DEH KA PREMANT KAHANI PANKAJ SUBEER KATHAKRAM PREM VISHESHANK

dgkuh

nsg dk izsekUr----iadt lqchj

?kw

e pj[kM+k lkab;k nk rsjh dÙku okyh thoS] dÙku okyh thoS ufy;ka oV~Vu okyh thoS] ?kwe pj[kM+k lkab;k nk rsjh dÙku okyh thoS* 'kkg gqlSu dk dyke vkfcnk ijohu iwjh rUe;rk ds lkFk xk jgh gSaA xk jgh gSa eksckby ds bu fcYV Lihdj ijA ikaposa ekys ds ou ch,pds ds csM:e esa f[kM+dh dh ,Y;wehfu;e dh pkS[kV ij j[ks gq, eksckby ijA ,d y; gS tks viuh fjn~e ls vkuafnr dj jgh gS] ojuk 'kCnksa dks ;k muds vFkksZa dks ughaA ,d ,slk okbczs'ku pkfg;s ftldh oso ySaXFk vius lkFk vkyksfM+r djok ysA okbczs'ku ds ikl 'kCn ugha gksrs] vkSj ;fn gksa Hkh rks muds gksus u gksus ls dksbZ QdZ ugha iM+rkA okbczs'ku dks dsoy /ofu pkfg;sA fdlh [k+kl rjax nS/;Z ij vkyksfM+r gksrh /ofu rjaxsaA ;s 'kCnksa vkSj muds vFkksZa ls eqfDr dk ;qx gSA iyax ds f[kM+dh ds ikl okys fljs ij v/kysVh gS vkixkA nwljs fljs ij lks jgk gS vftaD;A vkixk vkSj vftaD;] ;s uke ugha /ofu;ka gSa] tks buds ekrk firk dks vPNh yxha vkSj mUgksaus ;gh uke j[k fn;sA gkykafd tc ;s uke j[ks x;s Fks rks ckdk;nk fgUnh dk 'kCndks'k [kaxky dj fudkys x;s FksA fgUnh dk 'kCndks'k blfy;s fd Hkys gh bl le; rd gj pht+ dk vaxzst+hdj.k gks pqdk gS] ysfdu] cPpksa ds uke vkt Hkh 'kq) fgUnh esa gh j[ks tkrs gSaA vaxzsth ukeksa dks vkt Hkh ?kj ds ikyrw dqRrs] fcfYy;ksa ds fy;s lqjf{kr j[kk x;k gSA ryk'k ds nks ekunaMksa ij ;s uke [kjs mrjs FksA igyk dqN ;wfud gksuk vkSj nwljk lkmaM~l xqMA fgUnh dk 'kCndks'k [kaxky dj fudkys x;s Fks blfy;s t+kfgj lh ckr gS fd buds vFkZ Hkh jgs gksaxsA ysfdu vkt fdlh dks dqN QdZ ugha iM+rk fd budk vFkZ D;k gSA oSls Hkh ;gka rd vkrs vkrs ;s vik vkSj vft gks pqds gSaA vkixk v©j vftaD;] t¨ lkr vkB ?kaVs igys vkixk v©j vftaD; ugha FksA os dsoy n¨ nsg FksA leku rjax nS/;Z ls ,d gh vko‘fÙk esa vky¨fM+r g¨rh n¨ nsgA vkixk v©j vftaD; ml le; esa gSa t¨ fyo bu ls Òh dqN v©j vkxs dh Lora=rk ryk’k dj jgk gSA ikfjÒkf"kd :i ls n¨u¨a fyo bu esa gh gSa] fdUrq] ;s le; fyo bu ls vkxs eYVhiy fyo bu tSlh fdlh v©j vkxs dh pht+ dh vkgV lqu pqdk gS A laMs g¨us ds ckn vkixk vkt dqN tYnh tkx xà gS v©j Nqêh dh lqcg dk vkuan fcLrj ij gh vèkysVs g¨dj xkus lquus esa ys jgh gSA yxkrkj n¨ fnu dh Nqêh gS laMs v©j laMs ds Bhd nwljs gh fnu fØlelA n¨ fnu dh Nqêh dk igyk fnu g¨us ds dkj.k dqN vf/kd fjysDl gS o¨A ^D;k lqcg lqcg ls yxk fn;k vikA l¨us n¨ ;kj vkt r¨ laMs gSA* dquequkrs gq, pknj d¨ vka[k¨a ij [khaprs gq, vftaD; us dgkA ^laMs ls D;k g¨rk gS\ lqcg dk eryc r¨ lqcg gh g¨rk gSA lwjt d¨ Fk¨M+s gh irk gS fd vkt laMs gSA* vkixk us dqN ykijokgh ds lkFk mÙkj fn;kA ^rqEgsa r¨ irk gS u] D;¨a laMs dh lqcg [k+jkc dj jgh g¨ esjh \* [kht ds Loj esa dgk vftaD; usA ^

tuojh&ekpZ 2013

96

[kht] t¨ jkr dh fdlh ?kVuk fo’ks"k ds dkj.k mit jgh gSA vftaD; }kjk dgh xà ckr ij d¨Ã /;ku ugha nsrs gq, vkixk mlh çdkj ykijokgh ls xkuk lqurh jghA ^rqEgsa xkuk lquuk gS r¨ vius b;jQ¨u ij lqu y¨ u] iwjh nqfu;k d¨ lqukus dh D;k t+:jr gSA* vftaD; us >Yykrs gq, dgkA ^b;jQ¨u ij o¨ et+k ugha vkrk t¨ lh/ks Lihdj ls lquus esa vkrk gS v©j fQj esjk lj nnZ g¨rk gS T+;knk nsj rd b;jQ¨u yxkus lsA* vkixk vÒh Òh mlh çdkj csijokg cuh gqà gSA dqN nsj rd vftaD; oSlk gh jgk fQj mBk v©j viuh pknj ysdj gkWy dh rjQ c<+ x;kA vkixk v©j vftaD;] ;s n¨u¨a n¨ vyx vyx nqfu;kv¨a ls vkdj ;gka cls gq, gSaA cls gq, gSa fiNys N% eghu¨a lsA ckgj ls ns[kus ij ,dne ifr&iRuh dk vkÒkl nsrs gq,] fdUrq] vanj n¨ vyx&vyx jkLr¨a ij pyrs gq,A jkLrs t¨ jkr Òj ds fy;s csM:e esa iM+s Mcy csM ij vkdj feyrs gSa v©j lqcg fQj ls vyx g¨ tkrs gSaA ,d le>©rk n¨u¨a us bl fyo bu d¨ 'kq: djrs le; fd;k FkkA ml le>©rs dk lcls eq[; fcUnq Fkk fd n¨u¨a esa ls d¨Ã Òh ,d nwljs ls çse] yo] e¨gCcr] I;kj] b’d+ tSlh fdlh Òh pht+ ds g¨ tkus tSlh fQ+t+wy dh ckr esa ugha iM+sxkA ;fn fdlh çdkj dk vQsD’ku fdlh ,d d¨ eglwl Òh g¨rk gS r¨ mls le; jgrs nwj dj ysxkA bl fyo bu esa dsoy v©j dsoy 'kjhj gS A blds vykok d¨Ã Òh nwljh pht+ ugha gS A ,d nwljs dh ft+anxh esa fdlh Òh çdkj dk d¨Ã gLr{ksi ughaA ^pk;A* vkixk us M¨jseku ds ,Ec¨T+M fp= okyk cM+k lk ex gkWy dh lsaVj Vscy

