Giáo dục Môi trường Trải nghiệm by People and Nature Reconciliation

HEEP Trung t©m con ngêi vµ thiªn nhiªn

Dù ¸n gi¸o dôc m«i trêng Hµ Néi

Gi¸o Dôc M«i Trêng Tr¶i NghiÖm Lý thuyÕt vµ thùc hµnh cho gi¸o viªn

Hµ néi, 2006

Gi¸o dôc m«i trêng tr¶i nghiÖm: Lý thuyÕt vµ thùc hµnh cho gi¸o viªn Biªn so¹n vµ thiÕt kÕ Trung t©m Con ngêi vµ Thiªn nhiªn

Tham gia biªn so¹n TrÞnh Lª Nguyªn Hoµng Xu©n Thñy NguyÔn ViÖt Dòng

Môc lôc Trang Lêi giíi thiÖu

PhÇn i: C¬ së lý thuyÕt Ch¬ng 1. DÉn nhËp Gi¸o dôc m«i trêng (GDMT) GDMT lµ g×? GDMT nh»m ®¹t ®îc môc ®Ých g×? C¸c c¸ch tiÕp cËn trong GDMT Ch¬ng 2. Gi¸o dôc tr¶i nghiÖm

7 8 9 9 10 11

Kinh nghiÖm lµ g×? Gi¸o dôc tr¶i nghiÖm (GDTN) M« h×nh gi¸o dôc tr¶i nghiÖm C¸c ph¬ng ph¸p gi¸o dôc tr¶i nghiÖm T¹i sao gi¸o dôc tr¶i nghiÖm l¹i mang l¹i hiÖu qu¶ cao? Gi¸o dôc tr¶i nghiªm: Gi¸o viªn sÏ ¸p dông nh thÕ nµo Gi¸o dôc tr¶i nghiÖm vµ GDMT

11 11 11 12 13 13 15

Ch¬ng 3. GDMT vµ gi¸o dôc tr¶i nghiÖm trong bèi c¶nh ViÖt Nam

GDMT trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n C¬ së cho GDMT theo híng tr¶i nghiÖm

16 17

PhÇn II: Thùc hµnh GDMT tr¶i nghiÖm Giíi thiÖu kÕt cÊu cña mçi ho¹t ®éng Çc bíc c¬ b¶n ®Ó tæ chøc mét ho¹t ®éng gi¸o dôc tr¶i nhiÖm Mét sè ®iÓm cÇn lu ý khi thùc hiÖn çc ho¹t ®éng ngoµi líp häc Danh s¸ch çc ho¹t ®éng thùc hµnh gi¸o dôc m«i trêng tr¶i nghiÖm Çc ho¹t ®éng chung Çc ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh tiÓu häc Çc ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh trung häc c¬ së

22 23 24 25 26 42 48

PhÇn III: Th«ng tin tham kh¶o Tµi liÖu gi¸o dôc m«i trêng C¸c trang web h÷u Ých Mét sè tæ chøc liªn quan ®Õn gi¸o dôc vµ b¶o vÖ m«i trêng

61 62 63

o Gi¸

ng tr¶i nghiÖ «i trê m c dô

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

Lêi giíi thiÖu “Gi¸o dôc m«i trêng lµ qu¸ tr×nh t¹o dùng cho con ngêi nh÷ng nhËn thøc vµ mèi quan t©m ®èi víi m«i trêng vµ çc vÊn ®Ò m«i trêng, sao cho mçi ngêi ®Òu cã ®ñ kiÕn thøc, th¸i ®é, ý thøc vµ kü n¨ng ®Ó cã thÓ ho¹t ®éng mét çch ®éc lËp hoÆc phèi hîp, nh»m t×m ra çc gi¶i ph¸p cho çc vÊn ®Ò m«i trêng hiÖn t¹i vµ ng¨n chÆn nh÷ng vÊn ®Ò m«i trêng cã thÓ x¶y ra trong t¬ng lai.” Gi¸o dôc m«i trêng ®îc xem lµ mét c«ng cô quan träng thiÕt yÕu trong çc nç lùc b¶o vÖ m«i trêng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë ViÖt Nam. Nh÷ng kinh nghiÖm ë ViÖt Nam, khu vùc vµ trªn thÕ giíi ®· chØ ra r»ng, gi¸o dôc vµ truyÒn th«ng m«i trêng kh«ng chØ lµ qu¸ tr×nh cung cÊp çc th«ng tin vµ n©ng cao hiÓu biÕt vÒ m«i trêng vµ çc vÊn ®Ò m«i trêng. Nh÷ng ®Ých ®Õn nµy kh«ng ®ñ vµ kh«ng thÓ gióp chóng ta b¶o vÖ ®îc nh÷ng gi¸ trÞ vµ di s¶n cña thiªn nhiªn vµ còng chÝnh lµ mét phÇn hîp thµnh nªn cuéc sèng cña con ngêi. Môc ®Ých cuèi cïng cña çc qu¸ tr×nh gi¸o dôc m«i trêng lµ nh»m gióp ngêi häc thay ®æi hµnh vi, thùc hiÖn nh÷ng g× cã lîi cho m«i trêng, Ýt g©y t¸c h¹i cho m«i trêng. Thay ®æi hµnh vi m«i trêng cña con ngêi lµ mét qu¸ tr×nh khã kh¨n, v× b¶n th©n mçi ç nh©n vµ gia ®×nh ®Òu ph¶i lÖ thuéc vµ sö dông tµi nguyªn thiªn nhiªn hµng ngµy ®Ó duy tr× vµ c¶i thiÖn cuéc sèng cña m×nh. §Ó b¶o tån vµ sö dông tµi nguyªn bÒn v÷ng, con ngêi cÇn hiÓu ®îc gi¸ trÞ, lîi Ých vµ tÇm quan träng cña tµi nguyªn vµ b¶o vÖ tµi nguyªn, cã t×nh c¶m th©n thiÖn vµ th¸i ®é quan t©m ®Õn m«i trêng, biÕt çc kü n¨ng b¶o tån vµ sö dông tµi nguyªn hîp lý, vµ cã cam kÕt vµ tham gia vµo çc hµnh ®éng tù nguyÖn hay cã tæ chøc vÒ b¶o vÖ m«i trêng. Víi mong muèn giíi thiÖu cho çc thÇy c« gi¸o mét híng tiÕp cËn míi trong gi¸o dôc m«i trêng, Dù ¸n gi¸o dôc m«i trêng Hµ Néi phèi hîp víi Trung t©m Con ngêi vµ Thiªn nhiªn biªn so¹n cuèn tµi liÖu “Gi¸o dôc m«i trêng tr¶i nghiÖm: C¬ së lý thuyÕt vµ thùc hµnh cho gi¸o viªn”. Néi dung cña cuèn tµi liÖu nµy bao gåm çc c¬ së lý thuyÕt vµ çc ho¹t ®éng thùc hµnh gi¸o dôc m«i trêng thö nghiÖm. RÊt nhiÒu ho¹t ®éng trong cuèn tµi liÖu nµy ®· ®îc Trung t©m Con ngêi vµ Thiªn nhiªn thö nghiÖm vµ ®iÒu chØnh dùa trªn thùc tÕ gi¶ng d¹y trong trêng häc. Cuèn tµi liÖu híng dÉn gåm cã 3 phÇn chÝnh: PhÇn I C¬ së lý thuyÕt. Giíi thiÖu çc kh¸i niÖm, nguyªn t¾c, lý thuyÕt liªn quan ®Õn gi¸o dôc m«i trêng nãi chung vµ gi¸o dôc m«i trêng tr¶i nghiÖm nãi riªng. Ngoµi ra, néi dung phÇn nµy cßn ®Ò cËp ®Õn gi¸o dôc m«i trêng ë ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ¸p dông gi¸o dôc m«i trêng trong nhµ trêng phæ th«ng hiÖn nay.

gi¸o v

iªn

PhÇn II Thùc hµnh gi¸o dôc m«i trêng tr¶i nghiÖm. PhÇn nµy giíi thiÖu 20 ho¹t ®éng thùc hµnh gi¸o dôc m«i trêng tr¶i nghiÖm, bao gåm 5 ho¹t ®éng cho khèi tiÓu häc, 5 ho¹t ®éng cho khæi trung häc c¬ së, vµ 10 ho¹t ®éng cã thÓ thùc hiÖn chung cho c¶ 2 khèi. PhÇn III Th«ng tin tham kh¶o. Giíi thiÖu mét sè tµi liÖu liªn quan ®Õn gi¸o dôc m«i trêng xuÊt b¶n b»ng tiÕng ViÖt, c¸c ®Þa chØ website h÷u Ých, vµ c¸c tæ chøc cã ho¹t ®éng liªn quan ®Õn gi¸o dôc m«i trêng vµ b¶o vÖ m«i trêng.

Cuèn tµi liÖu nµy hy väng sÏ lµ mét nguån tham kh¶o cã Ých cho çc thÇy c« gi¸o trong viÖc n©ng cao nhËn thøc vµ thay ®æi hµnh vi cña häc sinh vÒ çc vÊn ®Ò m«i trêng. Th«ng qua nh÷ng ho¹t ®éng gîi ý ë ®©y, mong r»ng çc em häc sinh sÏ hiÓu thªm vÒ m«i trêng vµ thÕ giíi tù nhiªn xung quanh vµ cã th¸i ®é, hµnh vi tÝch cùc nh»m gãp søc b¶o vÖ m«i trêng sèng chung. Chóng t«i rÊt mong muèn nhËn ®îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp vµ gîi ý tõ çc thÇy c« gi¸o khi tham kh¶o vµ thùc hiÖn çc ho¹t ®éng cã trong Ên phÈm nµy. Xin ch©n thµnh çm ¬n. Ban biªn so¹n. Hµ Néi, 2006.

PHÇN I C¥ Së Lý THUYÕT

o Gi¸

ng tr¶i nghiÖ «i trê m c dô

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ch¬ng 1

DÉn nhËp Con ngêi chóng ta ®· tån t¹i vµ tiÕn ho¸ kh«ng ngõng trªn Tr¸i ®Êt h¬n 2 triÖu n¨m. Víi trÝ tuÖ vµ lao ®éng loµi ngêi ®· dùa vµo thiªn nhiªn ®Ó tån t¹i, s¸ng t¹o ra nh÷ng nÒn v¨n minh ®éc ®¸o, cïng ®Êu tranh víi thiªn nhiªn v× cuéc chiÕn sinh tån qua chiÒu dµi lÞch sö tiÕn hãa cña m×nh. Hai triÖu n¨m qua, thiªn nhiªn ®· bao dung che chë cho loµi ngêi chóng ta sinh s«i vµ ph¸t triÓn. Con ngêi, víi trÝ tuÖ ph¸t triÓn vît bËc so víi c¸c loµi kh¸c trong sinh giíi, ®· vµ ®ang thay ®æi Tr¸i ®Êt víi tèc ®é vò b·o. Hai triÖu n¨m tuæi, loµi ngêi ®· biÕn ®æi hoµn toµn hÖ sinh th¸i cña hµnh tinh. §ªm ®ªm, nh×n tõ vò trô, Tr¸i ®Êt vÉn lung linh ¸nh ®iÖn cña sù sèng v¨n minh. ThÕ nhng, sù phån vinh cña loµi ngêi l¹i lµ mèi nguy hiÓm ®Õn sù tån vong cña mu«n loµi kh¸c trong sinh giíi. Mçi ngµy qua ®i, cã ®Õn h¬n 137 loµi biÕn mÊt khái Tr¸i ®Êt, vµ nh vËy, mçi n¨m cã ®Õn h¬n 50.000 loµi vÜnh viÔn kh«ng 1 cßn tån t¹i . Tèc ®é tuyÖt chñng nµy ®îc ®¸nh gi¸ lµ nhanh gÊp 1000 lÇn so víi tèc ®é tuyÖt chñng tù nhiªn. Loµi ngêi bÞ coi lµ thñ ph¹m chÝnh! ¤ nhiÔm m«i trêng - s¶n phÈm cña nÒn v¨n minh chóng ta, ®ang ph¸ vì sù c©n b»ng tù nhiªn cña hÖ sinh th¸i Tr¸i ®Êt. §Õn nöa sau thÕ kû 20, nhiÒu nhµ khoa häc vµ nhµ t tëng trªn thÕ giíi ®· lªn tiÕng c¶nh b¸o vÒ mèi th¸ch thøc gay g¾t gi÷a mét bªn lµ nhu cÇu khai th¸c c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phôc vô cho sù phån vinh, vµ mét bªn lµ nguy c¬ ®æ vì cña hÖ sinh th¸i mµ hËu qu¶ sÏ ®e däa ®Õn sù tån vong cña chÝnh loµi ngêi chóng ta. Ngêi tiªn phong rung tiÕng chu«ng c¶nh tØnh víi nh©n lo¹i vÒ nh÷ng nguy c¬ m«i trêng lµ nhµ n÷ khoa häc ngêi Mü Rachel Carson. Cuèn s¸ch “Dßng suèi im lÆng” (Silent Spring) cña bµ xuÊt b¶n n¨m 1962 ®îc coi lµ khëi nguån cña phong trµo b¶o vÖ m«i trêng hiÖn ®¹i.

1 Nguån: Global Biodiversity Assessment. UNEP. Cambridge University Press, 1995

Nh÷ng thËp niªn cuèi thÕ kû 20, vÊn ®Ò m«i trêng ®· ®îc ®Æt vµo çc ch¬ng tr×nh nghÞ sù cña toµn cÇu. L·nh ®¹o çc quèc gia trªn thÕ giíi dÇn dÇn cã çc ®éng th¸i tÝch cùc h¬n ®Ó ®i ®Õn cam kÕt ph¸t triÓn kinh tÕ ®i ®«i víi b¶o vÖ m«i trêng. “M«i trêng” ®· cã mÆt trong çc diÔn ®µn khoa häc, kü thuËt, v¨n hãa, x· héi, chÝnh trÞ, ®¹o ®øc, ph¸p luËt. Nh»m ®èi phã víi sù suy tho¸i m«i trêng do çc ho¹t ®éng cña con ngêi g©y ra, ngay tõ n¨m 1972 mét Héi nghÞ Liªn chÝnh phñ vÒ M«i trêng nh©n v¨n ®· ®îc tæ chøc t¹i thñ ®« Stockholm (Thôy §iÓn). T¹i diÔn ®µn nµy, çc nguy c¬ vÒ sö dông qu¸ møc tµi nguyªn thiªn nhiªn phôc vô s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ « nhiÔm m«i trêng ®· ®îc c¶nh b¸o, ®ång thêi yªu cÇu gi¸o dôc con ngêi tiÕt kiÖm tµi nguyªn, nhÊt lµ tµi nguyªn kh«ng t¸i t¹o ®· ®îc cam kÕt. Hai m¬i n¨m sau, n¨m 1992, t¹i Héi nghÞ Thîng ®Ønh vÒ M«i trêng vµ Ph¸t triÓn do Liªn hîp quèc tæ chøc t¹i thµnh phè Rio de Janeiro (Braxin) çc quèc gia trªn toµn cÇu ®· cam kÕt ph¸t triÓn bÒn v÷ng (cßn gäi lµ NghÞ sù 21), t¨ng cêng b¶o vÖ çc hÖ sinh th¸i rõng l¸ phæi xanh cña Tr¸i ®Êt, tham gia thùc hiÖn C«ng íc ®a d¹ng sinh häc, C«ng íc biÕn ®æi khÝ hËu (gi¶m lîng khÝ th¶i g©y ra hiÖn tîng hiÖu øng nhµ kÝnh) vµ chèng sa m¹c hãa. KhuyÕn khÝch sù tham gia vµ gi¸o dôc ngêi d©n ®· ®îc x¸c ®Þnh lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c chñ ®¹o cña çc nç lùc nãi trªn. Tuy nhiªn, v« sè nh÷ng khã kh¨n vµ th¸ch thøc ®· c¶n trë viÖc thùc hiÖn çc cam kÕt quèc tÕ nãi trªn. Sau 10 n¨m thùc hiÖn ch¬ng tr×nh NghÞ sù 21, vÊn ®Ò m«i trêng ngµy cµng trë nªn nguy cÊp h¬n, ®e däa cuéc sèng cña h¬n mét nöa d©n sè thÕ giíi, nhÊt lµ ë çc níc nghÌo; ®Æc biÖt lµ mÊt m¸t ®a d¹ng sinh häc, « nhiÔm nguån níc vµ kh«ng khÝ, vµ tµi nguyªn c¹n kiÖt. V× thÕ, t¹i Héi nghÞ Thîng ®Ønh vÒ Ph¸t triÓn bÒn v÷ng n¨m 2002

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

t¹i Gi«-han-nÐt-bít (Nam Phi), çc níc trªn thÕ giíi ®· thiÕt lËp l¹i lé tr×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng ph¶i g¾n liÒn víi xãa ®ãi gi¶m nghÌo, b¶o vÖ m«i trêng vµ ®a d¹ng sinh häc, ®Èy m¹nh gi¸o dôc, c¶i thiÖn y tÕ, t¨ng cêng sù tham gia, hîp t¸c vµ chia sÎ, v.v… Tuy nhiªn, con ®êng ®i ®Õn mét thÕ giíi ph¸t triÓn bÒn v÷ng cßn kh¸ xa, ®ßi hái ph¶i cã sù thay ®æi m¹nh mÏ trong ý thøc hÖ chung cña tÊt c¶ mäi ngêi. T©m lý xem con ngêi ®øng trªn thiªn nhiªn ®Ó khai th¸c vµ “c¶i t¹o thiªn nhiªn”, th¸i ®é ®èi xö tµn b¹o víi thiªn nhiªn, mÆc nhiªn c«ng nhËn “quyÒn sinh s¸t” cña con ngêi ®èi víi mu«n loµi vÉn ®ang tån t¹i trong gèc rÔ v¨n hãa nh©n lo¹i. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cèt lâi ®Ó b¶o vÖ ®îc m«i trêng vµ thiªn nhiªn ®ã lµ con ngêi ph¶i hiÓu ®Çy ®ñ vµ ®¸nh gi¸ ®îc gi¸ trÞ cña chóng thiªn nhiªn kh«ng chØ cã gi¸ trÞ phôc vô môc ®Ých s¶n xuÊt, tiªu thô vµ tiªu dïng cña con ngêi. §Ó ®¹t ®îc ®iÒu nµy, con ngêi ph¶i ®îc trang bÞ kiÕn thøc, hiÓu biÕt vµ tr¶i nghiÖm vÒ m«i trêng, vÒ t¸c ®éng cña ngêi ®èi víi thiªn nhiªn, vÒ th¸i ®é, ®¹o ®øc vµ tr¸ch nhiÖm m«i trêng. Víi çch tiÕp cËn nh vËy, gi¸o dôc m«i trêng lu«n ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong nhiÖm vô “thay ®æi” nhËn thøc, th¸i ®é, tr¸ch nhiÖm vµ hµnh vi cña çc ç nh©n, tæ chøc vµ céng ®ång ®èi víi m«i trêng, v× mét t¬ng lai thÞnh vîng vÒ kinh tÕ, hµi hßa vÒ x· héi, vµ bÒn v÷ng vÒ m«i trêng, cho c¶ thÕ hÖ hiÖn t¹i vµ t¬ng lai.

c«ng nhËn t¹i Héi nghÞ Liªn chÝnh phñ vÒ M«i trêng nh©n v¨n lÇn ®Çu tiªn ®îc tæ chøc t¹i thñ ®« Stockholm cña Thôy §iÓn. Nh÷ng ho¹t ®éng nh vËy ®· lµm tiÒn ®Ò cho UNESCO chñ tr× tæ chøc Héi nghÞ Liªn chÝnh phñ lÇn thø nhÊt vÒ GDMT t¹i Tbilisi (Grudia) n¨m 1977, t¹o ®µ cho ho¹t ®éng GDMT kh¾p toµn cÇu.

