώλνληαη άιια ξνύρα.
«ΚΗΝΟΤΜΔΝΔ ΤΛΛΑΒΔ»
Γηα ηηο δηζύιιαβεο ιέμεηο πνπ ζε επίπεδν ζπιιαβήο δηαβάδνληαη θαη αληίζηξνθα (νξζνγξαθεκέλεο), δεκηνπξγνύληαη δύν αλεμάξηεηεο θαξηέιεο. Σα παηδηά καδί κε ηε λεπηαγσγό πξνζπαζνύλ λα ηηο δηαβάζνπλ έηζη θαη αιιηώο.
«ΗΠΣΑΜΔΝΔ ΤΛΛΑΒΔ» Καηαξρήλ ρξεηάδνληαη δηζύιιαβεο ή θαη πνιπζύιιαβεο ιέμεηο ρσξηζκέλεο ζε ζπιιαβέο, πνπ όκσο λα ζεκαίλνπλ θάηη θαη κεηά ηελ παξάιεηςε κηαο ή θαη πεξηζζνηέξσλ ζπιιαβώλ. Σα παηδηά πξνζπαζνύλ λα ηηο δηαβάδνπλ νιόθιεξεο, αιιά θαη αθνύ έρνπλ αθαηξεζεί θαξηέιεο κε ζπιιαβέο.