ij j[krs gq, dqN rst+ vkokt+ esa dgkA mÙkj esa pknj ds vanj ls vftaD; dk dsoy gwa vk;k A ^mB tkv¨ vft] vkt cgqr dke gSa djus d¨A ysV g¨ x;s r¨ ;s fnu Òh ;wa gh fudy tk;sxkA* vkixk us Loj d¨ dqN uje j[krs gq, pknj ds ,d d¨us d¨ gYdk lk [khaprs gq, dgkA pknj dk d¨uk [khapus ds dkj.k vftaD; dk psgjk pknj ls ckgj vk x;kA psgjk ftlesa C;wVhf’k;u }kjk djhus ls lth gqà Ҩagsa] Cyhp v©j Qsf’k;y dh gqà Dyhu 'kso Ropk] larqfyr vkdkj ds gYds xqykch g¨aB v©j o¨ lc dqN gS t¨ vkd"kZd dgk tk ldrk gSA ^lqcg dh bruh fpark Fkh t¨ jkr d¨ tYnh l¨ tkus fn;k g¨rkA* vftaD; us gyds ls eqLdqjkrs gq, dgkA dgrs gq, mldh vka[ksa Òh eqLdqjk jgh Fkha v©j eqLdqjkus ds Øe esa mlds pednkj lQsn nkar Òh ped mBsA ^gkÅ phi vft]--- rqEgsa ekywe gS eq>s bl çdkj dh phi ckrsa fcYdqy ilan ugha gSaA* vkixk us psgjs ij ukxokjh ds Òko ykrs gq, dgkA vkixk ds dgrs gh vftaD; ds psgjs dh eqLdqjkgV cq> xÃA vkixk ds fy;s vftaD; dsoy ,d nsg gSA ,d iq#"k nsg] mlds vykok dqN v©j g¨us nsus dk e©dk o¨ vftaD; d¨ ugha nsuk pkgrhA gkykafd fiNys N% eghu¨a ds lkFk ds dkj.k vftaD; dqN dqN [kqy x;k gS] ysfdu] vkixk bl ^dqN&dqN* d¨ cgqr dqN ugha g¨us nsrhA ,d fofp= çdkj dk laca/k iky dj cSBs gSa n¨u¨aA ,d fo’kq) fMIy¨esfVd laca/kA n¨ 'kjhj gSa ftud¨ ,d nwljs dh vko’;drk gSA vko’;drk ds vykok v©j dqN ughaA n¨u¨a ,d nwljs ds fjä LFkku¨a dh iwfrZ djrs gSa clA ^dy Òh Nqêh gS--- vkt r¨ Fk¨M+k tuojh&ekpZ 2013

vkjke dj ysa---A* vftaD; us ckr dk fljk fQj ls idM+ fy;k A ^u¨ vft vkt ugha] vkjke dy dj ysaxs] fcuk fdlh Vsa’ku dsA v©j fQj dy fØlel Òh lsyhczsV dj ysaxs 'kke d¨A* vkixk us mÙkj fn;kA vftaD; mB dj l¨Qs ij cSB x;k v©j vius QsojsV M¨jseku ds fçaV okyk di mBk dj gkFk esa ys fy;kA vftaD; dk M¨jseku ds fçaV okys di esa pk; ihuk Òh vkixk d¨ phi yxrk gSA Qwfy’k] be¨’kuy] ukLVsfYtd&phiA exj o¨ dqN Òh ugha c¨yrh gS bl ckjs esaA ogh le>©rs okyh ckrA d¨Ã fdlh dh ilZuy ykbQ esa rc rd n[ky ugha nsxk tc rd o¨ ckr mls ijs’kku u djus yxsA n¨u¨a pqipki pk; ih jgs gSaA ^vik] vxj rqed¨ lpeqp fdlh ls çse g¨ x;k r¨\* vftaD; us di ij ,Ec¨t+ fd;s gq, M¨jseku ij maxfy;ka fQjkrs gq, dgkA laMs dh lqcg dk ,d N¨Vk lk oD+Qk+ n¨u¨a ds chp g¨rk gS] tc os bèkj&mèkj dh ckrsa dj ysrs gSaA b/kj&m/kj dh] ilZuy dqN ughaA vftaD; t+:j xkgs&cxkgs bl çdkj dh ckr Òh NsM+ nsrk gS tSlh vkt NsM+h gS A ^çse---\ o¨ méhloha lnh dk fVfidy lsaVh Mªkek v©j eSa\ vft rqEgkjs ikl ckr djus ds fy;s dqN v©j ugha gS D;k vktA* vkixk us ckr d¨ et+kd esa Vkyrs gq, dgkA ^Vky¨ er vik] ckr dk lgh tokc n¨A ;s d¨Ã ilZuy Dos’pu ugha gSA cl ,d D;wjsflVh gSA* vftaD; us dgkA ^Vky ugha jgh gaw] t¨ pht+ ,fDt+LV gh ugha djrh g¨ mlds ckjs esa D;k mÙkj nwaA* vkixk us mÙkj fn;kA ^D;k pht+ ,fDt+LV ugha djrh\* 97

vftaD; M¨jseku d¨ vaxwBs v©j rtZuh ls idM+us dh d¨f’k’k djrs gq, c¨yk A ^;gh ftlds ckjs esa rqe iwN jgs g¨] çse---A* vkixk dk Loj ykijokgh ls Òjk gSA ^dsoy v©j dsoy 'kjhj g¨rk gS mlds vykok dqN v©j ugha gSA ;fn 'kjhj d¨ gVk n¨ r¨ D;k cpk jgsxk çseA* ^gEeeee---A* vftaD; us xgjh fuxkg¨a ls vkixk d¨ ns[kkA v©j viuh pk; ds èkhjs /khjs fli Òjus yxkA vftaD; mez esa dqN N¨Vk gS vkixk lsA cgqr N¨Vk ugha] dqN N¨VkA vkixk dk ;s nwljk fyo bu ikVZuj gS] tcfd] vftaD; dk igyk vuqÒo gSA bl ikVZujf’ki ds fy;s vkixk us LVªsV çLrko j[kk Fkk vftaD; ds lkeusA lkjh 'kr¨± ds lkFkA Fk¨M+k lk gsft+VsV gqvk Fkk o¨] ysfdu çLrko Bqdjkus ;¨X; Òh ugha FkkA igys fyo bu ds [k+Re g¨us ds ckn vkixk d¨ ftl çdkj dk ikVZuj pkfg;s Fkk] vftaD; ml ij [k+jk mrjrk FkkA ml ekinaM dh rhu 'krs± Fkha xqM yqfdax] xqM yqfdax v©j xqM yqfdax A vkixk dk ekuuk gS fd tc vki viuh Mªsl] vius twrs] viuh ,lsljht+] lkjh bLrseky dh oLrq,a xqM yqfdax [k+jhnrs gSa r¨ fQj ;s D;¨a ughaA ;s Òh r¨ mi;¨x dh gh oLrq gSA vftaD; dk fte esa V¨u fd;k gqvk 'kjhj] C;wVh ikyZj dh fu;fer foft+V ls fu[kkjk x;k psgjk] mldh gs;j LVkby] diM+s iguus dk lyhd+k] fM;¨] ij¶+;we lc dqN vkixk d¨ Òk x;k Fkk v©j mlus bu lcdk mi;¨x djus ds fy;s çLrko j[k fn;k FkkA vftaD; d¨ crk fn;k Fkk mlus fd bl çLrko ds ihNs okLro esa D;k dkj.k gSA ;s Òh dgk Fkk fd C;wVh ikyZj] fte tSlh phtsa vftaD; d¨ fjys’ku esa vkus ds ckn Òh tkjh j[kuh g¨axha] rkfd] ;s xqM yqfdax fM’k blh çdkj xqM yqfdax cuh jgsA vftaD;