Gi¸o s Patrick Geddes (1854 - 1932) lµ nhµ thùc vËt häc ngêi Scotland. ¤ng lµ ngêi ®i tiªn phong trong lÜnh vùc quy ho¹ch thÞ trÊn vµ n«ng th«n. N¨m 1892, «ng ®· chØ ra mèi liªn hÖ gi÷a chÊt lîng m«i trêng vµ

Gi¸o dôc m«i trêng Kh¸i niÖm gi¸o dôc m«i trêng (GDMT) xuÊt ph¸t tõ níc Anh, do Gi¸o s Patrick Geddes khëi xíng tõ rÊt sím ë cuèi thÕ kû 19. Tuy nhiªn, kh¸i niÖm nµy thùc sù ®îc sö dông nhiÒu tõ gi÷a nh÷ng n¨m 1960 2. Mét trong nh÷ng nh©n tè chÝnh thóc ®Èy sù ph¸t triÓn GDMT ë nhiÒu níc chÝnh lµ c¸c sù kiÖn vµ phong trµo quèc tÕ vÒ m«i trêng do Liªn hîp quèc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ khëi xíng, dÉn ®Çu lµ Tæ chøc Gi¸o dôc, Khoa häc vµ V¨n hãa Liªn hîp quèc (UNESCO). N¨m 1972, kh¸i niÖm “gi¸o dôc m«i trêng” ®îc chÝnh thøc

Nguån: Gi¸o dôc b¶o tån cã sù tham gia cña céng ®ång. Mataraso M., Maurits Servaas, vµ Irma Allen. WWF Ch¬ng tr×nh §«ng D¬ng 2004

chÊt lîng gi¸o dôc. Thµnh c«ng lín nhÊt cña «ng lµ ®· b¾c chiÕc cÇu nèi gi÷a khoa häc sinh häc vµ khoa häc x· héi. ¤ng lµ mét trong nh÷ng ngêi ®Çu tiªn thùc hiÖn ý tëng t¹o c¬ héi cho ngêi häc tiÕp xóc trùc tiÕp víi m«i trêng xung quanh.

o Gi¸

ng tr¶i nghiÖ «i trê m c dô

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

B¶ng díi ®©y tãm lîc mét sè sù kiÖn vµ phong trµo m«i trêng quèc tÕ chñ yÕu trong nöa cuèi thÕ kû 20 g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña GDMT trªn toµn thÕ giíi.

N¨m

Sù kiÖn

§Þa ®iÓm

1970 Héi th¶o quèc tÕ vÒ GDMT do HiÖp héi quèc tÕ vÒ b¶o tån thiªn nhiªn (IUCN) tæ chøc 1972 Héi nghÞ Liªn chÝnh phñ vÒ M«i trêng nh©n v¨n

Carson, bang Nevada ( Hoa Kú) Stockholm (Thôy §iÓn)

1975 Héi th¶o quèc tÕ vÒ GDMT

Belgrade (Nam T cò)

1977 Héi nghÞ Liªn chÝnh phñ lÇn thø Tbilisi (Grudia) nhÊt vÒ GDMT 1987 Héi nghÞ Liªn chÝnh phñ lÇn thø Matxc¬va hai vÒ GDMT (Nga) 1992 Héi nghÞ Liªn hîp quèc vÒ M«i trêng vµ Ph¸t triÓn

Rio de Janeiro (Braxin)

§Æc ®iÓm Mét sè kh¸i niÖm GDMT ®îc ®Ò xuÊt ChÝnh thøc c«ng nhËn kh¸i niÖm GDMT; thµnh lËp Ch¬ng tr ×nh m«i tr êng Liªn hîp quèc (UNEP) X©y dùng Ch¬ng tr ×nh GDMT quèc tÕ do UNEP vµ UNESCO chñ tr× trong khu«n khæ HiÕn ch¬ng Belgrade §¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña GDMT, ®a ra tuyªn ng«n vµ khuyÕn nghÞ vÒ GDMT §¸nh gi¸ kÕt qu¶ 10 n¨m thùc hiÖn GDMT vµ x©y dùng c¸c u tiªn vÒ GDMT cho thËp kû 90. Ch¬ng 36 cña Ch¬ng tr ×nh NghÞ sù 21 ®Ò xuÊt GDMT nh lµ mét yÕu tè liªn ngµnh.

Gi¸o dôc m«i trêng (GDMT) lµ g×? Héi nghÞ Liªn chÝnh phñ lÇn thø nhÊt vÒ GDMT do Tæ chøc Gi¸o dôc, Khoa häc vµ V¨n hãa cña Liªn hîp quèc (UNESCO) tæ chøc t¹i Tbilisi (Grudia) n¨m 1977 ®· ®a ra kh¸i niÖm GDMT nh sau: GDMT lµ qu¸ tr×nh t¹o dùng cho con ngêi nh÷ng nhËn thøc vµ mèi quan t©m ®èi víi m«i trêng vµ çc vÊn ®Ò m«i trêng, sao cho mçi ngêi ®Òu cã ®ñ kiÕn thøc, th¸i ®é, ýý thøc vµ kü n¨ng ®Ó cã thÓ ho¹t ®éng mét çch ®éc lËp hoÆc phèi hîp, nh»m t×m ra çc gi¶i ph¸p cho çc vÊn ®Ò m«i trêng hiÖn t¹i vµ ng¨n chÆn nh÷ng vÊn ®Ò m«i trêng cã thÓ x¶y ra trong t¬ng lai.

3. Th¸i ®é: khuyÕn khÝch ç nh©n vµ céng ®ång t«n träng vµ quan t©m ®Õn m«i trêng, thóc giôc hä tham gia tÝch cùc vµo viÖc b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i trêng 4. Kü n¨ng: ®µo t¹o vµ cung cÊp cho ç nh©n vµ céng ®ång çc kü n¨ng vÒ x¸c ®Þnh, dù ®o¸n, ng¨n ngõa vµ gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò m«i trêng. 5. Sù tham gia: t¹o ra çc c¬ héi cho ç nh©n vµ céng ®ång tham gia tÝch cùc trong viÖc gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò m«i trêng vµ ®a ra çc quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n trong viÖc øng xö víi m«i trêng

GDMT nh»m ®¹t ®îc môc tiªu g×? 1. KiÕn thøc: cung cÊp cho ç nh©n vµ céng ®ång nh÷ng kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt c¬ b¶n vÒ m«i trêng, çc vÊn ®Ò m«i trêng, vµ mèi quan hÖ phô thuéc lÉn nhau gi÷a con ngêi vµ m«i trêng. 2. NhËn thøc: thóc ®Èy ç nh©n vµ céng ®ång t¹o dùng sù nhËn thøc, gi¸ trÞ vµ nh¹y c¶m ®èi víi m«i trêng vµ çc vÊn ®Ò vÒ m«i trêng.

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Çc çch tiÕp cËn trong GDMT? §Ó ®¹t ®îc 5 môc tiªu nãi trªn, GDMT cÇn kÕt hîp mét çch toµn diÖn ba çch tiÕp cËn: Gi¸o dôc vÒ m«i trêng, Gi¸o dôc trong m«i trêng vµ Gi¸o dôc v× m«i trêng. 1. Gi¸o dôc vÒ m«i trêng: nh»m cung cÊp cho ngêi häc nh÷ng kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt thùc tÕ vÒ m«i trêng, çc vÊn ®Ò m«i trêng, vµ t¸c ®éng cña con ngêi ®Õn m«i trêng. 2. Gi¸o dôc trong m«i trêng: sö dông m«i trêng nh mét ph¬ng tiÖn gi¸o dôc (hay mét

GI¸O DôC VÒ M¤I TR¦êNG

KHÝA C¹NH THÈM Mü

phßng thÝ nghiÖm tù nhiªn) nh»m cung cÊp çc kiÕn thøc vµ kü n¨ng b¶o vÖ m«i trêng. Çch tiÕp cËn nµy gióp ngêi häc ph¸t triÓn çc gi¸ trÞ ç nh©n vµ h×nh thµnh nh÷ng th¸i ®é tÝch cùc ®èi víi m«i trêng. 3. Gi¸o dôc v× m«i trêng: x©y dùng ý thøc vµ sù quan t©m s©u s¾c ®Õn m«i trêng sèng cña con ngêi, ®ång thêi t¨ng cêng tr¸ch nhiÖm cña con ngêi trong viÖc ch¨m sãc vµ b¶o vÖ m«i trêng sèng cña chÝnh m×nh. B»ng çch nµy sÏ khuyÕn khÝch ngêi häc hµnh ®éng nh»m mang lîi Ých cho m«i trêng.

Sù quan t©m

KHÝA C¹NH §¹O §øC

KiÕn thøc Th¸i ®é Kü n¨ng Kinh nghiÖm

Hµnh ®éng

KHÝA C¹NH TR¶I NGHIÖM

GI¸O DôC TRONG M¤I TR¦êNG

GI¸O DôC V× M¤I TR¦êNG

o Gi¸

ng tr¶i nghiÖ «i trê m c dô

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ch¬ng II

Gi¸o dôc tr¶i nghiÖm Kinh nghiÖm lµ g×?

Tõ Kinh nghiÖm nh»m diÔn ®¹t b¶n chÊt çc sù viÖc hoÆc sù kiÖn mµ mét ç nh©n hoÆc nhãm ngêi cô thÓ ®· tr¶i qua trong ®êi sèng hµng ngµy hoÆc trong cuéc ®êi m×nh. Kinh nghiÖm kh«ng ph¶i lµ viÖc g× ®· x¶y ra víi mét ç nh©n, mµ lµ ç nh©n ®ã ®· lµm g× hay ph¶n øng (tr¶i nghiÖm) thÕ nµo víi viÖc x¶y ra víi m×nh.

Gi¸o dôc tr¶i nghiÖm ChØ cã c¸ch häc dùa trªn tù kh¸m ph¸ b¶n th©n hoÆc tù lÜnh héi th× míi gióp con ngêi thay ®æi c¨n b¶n hµnh vi cña m×nh B¶n chÊt cña nã chÝnh lµ sù tr¶i nghiÖm. (Carl Rogers) Kh«ng thÓ gi¸o huÊn ngêi kh¸c vÒ kinh nghiÖm nÕu ngêi ®ã kh«ng häc tr¶i nghiÖm. (Adam Phillips)

Häc qua kinh nghiÖm lµ g×? 3 Lµ qu¸ tr×nh ngêi häc t¹o dùng kiÕn thøc, kü n¨ng vµ quan ®iÓm vÒ gi¸ trÞ cho tõ viÖc tr¶i nghiÖm trùc tiÕp cña chÝnh b¶n th©n. Häc tËp qua kinh nghiÖm gåm cã hai h×nh thøc häc tËp kh¸c nhau: tù häc vµ gi¸o dôc tr¶i nghiÖm. Nã thÓ hiÖn sù trëng thµnh vµ thµnh c«ng cña çc ç nh©n vµ nhãm ngêi qua chu tr×nh: LÜnh héi - Hµnh ®éng - Ph¶n ¸nh - LÜnh héi ®Ó ®¹t ®îc kinh nghiÖm. 1. Tù häc: ®ång nghÜa víi gi¸o dôc kh«ng chÝnh thøc hoÆc tù gi¸o dôc lµ h×nh thøc häc tËp do ngêi häc tù tæ chøc cho b¶n th©n, ph¶n ¸nh qua sù tham gia trùc tiÕp cña chÝnh ngêi häc tr¶i nghiÖm víi çc sù viÖc, sù kiÖn cña cuéc sèng diÔn ra hµng ngµy. 2. Gi¸o dôc tr¶i nghiÖm hay häc tËp qua kinh nghiÖm dùa trªn çc ho¹t ®éng cã híng dÉn. Lµ h×nh thøc häc tËp g¾n liÒn víi çc ho¹t ®éng cã sù chuÈn bÞ ban ®Çu vµ cã ph¶n håi, trong ®ã ®Ò cao kinh nghiÖm chñ quan cña ngêi häc. 3 Smith, M. K. (2003). Introduction to informal education. the encyclopedia of informal education, http://www.infed.org/i-intro.htm

Nh vËy, trong h×nh thøc häc tËp nµy, gi¸o viªn chØ ®ãng vai trß lµ ngêi híng dÉn vµ thóc ®Èy viÖc trùc tiÕp tr¶i nghiÖm cña häc sinh, ®¶m b¶o qu¸ tr×nh häc tËp vµ lÜnh héi kiÕn thøc cña häc sinh cã ý nghÜa vµ l©u dµi. Gi¸o dôc tr¶i nghiÖm thêng ®èi lËp víi h×nh thøc häc tËp truyÒn thèng (gi¸o dôc theo kiÓu gi¸o huÊn) khi vai trß cña gi¸o viªn chØ lµ truyÒn ®¹t th«ng tin vµ kiÕn thøc cho häc sinh theo mét chiÒu.

M« h×nh gi¸o dôc tr¶i nghiÖm Gi¸o dôc tr¶i nghiÖm cã tÝnh chÊt lµ mét qu¸ tr×nh, trong ®ã kinh nghiÖm cña ngêi häc ®îc tÝch lòy vµ ph¶n håi th«ng qua nh÷ng kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt míi mµ hä tiÕp thu ®îc. HÇu hÕt çc m« h×nh gi¸o dôc tr¶i nghiÖm ®Òu cã tÝnh tuÇn hoµn vµ chu kú víi ba pha/giai ®o¹n c¬ b¶n: (1) Kinh nghiÖm ®· cã hoÆc Bèi c¶nh míi (2) Ph¶n håi kinh nghiÖm (3) Thö nghiÖm. Trong ®ã, kinh nghiÖm ®· cã g¾n liÒn víi bèi c¶nh (cò) mµ ngêi häc ®· tr¶i qua hoÆc çc sù viÖc, sù kiÖn míi mµ ngêi häc ph¶i øng xö. Ph¶n håi kinh nghiÖm x¶y ra khi ngêi häc sö dông kinh nghiÖm ®· cã cña m×nh ®Ó xö lýý çc sù viÖc, sù kiÖn ®ang x¶y ra (ph¶n håi), vµ t¹o ra nh÷ng hiÓu biÕt míi. Giai ®o¹n thö nghiÖm t¬ng øng víi viÖc ngêi häc ¸p dông nh÷ng kiÕn thøc/kinh nghiÖm võa míi lÜnh héi (giai ®o¹n 2) vµo çc bèi c¶nh hoÆc sù viÖc míi, vµ kinh nghiÖm cø thÕ ®îc t¹o ra. V× thÕ, gi¸o dôc tr¶i nghiÖm lu«n ®îc h×nh dung nh mét “m« h×nh häc tËp”, trong ®ã nã ®îc khëi ®éng b»ng kinh nghiÖm (s½n cã) ban ®Çu, sau ®ã tiÕp tôc bëi çc qu¸ tr×nh ph¶n håi, th¶o luËn, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ kinh nghiÖm. M« h×nh Gi¸o dôc tr¶i nghiÖm cña David Kolb 2 (1984) ®îc biÕt ®Õn kh¸ réng r·i trªn thÕ giíi. 4 http://www.infed.org/biblio/b-explrn.htm

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn David A. Kolb

Kinh nghiÖm cô thÓ Quan s¸t vµ ph¶n håi

Thö nghiÖm chñ ®éng

H×nh thµnh kh¸i niÖm trõu tîng

Kolb (1984)

¤ng ®· x©y dùng nªn mét m« h×nh häc tËp qua kinh nghiÖm lµ mét chu tr×nh tuÇn hoµn h×nh xo¾n èc gåm cã bèn giai ®o¹n, trong ®ã ngêi häc thö nghiÖm vµ ®iÒu chØnh çc kh¸i niÖm míi nh lµ kÕt qu¶ cña çc ho¹t ®éng ph¶n håi vµ h×nh thµnh kh¸i niÖm (xem h×nh). Giai ®o¹n mét khëi ®Çu b»ng mét Kinh nghiÖm (cßn gäi lµ Kinh nghiÖm cô thÓ hay Kinh nghiÖm ®· cã); giai ®o¹n hai lµ ho¹t ®éng ph¶n håi (cßn gäi lµ Quan s¸t vµ Ph¶n håi). Nh÷ng ph¶n håi nµy ®îc tÝch lòy trë thµnh mét lýý thuyÕt hoÆc gi¶ ®Þnh míi (cßn gäi lµ H×nh thµnh kh¸i niÖm trõu tîng), vµ cuèi cïng, çc gi¶ ®Þnh nµy l¹i ®îc kiÓm nghiÖm trong çc t×nh huèng míi (cßn gäi lµ Thö nghiÖm chñ ®éng). Theo David Kolb, trong m« h×nh cña «ng, ngêi häc cã thÓ tiÕp cËn t¹i bÊt cø giai ®o¹n nµo

David A. Kolb, ngêi Mü, sinh n¨m 1939, lµ Gi¸o s chuyªn ngµnh Hµnh vi Tæ chøc cña Trêng ®¹i häc Qu¶n lýý Weatheread (Hoa Kú) tõ n¨m 1976. ¤ng tèt nghiÖp vµ lÊy b»ng Cö nh©n Khoa häc X· héi t¹i trêng Knox College n¨m 1961, b»ng Th¹c sÜ n¨m 1964 vµ b»ng TiÕn sÜ n¨m 1967 cïng t¹i trêng §H Harvard. N¨m 1984 «ng xuÊt b¶n c«ng tr×nh nghiªn cøu cña m×nh vÒ Gi¸o dôc tr¶i nghiÖm. Bªn c¹nh ®ã, «ng cã nhiÒu ®ãng gãp cho c¸c nghiªn cøu lýý thuyÕt vÒ hµnh vi tæ chøc. LÜnh vùc quan t©m cña «ng bao gåm gi¸o dôc tr¶i nghiÖm, thay ®æi cña c¸ nh©n vµ x· héi, ph¸t triÓn nghÒ nghiÖp, vµ gi¸o dôc chuyªn nghiÖp.

trong bèn giai ®o¹n cña chu tr×nh häc. Tuy nhiªn, con ngêi nªn b¾t ®Çu qu¸ tr×nh häc tËp cña m×nh b»ng mét hµnh ®éng cô thÓ, sau ®ã quan s¸t t¸c ®éng cña ho¹t ®éng ®ã trong bèi c¶nh thùc tÕ. Bíc tiÕp theo sÏ gióp hiÓu çc t¸c ®éng trong çc t×nh huèng cô thÓ ®Ó thÊy r»ng nÕu ho¹t ®éng t¬ng tù x¶y ra nh trong bèi c¶nh nh ban ®Çu th× cã thÓ dù ®o¸n çc diÔn biÕn tiÕp theo. Bíc thø ba sÏ lµ h×nh thµnh hiÓu biÕt vÒ çc nguyªn lý chung t¬ng øng víi çc t×nh huèng cô thÓ. Bíc cuèi cïng lµ viÖc ¸p dông çc hiÓu biÕt ®ã vµo hoµn c¶nh míi th«ng qua çc hµnh ®éng ë ph¹m vi cã tÝnh phæ biÕn nhÊt. Trong thùc tÕ, diÔn tiÕn cña qu¸ tr×nh häc tËp qua kinh nghiÖm cã thÓ ®îc m« h×nh hãa nh mét h×nh xo¾n èc hoÆc vßng trßn.