ds ;s iwNus ij fd fM’k dk VsLVh g¨uk T+;knk t+:jh gS ctk;s vPNk fn[kus ds] vkixk us galrs gq, dgk Fkk fM’k VsLVh r¨ lÒh g¨rh gSa] ysfdu] VsLVh g¨us ds lkFk xqM yqfdax Òh g¨uh pkfg;s A ^vc r¨ lkbal Òh çwo dj pqdk gS fd çse&ozse tSlk dqN ugha g¨rk] t¨ dqN g¨rk gS o¨ 'kjhj g¨rk gS A 'kjhj esa fudy jgs gke¨Zu g¨rs gSaA rqEgkjs vanj VsLV¨LVsjku r¨ esjs vanj ,LVª¨tu v©j ç¨tsLVsjku fudyrs gSA ;s VsLV¨LVsjku v©j ,LVª¨tu gh çse g¨rk gSA* vkixk us vftaD; }kjk ckr d¨ vkxs c<+k;s ugha tkrs ns[k dj [kqn gh ckr d¨ vkxs c<+k;kA ^gEee rqEgsa r¨ cgqr tkudkjh gS--A* vftaD; us dqN ç’kalkRed Loj esa dgkA ^vius vki d¨ gj fo"k; ij viMsV j[kuk pkfg;s] ;s tSd vkWQ&vkWy dk gh ;qx gS] ekLVj vkWQ ou dk ughaA irk gS ;s lkjk [ksy bUgha gke¨ZUl dk gSA ;s gh lkys gesa upkrs jgrs gSa ckLVM~ZlA v©j ge le>rs gSa fd ge çse esa gSaA vly esa r¨ ge buds b’kkjs ij ukp jgs g¨rs gSaA ;s gekjs fnekx+ d¨ vius d+kcw esa ys ysrs gSa v©j o¨ lc dqN djokrs gSa] ckj ckj] dà ckj] yxkrkjA* vkixk us viuh pk; [k+Re djds di d¨ lkeus Vscy ij j[krs gq, dgkA vftaD; us dqN mÙkj ugha fn;k cl eqLdqjkrs gq, mls ns[krk jgkA ^ge ckj ckj dgrs gSa fd cM+h vthc I;kl gS t¨ cq>us dk uke gh ugha ys jgh] cq>sxh r¨ rc tc ;s gke¨ZUl cq>us nsaxsA ,d v©j lhØsV crkÅa rqEgsa\ ,slk ugha gS fd iq#"k ds 'kjhj esa ,LVª¨tu v©j óh ds 'kjhj esa VsLV¨LVsjku ugha fudyrkA fudyrk gS ij de ek=k esa fudyrk gSA nwljk ml ij gkoh g¨ tkrk gSA exj ge ;s r¨ dg gh ldrs gSa fd gj iq#"k ds vanj ,d nch tuojh&ekpZ 2013

gqà óh v©j gj óh ds vanj ,d nck gqvk iq#"k g¨rk gSA ckjg lky dh mez rd r¨ pkgs yM+dk g¨ ;k yM+dh] mlds 'kjhj esa n¨u¨a gh gke¨Zu fudyrs gSa] ckjg dh mez ds ckn ,d gke¨Zu nwljs d¨ lqijlhM dj ysrk gS v©j mlds ckn gh yM+ds ;k yM+dh dk 'kjhj o¨ gke¨Zu rS;kj dj nsrk gSA* vkixk l¨Qs ij n¨u¨a iSj e¨M+ dj cSB xà gS A yEch ckrphr djus ds ewM esa gSA vftaD; us Òh dq’ku d¨ ,d ds Åij ,d j[k dj gkFk fVdkus dk fVd¨uk cuk dj ml ij fVd x;k gSA ^v©j t¨ ckjg dh mez ds ckn Òh eq[; gke¨Zu nwljs ij lqijlhM u dj ik;s r¨\* eqLdqjkrs gq, iwNk vftaD; us A ^r¨---\ r¨ ;k r¨ óh ds 'kjhj esa iq#"k ;k iq#"k ds 'kjhj esa óh dk fodkl g¨ tkrk gS ;k dÒh dÒh n¨u¨a dkA fMLcsylas vkWQ gke¨ZUl ls gh curs gSa g¨e¨lsDlqvYl ;k ck;lsDlqvYl v©j csysal vkWQ gke¨ZUl ls curs gSa gsVj¨lsDlqvYl] ukeZy ihiYlA ;s lc gke¨ZUl dk gh [ksy gS VsLV¨LVsjku v©j ,LVª¨tu dk [ksyA* vkixk us eqLdqjkrs gq, gh mÙkj fn;k A ^t; g¨] xq:th dh t; g¨---A* vftaD; us ukVdh; vankt+ esa gkFk t¨M+ dj flj >qdkrs gq, dgkA mlds bl vankt+ ij vkixk Òh f[kyf[kyk mBhA ^eryc çse tSlk dqN ugha gS] t¨ dqN gS o¨ ,LVª¨tu v©j VsLV¨LVsjku gh gS\* vftaD; us ckr d¨ ?kqek dj okil ewy ij gh igqapkus ds fy;s dgk A ^óh v©j iq#"k ds chp r¨ çse dk eryc ;gh gSA ckdh ekey¨a esa ge çse dk eryc ,d yxko ls ys ldrs gSaA yxko t¨ gesa fdlh ls Òh g¨ ldrk gS] fQj pkgs o¨ d¨Ã O;fä g¨ ;k fQj gekjs ikys gq, ikyrw tkuoj gh D;¨a u g¨aA rqe mls 98

t+:j çse dg ldrs g¨A o¨ çse u g¨dj ,d çdkj dk e¨g gSA ;s e¨g r¨ fdlh ds Òh çfr g¨ ldrk gS] y¨x¨a d¨ vius iq’rSuh ?kj¨a ls Òh g¨rk gS] tcfd o¨ r¨ cstku pht+sa gSaA vius 'kgj ls g¨rk gSA fdlh ls Òh g¨ ldrk gSA Bhd ogh ekeyk óh v©j iq#"k ds chp Òh g¨xkA* vkixk us mÙkj fn;kA N% ekg g¨ x;s gSa n¨u¨a ds chp lacaèk¨a d¨ pyrs gq,A vftaD; d¨ ;s fjys’ku dEQVsZcy Òh eglwl g¨rk gSA fdlh çdkj ds be¨’kuy vVSpesaV dh dgha d¨Ã xqatkb’k gh ugha gSA ^njvly r¨ ;s gke¨ZUl gh r; djrs gSa fd ge fdl rjQ vkdf"kZr g¨axsA çse v©j fny d¨ ;fn oSKkfud :i ls ikfjÒkf"kr fd;k tk;s r¨ ckr gh vyx g¨ tk;sxhA esjk fny rqEgkjh rjQ f[kap jgk gS tSlk u dg dj gesa dguk g¨xk fd esjk gke¨Zu rqEgkjs gke¨Zu dh rjQ f[kap jgk gSA v©j ftls vc rd çse dgk tkrk jgk gS o¨ ,d fo’kq) jklk;fud çfØ;k dgyk;sxhA jlk;u¨a ds míhiu ls g¨us okyh çfØ;kA ftls rqe fny dgrs g¨ foKku mls gke¨Zu dgrk gSA fny r¨ ,d iEi gS t¨ [kwu lkQ djus ds fy;s 'kjhj esa yxk gS mldk bl çfØ;k ls D;k ysuk nsukA* vkixk dh vkokt+ vc xEÒhj g¨ xà gSA ^eryc ;s fd óh v©j iq#"k ds chp be¨’kuy vVSpesaV dk eryc çse g¨uk ugha gS \* vftaD; us Òh mruh gh xEÒhjrk ds lkFk ç’u fd;kA ^uk--- fcYdqy ugha gSA eSaus dgk u fd 'kkjhfjd vkd"kZ.k r¨ gke¨Zu gh r; djrs gSa A ;fn rqEgkjs 'kjhj esa ,LVª¨tu dk ysoy VsLV¨LVsjku ls vf/kd g¨rk r¨ rqe esjh rjQ Fk¨M+s gh vkdf"kZr g¨rs] fQj r¨ rqe g¨ekslDs lqvy g¨rsA rqEgkjk vkd"kZ.k