C¸c ph¬ng ph¸p gi¸o dôc tr¶i nghiÖm 5

Theo Jane Henry (1989) , trong thùc tÕ gi¸o dôc tr¶i nghiÖm cã nhiÒu ý nghÜa vµ çch thùc hµnh ®îc kh¸i qu¸t trong h×nh díi ®©y. Chó träng ph¸t triÓn ç nh©n Häc tËp mét çch ®éc lËp Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Ho¹t ®éng dù ¸n

C¸C PH¦¥NG PH¸P GI¸O DôC TR¶I NGHIÖM

Dùa trªn c¸c ho¹t ®éng

Phi truyÒn thèng

§Þnh híng thùc hµnh vµ cã tÝnh céng ®ång

Thay ®æi vÒ mÆt x· héi

Häc tËp cã tÝnh chän läc

5 Henry, Jane (1989) Meaning and Practice in Experiential Learning. In Susan Weil and Ian McGill (eds) Making Sense of Experiential Leaning, SRHE&OU Press, Milton Keynes, 1989.

o Gi¸

T¹i sao gi¸o dôc tr¶i nghiÖm mang l¹i hiÖu qu¶ cao? Theo Luckner & Nadler (1989) 6 , gi¸o dôc tr¶i nghiÖm cã nh÷ng u thÕ nh sau: w §¶m b¶o sù b×nh ®¼ng (gi÷a ngêi häc víi nhau; gi÷a ngêi häc víi gi¸o viªn) w Ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ (häc tËp) nhanh chãng w Gi¶i táa søc ú w Kü n¨ng häc tËp cã tÝnh ®Þnh híng w Thêi gian ®¶m b¶o ngêi häc lÜnh héi kiÕn thøc ®îc rót ng¾n w Häc tËp dùa trªn kh¶ n¨ng cña ngêi häc w Lu«n t¹o ra sù “th¸ch thøc” ®Ó hÊp dÉn ngêi häc (cã cao trµo) w Ngêi häc lu«n ë tr¹ng th¸i vËn ®éng (c¬ häc) w Ngêi häc dÔ t×m thÊy “tiÕng nãi chung” w KhuyÕn khÝch ngêi häc vît qua khã kh¨n w KhuyÕn khÝch häc sinh béc lé c¸c ®iÓm m¹nh cña b¶n th©n w Kh«ng khÝ häc tËp vui vÎ

ng tr¶i nghiÖ «i trê m c dô

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

¸p dông çch tiÕp cËn nh trªn sÏ gióp häc sinh tr¶i nghiÖm b»ng çc ho¹t ®éng cô thÓ, ®em l¹i c¬ héi cho çc em t¹o dùng sù tù tin vµ béc lé çc ®iÓm m¹nh còng nh kü n¨ng cña m×nh (nh kü n¨ng l·nh ®¹o, tæ chøc,…). §ång thêi, th«ng qua çc ho¹t ®éng sÏ t¨ng cêng sù tham gia cña häc sinh, nhÊt lµ qua çc ho¹t ®éng th¶o luËn vµ ph¶n håi cña chu tr×nh häc. KÕt hîp çc ph¬ng tiÖn nghe nh×n gióp çc em ghi nhí dÔ dµng h¬n, n©ng cao kü n¨ng quan s¸t, liªn hÖ vµ c¶m nhËn çc h×nh ¶nh.

Mét sè kinh nghiÖm c¬ b¶n cña gi¸o dôc tr¶i nghiÖm 1. Häc sinh tham gia chñ ®éng vµ tÝch cùc

Trong gi¸o dôc tr¶i nghiÖm, häc sinh tham gia mét çch chñ ®éng vµ tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh häc h¬n so víi gi¸o dôc truyÒn thèng. VÝ dô, khi ®Õn vên thó, häc sinh sÏ quan s¸t, t¬ng t¸c vµ lÜnh héi ®îc hµnh vi cña thó nu«i trong vên thó tèt h¬n lµ häc sinh chØ “c¶m nhËn” ®îc qua ®äc s¸ch hoÆc nghe thÇy c« gi¸o nãi Gi¸o dôc tr¶i nghiÖm: Gi¸o viªn sÏ ¸p dông ë trong líp häc. Sù kh¸c biÖt ë ®©y chÝnh lµ häc nh thÕ nµo? sinh biÕt çch ®¸nh gi¸ qua sù tr¶i nghiÖm trùc tiÕp cña b¶n th©n so víi çc th«ng tin/kiÕn thøc “Trong c«ng t¸c gi¸o dôc chóng ta chØ thµnh c«ng khi ®îc truyÒn t¶i mét çch trõu tîng tõ gi¸o khªu gîi ®îc sù thÝch thó cña häc sinh, ®¸nh thøc viªn. ®îc lßng nhiÖt t×nh cña çc em, thóc ®Èy ®îc tÝnh ham hiÓu biÕt cña çc em, t¹o dùng nh÷ng c¶m xóc tèt ®Ñp, vµ thæi bïng lªn kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña çc em” (Gi¸o s Julius Sumner Miller) 7

Gi¸o dôc tr¶i nghiÖm lu«n khuyÕn khÝch häc sinh sö dông nhiÒu gi¸c quan. Nã thu hót vµ g¾n kÕt ngêi häc, t¹o ra çc c¬ héi vµ thµnh c«ng cho häc sinh b»ng nhiÒu ph¬ng ph¸p häc tËp kh¸c nhau. Sö dông çc ph¬ng tiÖn nghe nh×n, khuyÕn khÝch häc sinh vËn ®éng vµ c¶m nhËn b»ng çc gi¸c quan ®Ó l«i kÐo sù chó ý cña häc sinh, nh»m gióp çc em lÜnh héi ®îc nhiÒu th«ng tin, kiÕn thøc vµ kü n¨ng. Çc ho¹t ®éng vËn ®éng lu«n t¹o ra sù thÝch thó, thay ®æi tÝch cùc vµ thµnh c«ng cña tÊt c¶ häc sinh tham gia nhê viÖc ¸p dông vµ phèi hîp çc kiÓu häc tËp kh¸c nhau.

Luckner, J. & Nadler, R. (1997). Processing the experience: Strategies to enhance and generalize learning. Dubuque, IA: Kendall/Hunt.

2. Gi¸o viªn cÇn ®Ò cao nh÷ng kinh nghiÖm cña häc sinh Gi¸o dôc tr¶i nghiÖm chÝnh lµ qu¸ tr×nh häc tËp dùa trªn kinh nghiÖm. Do vËy, gi¸o viªn cÇn ph¶i thÊy r»ng çc môc tiªu gi¸o dôc sÏ ®îc ®¸p øng mét çch cã hiÖu qu¶ khi cho phÐp häc sinh béc lé sù tr¶i nghiÖm cña m×nh ®Ó t¸c ®éng lªn qu¸ tr×nh gi¸o dôc víi sù ®Þnh híng cña gi¸o viªn. Tuy nhiªn, mét sè nhµ gi¸o dôc tr¶i nghiÖm cho r»ng b¶n th©n mçi kinh nghiÖm cña häc sinh còng kh«ng hoµn toµn tèt cho viÖc häc tËp. V× thÕ, viÖc kh¬i gîi mét sè kinh nghiÖm cô thÓ còng sÏ h÷u Ých cho viÖc ®¹t ®îc çc môc tiªu gi¸o dôc nhÊt ®Þnh. 3. Gi¸o dôc tr¶i nghiÖm cã thÓ thùc hiÖn theo nhiÒu çch vµ quy m« kh¸c nhau Gi¸o dôc tr¶i nghiÖm cã thÓ ®îc ¸p dông réng r·i qua nhiÒu chñ ®Ò, m«n häc vµ ph¬ng tiÖn chuyÓn t¶i, ch¼ng h¹n: gi¸o dôc ngo¹i

7 Miller, Julius S. (1992) What is Needed to be a Good Teacher. The Weekend Australian, October 24-25, 1992, pg. 30

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

tiÕp Ø GDTN lµ qu¸ tr×nh g¾n kÕt häc sinh tham gia tÝch cùc vµo mét ho¹t ®éng cô thÓ mµ sÏ cã t¸c ®éng thùc tÕ; vµ lµ çch thøc cã hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó t¹o ra sù thay ®æi tÝch cùc. Ø GDTN sö dông ®ång thêi c¶ bèi c¶nh trong vµ ngoµi trêng häc, cho phÐp häc sinh ¸p dông çc kiÕn thøc ®· häc trong líp vµo ®êi sèng céng ®ång vµ x· héi Ø GDTN lµ qu¸ tr×nh gi¸o dôc dùa trªn viÖc häc tËp tõ kinh nghiÖm trùc tiÕp vµ sö dông tÊt c¶ mäi gi¸c quan khãa, häc t¹i chøc, thùc tËp, hoÆc ho¹t ®éng häc tËp theo nhãm, v.v… 4.Mét sè nhËn ®Þnh vÒ gi¸o dôc tr¶i nghiÖm (GDTN) trong thùc tÕ GDTN kh«ng ph¶i lµ h×nh thøc gi¸o dôc míi mÎ, tù b¶n th©n nã ®· ®îc h×nh thµnh vµ ¸p dông trong ®êi sèng hµng ngµy cña mçi ç nh©n. Trong ph¹m vi nhµ trêng, GDTN híng ®Õn çc môc tiªu gi¸o dôc cô thÓ, phï hîp víi tõng m«n häc, néi dung tõng bµi häc, vµ v× thÕ kh¶ n¨ng ¸p dông GDTN trong nhµ trêng rÊt ®a d¹ng vÒ ph¬ng ph¸p, h×nh thøc vµ quy m«. Díi ®©y lµ tËp hîp mét sè nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vÒ GDTN cña çc nhµ s ph¹m vµ nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c ®µo t¹o. Nh÷ng nhËn ®Þnh nµy ®îc ®óc kÕt l¹i tõ “l¨ng kÝnh” thùc tiÔn ë nhiÒu gãc ®é ®¸nh gi¸ kh¸c nhau vµ sÏ gióp hiÓu râ h¬n vÒ kh¸i niÖm vµ lîi Ých cña GDTN. Ø GDTN lµ mét çch tiÕp cËn cã hÖ thèng liªn quan ®Õn viÖc häc kÕt hîp víi hµnh; häc tõ hµnh ®éng thùc tiÔn; ®ång nghÜa víi çc ho¹t ®éng ngo¹i khãa. Ø GDTN lµ mét qu¸ tr×nh th«ng qua ®ã ngêi häc t¹o dùng kiÕn thøc cho b¶n th©n Ø GDTN cã tÝnh linh ®éng cña ho¹t ®éng nhãm, th¶o luËn, dùa trªn nguyªn lý hîp t¸c; båi dìng kü n¨ng l·nh ®¹o vµ qu¶n lý cho häc sinh Ø GDTN lµ h×nh thøc d¹y häc sö dông triÖt ®Ó ph¬ng ph¸p chuyÓn giao kinh nghiÖm trùc

Ø GDTN t¹o c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn häc vÊn vµ nghÒ nghiÖp cho häc sinh Ø GDTN kh«ng thÓ t¸ch rêi gi¸o dôc truyÒn thèng, chóng bæ sung cho nhau; tuy nhiªn nã kh¸c víi gi¸o dôc truyÒn thèng khi kiÕn thøc ®îc t¹o dùng cho c¶ ç nh©n vµ céng ®ång bëi chÝnh nh÷ng ngêi tham gia häc Ø GDTN ®¶m b¶o sù hç trî cho ph¸t triÓn kü n¨ng chuyªn m«n cña häc sinh Ø GDTN lµ çch tiÕp cËn toµn diÖn, kÕt hîp çc ho¹t ®éng vËn ®éng víi h×nh thµnh t×nh c¶m vµ nhËn thøc x· héi Ø GDTN lµ qu¸ tr×nh trao ®æi liªn tôc, kh«ng khÝ häc tËp thÝch thó vµ vui vÎ.

o Gi¸

ng tr¶i nghiÖ «i trê m c dô

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Gi¸o dôc tr¶i nghiÖm vµ gi¸o dôc m«i trêng Theo Gi¸o s Joy Palmer 8, nh÷ng kinh nghiÖm tÝch cùc h×nh thµnh TRONG m«i trêng cña häc sinh cã tÝnh quyÕt ®Þnh nhÊt ®èi víi sù h×nh thµnh ý thøc vµ mèi quan t©m ®Õn m«i trêng vµ çc vÊn ®Ò m«i trêng. §ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh tr¶i nghiÖm cña häc sinh trong m«i trêng, khi çc em sö dông m«i trêng nh lµ ph¬ng tiÖn ®Ó lÜnh héi kiÕn thøc, thùc hµnh çc kü n¨ng, vµ båi dìng th¸i ®é, ®Ò cao gi¸ trÞ cña m«i trêng còng nh tr¸ch nhiÖm cña b¶n th©n vµ céng ®ång tríc çc vÊn ®Ò m«i trêng. Gi¸o dôc trong m«i trêng chÝnh lµ mét çch tiÕp cËn häc tËp dùa trªn nguyªn lý gi¸o dôc tr¶i nghiÖm th«ng qua çc ho¹t ®éng ngo¹i khãa cña häc sinh diÔn ra ngoµi líp häc. §Þa ®iÓm häc tËp g¾n liÒn víi thiªn nhiªn hoÆc m«i trêng ngoµi líp häc nh vên trêng, c«ng viªn hoÆc khu d©n c, ®êng phè, nhµ m¸y, khu b¶o tån hoÆc vên quèc gia, hå níc hoÆc s«ng suèi, v.v… Trong mét sè trêng hîp, mét sè c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh gi¸o dôc tr¶i nghiÖm trong m«i trêng cã thÓ ®îc tæ chøc trong líp häc. Th«ng qua çc ho¹t ®éng häc tËp ngo¹i khãa trong m«i trêng tù nhiªn häc tõ tr¶i nghiÖm hay hµnh ®éng trùc tiÕp häc sinh sÏ lÜnh héi ®îc çc kiÕn thøc, kh¸i niÖm vµ kü n¨ng vÒ thiªn nhiªn, m«i trêng, çc vÊn ®Ò m«i trêng còng nh çc khÝa c¹nh con ngêi cã liªn quan (kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi). ChÝnh ®iÒu nµy sÏ gióp cho viÖc më réng vµ lµm s©u s¾c thªm ch¬ng tr×nh gi¶ng d¹y trong nhµ trêng. Dùa trªn qu¸ tr×nh gi¸o dôc tr¶i nghiÖm, gi¸o dôc trong m«i trêng kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ häc vÒ m«i trêng hay sinh häc, mµ nã cßn cã thÓ bæ trî cho nhiÒu m«n häc kh¸c trong nhµ trêng phæ th«ng nh: to¸n, hãa häc, vËt lý, kü thuËt n«ng nghiÖp, mü thuËt, v¨n häc, lÞch sö, ®Þa lý, v.v… VÝ dô, gi¸o viªn cã thÓ híng dÉn häc sinh häc to¸n th«ng qua ho¹t ®éng ®o chiÒu cao c©y trong vên trêng ®Ó häc sinh n¾m ®îc çc kh¸i niÖm vµ kü n¨ng vÒ ®o ®¹c, h×nh chiÕu, phÐp tÝnh nh©n chia, v.v…

Palmer, J., Goldstein, W. and Curnow, A. (Eds.) (1995) Planning Education to Care for the Earth. IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK.