iq#"k 'kjhj¨a ds çfr g¨rkA rqEgkjk gke¨Zu rqEgsa efgykv¨a dh rjQ vkdf"kZr gh ugha g¨us nsrkA D;¨afd gke¨Zu vius ls vi¨ft+V uspj okys gke¨Zu dh rjQ gh vkdf"kZr g¨rk gSA iq#"k ds 'kjhj esa ;fn Qhesy gke¨Zu lqijlhM dj jgk gS r¨ o¨ cV uspqjy esy ckWMh dh gh rjQ vkdf"kZr jgsxkA vkidk v¨fj,.Vs’ku vkidk 'kjhj ugha r; djrk vkids gke¨Zu djrs gSaA vki Òys gh iq#"k dk 'kjhj ysdj iSnk g¨ x;s g¨a mlls dqN ugha g¨us okyk] vki iq#"k g¨ ;k ugha ;s r¨ jlk;u r; djsaxsA ;gh r¨ gS vlyh dsfedy y¨pk---A* eqLdqjkrs gq, dgk vkixk usA vftaD; us rqjar dqN ugha dgk] o¨ cl vius di ij cus M¨jseku ls [ksyrk jgkA M¨jseku mlds fy;s ,d ukLVsfYtd is’ku gSA ^exj ,slk gS D;¨a \ D;¨a iq#"k ds vanj efgyk v©j efgyk ds vanj iq#"k ds va’k d¨ j[kk x;k gS\* vftaD; us vkixk dh vka[k¨a esa vka[ksa Mkyrs gq, iwNkA ^lkbal dgrk gS fd balku Òh igys dsapqv¨a] ?k¨a?k¨a v©j dqN es<d¨a dh gh rjg mÒ;fyaxh FkkA ,d gh 'kjhj esa óh Òh v©j iq#"k ÒhA vn~Z/kukjh’oj dh rjgA fodkl ds Øe esa /khjs /khjs n¨ vyx vyx tsaMj óh v©j iq#"k g¨ x;s] ysfdu n¨u¨a tsaMj¨a esa ,d nwljs ds Vªslsl vÒh Òh cps jg x;s gS]a ;s Vªls ls c<+ tkrs gSa r¨ dkWEIysDl Lih’kht+ iSnk g¨ tkrh gSa g¨e¨lsDlqvYl v©j ck;lsDlqvYl dh rjgA ,Dpqvy esa lkbal dh dqN F;¨jht+ r¨ ;s Òh dgrh gSa fd dEIyhV tsaMj r¨ gS gh ugha okLro esa r¨ óh v©j iq#"k n¨u¨a gh ck;lsDlqvy gSa] ijlsaVst de ;k T;knk g¨ ldrk gSA* vkixk us mBrs gq, ckr d¨ iwjk fd;kA ^ukV ,xzh fon fnl F;¨jh] vk; usoj Qhy ,uh ,VªsD’ku VqoMZl ,uh esy--tuojh&ekpZ 2013

usoj ehUl usoj---A* vftaD; us çfrj¨/k ds Loj esa dgk A ^ukV ,xzh g¨us ls F;¨jht Fk¨M+s gh fMLdkMZ g¨axh] dgk tkrk gS fd i‘Foh ij dEIyhV esy tsaMj dsoy ?k¨M+k gh gSA* vkixk us vftaD; dh ckr d¨ dkVrs gq, dgkA ^dSls---\* vftaD; us iwNkA ^fcdkWt+ ns;j vkj u¨ jslsMîw vkWQ czsLV bu esy gklZ] tcfd ckdh vf/kdka’k uj çtkfr;¨a esa o¨ vo’ks"k fdlh u fdlh :i esa gSa v©j lcls Li"V r¨ ekuo dh uj çtkrh esa gSaA D;¨a gSa] ;s Òh lkbal irk ugha dj ik;k gS vÒh rdA D;k t+:jr gS iq#"k¨a d¨ mudh] ij gSa r¨ gSaA n lkbu vkWQ , fyfVy fcV oqesu bu ,Ogjh esuA ;w vkj ukV , dEIyhV esu ek; Cok;A gk gk gkA* vkixk us vlgt yxus okyh ckr d¨ ukVdh; vankt+ nsdj lgt djus dk ç;kl fd;kA ^Bhd gS bOg¨Y;w’ku esa dqN y¨pk gqvk g¨xk] ysfdu] eSa mls ugha ekurk fd gj iq#"k ds vanj óh g¨rh gSA* vftaD; us vkixk ds }kjk dgh ckr dk foj¨/k fd;kA ^g¨ ldrk gS rqe lp dg jgs g¨] exj esjs ikl r¨ mnkgj.k gS fd rqe Òh oSls gh g¨---A* vkixk dh eqLdqjkgV jgL;e; g¨ xà FkhA ^OgkV Mw ;w ehu---A* vftaD; mNy ds [kM+k g¨ x;kA ^vk; ehu ;w vkYl¨ yOl M¨jseku ,aM M¨jseku bt , esy---A* dgrh gqà vkixk galrh gqà vanj pyh xÃA vftaD; ds ruko Òjs psgjs ij Òh eqLdqjkgV vk xÃA vkixk ds vanj tkrs gh M¨jcsy ct mBhA vftaD; us njokt+k [k¨yk r¨ ehuw eqLdqjkrh gqà vanj vk xÃA ehuw budk 99

lkjk dke djrh gSA lqcg dk uk’rk cukrh gS] n¨igj ds yapckDl rS;kj djrh gS] ftud¨ ysdj ;s n¨u¨a fudy tkrs gSaA ihNs ls ehuw ?kj dh lkQ lQkÃ] n¨u¨a ds diM+s /k¨dj v©j jkr dk [kkuk cuk dj j[kus dk dke djds ¶+ySV d¨ ykWd djds pyh tkrh gSA ¶+ySV dh rhu pkfc;ka gSa ,d ehuw ds ikl jgrh gS v©j ,d&,d bu n¨u¨a ds iklA jkr d¨ vkdj ;s [kkuk ekbبoso esa xje djrs gSa v©j [kk ysrs gSaA ?kj esa dke ds uke ij ;s n¨u¨a pk; cukus dk dke djrs gSa mlds vykok lkjk dke ehuw dk gSA cnys esa ehuw d¨ n¨u¨a dh rjQ ls vPNh [kklh ru[+okg feyrh gSA vPNh [k+klh] eryc lpeqp vPNh [k+klhA laMs n¨igj dk [kkuk t+:j ;s n¨u¨a feydj cukrs gSa A laMs d¨ ehuw dk cM+s dke djus dk fnu g¨rk gSA fcLrj dh pknjsa] fxykQ+ /k¨uk] çsl djuk] gkWy dh vPNh rjg ls lQkà djuk v©j iwjs ?kj d¨ g¶+rs Òj ds fy;s O;ofLFkr djukA [kkuk cukus ds ckn n¨u¨a vius vius doMZ vius lkeku] vius diM+s O;ofLFkr djrs gSaA ;s ogh dke gS ftld¨ ysdj n¨u¨a esa cgl g¨ jgh FkhA laMs d¨ fnu dk [kkuk ehuw Òh ;gha buds lkFk esa [kkrh gSA laMs dh jkr d¨ n¨u¨a ;k r¨ ckgj pys tkrs gSa ;k ?kj ij gh fiT+t+k vkWMZj dj nsrs gSaA ehuw dk ifr lat; fdlh fctyh Bsdsnkj ds ikl esu bysDVªhf’k;u dk dke djrk gSA fnu Òj dkWy vVSaM djrk gS] ?kj¨a dsA vÒh n¨u¨a ds d¨Ã cPpk ugha gSA fiNys lky gh 'kknh gqà gS n¨u¨a dhA vftaD; tc ugk /k¨dj fdpu esa igqapk r¨ vkixk csthVscy iqyko ds fy;s x¨Òh d¨ xje ikuh esa /k¨ jgh FkhA vftaD; us eVj mBkÃa v©j Nhyus cSB x;kA fdpu de Mk;fuax :e esa ,d rjQ N¨Vh lh