VÝ dô vÒ mèi liªn hÖ gi÷a gi¸o dôc tr¶i nghiÖm vµ gi¸o dôc trong m«i trêng nh»m ®¹t ®îc çc môc tiªu häc tËp cña häc sinh: Gi¸o viªn tæ chøc cho mét nhãm häc sinh t×m hiÓu vÒ chÊt lîng níc cña mét dßng s«ng / suèi t¹i ®Þa ph¬ng. Çc em sÏ tiÕn hµnh qu¸ tr×nh ®iÒu tra th«ng qua nhiÒu chuyÕn nghiªn cøu thùc ®Þa dßng s«ng/suèi vµo çc thêi gian kh¸c nhau trong n¨m (theo mïa ch¼ng h¹n) vµ ë nh÷ng vÞ trÝ kh¸c nhau cña con s«ng/suèi ®ã. Çc em cã thÓ tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng nh: lÊy mÉu níc ®Ó ®o ®Õm çc chØ tiªu chÊt lîng níc (pH, nhiÖt ®é, ®é ®ôc, hµm lîng «xi hãa sinh häc, hµm lîng «xi hãa hãa häc, cÆn l¬ löng, v.v…), tèc ®é dßng ch¶y, t×m hiÓu çc loµi thñy sinh vËt, pháng vÊn ngêi d©n sèng gÇn ®ã ®Ó t×m hiÓu vÒ çc nguån g©y « nhiÔm (nÕu cã) còng nh tr¸ch nhiÖm vµ sù tham gia cña hä. TÊt c¶ çc ho¹t ®éng nµy sÏ gióp häc sinh lÜnh héi ®îc çc kiÕn thøc cña çc m«n nh sinh häc, hãa häa, x· héi. §ång thêi, çc em còng ®îc rÌn luyÖn çc kü n¨ng nh quan s¸t, thu tËp th«ng tin, ®o ®Õm vµ ph©n tÝch th«ng tin, pháng vÊn, th¶o luËn, viÕt b¸o ço, v.v… TÊt c¶ çc hiÓu biÕt vµ kü n¨ng nµy sÏ hç trî cho çc em trong viÖc ®Ò xuÊt hoÆc ®a ra çc quyÕt ®Þnh nh»m c¶i thiÖn chÊt lîng dßng s«ng/suèi ®ã.

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ch¬ng III

Gi¸o dôc m«i trêng vµ gi¸o dôc tr¶i nghiÖm trong bèi c¶nh ViÖt Nam Gi¸o dôc m«i trêng trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n G¸o dôc m«i trêng ë ViÖt Nam ®· cã nh÷ng bíc ®i ®Çu tiªn tõ rÊt sím víi nh÷ng thö nghiÖm vµ th¨m dß tõ nh÷ng n¨m 1966-1979. Néi dung vÒ t×nh h×nh m«i trêng cña ®Êt níc Ýt nhiÒu ®îc chuyÓn t¶i trong çc m«n häc nh V¨n häc, Sinh häc, §Þa lý, LÞch sö, vµ Khoa häc thêng thøc. Tuy nhiªn, do cha cã quan ®iÓm b¶o vÖ m«i trêng râ rµng, nh÷ng néi dung nµy vÉn cßn kh¸ Ýt ái vµ cha cã sù thèng nhÊt. Giai ®o¹n 1980 - 1990 ®îc coi lµ giai ®o¹n thö nghiÖm vµ øng dông çc ho¹t ®éng gi¸o dôc m«i trêng qua hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n. N¨m 1980, ®Ò tµi nghiªn cøu cÊp nhµ níc ®Çu tiªn vÒ gi¸o dôc m«i trêng tiÕn hµnh khëi th¶o çc néi dung gi¸o dôc m«i trêng chñ yÕu cho hai m«n Sinh häc vµ §Þa lý ë cÊp phæ th«ng trung häc. Trong giai ®o¹n nµy, gi¸o dôc m«i trêng vÉn cha ®îc thùc sù ®a vµo trong hÖ thèng s¸ch gi¸o khoa. Çc ho¹t ®éng næi bËt trong giai ®o¹n nµy lµ phong trµo TÕt trång c©y vµ x©y dùng vên trêng theo m« h×nh VAC (vên - ao - chuång) ®îc ph¸t ®éng réng r·i trong çc trêng häc trong c¶ níc. Giai ®o¹n tiÕp theo, 1991 - 2002, gi¸o dôc m«i trêng ®· b¾t ®Çu ®îc thö nghiÖm tÝch hîp vµo trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n víi hai dù ¸n quèc gia vÒ gi¸o dôc m«i trêng do Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o phèi hîp cïng Ch¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn hîp quèc thùc hiÖn. Bªn c¹nh çc ho¹t ®éng gi¸o dôc chÝnh quy, çc ho¹t ®éng gi¸o dôc m«i trêng kh«ng chÝnh quy do çc tæ chøc trong vµ ngoµi níc thùc hiÖn ë çc dù ¸n b¶o vÖ m«i trêng vµ b¶o tån thiªn nhiªn còng ®îc tiÕn hµnh ë nhiÒu n¬i. NhiÒu ph¬ng ph¸p vµ çch tiÕp cËn míi vÒ gi¸o dôc m«i trêng ®· ®îc thö nghiÖm ë quy m« võa vµ nhá. ChØ thÞ 36 CT/TW cña Ban ChÊp hµnh Trung

Gi¸o dôc m«i trêng chÝnh quy: ®îc thùc hiÖn th«ng qua hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n, cã thÓ lµ ch¬ng tr×nh b¾t buéc hoÆc tù chän. Néi dung cña ch¬ng tr×nh häc ®îc thiÕt kÕ thèng nhÊt cho mäi ®èi tîng häc trong hÖ thèng gi¸o dôc. Gi¸o dôc m«i trêng kh«ng chÝnh quy: lµ çc ho¹t ®éng gi¸o dôc ngo¹i khãa hoÆc çc häat ®éng ngoµi trêi kh«ng n»m trong hÖ thèng ch¬ng tr×nh gi¶ng d¹y cña nhµ trêng. Çc ho¹t ®éng kh«ng chÝnh quy cã thÓ lµ tham quan, çc ch¬ng tr×nh theo chñ ®Ò t¹i çc trung t©m gi¸o dôc m«i trêng, nghiªn cøu thùc ®Þa, giê häc ngo¹i khãa, v.v. (Gi¸o dôc m«i trêng: Híng dÉn tËp huÊn cho tËp huÊn viªn. Micheal Mataraso vµ NguyÔn ViÖt Dòng. WWF Ch¬ng tr×nh §«ng D¬ng. 2002)

¬ng §¶ng vÒ t¨ng cêng c«ng t¸c b¶o vÖ m«i trêng trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc ban hµnh ngµy 25/6/1998 ®· ®a ra ®Þnh híng cho çc ho¹t ®éng gi¸o dôc m«i trêng vµ t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc thÓ chÕ hãa gi¸o dôc m«i trêng trong giai ®o¹n tiÕp theo. ChØ thÞ nhÊn m¹nh vÊn ®Ò ph¶i “thêng xuyªn gi¸o dôc, tuyªn truyÒn, x©y dùng thãi quen, nÕp sèng vµ çc phong trµo quÇn chóng b¶o vÖ m«i trêng.” Gi¸o dôc m«i trêng ®îc chÝnh thøc thÓ chÕ hãa víi viÖc ban hµnh “ChÝnh s¸ch vµ ch¬ng tr×nh hµnh ®éng gi¸o dôc m«i trêng trong nhµ trêng phæ th«ng giai ®o¹n 2001-2010” cña Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o n¨m 2002. Néi dung chÝnh cña v¨n kiÖn nµy ®Ò cËp ®Õn çc ®Þnh híng: w §a gi¸o dôc m«i trêng vµo ch¬ng tr×nh chÝnh khãa vµ çc ho¹t ®éng ngo¹i khãa cña çc trêng phæ th«ng c¬ së vµ phæ th«ng trung häc, çc ch¬ng tr×nh ®µo t¹o gi¸o viªn chuyªn tu vµ t¹i chøc. wThùc hiÖn gi¸o dôc v× m«i trêng, vÒ m«i trêng, vµ trong m«i trêng. w Cã ng©n s¸ch cho c«ng t¸c qu¶n lý, ph¸t triÓn tµi liÖu vµ ho¹t ®éng liªn quan ®Õn gi¸o dôc m«i

o Gi¸

trêng

w Phèi hîp chÆt chÏ gi÷a nhµ trêng vµ céng ®ång trong viÖc thùc hiÖn gi¸o dôc m«i trêng.

w Gi¸o dôc m«i trêng cÇn phôc vô viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò m«i trêng t¹i chç cña ®Þa ph¬ng.

w Cã çc nghiªn cøu hç trî gi¸o dôc m«i trêng. w Gi¸o dôc m«i trêng trong trêng häc cÇn bao gåm çc ho¹t ®éng phñ xanh trêng häc, c©u l¹c bé häc ®êng, lµm vên, vµ çc ho¹t ®éng thùc hµnh kh¸c. w §èi víi bËc ®¹i häc vµ cao ®¼ng, cÇn x©y dùng gi¸o tr×nh míi tËp trung vµo ph¬ng thøc tiÕp cËn hÖ thèng ®èi víi çc vÊn ®Ò m«i trêng.

ng tr¶i nghiÖ «i trê m c dô

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Môc tiªu gi¸o dôc lµ ®µo t¹o con ngêi ViÖt Nam ph¸t triÓn toµn diÖn, cã ®¹o ®øc, tri thøc, søc khoÎ, thÈm mü vµ nghÒ nghiÖp, trung thµnh víi lý tëng ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi; h×nh thµnh vµ båi dìng nh©n c¸ch, phÈm chÊt vµ n¨ng lùc cña c«ng d©n, ®¸p øng yªu cÇu cña sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc. (§iÒu 2, LuËt Gi¸o dôc do Quèc héi th«ng qua ngµy 14/06/2005). “Ho¹t ®éng gi¸o dôc ph¶i ®îc thùc hiÖn theo nguyªn lý häc ®i ®«i víi hµnh, gi¸o dôc kÕt hîp víi lao ®éng s¶n xuÊt, lý luËn g¾n liÒn víi thùc tiÔn” (§iÒu 3, LuËt Gi¸o dôc do Quèc héi th«ng qua ngµy 14/06/2005)

C¬ së cho gi¸o dôc m«i trêng theo híng tr¶i nghiÖm Gi¸o dôc m«i trêng theo híng tr¶i nghiÖm cßn t¬ng ®èi míi mÎ ë ViÖt Nam. Cho ®Õn thêi ®iÓm hiÖn t¹i, hÇu nh vÉn cha cã nhiÒu m« h×nh thö nghiÖm c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc m«i trêng theo híng cung cÊp nh÷ng kinh nghiÖm thùc tÕ, ®a néi dung bµi gi¶ng g¾n víi c¸c ho¹t ®éng t×m hiÓu thiªn nhiªn vµ m«i trêng. Thùc ra, b¶n th©n “gi¸o dôc m«i trêng” ë ViÖt Nam vÉn cßn trong giai ®o¹n thö nghiÖm, g¾n liÒn víi nhiÖm vô b¶o vÖ m«i trêng ®îc ®Æt ra nh lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt cho sù nghiÖp ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ®Êt níc.

Tuy nhiªn, viÖc thùc hiÖn gi¸o dôc m«i trêng theo híng tr¶i nghiÖm vÉn hoµn toµn cã thÓ thùc hiÖn ®îc trong khu«n khæ néi dung gi¶ng d¹y hiÖn t¹i ë nhµ trêng phæ th«ng. Néi dung vµ ph¬ng ph¸p sö dông trong hÖ thèng s¸ch gi¸o khoa c¶i çch cã híng kh¸ cëi më vµ khuyÕn khÝch sù tham gia cña häc sinh nhiÒu h¬n. Çch tiÕp cËn “lÊy häc sinh lµm trung t©m” ®· ®îc thÓ hiÖn râ nÐt ë trong çch thiÕt kÕ çc bµi häc cña s¸ch gi¸o khoa phæ th«ng. Häc sinh ®îc tham gia trao ®æi, th¶o luËn, quan s¸t, thùc hµnh thÝ nghiÖm nhiÒu h¬n.

Gi¸o dôc m«i trêng phôc vô cho môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ®Êt níc ®· ®îc chÝnh thøc “luËt hãa” víi viÖc Thñ tíng ChÝnh phñ phª duyÖt kÕ ho¹ch ®Ò xuÊt lång ghÐp gi¸o dôc m«i trêng vµo trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n vµo n¨m 2002. Tríc ®ã, Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o vµ Ch¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn hîp quèc (UNDP) ®· phèi hîp thùc hiÖn dù ¸n thÝ ®iÓm ®a gi¸o dôc m«i trêng vµo hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n tõ n¨m 1995. ThÕ nhng viÖc lång ghÐp çc chñ ®Ò m«i trêng vµo trong ch¬ng tr×nh häc cha ®îc thùc hiÖn mét çch ®ång bé do cha cã nhiÒu çc ch¬ng tr×nh tËp huÊn vµ híng dÉn cô thÓ cho gi¸o viªn trùc tiÕp gi¶ng d¹y.

ë çc m«n häc cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn néi dung gi¸o dôc b¶o vÖ m«i trêng nh Tù nhiªn vµ X· héi, Khoa häc (ë bËc TiÓu häc), Sinh häc, §Þa lý (bËc Trung häc phæ th«ng) ®· cã mét sè bµi häc ®îc thiÕt kÕ ®Ó thùc hiÖn bªn ngoµi líp häc th«ng qua çc ho¹t ®éng tham quan, thùc hµnh quan s¸t vµ t×m hiÓu thiªn nhiªn, t×m hiÓu vÒ hiÖn tr¹ng m«i trêng ®Þa ph¬ng. Ngoµi çc néi dung b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn ngoµi líp häc ®· cã trong hÖ thèng s¸ch gi¸o khoa, gi¸o viªn vÉn cã thÓ thiÕt kÕ çc bµi gi¶ng kÕt hîp ph¬ng ph¸p häc tËp tr¶i nghiÖm ®Ó truyÒn t¶i néi dung gi¸o dôc b¶o vÖ m«i trêng vµ thiªn nhiªn dùa trªn çc bµi häc b¾t buéc.

Trong giai ®o¹n hiÖn nay, gi¸o dôc ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn viÖc ®æi míi vÒ c¶ néi dung vµ ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y nh»m b¾t kÞp víi tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc vµ ®¸p øng yªu cÇu cña xu thÕ héi nhËp toµn cÇu.

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Bảng dưới đây liệt kê các nội dung có thể kết hợp phương pháp học tập trải nghiệm trong hệ thống sách giáo khoa hiện tại của bậc học Tiểu học và Trung học cơ sở:

TIÓU HäC

Líp 1 2

M«n häc Tù nhiªn vµ x· héi

Tù nhiªn vµ x· héi

Khoa häc

Bµi Bµi 24: C©y sèng ë ®©u? Bµi 25: Mét sè loµi c©y sèng trªn c¹n Bµi 26: Mét sè loµi c©y sèng díi níc Bµi 27: Loµi vËt sèng ë ®©u Bµi 28: Mét sè loµi vËt sèng trªn c¹n Bµi 29: Mét sè loµi vËt sèng díi níc Bµi 30: NhËn biÕt c©y cèi vµ c¸c con vËt Bµi 36: VÖ sinh m«i trêng Bµi 38: VÖ sinh m«i trêng (tiÕp theo) Bµi 40: Thùc vËt Bµi 41: Th©n c©y Bµi 42: Th©n c©y (tiÕp theo) Bµi 43: RÔ c©y Bµi 44: RÔ c©y (tiÕp theo) Bµi 45: L¸ c©y Bµi 47: Hoa Bµi 48: Qu¶ Bµi 49: §éng vËt Bµi 50: C«n trïng B×a 52: C¸ Bµi 53: Chim Bµi 54: Thó Bµi 55: Thó (tiÕp theo) Bµi 56-57: Thùc hµnh: §i th¨m thiªn nhiªn Bµi 25: Níc bÞ « nhiÔm Bµi 26: Nguyªn nh©n lµm níc bÞ « nhiÔm Bµi 28: B¶o vÖ nguån níc Bµi 39: Kh«ng khÝ bÞ « nhiÔm Bµi 57: Thùc vËt cÇn g× ®Ó sèng? Bµi 58: Nhu cÇu níc cña thùc vËt Bµi 59: Nhu cÇu chÊt kho¸ng cña thùc vËt Bµi 63: §éng vËt ¨n g× ®Ó sèng? Bµi 64: Quan hÖ thøc ¨n trong tù nhiªn Bµi 65: Chuçi thøc ¨n trong tù nhiªn

o Gi¸

ng tr¶i nghiÖ «i trê m c dô

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

TIÓU HäC Líp 4

M«n häc Kü thuËt

§¹o ®øc 5

Tù nhiªn vµ x· héi

Lao ®éng – Kü thuËt

Bµi Bµi 15: VËt liÖu vµ dông cô trång rau, hoa Bµi 16: §iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh cña c©y rau, hoa Bµi 17: Lµm ®Êt, lªn luèng ®Ó gieo trång rau, hoa Bµi 18: Thö ®é n¶y mÇm cña h¹t gièng rau, hoa Bµi 19: Gieo h¹t gièng rau, hoa Bµi 20: Trång c©y rau, hoa Bµi 21: Trång rau, hoa trong chËu Bµi 22: Ch¨m sãc rau, hoa Bµi 24: Trõ s©u, bªnh h¹i c©y rau, hoa Bµi 25: Thu ho¹ch rau, hoa Bµi 11: Gi÷ g×n c¸c c«ng tr×nh c«ng céng Bµi 14: B¶o vÖ m«i trêng Bµi 34: Sinh s¶n ë thùc vËt cã hoa Bµi 35: Sinh s¶n ë thùc vËt cã hoa (tiÕp theo) Bµi 36: Thùc hµnh: Trång c©y b»ng h¹t Bµi 37: Thùc hµnh: Trång c©y b»ng th©n, cµnh Bµi 55: M«i trêng vµ tµi nguyªn Bµi 56: ¶nh hëng cña con ngêi ®Õn m«i trêng Bµi 61: Sù « nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ vµ níc Bµi 63: Lµm vÖ sinh líp häc, s©n trêng Bµi 25: Trång c©y con Bµi 27: Trõ s©u b¶o vÖ c©y TRUNG HäC C¥ Së

Líp 6

M«n häc Sinh häc

§Þa lý Sinh häc

Bµi Bµi 12: BiÕn d¹ng cña rÔ Bµi 13: CÊu t¹o ngoµi cña th©n Bµi 19: §Æc ®iÓm bªn ngoµi cña l¸ Bµi 22: ¶nh hëng bªn ngoµi ®Õn quang hîp, ý nghÜa cña quang hîp Bµi 25: BiÕn d¹ng cña l¸ Bµi 34: Ph¸t t¸n cña qu¶ vµ h¹t Bµi 47: Thùc vËt b¶o vÖ ®Êt vµ nguån níc Bµi 48: Vai trß cña thùc vËt ®èi víi ®éng vËt vµ ®êi sèng con ngêi Bµi 49: B¶o vÖ sù ®a d¹ng cña thùc vËt Bµi 51: NÊm Bµi 52: §Þa y Bµi 53: Tham quan thiªn nhiªn Bµi 23: S«ng vµ hå Bµi 27: §a d¹ng vµ ®Æc ®iÓm chung cña líp s©u bä Bµi 40: §a d¹ng cña líp bß s¸t Bµi 44: §a d¹ng vµ ®Æc ®iÓm chung cña líp chim Bµi 50, 51: §a d¹ng cña líp thó Bµi 53: M«i trêng sèng vµ sù vËn ®éng, di chuyÓn Bµi 57, 58: §a d¹ng sinh häc Bµi 60: §éng vËt quý hiÕm Bµi 64, 65, 66: Tham quan thiªn nhiªn

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

TRUNG HäC C¥ Së Líp 7

M«n häc C«ng nghÖ

§Þa lý

Sinh häc

§Þa lý

Bµi Bµi 2: Kh¸i niÖm vÒ ®Êt trång vµ thµnh phÇn ®Êt trång Bµi 3: Mét sè tÝnh chÊt cña ®Êt trång Bµi 4: Thùc hµnh: X¸c ®Þnh thµnh phÇn c¬ giíi cña ®Êt b»ng ph¬ng ph¸p ®¬n gi¶n Bµi 10: Vai trß cña gièng vµ ph¬ng ph¸p chän t¹o gièng c©y trång Bµi 11: S¶n xuÊt vµ b¶o qu¶n gièng c©y trång Bµi 12: S©u, bÖnh h¹i c©y trång Bµi 19: Çc biÖn ph¸p ch¨m sãc c©y trång Bµi 29: B¶o vÖ vµ khoanh nu«i rõng Bµi 56: B¶o vÖ m«i trêng vµ nguån lîi thñy s¶n Bµi 29: §Æc ®iÓm çc khu vùc ®Þa h×nh Bµi 33: §Æc ®iÓm s«ng ngßi ViÖt Nam Bµi 36: §Æc ®iÓm ®Êt ViÖt Nam Bµi 37: §Æc ®iÓm sinh vËt ViÖt Nam Bµi 38: B¶o vÖ tµi nguyªn sinh vËt ViÖt Nam Bµi 44: Thùc hµnh: T×m hiÓu ®Þa ph¬ng Bµi 41: M«i trêng vµ çc nh©n tè sinh th¸i Bµi 42: ¶nh hëng cña ¸nh s¸ng lªn ®êi sèng sinh vËt Bµi 43: ¶nh hëng cña nhiÖt ®é vµ ®é Èm lªn ®êi sèng sinh vËt Bµi 44: ¶nh hëng lÉn nhau gi÷a çc sinh vËt Bµi 45, 46: Thùc hµnh: T×m hiÓu m«i trêng vµ ¶nh hëng cña mét sè nh©n tè sinh th¸i lªn ®êi sèng sinh vËt Bµi 50: HÖ sinh th¸i Bµi 51, 52: Thùc hµnh: HÖ sinh th¸i Bµi 53: T¸c ®éng cña con ngêi ®èi víi m«i trêng Bµi 54, 55: ¤ nhiÔm m«i trêng Bµi 56, 57: T×m hiÓu t×nh h×nh m«i trêng ë ®Þa ph¬ng Bµi 58: Sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn Bµi 59: Kh«i phôc m«i trêng vµ g×n gi÷ thiªn nhiªn hoang d· Bµi 60: B¶o vÖ ®a d¹ng çc hÖ sinh th¸i Bµi 41, 42, 43: §Þa lý ®Þa ph¬ng

PhÇn tiÕp theo cña cuèn tµi liÖu nµy sÏ minh häa mét sè ho¹t ®éng gi¸o dôc m«i trêng theo híng tr¶i nghiÖm. Çc ho¹t ®éng nµy ®îc thiÕt kÕ víi môc ®Ých gióp çc em häc sinh t×m hiÓu çc vÊn ®Ò m«i trêng vµ thiªn nhiªn b»ng chÝnh thùc tÕ ë thiªn nhiªn xung quanh chóng ta.

PHÇN Ii thùc hµnh gi¸o dôc m«i trêng tr¶i nghiÖm

rên m«i t c ô od Gi¸

g tr¶i nghiÖm: Lý thuyÕt vµ thùc hµnh c ho gi ¸o v

iªn

CÊu tróc néi dung ho¹t ®éng híng dÉn gi¶ng d¹y gi¸o dôc m«i trêng

Mçi ho¹t ®éng bao gåm:

¯ Môc tiªu Môc tiªu vÒ kü n¨ng, nhËn thøc vµ kiÕn thøc cña mçi ho¹t ®éng

Thêi gian thùc hiÖn Thêi gian cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng

" ChuÈn bÞ

LiÖt kª nh÷ng c¸c ®å dïng d¹y häc cÇn chuÈn bÞ tríc ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng

Thùc hiÖn

Híng dÉn c¸c bíc thùc hiÖn ho¹t ®éng

Tæng kÕt §a ra kÕt luËn vµ nh÷ng bµi häc rót ra tõ ho¹t ®éng häc sinh ®· thùc hiÖn.

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c C¸ch thùc hiÖn kh¸c cã thÓ ¸p dông cho ho¹t ®éng

4 M«n häc liªn quan LiÖt nh÷ng m«n häc cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng

Th«ng tin bæ trî

Tãm t¾t c¸c th«ng tin cÇn thiÕt gi¸o viªn cÇn n¾m ®îc ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng

rên m«i t c ô od Gi¸

g tr¶i nghiÖm: Lý thuyÕt vµ thùc hµnh c ho gi ¸o v

iªn

Çc bíc c¬ b¶n ®Ó tæ chøc mét ho¹t ®éng gi¸o dôc tr¶i nghiÖm ChuÈn bÞ v Lùa chän ho¹t ®éng sÏ tæ chøc cho häc sinh v Kh¶o s¸t ®Þa ®iÓm sÏ tæ chøc ho¹t ®éng v ChuÈn bÞ çc ®å dïng gi¶ng d¹y v Tham kh¶o tµi liÖu, nghiªn cøu tríc çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn néi dung cña ho¹t ®éng sÏ tæ chøc. Giíi thiÖu ho¹t ®éng v Cho häc sinh biÕt tªn cña ho¹t ®éng v Gi¶i thÝch luËt ch¬i hoÆc çch thøc tiÕn hµnh ho¹t ®éng theo tõng bíc râ rµng vµ dÔ hiÓu. v Tãm t¾t l¹i vµ kiÓm tra xem häc sinh ®· hoµn toµn hiÓu cha. NÕu vÉn cã häc sinh cha hiÓu, cÇn híng dÉn l¹i mét lÇn n÷a. v Gi¸o viªn lµm mÉu nÕu cÇn thiÕt. v Cã thÓ cho mét vµi häc sinh thùc hiÖn thö tríc khi c¶ líp thùc hiÖn. v B¾t ®Çu ho¹t ®éng. Tæng kÕt ho¹t ®éng v Sö dông çc c©u hái kÝch thÝch häc sinh ph¸t biÓu ý kiÕn, c¶m nghÜ, quan ®iÓm, kinh nghiÖm thùc hiÖn cña m×nh. VÝ dô: Em c¶m thÊy thÕ nµo …. ? Çc em ®· thùc hiÖn nh thÕ nµo? ChuyÖn g× sÏ x¶y ra nÕu nh ….? v Cho häc sinh tãm t¾t l¹i nh÷ng g× ®· thùc hiÖn vµ cã thÓ tr×nh bµy kÕt qu¶ cña m×nh cho c¶ líp xem. v Gi¸o viªn tãm t¾t ý nghÜa vµ cã thÓ ®a ra mét sè th«ng tin liªn quan ®Õn néi dung ho¹t ®éng. Tæng kÕt ho¹t ®éng lµ bíc rÊt quan träng trong mçi ho¹t ®éng gi¸o dôc nh»m gióp häc sinh n¾m vµ hiÓu ®îc ý nghÜa thùc sù cña nh÷ng g× çc em ®· thùc hiÖn. ViÖc çc em trao ®æi, th¶o luËn, chia sÎ nh÷ng kinh nghiÖm vµ kÕt qu¶ cña m×nh còng chÝnh lµ mét ho¹t ®éng häc tËp, trong ®ã chÝnh çc em häc hái lÉn nhau vµ gi¸o viªn ®ãng vai trß ngêi dÉn d¾t.

rên m«i t c ô od Gi¸

g tr¶i nghiÖm: Lý thuyÕt vµ thùc hµnh c ho gi ¸o v

iªn

Mét sè ®iÓm cÇn lu ý Khi thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ngoµi líp häc TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc m«i trêng tr¶i nghiÖm giíi thiÖu trong cuèn tµi liÖu nµy ®Òu ®îc thùc hiÖn ë bªn ngoµi líp häc. Khi tæ chøc ho¹t ®éng, gi¸o viªn cÇn lu ý mét sè vÊn ®Ò sau: vCÇn kh¶o s¸t ®Þa ®iÓm tæ chøc ho¹t ®éng tríc ®ã kho¶ng mét hoÆc vµi ngµy. Trong mét sè trêng hîp cÇn liªn hÖ víi c¬ quan qu¶n lý ®Þa ®iÓm (vÝ dô: Vên thó hoÆc Ban qu¶n lý c«ng viªn) ®Ó ®îc t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì.

 vKhi híng dÉn ho¹t ®éng, nªn tËp trung häc sinh ®øng theo h×nh b¸n nguyÖt xung quanh gi¸o viªn ®Ó dÔ qu¶n lý vµ trao ®æi th«ng tin.

 vKhu vùc häc sinh thùc hiÖn ho¹t ®éng ph¶i n»m trong tÇm quan s¸t ®Ó gi¸o viªn cã thÓ qu¶n lý ®îc. Kh«ng ®Ó häc sinh ®i qu¸ xa khái ph¹m vi quan s¸t. Tèt nhÊt nªn quy ®Þnh cô thÓ “biªn giíi” khu vùc tæ chøc ho¹t ®éng ®Ó häc sinh biÕt.

 vGi¸o viªn cÇn nh¾c nhë häc sinh: mÆc dï tæ chøc ho¹t ®éng ngoµi trêi nhng c¸c em vÉn ph¶i tu©n thñ c¸c néi quy nh trong líp häc b×nh thêng!

 vTrong mét sè trêng hîp, gi¸o viªn cã thÓ huy ®éng líp trëng hoÆc c¸c c¸n bé líp kh¸c hç trî viÖc theo dâi vµ qu¶n lý häc sinh.

 vLu«n lu ý vÊn ®Ò an toµn cho häc sinh!

Danh s¸ch c¸c ho¹t ®éng thùc hµnh gi¸o dôc m«i trêng tr¶i nghiÖm

Ho¹t ®éng chung

Trang

B¶n ®å ©m thanh

Th¸m tö thiªn nhiªn

T«i lµ ai?

Bµn tay kú diÖu

DÊu v©n tay

NhËn d¹ng c¸c loµi thó

Nh÷ng sîi chØ mµu

Con ®êng nguy hiÓm

D¬i b¾t måi

Kh¸m ph¸ thÕ giíi c«n trïng

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh tiÓu häc Õch con t×m b¹n

M« t¶ thiªn nhiªn

Nhanh tay nhanh m¾t

S¾c mµu thiªn nhiªn

Em tËp lµm th¬

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh Trung häc c¬ së B¾t èc b¬u vµng

M¹ng líi sù sèng

Liªn kÕt

KiÓm tra søc kháe cho c©y

§o chiÒu cao c©y

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ho¹t ®éng chung

B¶n ®å ©m thanh

¯ Môc tiªu Gióp häc sinh kh¸m ph¸ sù phong phó cña ©m thanh trong thiªn nhiªn vµ rÌn luyÖn kü n¨ng sö dông thÝnh gi¸c ®Ó kh¸m ph¸ thÕ giíi xung quanh.

Thêi gian thùc hiÖn

Con ngêi c¶m nhËn thÕ giíi xung quanh dùa vµo c¸c gi¸c quan. ThÞ gi¸c ®îc sö dông nhiÒu nhÊt ®Ó quan s¸t vµ ph¸t hiÖn ra c¸c sù vËt, hiÖn tîng x¶y ra ë quanh ta. Trong ho¹t ®éng nµy, chóng ta sÏ thö dïng thÝnh gi¸c ®Ó kh¸m ph¸ thiªn nhiªn vµ m«i trêng.

Thùc hiÖn

Chän ®Þa ®iÓm thùc hiÖn ë çc khu vùc thiªn nhiªn tho¸ng ®·ng, cã nhiÒu c©y xanh nh c«ng viªn, vên thó, vên b¸ch th¶o. Gi¸o viªn giíi thiÖu yªu cÇu cña ho¹t ®éng, sau ®ã dÉn häc sinh ®i im lÆng. Yªu cÇu çc em l¾ng nghe çc ©m thanh xung quanh. Mçi khi mçi em häc sinh nghe ®îc mét ©m thanh, em ®ã sÏ gi¬ 1 ngãn tay lªn. TiÕp tôc ®i ®Õn khi nghe ®îc ®ñ 10 ©m thanh (gi¬ 10 ngãn tay). Em nµo nghe ®îc 10 ©m thanh sÏ dõng l¹i, çc em kh¸c vÉn tiÕp tôc ®i cho ®Õn khi nghe ®ñ 10 ©m thanh.

15 phót

" ChuÈn bÞ Sæ ghi chÐp, bót ch× hoÆc bót thêng

4 M«n häc liªn quan Tù nhiªn vµ x· héi; Sinh häc

Khi nghe ®ñ 10 ©m thanh, häc sinh dõng l¹i vµ lÊy sæ ghi chÐp ra. Çc em viÕt tªn vµo gi÷a trang sæ, sau ®ã chia trang sæ ra thµnh 4 phÇn. ë gãc díi cïng bªn tr¸i dïng ®Ó chó thÝch çc biÓu tîng ©m thanh. Mçi ©m thanh kh¸c nhau ®îc ký hiÖu b»ng mét biÓu tîng. Häc sinh minh häa 10 ©m thanh ®· nghe ®îc lªn b¶n ®å víi vÞ trÝ t¬ng ®èi víi vÞ trÝ cña häc sinh ®øng (ë trung t©m cña trang sæ). Gi¸o viªn khuyÕn khÝch çc em minh häa cµng s¸ng t¹o cµng tèt!

Tæng kÕt

Sau khi häc sinh vÏ xong b¶n ®å ©m thanh, gi¸o viªn tËp hîp häc sinh l¹i t¹i mét ®iÓm. Cã thÓ cho mét sè em tr×nh bµy kÕt qu¶ b¶n ®å cña m×nh. §Æt c©u hái cho häc sinh: B¶n ®å ©m thanh cña em sÏ thay ®æi nh thÓ nµo nÕu em chuyÓn vÞ trÝ cña m×nh tõ ë gi÷a trang sang mét gãc trang? v Bao nhiªu em cã cïng biÓu tîng m« t¶ ©m thanh? T¹i sao? v Çc em cã nghe ®îc ©m thanh cña çc ho¹t ®éng cña con ngêi kh«ng? Çc em c¶m thÊy nh thÕ nµo? T¹i sao?

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Th«ng tin bæ trî

Ho¹t ®éng nµy còng cã thÓ tæ chøc b»ng çch cho häc sinh ngåi t¹i chç. Tríc khi tæ chøc ho¹t ®éng, yªu cÇu mçi em mang theo mét ®Üa CD kh«ng cßn sö dông. T©m cña ®Üa CD tîng trng cho vÞ trÝ cña häc sinh. Yªu cÇu häc sinh nh¾m m¾t l¹i vµ l¾ng nghe tÊt c¶ çc ©m thanh ®ang diÔn ra xung quanh m×nh. Víi mçi ©m thanh nghe ®îc, çc em vÏ biÓu tîng cña ©m thanh ®ã vµo vÞ trÝ t¬ng øng lªn ®Üa CD. Sau kho¶ng thêi gian tõ 5-7 phót, gi¸o viªn cho kÕt thóc ho¹t ®éng vµ tæng kÕt.

Kh«ng cã

Ho¹t ®éng chung

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Th¸m tö thiªn nhiªn Trong ho¹t ®éng nµy, häc sinh tham gia t×m kiÕm c¸c sù vËt trong thiªn nhiªn b»ng c¸ch sö dông nhiÒu kü n¨ng kh¸c nhau: ng«n ng÷, quan s¸t, miªu t¶, …

Môc tiªu ¯ RÌn luyÖn c¸c kü n¨ng quan s¸t, miªu t¶, sö dông ng«n ng÷ cho häc sinh. Gióp c¸c em kh¸m ph¸, c¶m nhËn, vµ tr©n träng thiªn nhiªn.

Thùc hiÖn

Ho¹t ®éng nµy cã thÓ tæ chøc ë c«ng viªn, s©n trêng, vên thó, … hoÆc çc ®Þa ®iÓm kh¸ réng r·i vµ cã nhiÒu sù vËt cã thÓ cho häc sinh t×m kiÕm. Gi¸o viªn chia häc sinh thµnh nhiÒu nhãm, mçi nhãm tõ 3-5 häc sinh. Mçi nhãm sÏ ®îc ph¸t mét danh s¸ch çc sù vËt cÇn t×m. NhiÖm vô cña çc nhãm lµ ®i t×m çc vËt cã trong danh s¸ch, ®¸nh dÊu vµo nh÷ng sù vËt t×m ®îc trong thêi gian tõ 15 20 phót. Mçi sù vËt chØ ®îc ®¸nh dÊu sau khi tÊt c¶ çc thµnh viªn cña nhãm ®Òu ®· quan s¸t ®îc vµ ch¹m vµo vËt ®ã. Gi¸o viªn cÇn lu ý víi häc sinh: NhiÖm vô cña çc em kh«ng ph¶i lµ ®i thu thËp vµ nhÆt çc vËt cã trong danh s¸ch vÒ. Víi mçi sù vËt, çc thµnh viªn cña nhãm ph¶i quan s¸t ®îc, c¶m nhËn b»ng çch ch¹m vµo vËt ®ã nhng kh«ng ®îc nhÆt lªn. NÕu thùc hiÖn ho¹t ®éng t¹i c«ng viªn hoÆc vên thó, gi¸o viªn nªn yªu cÇu häc sinh cè g¾ng kh«ng lµm ån, kh«ng di chuyÓn çc vËt khi t×m thÊy. Çc thµnh viªn cña mçi nhãm ®i chung víi nhau, kh«ng ch¹y nh¶y, tranh giµnh nhau. §©y lµ ho¹t ®éng häc tËp, kh«ng ph¶i thi ®ua!