IykfLVd dh Vscy v©j n¨ dqflZ;ka j[kh gSaA vftaD; ogha cSB dj eVj Nhyus yxkA ^vik dy jkr eq>s ,slk yxk fd rqe] rqe ugha FkhaA* vftaD; us eVj Nhyrs gq, fcuk vkixk dh rjQ ns[ks gq, dgkA ^eryc---\* vkixk ds x¨Òh /k¨rs gkFk #d x;s A ^eryc eq>s le>kuk iM+sxk D;k\ rqe] rqe ugha Fkha] ,slk yx jgk Fkk fd rqe lq[k ds vkxs dk lq[k ryk’k jgh g¨A Iyst+j fc;kaM Iyst+j---A rqe esjs 'kjhj ls vkxs dqN ryk’k jgh FkhaA* vftaD; us fcuk ut+j feyk;s gh mÙkj fn;kA ^;w Qhy l¨---\* vkixk ds gkFk vÒh Òh #ds gq, gSa A ^gwa---A* vftaD; dh ut+jsa eVj ij gh gSaA ^gwa---A* vkixk us Òh leku mÙkj fn;k v©j x¨Òh /k¨us yxhA ^ek; Dos’pu bt fLVy vu vkUlMZ--A vftaD; eVj ds nku¨a ls [ksy jgk gSA ^g¨rk gS vft] e¨u¨V¨uh ds vkxs tkus dk eu djrk gh gSA* vkixk us x¨Òh ds VqdM+¨a d¨ ,d cM+h IysV esa j[krs gq, tokc fn;k A ^bV ehUl vc eSa Òh---* ckr d¨ dgrs dgrs v/kwjk N¨M+ fn;k vftaD; usA ^u¨ u¨ u¨] M¨aV Vsd bV ykbd fnlA eSa r¨ ;s dg jgh Fkh fd cl dqN v/kwjkiu lk NwV tkrk gSA ,slk yxrk gS fd cl ,d e¨u¨V¨ul fjfiVs’ku g¨ jgk gSA ogh rqe ogh eSaA* vkixk us mÙkj fn;kA ^o¨ r¨ g¨xk gh] D;¨afd 'kjhj Fkdk nsrs gSaA 'kjhj mck nsrs gSaA ge cl ,d nwljs ds 'kjhj¨a dk [ksy [ksy jgs gSa] oh vkj ukV be¨’kuyh bUokYOM] oh vkj tLV , fQft+dy is;jA* vftaD; us eVj ds nku¨a d¨ ckmy esa j[krs gq, dgkA tuojh&ekpZ 2013

vkixk us d¨Ã mÙkj ugha fn;k o¨ pqipki x¨Òh ds N¨Vs N¨Vs VqdM+s djrh jghA vftaD; us vius e¨ckby d¨ mBk;k v©j mlesa dqN djus yxk A dqN nsj ckn tc mlus e¨ckby j[kk r¨ mlesa larwj dh vkokt+ vkus yxh v©j dqN gh nsj esa jft+;k lqYrku dk xkuk ct jgk Fkk ^,s fnys uknka vkjt+w D;k gS] tqLrtw D;k gS---\* ^M¨aV ch esy¨MªkesfVd vft---A* vkixk us xkuk lquk r¨ c¨yhA ^OgkV esy¨MªkesfVd---\* vftaD; us çfrj¨/k fd;kA ^;gh bl cgl ds chp esa tku cw> dj ;s gh xkuk ctkuk---A M¨aV ;wt+ fnl dkbaM vkWQ ukbuVhUFk lsapqjh VwYl Qkj eh vft---* vkixk us mÙkj fn;kA mlds mÙkj ds ckn n¨u¨a dqN nsj pqi jgs] cSdxzkmaM esa xhr xwat jgk FkkA vftaD; us vkixk dh ckr ds ckn Òh ml xkus d¨ can ugha fd;kA ^irk gS jkgqy D;k dgrk gS \* vftaD; us pqIih d¨ r¨M+kA ^D;k\* vkixk us iwNkA ^o¨ dgrk gS fd iq#"k dk Iyst+j ikbaV r¨ e¨j vkWj ysl ,d gh gS ysfdu óh ds fy;s r¨ iwjk 'kjhj Iyst+j ikbaV gSA Ãp ,aM ,Ogjh ikbaV vkWQ gj ckWMh bt , Iyst+j ikbaVA jkgqy dk dguk gS fd iwjh ç¨lsl d¨ óh iwjh rjg fjysDl g¨dj bUTok; djrh gS] tcfd iq#"k ml ç¨lsl ds 'kq: g¨us ls ysdj [k+Re g¨us rd ,d lsdsaM ds fy;s Òh fjysDl ugha jgrkA* vftaD; us VqdM+¨a&VqdM+¨a esa viuh ckr d¨ iwjk fd;kA ^OgkV gh ehu ck; fjysDl--- \ iq#"k ij d©u lk çs’kj g¨rk gS ml le; t¨ o¨ fjysDl ugha g¨ ikrk \* vkixk us vlgefr ds Loj esa dgkA 100

^ijQkes±l çs’kj---A* dgus ds ckn vftaD; dqN nsj ds fy;s pqi g¨ x;k fQj c¨yk ^t¨ óh ij ugha g¨rk gSA iwjh ç¨lsl ds n©jku iq#"k ijQkes±l çs’kj ds Vsa’ku d¨ >syrk gSA fnl bt+ ukV , ikWoj ikbaV çt+sUVs’ku fd dh&c¨MZ ij ,.Vj ekj¨ v©j pkyw g¨ tk;sA nsu lsdsaM fFkax nSV voj ckWMh bt+ jsMh Qkj nSV vkj ukV] vuykbd ;w gekjh ckWMh d¨ jsMh g¨uk iM+rk gS] bV bt+ ukV jsMh Vw ÃV Vw feuV uwMYl---A ykV vkWQ fFkaXl] ykV vkWQ jhlUl] vk; dsu ukV ,DlIysu ;w vky vkWQ nse] ysfdu] ;s lp gS fd iq#"k ml n©jku fjysDl ugha jgrk gSA* vftaD; us eVj ds dqN nkus mBk dj eqag esa Mky fy;s v©j mud¨ pckus yxkA ^cSM esulZ vft] dke ds n©jku [kkuk ugha pkfg;sA* vkixk us vftaD; dh ckr dk lh/kk mÙkj ugha nsrs gq, ckr d¨ nwljh rjg ls [k+Re djus dh d¨f’k’k dhA vkixk d¨ yxk fd vftaD; dh ckr ml ikbaV ij vk xà gS tgka ls vkxs dqN dgus ij ckr lgt ugha jg ik;sxhA ^M¨aV Vªk; Vw VuZ n VkWfid vik---A* vftaD; us vkixk dh vka[k¨a esa vka[ksa Mkyrs gq, dgkA ^gwaA* vkixk us x¨Òh ds VqdM+¨a d¨ dqdj esa Mkyrs gq, dgk ^rqe us’kuy T;¨xzkWfQd ns[krs g¨ vft \* ^cgqr ugha dÒh dÒh ns[krk gw]a eq>s ilan ugha vkrk o¨ lcA vÒh r¨ ge bUlku¨a ds ckjs esa gh iwjh rjg ls ugha tku ik;s gSa r¨ tkuoj¨a ds ckjs esa tkudj D;k djsxa As * vftaD; us ykijokgh ls mÙkj fn;kA ^mlesa ,d ckj crk;k Fkk fd dsoy bulku] MkWfYQu v©j cku¨c¨ canj gh bl dke d¨ Iyst+j ds fy;s djrs gSa ckdh dsoy tujs’ku c<+kus ds fy;s gh djrs gSaA

bl fyLV esa 'kk;n isaxqbu Òh vkrs gSaA r¨ tc bUlku d¨ bl lc esa Iyst+j fn;k x;k gS r¨ o¨ D;¨a Iyst+j u ryk’ksA vc iq#"k D;¨a vkuan ugha ys ikrk] mldh D;k ijs’kkfu;ka gSa] fçijs’ku gS] çs’kj gS] D;k gS] bld¨ ysdj eSa d¨Ã cgl ugha djuk pkgrh A exj gka ;s r¨ lp gS fd Qhesy ckWMh d¨ bl çdkj gh cuk;k x;k gS fd o¨ ml n©jku gj ikbaV ij Iyst+j d¨ eglwl djrh gS] Vp ,aM Xy¨A ckdh rqEgkjh rqe tku¨A* vkixk us mÙkj fn;kA vftaD; us d¨Ã mÙkj ugha fn;k o¨ Vscy ij cSBk eVj ds fNyd¨a ls [ksyrk jgkA ^vft] thou le; ds ml VqdM+s dk uke gS ftls ge th jgs gSaA mlds vykok v©j dqN Òh ugha gSA u vkxs dqN gS v©j u ihNsA ;s 'kjhj Òh le; ds lkFk lkFk chrrk tkrk gSA blds chr tkus ls igys blesa ls vius fgLls dk lq[k] vius fgLls dk Iyst+j fudky y¨A* vkixk us vkokt+ d¨ xgjk djrs gq, dgkA ^xqM fQyklQh bu fylfuax] ysfdu çsfDVdy esa ns[ksa r¨ thou v©j Òh cgqr dqN gSA* vftaD; us dgkA ^mlls eSa dc euk dj jgh gwaA ysfdu gjne [kq’k jguk--- mldh d¨f’k’k r¨ dh gh tk ldrh gS A irk gS dÒh dÒh vkb Qhy tsyl foFk ehuwA* vkixk us cgqr 'kkar Loj esa dgkA ^D;¨a---\* vftaD; us iawNk A ^mldh [k+q’kh d¨ ns[kdjA eSaus dà ckj mlls ckr dh gS] gj ckj mldk mÙkj ,d gh g¨rk gS fd o¨ vius ifr ls cgqr lar"q V gSA mld¨ dgha ,djlrk ;k e¨u¨V¨uh tSlk ugha yxrkA eSaus [kwc dqjsn dqjsn dj Òh iwNk gS ysfdu mldk tokc ugha cnyk dÒh ÒhA ;s dSls g¨ ldrk gS ÒykA* vkixk us mÙkj fn;kA tuojh&ekpZ 2013

^g¨ D;¨a ugha ldrk tc ge fQftdy ysoy ls Åij mB dj be¨’kuy ysoy ij tqM+rs gSa r¨ ;gh g¨rk gSA fQj e¨u¨V¨uh ugha g¨rh fQj çse g¨rk gSA irk gS ySyk cgqr lqanj ugha Fkh cfYd y¨x r¨ ;s Òh dgrs gSa fd o¨ cnlwjr Fkh mlds ckn Òh etuw tSlk lqanj u©toku mlls çse dj cSBk FkkA v©j o¨ Òh ,sls fd iRFkj¨a ls fiVrk jgk] lt+k ikrk jgk exj çse djrk jgkA ;fn çse dqN ugha g¨rk v©j dsoy 'kjhj g¨rk r¨ D;k g¨ ldrk Fkk ;s \ ukV ikflcyA* vftaD; eVj ds fNyd¨a d¨ MLVfcu esa Mkyrs gq, dgkA dqdj esa osthVscy iqyko p<+k fn;k x;k gSA ^M¨aV fxo eh fjQjsla Ýke LV¨jht+] QSDV~l ij ckr dj¨A* vkixk us foj¨/k fd;kA ^nSV bt+ , fj;y LV¨jh] çse dh lcls ikiqyj LV¨jh] fop çwOl n ,fDt+LVsal v©j yoA* vftaD; us fQj dgkA ^ukV vxsu vft] bl çse okys fo"k; ij ge lqcg gh dkQh cgl dj pqds gSaA ;s çse ugha gS dqN v©j gSA dqN v©j t¨ yscj Dykl v©j y¨oj fefMy Dykl ds en¨± ds ikl g¨rk gSA rqEgkjs bu fte] C;wVh ikWyZj] Mhv¨] d¨y¨u] ij¶+;we] vki¶+Vj'kso ls ijs] dsoy ilhus dh nsgxaèk ls egdrk gqvkA lefFkax fMQjsaV] t¨ rqe fctusl Dykl oky¨a esa ugha g¨rk gSA* vkixk us vkf[kjh okD; u pkgrs gq, Òh c¨y fn;kA vftaD; ds lkFk mlds ftl çdkj ds [kqys fjys’ku gSa mlesa bl çdkj ds okD; lkeus okyk ipk ysrk gSA ^gwa---A rqEgkjk eryc gS fd eSaA* vftaD; us ckr d¨ v/kwjk N¨M+kA ^ugha o¨ eryc ugha gS] ysfdu dqN r¨ ,slk g¨rk gS ftlds dkj.k ehuw tSlh efgyk,a [kq’k jgrh gSaA dgha d¨Ã ÝLVs’ku ugha] dgha d¨Ã Åc ughaA* vkixk vc 101

gkFk esa ,d N¨Vk lk ok;ij ysdj fdpu dk IysVQkeZ lkQ dj jgh gSA ^ufFkax Lis’ky vik] cl çse ;k rqEgkjs 'kCn¨a esa dgsa r¨ e¨g g¨rk gS ,d nwljs ds çfrA ;s e¨g gh ,d çdkj dh ,DLVªk ckWfUMax djrk gS] ckdh dk dke r¨ 'kjhj dj gh nsrk gSA rqEgkjs udkjus ls çse ds ,fDt+LVsaV ij d¨Ã çÒko ugha iM+us okykA o¨ gS v©j jgsxkA 'kjhj viuk dke djrk gS] çse viuk dke djrk gSA rqe n¨u¨a dke dsoy 'kjhj ls ysuk pkgrh g¨] blfy;s rqed¨ ijs’kkuh g¨rh gSA* vftaD; us le>kus ds vankt+ esa dgkA ^u¨ vft] eSa ugha ekurh bl çse&ozse d¨A dqN v©j gS t¨ ehuw d¨ [k+q’k j[krk gSA* dqN l¨prs gq, dgk vkixk usA ^nsu----A* dqN dgrs dgrs #d x;k vftaD;] fQj l¨prs gq, c¨yk ^nsu x¨ ,aM Vªk; gj glcSaM---* vkixk dk gkFk #d x;k ^lpeqp dg jgs g¨ ;k---* ^lpeqp dg jgk gwa vik] eu ls dg jgk gwa] vxj rqed¨ ,slk yxrk gS fd mlesa dqN ,slk [k+kl gS t¨ eq>esa ugha gS r¨ tLV Vªk; fgeA ;k r¨ rqe x+yr lkfcr g¨ tkv¨xh ;k eSaA v©j lcls cM+h ckr ;s gS fd rqEgkjk ,d MkmV Òh fDy;j g¨ tk;sxkA g¨ ldrk gS mlds ckn gekjh jkr¨a esa LewFkusl vk tk;sA* vftaD; us dqN eqyk;e Loj esa dgkA ^cV dSls vft] ehuw Fk¨M+s gh ekusxh mlds fy;sA* vkixk us my>u Òjs Loj esa dgkA ^mls crk;sxk gh d©u] o¨ rqe eq> ij N¨M+ n¨A igys ;s crkv¨ vkj ;w jsMh Qkj nsV \* vftaD; vius Loj d¨ eqyk;e j[ks gq, gS rkfd vkixk d¨ ;s u yxs fd o¨ dgha vanj ls bu lcd¨ ysdj ukjkt+ gSA

^gw a vkb ,e jsMhA* vkixk us dqN l¨prs gq, dgkA ^r¨ Bhd gS t¨ g¨uk gS vkt gh g¨ r¨ csgrj gSA D;¨a fQ+t+wy es a ckr d¨ c<+ k ;k tk;s A * dgrk gq v k vftaD; mB dj [kM+k g¨ x;kA ^dgka tk jgs g¨\* vkixk us iwNkA ^Iykfuax r¨ djuh iM+xs h u\ M¨aV ojh vkb foy eSuts ,Ogjh fFkaxA rqe fjySDl jg¨ eSa dqN Iyku djrk gwa 'kke dkA* dgrk gq v k vftaD; ckFk:e dh rjQ c<+ x;kA dqN nsj ckn ckFk:e ls fudyk r¨ gkWy dh v¨j pyk x;k tgka ehuw lkQ lQkà dj jgh gS A ^ehuw] latw fdrus cts Ýh g¨rk gS 'kke d¨ \* vftaD; us gkWy esa ?kqlrs gq, iwNkA lat; dk fud use latw gSA ^d¨Ã r; ugha gS vft ÒS;k] dÒh lkr r¨ dÒh lk<+s lkr ct tkrs gSaA ?kj vkrs vkrs vkB ctrs gSa A* ehuw us gkFk ds dq’ku d¨ l¨Qs ij j[krs gq, dgkA ^ij vkt r¨ laMs dh Nqêh g¨xh u \* vftaD; us iwNk A ^ugha ÒS;k Bsdsnkj dk dke py jgk g¨ r¨ dkgs dh Nqêh] tkuk gh iM+rk gSA ysfdu vki D;¨a iwN jgs g¨] D;k ckr g¨ xà \* ehuw us mÙkj fn;k A ^dqN ugha o¨ ckFk:e dk xht+j vkt dke ugha dj jgk gSA lqcg lqcg gh tuojh&ekpZ 2013