Tæng kÕt

Sau khi kÕt thóc thêi gian cho phÐp, çc nhãm tËp hîp vµ chia sÎ kÕt qu¶ cña nhãm m×nh. Gi¸o viªn cã thÓ ®Æt çc c©u hái liªn quan, c¶m nhËn cña çc em, ®¸nh gi¸ cña çc em vÒ çc vËt t×m thÊy.

Thêi gian thùc hiÖn 30 phót

" ChuÈn bÞ Danh s¸ch c¸c sù vËt cÇn t×m, bót ch× hoÆc bót

4 M«n häc liªn quan Tù nhiªn vµ x· héi

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Danh s¸ch c¸c sù vËt cÇn t×m sau ®©y cã thÓ thªm, bít, bæ sung ®Ó phï hîp víi ®Þa ®iÓm tæ chøc ho¹t ®éng.

Trang

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ho¹t ®éng chung

Th«ng tin bæ trî

TH¸M Tö THI£N NHI£N H·y quan s¸t xung quanh vµ t×m çc vËt sau ®©y. Víi mçi vËt t×m ®îc, tÊt c¶ çc thµnh viªn trong nhãm ph¶i ch¹m ®îc vµo vËt ®ã, sau ®ã ®¸nh dÊu vµo « t¬ng øng. Lu ý: Kh«ng nhÆt çc vËt lªn vµ mang vÒ trõ çc trêng hîp cã ®¸nh dÊu *.

Dµnh cho tiÓu häc

Dµnh cho THCS

 ¨Viªn sái nhá mµu tr¾ng ¨VËt mµu xanh ®Ëm

¨Cµnh c©y kh«

¨VËt mµu vµng nh¹t

¨VËt ít níc

¨VÝ dô « nhiÔm m«i trêng

¨VËt cã gai

¨VËt ®ang sèng

¨L¸ kh« mµu vµng

¨VËt ®· chÕt

¨L¸ kh« h×nh trßn

¨Mét c©y xanh díi t¸n métc©y kh¸c vµ

¨Rªu

díi t¸n mét c©y to h¬n

¨Vá hép s÷a * ¨GiÊy vôn * ¨Mét b«ng hoa ¨VËt tr¬n ¨VËt cã h×nh thï hÊp dÉn

¨B«ng hoa cã mïi th¬m ¨C©y cã gai ¨C©y mäc trªn c©y kh¸c ¨VËt mµ em kh«ng thÝch ¨Thøc ¨n cña chim ¨VËt cã h×nh thï buån cêi ¨VËt cã h×nh thï buån rÇu ¨VËt tr«ng gièng con ngêi ¨VËt ®ang bÞ ph©n hñy ¨VËt bÞ t¸c ®éng cña con ngêi

Ho¹t ®éng chung

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

T«i lµ ai? ThÕ giíi sinh vËt trªn tr¸i ®Êt rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. Mçi loµi ®Òu cã mét h×nh d¸ng, ®Æc ®iÓm riªng biÖt. Trong ho¹t ®éng nµy, häc sinh tham gia trß ch¬i ®o¸n tªn çc con vËt th«ng qua viÖc tõ m×nh t×m ra m×nh ®ang ®ãng vai loµi vËt nµo b»ng çch ®Æt c©u hái víi çc b¹n trong líp.

Môc tiªu ¯ Gióp häc sinh ph¸t triÓn kü n¨ng ®Æt c©u hái vµ suy luËn logic ®Ó t×m hiÓu vÒ c¸c loµi sinh vËt.

Thùc hiÖn

Gi¸o viªn cã thÓ tæ chøc ho¹t ®éng nµy ë s©n trêng hoÆc khu vùc ®ñ tho¸ng vµ réng. Gi¸o viªn kh«ng cho häc sinh biÕt tríc néi dung cña thÎ, ®eo thÎ cho häc sinh ®Ó mÆt thÎ ra sau lng. Yªu cÇu c¸c em kh«ng ®îc ®äc tªn trªn thÎ cña b¹n kh¸c còng nh hái b¹n m×nh lµ ai.

Yªu cÇu häc sinh ®i xung quanh mét vßng ®Ó quan s¸t thÎ cña çc b¹n kh¸c vµ cho mäi ngêi ®äc thÎ cña m×nh. Lu ý çc em kh«ng ®îc ®äc to còng nh kh«ng ®îc cho ngêi kh¸c biÕt néi dung trªn thÎ. NhiÖm vô cña çc em lµ ph¶i ®Æt c©u hái víi çc b¹n kh¸c ®Ó ph¸t hiÖn ra m×nh lµ ai. Çc em chØ ®îc hái vÒ ®Æc ®iÓm cña loµi vËt m×nh ®ang ®ãng vai. Ngêi ®îc hái chØ tr¶ lêi 'Cã' hoÆc 'Kh«ng'.

" ChuÈn bÞ

C©u hái ph¶i lµ d¹ng “Cã … kh«ng?”. VÝ dô: T«i cã ph¶i lµ thùc vËt kh«ng? T«i cã ph¶i lµ chim kh«ng? T«i cã ph¶i lµ c¸ kh«ng? T«i sèng díi níc ph¶i kh«ng? Cã ph¶i t«i ®îc nu«i trong nhµ kh«ng? Trªn m×nh t«i cã mai kh«ng? T«i cã bèn ch©n ph¶i kh«ng? T«i cã ¨n cá kh«ng? Sau 10 phót, gi¸o viªn tËp hîp häc sinh l¹i vµ lÇn lît hái xem c¸c em ®· biÕt ®îc m×nh ®ãng vai loµi vËt nµo cha.

Tæng kÕt

C¸c loµi sinh vËt ®a d¹ng vµ phong phó vÒ cÊu t¹o, kÝch thíc, h×nh d¹ng c¬ thÓ, mµu s¾c, thøc ¨n, m«i trêng sèng, tËp tÝnh ho¹t ®éng…. Mçi loµi ®Òu cã mét nÐt riªng biÖt nhê ®ã mµ chóng cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn, t¹o nªn mét Tr¸i ®Êt sinh ®éng vµ ®Çy søc sèng!

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Cã thÓ tæ chøc theo h×nh thøc thi ®ua gi÷a c¸c nhãm. Nhãm nµo cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc tªn cña c¸c loµi vËt xong tríc lµ nhãm th¾ng cuéc.

Thêi gian thùc hiÖn 15 phót

Bé thÎ c¸c loµi ®éng vËt vµ thùc vËt in trªn ½ khæ giÊy A4. ThÎ ®îc Ðp plastic vµ cã d©y ®eo. Mçi thÎ cã h×nh vÏ vµ tªn cña loµi.

4 M«n häc liªn quan Tù nhiªn vµ x· héi 2 (Bµi 27, 28, 29); Tù nhiªn vµ x· héi 3 (Bµi 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55); Khoa häc 4 (Bµi 63); Sinh häc 6 (Bµi 57, 58, 60, 61, 62); §Þa lý 8 (Bµi 37); Sinh häc 9 (Bµi 50).

Th«ng tin bæ trî

Kh«ng cã

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ho¹t ®éng chung

Bµn tay kú diÖu

¯ Môc tiªu

Gióp häc sinh kh¸m ph¸ thiªn nhiªn th«ng qua gi¸c quan c¶m gi¸c vµ khuyÕn khÝch sù tin tëng lÉn nhau cña c¸c em.

Thêi gian thùc hiÖn 60 phót

" ChuÈn bÞ

Kh¨n bÞt m¾t (cø 2 häc sinh cÇn 1 c¸i).

4 M«n häc liªn quan Tù nhiªn vµ x· héi

Trong ®ªm tèi, nÕu kh«ng cã ®Ìn, em sÏ t×m çc ®å vËt trªn bµn häc cña m×nh b»ng çch nµo? Chóng ta thêng sö dông thÞ gi¸c ®Ó t×m kiÕm, ph¸t hiÖn, chiªm ngìng thÕ giíi xung quanh. LiÖu çc gi¸c quan kh¸c cã thÓ thay thÕ ®îc ®«i m¾t ®Ó gióp chóng ta kh¸m ph¸ nh÷ng ®iÒu míi hay kh«ng? Trong ho¹t ®éng nµy, em h·y tin tëng ë b¹n m×nh vµ ë çc gi¸c quan cña m×nh ®Ó t×m hiÓu çc loµi c©y.

Thùc hiÖn

Tríc khi thùc hiÖn ho¹t ®éng nµy, gi¸o viªn cÇn th«ng b¸o cho çc em khi tham gia, mét trong hai em trong nhãm sÏ bÞt m¾t vµ ph¶i tin tëng vµo “ngêi dÉn ®êng” (em kh«ng bÞt m¾t) cña m×nh. “Ngêi dÉn ®êng” còng ph¶i trung thùc vµ tá ra ®¸ng tin cËy ®èi víi b¹n ch¬i. Gi¸o viªn chia häc sinh thµnh tõng cÆp ch¬i. Mét trong hai em trong mçi cÆp ®ãng vai trß “ngêi dÉn ®êng” vµ gióp b¹n m×nh bÞt m¾t. Sau ®ã, “ngêi dÉn ®êng” sÏ dÉn b¹n ch¬i cña m×nh ®Õn mét ®iÓm bÊt kú xung quanh khu vùc ch¬i cã mét sè ®Æc ®iÓm thó vÞ, vÝ dô nh gèc c©y, c©y cæ thô cã nhiÒu rÔ, mét m¶ng têng b¸m ®Çy rªu, …. “Ngêi dÉn ®êng” sÏ gióp b¹n ch¬i c¶m nhËn nh÷ng ®Æc ®iÓm thó vÞ nµy b»ng çch híng dÉn b¹n ch¬i sê vµo nh÷ng vËt nµy. “Ngêi dÉn ®êng” m« t¶ chi tiÕt nh÷ng g× b¹n ch¬i cña m×nh sê ®îc. Sau ®ã, “ngêi dÉn ®êng” sÏ dÉn b¹n ch¬i cña m×nh ®i vßng vÒ chç ban ®Çu (kh«ng ®i ®êng cò). Em häc sinh bÞ bÞt m¾t sÏ th¸o kh¨n vµ t×m çch x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm m×nh võa ®îc “ngêi dÉn ®êng” gióp kh¸m ph¸. Sau ®ã, hai em ®æi vai trß cho nhau. Chó ý: T¹i çc ®Þa ®iÓm bªn ngoµi líp häc cã thÓ cã nhiÒu vËt g©y nguy hiÓm cho häc sinh khi bÞt m¾t tham gia trß ch¬i. Yªu cÇu çc em ®ãng vai “ngêi dÉn ®êng” ph¶i tu©n thñ híng dÉn, kh«ng ®îc trªu chäc b¹n ch¬i b»ng çch dÉn ®Õn nh÷ng n¬i cã thÓ g©y nguy hiÓm. NÕu cã em vi ph¹m, gi¸o viªn yªu cÇu em ®ã dõng cuéc ch¬i vµ ®øng ngoµi quan s¸t, kh«ng cho tham gia n÷a.

Tæng kÕt

Gi¸o viªn cã thÓ liªn hÖ viÖc sö dông c¸c gi¸c quan kh¸c cña c¬ thÓ ®Ó kh¸m ph¸ thiªn nhiªn. Ngoµi ra, cã thÓ nhÊn m¹nh tÝnh ®ång ®éi, sù tin tëng lÉn nhau gi÷a c¸c b¹n ch¬i víi nhau khi tham gia kh¸m ph¸ thiªn nhiªn.

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Th«ng tin bæ trî

Gi¸o viªn cã thÓ yªu cÇu häc sinh gi÷ b¶ng pha mµu cña m×nh vµ theo dâi sù thay ®æi cña mµu s¾c cña mét sè “m¶ng mµu” mµ c¸c em thu thËp ®îc (vÝ dô nh l¸ c©y, vá c©y, qu¶, h¹t, …).

Ho¹t ®éng chung

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

DÊu v©n tay Mçi ngêi chóng ta ®Òu cã mét dÊu v©n tay kh¸c víi ngêi kh¸c. VËy trong thiªn nhiªn, liÖu c¸c loµi c©y cã ®Æc ®iÓm g× gièng víi dÊu v©n tay cña con ngêi kh«ng nhØ? LiÖu “dÊu v©n tay” cña c¸c loµi c©y cã gièng nhau kh«ng? Chóng ta sÏ cïng t×m hiÓu th«ng qua ho¹t ®éng “lÊy dÊu v©n tay” cña c©y.

Môc tiªu ¯ Gióp häc sinh kh¸m ph¸ sù ®a d¹ng cña thÕ giíi thùc vËt th«ng qua t×m hiÓu vÒ vá c©y. KhuyÕn khÝch s¸ng t¹o vµ lßng yªu thiªn nhiªn.

Thùc hiÖn

Tríc khi tæ chøc ho¹t ®éng nµy, gi¸o viªn nªn kiÓm tra ®Þa ®iÓm, ®¶m b¶o khu vùc tæ chøc cã mét sè c©y to gÇn nhau. Cã thÓ tæ chøc ë c«ng viªn hoÆc Vên B¸ch Th¶o. Gi¸o viªn híng dÉn häc sinh quan s¸t dÊu v©n tay çi cña m×nh vµ so s¸nh víi b¹n ®Ó thÊy ®îc sù kh¸c nhau. Trªn hµnh tinh cña chóng ta, mçi ngêi ®Òu cã mét dÊu v©n tay duy nhÊt! Còng gièng nh dÊu v©n tay cña con ngêi, vá cña çc loµi c©y còng kh«ng hÒ gièng nhau. Mçi loµi c©y ®Òu cã mét lo¹i vá kh¸c nhau, c¶ vÒ mµu s¾c, cÊu t¹o, h×nh thï. Gi¸o viªn ph¸t giÊy vÏ vµ bót s¸p cho häc sinh. Sau ®ã, gi¸o viªn giíi thiÖu çch “lÊy dÊu v©n tay” cña c©y vµ lµm minh häa ®Ó häc sinh hiÓu ®îc çch thùc hiÖn. “DÊu v©n tay” cña c©y ®îc lÊy v»ng çch Ðp tê giÊy vÏ lªn th©y c©y, dïng bót s¸p theo chiÒu däc chµ m¹nh lªn tê giÊy. Chó ý kh«ng chµ qu¸ m¹nh vµ qu¸ nhanh ®Ó tr¸nh lµm r¸ch giÊy. Sau khi phñ trän tê giÊy vÏ b»ng s¸p mµu, nh÷ng nÐt låi lâm cña vá c©y sÏ ®îc ghi l¹i râ rµng.

Thêi gian thùc hiÖn 30 phót

" ChuÈn bÞ S¸p mµu, giÊy vÏ (khæ A4, lo¹i máng).

4 M«n häc liªn quan Tù nhiªn vµ x· héi Mü thuËt

Mçi häc sinh tù chän mét c©y trong khu vùc thùc hiÖn ho¹t ®éng vµ thùc hµnh t« mµu lªn giÊy vÏ theo híng dÉn cña gi¸o viªn. Sau 10 phót, gi¸o viªn tËp hîp häc sinh l¹i vµ cho c¸c em trao ®æi kÕt qu¶ víi nhau. Yªu cÇu c¸c em so s¸nh vµ thö t×m ra nh÷ng bøc vÏ gÇn gièng víi bøc vÏ cña m×nh nhÊt.

Tæng kÕt

Vá c©y còng lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Ó nhËn d¹ng loµi c©y. CÊu t¹o vá cña c¸c loµi c©y rÊt ®a d¹ng, mu«n h×nh mu«n vÎ. Vá cña mét sè loµi cßn ®îc sö dông ®Ó lµm thuèc, vËt liÖu s¶n xuÊt, h¬ng liÖu. V.v.

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Th«ng tin bæ trî

Ho¹t ®éng nµy còng cã thÓ tæ chøc trong c¸c dÞp dÉn häc sinh ®i tham quan thiªn nhiªn hoÆc c¾m tr¹i ngoµi trêi.

Vá c©y lµ líp vá bao quanh th©n hoÆc cµnh vµ lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng ®Ó nhËn biÕt c©y nhanh. Vá c©y cã nhiÒu mµu s¾c: x¸m tr¾ng, n©u nh¹t, n©u vµng, xanh lôc, ¸nh b¹c, n©u ®en, n©u x¸m, v.v. Khi c©y cßn nhá, vá c©y thêng nh½n nhng khi lín lªn ®a sè vá c©y r¹n, nøt, bong v¶y hoÆc bong m¶ng. Vá cña mét sè loµi c©y cã mïi th¬m ®Æc trng.

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ho¹t ®éng chung

NhËn d¹ng c¸c loµi thó Môc tiªu ¯ Gióp häc sinh t×m hiÓu thÕ giíi c¸c loµi thó, rÌn luyÖn kü n¨ng quan s¸t, m« t¶, vµ tr×nh bµy.

C¸c em ch¾c h¼n ®· ®îc ®i th¨m vên thó, ®îc chiªm ngìng vÎ ®Ñp cña nh÷ng loµi ®éng vËt hoang d·. Mçi loµi ®Òu cã mét ®Æc ®iÓm riªng lµm chóng ta thÝch thó. Sù ®a d¹ng vµ mu«n mµu mu«n vÎ cña thÕ giíi ®éng vËt qu¶ thËt lµ ®iÒu kú diÖu cña sù sèng trªn Tr¸i ®Êt nµy.

Thùc hiÖn

Thêi gian thùc hiÖn

Tríc khi tæ chøc ho¹t ®éng nµy, gi¸o viªn cÇn liªn hÖ víi c¸n bé híng dÉn cña Vên thó ®Ó s¾p xÕp ch¬ng tr×nh vµ hç trî tæ chøc.

120 phót

Gi¸o viªn chia häc sinh thµnh 4 nhãm, mçi nhãm cã mét nhãm trëng. Çc nhãm tù chän mét loµi thó lµm tªn nhãm cña m×nh. Ph¸t cho mçi nhãm mét b¶ng m« t¶ nhËn d¹ng çc loµi thó. Çc nhãm cã nhiÖm vô ®i ®Õn tríc chuång ®éng vËt ghi l¹i tªn cña ®éng vËt vµ cè g¾ng quan s¸t ghi l¹i çc ®Æc ®iÓm cña çc loµi ®éng vËt theo mÉu trªn b¶ng m« t¶ nhËn d¹ng.