rqEgkjh nhnh d¨ ijs’kkuh g¨ tk,xhA vxj latw ?kj tkrs le; b/kj ls xht+j ns[krs gq, pyk tk;s r¨ vPNk jgsxkA g¨ ldrk gS d¨Ã ekewyh lh gh [kjkch g¨A vxj cM+h g¨xh r¨ Òh djuk r¨ mlh d¨ gSA* vftaD; us Òwfedk cka/khA ^vkus esa D;k ijs’kkuh gS ÒS;k] b/kj ls gh r¨ tkuk g¨rk gS ?kj dh rjQA eSa vÒh e¨ckby yxk dj c¨y nsrh gwaA* dgrs gq, ehuw vanj ds dejs esa pyh xà tgka mldk ilZ v©j e¨ckby j[kk gSA vftaD; l¨Qs ij cSB x;k v©j Nr dh rjQ ns[krs gq, dqN l¨pus yxkA vanj ls ehuw ds e¨ckby ij ckr djus dh vkokt+ vk jgh gSA ^eSaus 'kke dk c¨y fn;k gS ÒS;k] vkB 102

cts dkA xht+j ds vykok fctyh dk v©j Òh d¨Ã dke g¨ r¨ djok ysukA* ehuw us dejs esa vkrs gq, dgkA v©j Òh d¨Ã dke--- vftaD; /khjs ls eqLdjk fn;kA vftaD; d¨ eqLdqjkrs ns[kk r¨ ehuw c¨y iM+h ^g¡l D;¨a jgs g¨ vft ÒS;k \* ^dqN ugha] dqN ugha] cl blfy;s g¡l jgk Fkk fd 'kknh ds ckn ifRu;¨a dk vkWMZj lcls cM+k vkWMZj g¨rk gS] d¨Ã Òh ifr mls Vky ugha ldrkA* vftaD; us ckr d¨ rqjar laÒky fy;kA ^vÒh 'kknh ugha gqà gS blfy;s ,slk dg jgs g¨] 'kknh ds ckn ns[kwaxh fd vik nhnh ds vkWMZj vki Òh ,sls gh ekurs g¨ fd ughaA* ehuw us et+kd dh ckr dk et+kd ls mÙkj fn;k A 'kknh--- \ vftaD; ,d ckj fQj ls eqLdqjk fn;kA ^vkB cts rd vk tk,xk u latw ;gka \* vftaD; us le; dUQeZ djus ds fy;s iwNk A ^vkB ;k cgqr ls cgqr lok vkB--A* ehuw us mÙkj fn;k A ^Bhd gSA* vftaD; us ckr d¨ [k+Re djus ds fy;s laf{kIr lk mÙkj fn;kA jkr vkB cts--- vftaD; eu gh eu jkr ds vkB cts dk Iyku djus yxkA vkB ls de ls de nl cts rd dk IykuA oSls r¨ ,d lh/kk lk vkWI’ku gS jkgqy ds ?kj dk] exj mlds vykok v©j D;k vkWI’ku g¨ ldrs gSa vftaD; ml ij fopkj djus yxkA tc cgqr nsj rd l¨pus ij Òh dqN le> ugha iM+k r¨ o¨ e¨ckby ij jkgqy dk uacj lpZ djus yxk dkWy djus ds fy;sA /khjs /khjs xquxquk jgk Fkk o¨ ^fdrus ?kk;y gSa] fdrus fcfLey gSa bl [k+qnkà esa ,d rw D;k gS] ,d rw D;k gSA* jkgqy ls ckr djus ds ckn o¨ vkixk dks Iyku

le>kus vanj fdpu dh rjQ c<+ x;kA jkr lk<+s lkr cts o¨ ckgj tkus ds fy;s rS;kj g¨us yxkA vkixk ml le; 'kkWoj ys jgh FkhA vftaD; tc rS;kj g¨dj gkWy esa vk;k r¨ vkixk Òh 'kkWoj ysdj vk pqdh FkhA n¨u¨a ,d nwljs dh rjQ ns[kdj eqLdqjk;sA vftaD; dh eqLdqjkgV lgt Fkh fdUrq vkixk dqN vlgt FkhA ^eSa tk jgk gwa] M¨aV ch uoZl--- tLV Mw bV---* vftaD; us ikl vk dj vkixk dk xky FkiFkikrs gq, dgkA mldh vkokt+ eqyk;e g¨ jgh FkhA ^gw-a --A* vkixk us /khes ls dgk v©j vftaD; ls fyiV xÃA vftaD; mlds cky¨a esa maxfy;ka fQjkus yxkA ^tkÅa--- \* dqN nsj ckr vftaD; us dgkA vftaD; ds dgrs gh vkixk mlls vyx g¨ xÃA vftaD; us ,d ckj fQj vka[k¨a gh vka[k¨a esa tkus dh btkt+r ekaxh] vkixk us xjnu fgyk dj Lohd`fr ns nhA vftaD; us ,d ckj fQj ls vkixk dk xky FkiFkik;k v©j c¨yk ^tc eq>s okil cqykuk g¨ r¨ dkWy dj nsuk] v¨ds---\* vkixk us dsoy xjnu fgyk nhA ^v¨ds vkb ,e yhfoax ukm] vkB ctus okys gSa A v¨ds--- \* dg dj vftaD; eqLdqjk;k v©j ckgj fudy x;kA jkr d+jhc lok vkB cts latw vk;kA M¨j csy ij tc vkixk us njokt+k [k¨yk r¨ latw us cgqr vnc ds lkFk ueLdkj fd;k A njokt+k [k¨yrs gh ilhus dh nsgxaèk vkixk dh lkal¨a esa lek xÃA latw QsMsM thUl v©j CySd dyj dh gkQ LyhOl dh Vh’kVZ igus gqvk FkkA gYdh c<+h gqà 'kso] ,d dku esa N¨Vh lh ckyh] xys esa dkys èkkxs esa yVdrk diM+s esa fyiVk rkcht+ v©j da/ks ij VwYl dk cSxA vkixk us mlds ueLdkj dk eqLdqjk dj mÙkj nsrs tuojh&ekpZ 2013

gq, vanj vkus dk b’kkjk fd;kA ^latw ckFk:e ml rjQ gS] rqe xht+j ns[k¨ eSa rc rd rqEgkjs fy;s pk; cuk dj ykrh gaw---* vkixk us njokt+s d¨ ykWd djrs gq, dgkA ^vjs pk; r¨ jgus nhft;s] vc r¨ ?kj tkdj [kkuk [kkus dk Vkbe gSA* latw us eqLdqjkrs gq, dgkA ^ugha ugha] jgus dSls nwa] ehuw vkdj yM+sxh eq>ls fd esjs ifr d¨ pk; rd dks ugha iwNkA v©j rqEgkjs cgkus eSa Òh pk; ih ywaxhA vkt eSaus Òh 'kke dh pk; ugha ih gS] vft fdlh n¨Lr ds ?kj x;k gS ugha r¨ 'kke dh pk; mlhds lkFk g¨rh gSA* vkixk us vftaD; ds ckgj x;s g¨us dh ckr tku cw> dj ckr esa 'kkfey dhA latw us d¨Ã mÙkj ugha fn;k o¨ viuk cSx ysdj ckFk:e dh rjQ c<+ x;kA vkixk mls tkrk gqvk ihNs ls ns[krh jghA dkeu ckW; vkQ y¨oj fefMy DyklA latw pyk x;k ysfdu mldk ilhuk vÒh Òh gkWy esa egd jgk gSA vkixk fdpu dh rjQ c<+ xÃA ¶+ySV esa ,d dkWeu Lisl gS tgka gkWy] fdpu] csM:e v©j ckFk:e ds njokt+s [kqyrs gSaA ckFk:e ls VwYl ds pyus] dqN [k¨ys tkus] dqN dls tkus dh [kVj iVj vkus yxhA dqN gh nsj esa vkixk fdpu ls ml dkWeu Lisl esa vkà v©j dkeu Lisl dh ykbV can djds ckFk:e dh rjQ c<+ xÃA dkWeu Lisl esa va/ksjk g¨ x;k A dsoy ckFk:e ds m<+ds njokt+s ls Nudj vk jgh gYdh gYdh jks’kuh FkhA vkixk ds ckFk:e esa tkus ds ckn dqN nsj rd r¨ ogka ls [kVj iVj dh vkokt+sa vkrh jgha fQj vpkud ,dne ls o¨ vkokt+sa vkuh can g¨ xÃaA dqN nsj ckn ckFk:e dh ykbV Òh can g¨ xÃA dkWeu Lisl v©j T+;knk va/ksjs esa Mwc x;kA vkoktsa cgqr nsj 103