" ChuÈn bÞ B¶ng nhËn d¹ng ®éng vËt (mçi nhãm mét b¶n)

4 M«n häc liªn quan Tù nhiªn vµ x· héi 2 (Bµi 27, 28, 29, 30); Tù nhiªn vµ x· héi 3 (Bµi 49, 54, 55); Tù nhiªn vµ x· héi 5 (Bµi 46); §Þa lý 6 (Bµi 27); Sinh häc 6 (Bµi 1); Sinh häc 7 (Bµi 2, 46, 50, 60, 64, 65, 66); §Þa lý 8 (Bµi 37, 38); Sinh häc 9 (Bµi 45, 46, 50, 59, 60)

Sau kho¶ng 60 phót, gi¸o viªn tËp hîp häc sinh t¹i mét ®Þa ®iÓm t¬ng ®èi yªn tÜnh trong vên thó. Çc nhãm lÇn lît tr×nh bµy kÕt qu¶ cña m×nh vµ cïng th¶o luËn vÒ çc ®Æc ®iÓm bªn ngoµi cña çc loµi thó vµ sù thÝch nghi cña chóng víi m«i trêng. Çn bé híng dÉn cña vên thó vµ gi¸o viªn ®ãng vai trß cè vÊn, hç trî çc em trong qu¸ tr×nh th¶o luËn.

Tæng kÕt

ThÕ giíi ®éng vËt rÊt ®a d¹ng, kh«ng chØ vÒ sè lîng loµi mµ cßn thÓ hiÖn ë nhiÒu ®Æc ®iÓm kh¸c nhau vÒ h×nh d¸ng c¬ thÓ, kÝch cì, mµu s¾c, hoa v¨n bé l«ng, c¸ch di chuyÓn, thøc ¨n, m«i trêng sèng.

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Cã thÓ thay thÕ viÖc m« t¶ çc loµi ®éng vËt b»ng h×nh thøc çc nhãm sÏ häc tiÕng kªu cña chóng vµ thi xem nhãm nµo b¾t chíc gièng nhÊt vµ yªu cÇu çc nhom kh¸c ph¶i ®o¸n xem ®ã lµ loµi vËt gi.

Th«ng tin bæ trî

Xem th«ng tin trong c¸c tµi liÖu giíi thiÖu vÒ c¸c loµi thó cña Vên thó Hµ Néi, S¸ch nhËn d¹ng ®éng vËt, hoÆc website cña Vên thó Hµ Néi: http://www.hanoizoo.com/

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

Ho¹t ®éng chung

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

B¶ng m« t¶ nhËn d¹ng ®éng vËt

Tªn loµi

Träng lîng

H×nh d¸ng c¬ thÓ

Hoa v¨n bé l«ng

Mµu l«ng

Di chuyÓn

§u«i

§Çu

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ho¹t ®éng chung

Nh÷ng sîi chØ mµu Môc tiªu ¯ Gióp häc sinh kh¸m ph¸ sù thÝch nghi cña thÕ giíi sinh vËt trong thiªn nhiªn th«ng qua h×nh thøc ngôy trang.

Thêi gian thùc hiÖn 45 phót

" ChuÈn bÞ chØ mµu (5 - 7 mµu) c¾t thµnh c¸c ®o¹n nhá, bót viÕt, b¶ng (hoÆc giÊy khæ A0)

Ngoµi m«i trêng tù nhiªn, tÊt c¶ çc loµi ®éng vËt ph¶i ®Êu tranh, c¹nh tranh vµ dùa vµo çc loµi ®éng vËt, thùc vËt kh¸c kiÕm ¨n, t×m n¬i ë, trèn tr¸nh kÎ thï hoÆc ®e do¹ nh÷ng loµi kh¸c. Mét sè loµi ®éng vËt, tõ çc loµi c«n trïng, bß s¸t cho ®Õn çc loµi thó lín ¨n thÞt ®Òu kh¶ n¨ng nguþ trang thay ®æi h×nh d¹ng, mµu s¾c, kÝch thíc, tiÕng kªu.

Thùc hiÖn

Tríc khi tæ chøc ho¹t ®éng, gi¸o viªn c¾t çc sîi chØ mµu thµnh çc ®o¹n ng¾n 10 - 15cm vµ r¶i ®Òu trªn mét s©n réng, cã b·i cá, c©y bôi (diÖn tÝch s©n tõ 100m2 trë lªn). Lu ý: çc sîi chØ mµu xanh nªn r¶i trªn ®¸m cá hoÆc c©y xanh, çc sîi chØ mµu ®en, n©u, tÝm nªn r¶i trªm mÆt ®Êt, sè lîng chØ mµu ph¶i ®ñ nhiÒu. Chia häc sinh thµnh 5 - 7 nhãm, mçi nhãm kho¶ng 5 - 6 em. §a çc nhãm ra ngoµi s©n, gi¸o viªn th«ng b¸o cho çc em biÕt trong s©n hiÖn cã rÊt nhiÒu sîi chØ mµu vµ nhiÖm vô cña tõng em lµ nhÆt çc sîi chØ mµu ®ã cho nhãm cña m×nh trong 10 phót. Sau 10 phót nhÆt chØ, çc nhãm tËp trung l¹i vµ tÝnh sè lîng mçi lo¹i chØ mµu mµ nhãm m×nh nhÆt ®îc. Gi¸o viªn thèng kª lªn b¶ng sè lîng mçi lo¹i chØ cña tõng nhãm theo b¶ng sau:

4 M«n häc liªn quan Sinh häc 9 (Bµi 44, 50, 51, 52, 63)

§á

Hång Tr¾ng

TÝm

Xanh l¸

§en

N©u

Xanh tÝm

Nhãm 1 Nhãm 2 Nhãm 3 Nhãm 4 Nhãm 5 Yªu cÇu çc nhãm cho biÕt nhËn xÐt cña m×nh vÒ sè lîng çc lo¹i chØ mµu ®· t×m ®îc: Lo¹i chØ nµo t×m ®îc nhiÒu nhÊt ? (çc lo¹i cã mµu s¾c sÆc sì, dÔ quan s¸t nh ®á, hång, tr¾ng, tÝm). Lo¹i chØ nµo t×m ®îc Ýt nhÊt ? (®en, n©u, xanh l¸, xanh tÝm). T¹i sao l¹i nh thÕ ? (v× mµu s¾c cña chØ mµu cµng gièng mµu s¾c cña ®Êt, l¸ c©y th× cµng khã quan s¸t, khã t×m).

Tæng kÕt

Gi¸o viªn gi¶i thÝch cho çc nhãm biÕt ho¹t ®éng nµy ®Ó m« t¶ tËp tÝnh nguþ trang cña sinh vËt trong thiªn nhiªn. §Ò nghÞ çc nhãm cho çc vÝ dô mµ çc em biÕt. Sau ®ã gi¸o viªn cã thÓ cho häc sinh xem çc bøc tranh vÒ çc con bä que, bä l¸ vµ bím l¸ ®Ó häc sinh quan s¸t.

Ho¹t ®éng chung

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Gi¸o viªn cã thÓ vÏ ®å thÞ m« t¶ sè lîng c¸c lo¹i chØ mµu t×m thÊy cña c¸c nhãm ®Ó häc sinh dÔ quan s¸t vµ dÔ hiÓu.

Th«ng tin bæ trî

T¾c kÌ lµ mét loµi bß s¸t kh¸ phæ biÕn ë trong rõng, ngoµi vên, trong nhµ vµ dÔ quan s¸t. Nã cã kh¶ n¨ng thay ®æi mµu s¾c bªn ngoµi c¬ thÓ rÊt nhanh chãng. Khi t¾c kÌ ë trªn th©n c©y, t¶ng ®¸ hoÆc hèc ®Êt, da nã thêng cã mµu x¸m n©u, mµu tèi nh mµu cña th©n c©y, ®Êt hoÆc cña l¸ c©y kh« hoµ lÉn víi m«i trêng ®Ó lÈn tr¸nh vµ b¾t måi. Khi bß trong t¸n l¸, t¾c kÌ thêng cã mµu xanh nh l¸ c©y vµ rÊt khã nhËn ra. Khi bÞ truy ®uæi, th©n t¾c kÎ næi lªn çc mµu ®á xen lÉn mµu xanh, n©u, vµng vµ çc tÊm v¶y s¾c nhän ë th©n vµ ®Çu xï lªn lµm cho kÎ thï khiÕp sî. Con bä que, bä l¸ vµ bím l¸ lµ nh÷ng loµi cã çch nguþ trang rÊt ®iÓn h×nh. Con bä que cã th©n cÊu tróc ®èt vµ mµu s¾c gièng hÖt cµnh c©y kh«, con bä l¸ th©n cã v¹ch nh g©n l¸ c©y kh« ®· rông xuèng. Bím l¸ khi ®Ëu vµo cµnh c©y vµ khÐp çnh l¹i tr«ng kh«ng kh¸c g× mét çi l¸ trªn cµnh. Ç vµ çc loµi thuû sinh vËt còng cã kh¶ n¨ng thay ®æi mµu s¾c c¬ thÓ rÊt nhanh chãng. Çc loµi ç sèng tÇng ®¸y thêng cã mµu ®en cho gièng víi mµu bïn vµ thiÕu ¸nh s¸ng, nªn çc loµi kh¸c kh«ng ¨n thÞt ®îc. Khi bÞ tÊn c«ng, nhÝm thêng cuén trßn c¬ thÓ vµ chÜa çc l«ng nhän lªn lµm cho çc loµi thó ¨n thÞt khiÕp sî. Çc loµi thó lín còng vËy, b¸o vµ chã sãi vïng b¨ng tuyÕt thêng cã bé l«ng mµu tr¾ng. Vïng nhiÖt ®íi, vµo mïa kh« hæ thêng n»m trong ®¸m lau sËy c¹nh çc nguån níc (hå, khe suèi) ®Ó s¨n b¾t h¬u, nai. Khi ®ã mµu l«ng cña hæ vµ mµu vµng cña l¸ lau sËy bÞ kh« rÊt khã ph©n biÖt.

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ho¹t ®éng chung

Con ®êng nguy hiÓm Môc tiªu ¯ Gióp häc sinh t×m hiÓu vµ nhËn thøc ®îc c¸c mèi ®e däa ®Õn sù sinh tån cña c¸c loµi ®éng vËt hoang d· trong thiªn nhiªn, ®Æc biÖt lµ t¸c ®éng tiªu cùc cña con ngêi.

Thêi gian thùc hiÖn 45 phót

" ChuÈn bÞ Kho¶ng tõ 6-8 chiÕc ghÕ, c¸c tÊm thÎ ghi mèi nguy hiÓm, b¨ng dÝnh, 4 kh¨n bÞt mÆt.

4 M«n häc liªn quan §¹o ®øc 4 (Bµi 14); Tù nhiªn vµ x· héi 5 (Bµi 56); Sinh häc 7 (Bµi 60); §Þa lý 8(bµi 38); Sinh häc 9 (Bµi 53, 56, 57, 59, 60)

Sèng trong thiªn nhiªn hoang d·, çc loµi ®éng vËt ph¶i ®èi mÆt víi rÊt nhiÒu mèi nguy hiÓm, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ®e däa tõ chÝnh çc ho¹t ®éng tiªu cùc cña con ngêi. Trong ho¹t ®éng nµy, çc em sÏ cïng t×m hiÓu xem liÖu çc loµi ®éng vËt hoang d· cã thÓ vît qua nh÷ng mèi nguy hiÓm nµy ®Ó tån t¹i kh«ng.

Thùc hiÖn

Chän ®Þa ®iÓm tæ chøc ho¹t ®éng ë s©n ch¬i réng kho¶ng 10x10m. G¾n çc tÊm thÎ ghi tªn çc mèi nguy hiÓm ghÕ ®Æt trªn däc ®êng di chuyÓn mét çch ngÉu nhiªn (cã thÓ ®Ó mét hµng ghÕ theo kiÓu so le). §êng di chuyÓn tõ v¹ch xuÊt ph¸t ®Õn ®Ých dµi tõ 15 20 mÐt, réng 1,5 mÐt. Hai bªn ®êng di chuyÓn vÏ hai ®êng biªn giíi. Chia häc sinh lµm hai ®éi sao cho sè ngêi ch¬i ë mçi ®éi lµ nh nhau. Mçi ®éi cã mét ®éi trëng. Çc thµnh viªn cña ®éi tù chän tªn con vËt m×nh thÝch ®Ó ®ãng vai. Gi¸o viªn chØ ®Þnh hai häc sinh lµm träng tµi. Gi¸o viªn ®Æt c©u hái “Theo çc em, çc loµi ®éng vËt hoang d· sèng trong thiªn nhiªn ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng nguy hiÓm g×?”. Häc sinh cïng th¶o luËn ®a ra çc ý kiÕn cña m×nh, nh: s¨n b¾t, bu«n b¸n ®éng vËt hoang d·, ph¸ rõng, lµm ®êng giao th«ng t¹i n¬i sèng cña ®éng vËt, khai th¸c ®¸, çc ®éng vËt ¨n thÞt, çc loµi l¹ chiÕm mÊt n¬i sèng, v.v. Hai nhãm lÇn lît cö çc thµnh viªn tham gia trß ch¬i. Ngêi ch¬i ph¶i dïng kh¨n bÞt m¾t, ®i tõ v¹ch xuÊt ph¸t ®Õn ®Ých mµ kh«ng ch¹m vµo nh÷ng chiÕc ghÕ cã d¸n thÎ ghi tªn mèi nguy hiÓm. NÕu ngêi ch¬i ph¹m quy do ch¹m vµo ghÕ hoÆc bíc ra khái ranh giíi ®êng ®i th× sÏ bÞ lo¹i, vµ ngêi kh¸c cña ®éi tiÕp theo sÏ ®îc xuÊt ph¸t. Çc thµnh viªn cña ®éi cã thÓ híng dÉn ®ång ®éi cña m×nh b»ng hiÖu lÖnh (®i th¼ng, rÏ tr¸i, rÏ ph¶i, …) nhng kh«ng ®îc rêi hµng. §éi b¹n cã thÓ “g©y nhiÔu” b»ng çch t¬ng tù. Gi¸o viªn cho häc sinh ch¬i cho ®Õn khi çc thµnh viªn cña hai ®éi ®· ®îc tham gia hÕt. §éi nµo cã sè ngêi vÒ ®Ých nhiÒu nhÊt sÏ th¾ng cuéc

Tæng kÕt

Sau khi häc sinh ch¬i xong, gi¸o viªn hái c¶m nghÜ cña çc em khi ®ãng vai çc loµi ®éng vËt. ViÖc tr¸nh çc mèi nguy hiÓm nµy cã khã kh«ng? Liªn hÖ víi viÖc çc loµi ®éng vËt hoang d· ®ang hµng ngµy ph¶i ®èi mÆt víi rÊt nhiÒu mèi nguy hiÓm, ®Æc biÖt lµ tõ çc ho¹t ®éng cña con ngêi. Em cã thÓ lµm g× ®Ó b¶o vÖ çc loµi ®éng vËt hoang d·?

Ho¹t ®éng chung

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Th«ng tin bæ trî

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Cã thÓ cho häc sinh th¶o luËn vÒ chñ ®Ò nu«i ®éng vËt c¶nh cã t¸c ®éng nh thÕ nµo ®èi víi sù tån t¹i cña c¸c loµi trong hoang d·: T¸c ®éng tèt vµ t¸c ®éng xÊu.

Kh«ng cã

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ho¹t ®éng chung

D¬i b¾t måi

¯ Môc tiªu

Gióp häc sinh t×m hiÓu vÒ loµi d¬i, nh÷ng gi¸ trÞ cña chóng ®èi víi cuéc sèng cña con ngêi. Qua ®ã t¹o c¬ héi cho c¸c em cã nh÷ng suy nghÜ, hµnh ®éng tÝch cùc ®èi víi loµi d¬i.

Thêi gian thùc hiÖn

D¬i lµ mét loµi thó biÕt bay cã ®êi sèng rÊt ®Æc biÖt vµ cã Ých ®èi víi cuéc sèng cña con ngêi vµ thiªn nhiªn. ThÞ gi¸c cña d¬i rÊt kÐm. VËy lµm thÓ nµo mµ d¬i cã thÓ di chuyÓn vµ kiÕm ¨n ®îc nhØ? Trß ch¬i nµy sÏ gióp c¸c em t×m ra c©u tr¶ lêi.

Thùc hiÖn

Tríc khi tæ chøc trß ch¬i, gi¸o viªn ®Æt c©u hái cho häc sinh: “ThÞ gi¸c cña d¬i rÊt kÐm. VËy lµm sao d¬i cã thÓ b¾t måi vµ t×m ®êng ®i ®îc nhØ?” Sau ®ã, gi¸o viªn minh häa: “Chóng ta h·y h×nh dung nhÐ! NÕu ta nÐm mét qu¶ bãng vµo têng, ®iÒu g× sÏ x¶y ra? Qu¶ bãng sÏ bËt trë l¹i vÒ phÝa chóng ta. T¬ng tù nh vËy, d¬i cã thÓ ph¸t sãng. Khi gÆp con måi hoÆc chíng ng¹i vËt, sãng ®ã sÏ ph¶n håi l¹i, cung cÊp th«ng tin cho d¬i. Nhê vËy, d¬i cã thÓ bay vµ kiÕm måi trong bãng tèi dÔ dµng.”

30 phót

" ChuÈn bÞ Kh¨n bÞt m¾t, qu¶ bãng nhùa.

4 M«n häc liªn quan Tù nhiªn vµ x· héi 2 (Bµi 28); Sinh häc 7 (Bµi 50, 51, 53)

Häc sinh xÕp thµnh mét vßng trßn réng (nªn tæ chøc ë bªn ngoµi líp häc). Mét em häc sinh sÏ ®îc chän ®ãng vai d¬i vµ 4 - 6 häc sinh kh¸c sÏ ®ãng vai con måi. Sau ®ã, häc sinh ®ãng vai d¬i sÏ bÞ bÞt kÝn m¾t vµ b¾t ®Çu ®øng vµo gi÷a vßng trßn. Môc ®Ých cña trß ch¬i lµ ®Ó cho d¬i b¾t ®îc çc con måi trong vßng trßn b»ng çch sö dông ©m thanh ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ. Çc con måi cã thÓ ®øng ë mét vÞ trÝ bÊt kú bªn trong vßng trßn. Khi gi¸o viªn cho b¾t ®Çu trß ch¬i, con d¬i sÏ kªu "D¬i" cßn çc con måi sÏ ®¸p l¹i lµ "Måi". Mçi lÇn kªu, d¬i ®îc phÐp bíc 2 bíc vµ måi ®îc phÐp bíc 1 bíc (d¬i cè g¾ng ®Ó b¾t ®îc çc con måi, cßn çc con måi cè g¾ng ®Ó tr¸nh d¬i). Khi 1 hoÆc tÊt c¶ çc con måi ®· bÞ b¾t th× trß ch¬i kÕt thóc. Gi¸o viªn cã thÓ lu©n chuyÓn vai “D¬i” vµ “Måi” gi÷a çc em häc sinh.