rd can jghaA Fk¨M+h nsj ckn ckFk:e dk njokt+k [kqyk v©j ,d lk;k ogka ls fudykA dkWeu Lisl esa va/ksjk Fkk exj ,slk yx jgk Fkk fd ml lk;s us vius gkFk¨a esa d¨Ã cM+h lh pht+ mBk j[kh gSA lk;k csM:e ds njokt+s dh rjQ c<+kA njokt+k [kqyus v©j mlds ckn can g¨us dh vkokt+ vkÃA dkWeu Lisl va/ksjs ds lkFk 'kkafr esa Òh Mwc x;k FkkA ?kM+h i©us u© ctus dk b’kkjk dj jgh FkhA jkr lk<+s nl ct jgs Fks tc vftaD; ds e¨ckby ij fjax ds lkFk vkixk dk uacj pedkA jkgqy v©j o¨ n¨u¨a fMuj ys pqds FksA gkWy dh lsaVj Vscy ij fiT+t+k dh [kkyh IysVsa v©j ch;j ds [kkyh dsu fc[kjs gq, FksA vc n¨u¨a pSuy cny cny dj Vhoh ns[k jgs FksA vkixk dk dkWy vVSaM djus ds dqN nsj ckn mlus vkixk ds fy;s iSd djds j[kk gqvk fMuj iSdsV mBk;k v©j jkgqy d¨ xqM ukbV dg dj ckgj fudy x;k A njokt+k [k¨ydj tc vftaD; vanj igqapk r¨ ns[kk vkixk gkWy esa l¨Qs ij gh l¨Ã gqà gSA vftaD; us mldk da/kk g©ys ls fgykrs gq, dgk ^mB¨ vkixk [kkuk [kk y¨] eSa fMuj iSdsV ys vk;k gwaA* ^gka----* vkixk us vka[ksa eyrs gq, dgk v©j mB dj l¨Qs ij cSB xÃA dqN nsj rd n¨u¨a ,d nwljs d¨ ns[krs jgsA vftaD; us gYds ls eqLdqjkrs gq, Ò©agsa mpdkÃaA vkixk us Òh eqLdqjkrs gq, xjnu d¨ ,d rjQ >qdkrs gq, dsoy iyd¨a d¨ fo’ks"k vankt+ esa >idk fn;kA vftaD; us ,fçfl,’ku esa g¨aB¨a d¨ vanj Òhaprs gq,] vka[k¨a d¨ QSyk dj Ò©ag¨a d¨ Åij mBk fn;kA fQj dqN nsj pqIih jghA n¨u¨a ,d

nwljs dh rjQ ns[krs jgsA fQj vftaD; us fMuj iSdsV vkxs c<+k;k] vkixk us gkFk ds b’kkjs ls euk djrs gq, dgk ^ugha vft fMuj dh r¨ fcYdqy bPNk ugha gS] fÝt esa j[k n¨] dy [kk ywaxh czsdQkLV esa---A* dgrs gq, o¨ mB dj vanj csM:e dh rjQ c<+ xÃA vftaD; dqN nsj r¨ ogha [kM+k jgk fQj fdpu dh rjQ c<+ x;kA vxys fnu lqcg vftaD; dh uhan e¨ckby ij xkus dh vkokt+ ls [kqy xÃA xkuk ogh ct jgk Fkk] mlds gh e¨ckby ij ^ge ÒVdrs gSa] D;¨a ÒVdrs gSa] n’r&v¨&lsgjk esa] ,slk yxrk gS e©t I;klh gS vius nfj;k esa--- dSlh my>u gS D;¨a ;s my>u gS] ,d lk;k lk :c: D;k gS----*A ^gSIih fØlel---* vftaD; us ysVs ysVs gh eqLdqjkrs gq, dgkA ^gSIih fØlel---* dgrs gq, vkixk vftaD; dh pknj esa lek xÃA vftaD; dh nsg ds Lisl esa lek dj vka[ksa can dj yh vkixk usA vftaD; us eqLdqjkrs gq, vius gkFk¨a d¨ gjdr nhA ^u¨ vft--vkt dqN ugha cl ;wa gh jgus vius ut+nhd] ,sls gh lkjk fnu--- cl ,sls gh--A* vkixk us dgkA ^D;¨a D;k g¨ x;k \* vftaD; us iwNkA ^dqN ugha] cl vkt ;wa gh vPNk yx jgk--- vkt o¨ lc dqN ugha] cl ;wa gh--* vkixk us rfd;s ij j[ks vftaD; ds ck;lSIl ij lj j[k fn;k v©j ç;kl dj dqN v©j lV xà mllsA vftaD; us gkFk d¨ d¨guh ij ls e¨M+ dj vkixk ds lj d¨ gkFk ds ?ksjs esa ys dj /khes ls mlds ekFks d¨ pwe fy;k v©j vka[ksa can dj yhaA n¨u¨a mlh eqæk esa dqN nsj cus jgsA ^;s

tuojh&ekpZ 2013

t+eha pqi gS vkleka pqi gS] fQj ;s /kM+du lh pkj lw D;k gS* xkuk e)e e)e Loj esa ihNs ct jgk FkkA ^vft---* vkixk dk Loj vk;k r¨ vftaD; us vka[ksa [k¨yhaA ^gwa---* vftaD; us mÙkj fn;kA ^D;k ySyk lpeqp cnlwjr Fkh---\* vftaD; ds ck;lSIl ij xky¨a d¨ /khjs ls jxM+rs gq, iwNk vkixk us A ^gka dgrs r¨ ;gh gSaA* vftaD; us vkixk ds cky¨a d¨ nwljs gkFk ls laokjrs gq, dgkA ^v©j etuw cgqr lqna j Fkk---\* vkixk us nwljk ç’u fd;kA ^dgus okys r¨ ;gh dgrs gSaA* vftaD; us dqN eqLdqjkrs gq, dgkA ^v©j fQj Òh o¨ ySyk ls cgqr çse djrk Fkk \* vkixk us iwNkA ^dgkuh esa r¨ ;gh fy[kk gSA* vftaD; dk Loj dqN xgjk g¨ x;kA vkixk us vc d¨Ã ç’u ugha fd;k mlus vka[ksa can dj yhaA ^D;k ckr gS \ vkt lqcg lqcg ySyk etuw D;¨a ;kn vk jgs gSa \* vftaD; us vkixk d¨ pqi g¨rk ns[k 'kjkjr ls iwNkA vkixk us d¨Ã mÙkj ugha nsrs gq, viuk psgjk v©j vkxs ljdk ds vftaD; ds daèks v©j xjnu ds chp Lisl esa j[k fn;k v©j ,d gkFk ls pknj d¨ Åij rd [khap dj n¨u¨a psgj¨a d¨ <kad fn;kA pknj ds vanj va/ksjk v©j 'kkafr Fkh vkSj pknj ds ckgj yrk dk Loj ^fdrus ?kk;y gSa] fdrus fcfLey gSa] bl [k+qnkà esa ,d rw D;k gS] ,d rw D;k gSA* rr

ih-lh- ySc 'kkWi ua- 3&4&5&6] lezkV dkWEIysDl csles.V cl LVS.M ds lkeus] lhg¨j] e/; çns’k 466001 eksa- 9977855399

104