Tæng kÕt

Xin chóc mõng çc em! Çc em võa ®îc thÊy râ çc h×nh thøc thÝch nghi ®Æc biÖt cña ®éng vËt gióp çc loµi ®éng vËt tån t¹i trong thiªn nhiªn nh kh¶ n¨ng d¬i x¸c ®Þnh vÞ trÝ con måi b»ng çch sö dông sãng ©m thanh trong bãng tèi.

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Ho¹t ®éng chung

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Th«ng tin bæ trî

D¬i lµ loµi thó (®Î con vµ nu«i con b»ng s÷a, th©n nhiÖt æn ®Þnh) biÕt bay. Trªn thÕ giíi cã tíi 900 loµi d¬i, nã sèng kh¾p mäi n¬i tõ sa m¹c, ®ång cá, trong çc khu rõng nguyªn sinh, ... trõ cùc Nam cùc vµ B¾c cùc. Hai ch©n tríc cña d¬i biÕn ®æi thµnh çnh, do ®ã d¬i cã thÓ bay ®îc nh chim. D¬i sèng thµnh tõng ®µn rÊt ®«ng trong hang ®éng hoÆc trªn c©y. Çch bay cña loµi d¬i: ch©n sau cña loµi d¬i rÊt yÕu nªn chóng kh«ng thÓ ch¹y lÊy ®µ tríc khi bay. Bëi vËy chóng ph¶i treo ngîc th©n m×nh lªn cµnh c©y hoÆc v¸ch ®¸, khi muèn bay chóng chØ cÇn th¶ m×nh xuèng råi theo ®µ bay tiÕp. Gi¸ trÞ cña loµi d¬i: lµ mét phÇn cña ®a d¹ng sinh häc, chuçi vµ líi thøc ¨n; ¨n c«n trïng g©y h¹i nh muçi; ¨n mét sè hoa, qu¶ trong rõng vµ nh thÕ nã ®· gióp ph¸t t¸n h¹t trong rõng tù nhiªn; ph©n d¬i rÊt nhiÒu chÊt Ka-li cung cÊp chÊt dinh dìng cho thùc vËt.

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ho¹t ®éng chung

Kh¸m ph¸ thÕ giíi c«n trïng Môc tiªu ¯ T¹o c¬ héi cho

ThÕ giíi sinh vËt cã nh÷ng loµi nhá bÐ sèng xung quanh chóng ta. Chóng còng cã rÊt nhiÒu ®iÒu kú thó. Tuy nhiªn, cã thÓ çc em Ýt cã dÞp quan s¸t vµ t×m hiÓu vÒ chóng. Ho¹t ®éng nµy sÏ gióp çc em kh¸m ph¸ thÕ giíi cña mét nhãm çc loµi ®éng vËt cã “d©n sè” ®«ng ®¶o nhÊt trªn tr¸i ®Êt.

häc sinh kh¸m ph¸ thÕ giíi c¸c loµi sinh vËt bÐ nhá sèng xung quanh chóng ta. RÌn luyÖn kü n¨ng quan s¸t, m« t¶ b»ng h×nh ¶nh, thãi quen tr©n träng thiªn nhiªn.

Ho¹t ®éng nµy nªn tæ chøc vµo ngµy thêi tiÕt n¾ng Êm. Cã thÓ tæ chøc t¹i s©n trêng nÕu cã nhiÒu c©y xanh vµ c©y bôi nhá hoÆc t¹i c«ng viªn hoÆc vên B¸ch Th¶o.

Thêi gian thùc hiÖn

Gi¸o viªn dÉn häc sinh ®Õn ®Þa ®iÓm cã mét sè c©y bôi nhá. Tríc khi cho çc em quan s¸t kü çc bôi c©y, gi¸o viªn ®Æt c©u hái: “Theo çc em, trong çc bôi c©y nµy liÖu cã loµi ®éng vËt nµo sinh sèng kh«ng?”

Thùc hiÖn

45 phót

" ChuÈn bÞ

Kho¶ng 5-6 tê giÊy khæ réng (A0 hoÆc A1, hoÆc cã thÓ tËn dông tê lÞch treo têng cò), giÊy tr¾ng, bót ch×, vë ghi chÐp, kÝnh lóp, lä thñy tinh nhá (lo¹i cã thµnh cao vµ cã nót). Cã thÓ chuÈn bÞ thªm mét sè chiÕc nhÝp lo¹i nhá ®Ó g¾p c«n trïng.

4 M«n häc liªn quan Tù nhiªn vµ x· héi; Khoa häc; Sinh häc

Chia líp thµnh 5-6 nhãm. Mçi nhãm ®îc ph¸t mét tê giÊy khæ réng. Ph©n chia çc nhãm thùc hiÖn ë çc bôi c©y gÇn nhau ®Ó dÔ quan s¸t vµ qu¶n lý. Gi¸o viªn híng dÉn çch thùc hiÖn cho häc sinh b»ng çch tr¶i tê giÊy khæ réng xuèng díi bôi c©y cña nhãm m×nh vµ rung nhÑ cµnh c©y ®Ó çc con c«n trïng r¬i xuèng. NhÆt nh÷ng c«n trïng r¬i xuèng tê giÊy b»ng tay hoÆc nhÝp (cÇn chó ý mét sè c«n trïng cã thÓ c¾n hoÆc g©y dÞ øng cho häc sinh) vµ dïng kÝnh lóp ®Ó quan s¸t. Çc nhãm sÏ thèng kª sè loµi vµ sè lîng mçi loµi thu ®îc tõ bôi c©y cña m×nh. Yªu cÇu mçi nhãm chän ra tõ 3 -5 loµi ®Ó vÏ m« t¶. Gi¸o viªn híng dÉn häc sinh sö dông kÝnh lóp ®Ó quan s¸t çc chi tiÕt cña c«n trïng. Nh÷ng con ®îc chän ®Ó lµm mÉu vÏ cã thÓ cho vµo lä thñy tinh ®Ó dÔ theo dâi. Lu ý víi häc sinh: Môc ®Ých cña ho¹t ®éng nµy lµ t×m vµ b¾t mét sè loµi c«n trïng, nghiªn cøu, sau ®ã th¶ chóng l¹i m«i trêng. Häc sinh ph¶i cè g¾ng kh«ng lµm chÕt hoÆc cè t×nh lµm tæn th¬ng çc loµi c«n trïng b¾t ®îc.

Tæng kÕt

Sau kho¶ng 30 phót, gi¸o viªn tËp hîp häc sinh vµ cho c¸c em tr×nh bµy kÕt qu¶ thu ®îc cña nhãm m×nh. Sau ®ã, gi¸o viªn tæng kÕt vÒ sù ®a d¹ng vµ Ých lîi cña thÕ giíi c«n trïng.

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Ho¹t ®éng nµy còng cã thÓ thùc hiÖn ë nh÷ng b·i cá réng. Dïng vît líi m¾t nhá kho¾ng trªn ngän cá còng cã thÓ b¾t ®îc nhiÒu lo¹i c«n trïng nh cµo cµo, ch©u chÊu, nhÖn, dÕ, v.v.

Ho¹t ®éng chung

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Th«ng tin bæ trî

C«n trïng lµ nh÷ng ®éng vËt kh«ng x¬ng sèng cã sè lîng lín nhÊt trªn tr¸i ®Êt vµ còng lµ líp ph©n bè réng r·i nhÊt trong sè çc ®¹i diÖn cña ngµnh Ch©n khíp (Arthropoda). C«n trïng lµ nhãm ®a d¹ng nhÊt trªn tr¸i ®Êt víi h¬n 900,000 loµi, nhiÒu h¬n kho¶ng 3 lÇn tÊt c¶ çc ®éng vËt kh¸c céng l¹i. C«n trïng cã thÓ t×m thÊy ë gÇn nh tÊt c¶ çc m«i trêng sèng trªn hµnh tinh, mÆc dï chØ cã mét sè lîng nhá çc loµi cã thÓ thÝch nghi ®îc víi ®êi sèng ë ®¹i d¬ng n¬i mµ gi¸p x¸c lµ nhãm chiÕm u thÕ. Cã kho¶ng 5,000 loµi chuån chuån; 2,000 loµi bä ngùa; 20,000 loµi ch©u chÊu; 17,000 loµi bím; 120,000 loµi hai çnh; 82,000 loµi çnh nöa; 350,000 loµi çnh cøng vµ kho¶ng 110,000 loµi çnh mµng.

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh tiÓu häc

Õch con t×m b¹n Môc tiªu ¯ Gióp häc sinh t×m hiÓu vÒ sù giao tiÕp cña çc loµi ®éng vËt th«ng qua viÖc sö dông gi¸c quan thÝnh gi¸c. Qua ®ã, çc em hiÓu ®îc tÇm quan träng vµ ý nghÜa cña nh÷ng ©m thanh cña çc loµi ®éng vËt trong thiªn nhiªn.

Thêi gian thùc hiÖn Tõ 15 - 30 phót

" ChuÈn bÞ Kh¨n bÞt m¾t (mçi häc sinh 1 c¸i)

4 M«n häc liªn quan Tù nhiªn vµ x· héi

Khi nh÷ng c¬n ma rµo ®Çu tiªn ®æ xuèng, ven bê ao, hå c¸c em nghe tiÕng nh÷ng chó Õch kªu åm o¹p suèt ®ªm. Chóng gäi nhau ®Êy! Trong trß ch¬i nµy, chóng ta sÏ häc theo nh÷ng chó Õch con ®i t×m b¹n.Khi nh÷ng c¬n ma rµo ®Çu tiªn ®æ xuèng, ven bê ao, hå c¸c em nghe tiÕng nh÷ng chó Õch kªu åm o¹p suèt ®ªm. Chóng gäi nhau ®Êy! Trong trß ch¬i nµy, chóng ta sÏ häc theo nh÷ng chó Õch con ®i t×m b¹n.

Thùc hiÖn

Chän ®Þa ®iÓm thùc hiÖn ë bªn ngoµi líp häc, tho¸ng ®·ng vµ b»ng ph¼ng. Tríc khi thùc hiÖn ho¹t ®éng, gi¸o viªn tËp trung häc sinh vµ th¶o luËn cïng häc sinh nh÷ng loµi ®éng vËt mµ çc em biÕt, ®Æc ®iÓm vµ tËp tÝnh cña mçi loµi. Khi mét em häc sinh nªu tªn mét loµi nµo ®ã, gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh b¾t chíc çch di chuyÓn vµ tiÕng kªu cña loµi ®ã. Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh dïng kh¨n bÞt m¾t. Sau ®ã, gi¸o viªn nãi thÇm tªn mçi loµi vËt cho 2 häc sinh cho ®Õn khi mçi häc sinh ®Òu mang tªn mét loµi ®éng vËt. VÝ dô: 2 em lµ gÊu, 2 em lµ hæ, 2 em lµ gµ, … NÕu tæng sè häc sinh lµ lÎ th× sÏ cã 3 em cã cïng mang 1 tªn loµi ®éng vËt. Sau khi ®· chuÈn bÞ xong, gi¸o viªn cã thÓ ra tÝn hiÖu b¾t ®Çu b»ng çch vç tay hoÆc ra hiÖu lÖnh. Khi ®ã, çc em häc sinh sÏ b¾t ®Çu b¾t chíc tiÕng kªu cña loµi ®éng vËt m×nh mang tªn vµ ®i t×m b¹n cã cïng tiÕng kªu. Khi 2 “®éng vËt” t×m thÊy nhau, hai em sÏ ®øng c¹nh nhau vµ gì kh¨n bÞt m¾t. Sau khi çc cÆp “®éng vËt” ®· t×m ®îc nhau hÕt hoÆc hÕt thêi gian cho phÐp, gi¸o viªn tËp hîp häc sinh vµ tæng kÕt.

Tæng kÕt

ViÖc sö dông ©m thanh ®Ó giao tiÕp cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi c¸c loµi ®éng vËt. Qua tiÕng kªu, c¸c chó Õch con cã thÓ t×m ®îc b¹n ®êi cña m×nh vµ “th«ng tin” cho nhau. Mçi loµi ®Òu cã mét tiÕng kªu kh¸c nhau nhê ®ã mµ chóng cã thÓ t×m thÊy nhau trong thiªn nhiªn hoang d·.

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Víi ®èi tîng häc sinh nhá, ho¹t ®éng nµy cã thÓ thùc hiÖn b»ng h×nh thøc ®¬n gi¶n h¬n. Gi¸o viªn chuÈn bÞ s½n mét bé thÎ c¸c loµi ®éng vËt quen thuéc. Mçi loµi sÏ cã 2 thÎ víi h×nh ¶nh vµ th«ng tin giíi thiÖu ng¾n gän vÒ loµi ®ã.

Gi¸o viªn chia bé thÎ cho häc sinh, yªu cÇu çc em gi÷ bÝ mËt vÒ tªn con vËt vµ néi dung cña thÎ m×nh nhËn ®îc. Çc em sÏ t×m b¹n cña m×nh b»ng çch b¾t chíc hµnh ®éng cña con vËt ghi trªn thÎ. Çc “con vËt” chØ ®îc dïng cö chØ vµ hµnh ®éng ®Ó ph¸t hiÖn ra b¹n cña m×nh, kh«ng ®îc dïng lêi nãi hoÆc m« t¶ tiÕng kªu.

Th«ng tin bæ trî

Kh«ng cã

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh tiÓu häc

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

M« t¶ thiªn nhiªn Thiªn nhiªn t¹o ra v« vµn c¶m høng cho con ngêi trong cuéc sèng. Chóng ta ®· bao giê quan s¸t kü mét sù vËt hoÆc hiÖn tîng nµo ®ã cha? Trong ho¹t ®éng nµy, c¸c em sÏ thùc hµnh m« t¶ chi tiÕt mét sù vËt trong thiªn nhiªn th«ng qua quan s¸t vµ kü n¨ng diÔn ®¹t b»ng ng«n ng÷.

¯ Môc tiªu

RÌn luyÖn kü n¨ng quan s¸t, m« t¶ vµ diÔn ®¹t b»ng ng«n ng÷ viÕt cho häc sinh. Gióp c¸c em t×m hiÓu nh÷ng ®Æc ®iÓm cña c¸c sù vËt, hiÖn tîng trong thiªn nhiªn.

Thùc hiÖn

Gi¸o viªn chän mét ®Þa ®iÓm ngoµi thiªn nhiªn cã nhiÒu c©y cèi, hoa, cá, ®¸, vµ çc sù vËt kh¸c. Chia häc sinh thµnh nhiÒu nhãm, mçi nhãm kho¶ng tõ 3-4 häc sinh. Yªu cÇu mçi nhãm ®i ®Õn mét ®Þa ®iÓm nµo ®ã mµ çc em thÝch. Chó ý çc nhãm cÇn ®øng çch nhau kh¸ xa. Mçi nhãm sÏ th¶o luËn vµ chän mét sù vËt bÊt kú mµ çc em thÝch ë t¹i ®Þa ®iÓm çc em ®øng. Sau ®ã nhãm sÏ cïng viÕt mét ®o¹n v¨n m« t¶ sù vËt ®ã mµ kh«ng ®îc ®Ò cËp tíi tªn cña sù vËt. Gi¸o viªn tËp hîp çc nhãm l¹i sau kho¶ng 10 phót. §Ò nghÞ çc nhãm ®æi tê m« t¶ cho nhau vµ yªu cÇu trong vßng 5 phót çc nhãm t×m ra vËt ®· ®îc nhãm b¹n m« t¶.

Thêi gian thùc hiÖn Tõ 15 ®Õn 30 phót

" ChuÈn bÞ

GiÊy viÕt, bót

4 M«n häc liªn quan

Tæng kÕt

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Th«ng tin bæ trî

TiÕng ViÖt

Gi¸o viªn cã thÓ yªu cÇu çc em häc sinh thùc hiÖn ho¹t ®éng nµy b»ng çch vÏ çc sù vËt mµ çc em yªu thÝch.

Kh«ng cã

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh tiÓu häc

Nhanh tay nhanh m¾t tiªu ¯ Môc Gióp häc sinh rÌn luyÖn kü n¨ng quan s¸t vµ ph¶n øng nhanh, kü n¨ng m« t¶ vµ diÔn ®¹t b»ng ng«n ng÷. Qua ho¹t ®éng nµy, c¸c em kh¸m ph¸ nh÷ng nÐt ®Æc trng cña nh÷ng sù vËt kh¸c nhau.

Thêi gian thùc hiÖn Tõ 10 ®Õn 15 phót

ChuÈn bÞ GiÊy viÕt, bót, mét tê b¸o cò, kho¶ng tõ 15 20 vËt lÊy tõ thiªn nhiªn (l¸ c©y, sái, cµnh kh«, vá c©y, qu¶,)

4 M«n häc liªn quan Khoa häc; Tù nhiªn vµ x· héi

§«i m¾t cho chóng ta thÊy ®îc bao nhiªu lµ ®iÒu kú diÖu cña cuéc sèng vµ cña thiªn nhiªn. ThÕ nhng cã bao giê em nghÜ kh¶ n¨ng quan s¸t vµ c¶m nhËn cña ®«i m¾t m×nh nh thÕ nµo kh«ng? Trong ho¹t ®éng nµy, c¸c em sÏ cïng thö vµ rÌn luyÖn kü n¨ng quan s¸t.

Thùc hiÖn

Chia häc sinh thµnh 3-4 nhãm, çc nhãm ngåi thµnh hµng ngang ®èi diÖn víi gi¸o viªn. Gi¸o viªn ®Ó çc ®å vËt xuèng mÆt ®Êt vµ lÊy tê b¸o cò phñ lªn. Yªu cÇu häc sinh im lÆng vµ chó ý quan s¸t khi cã hiÖu lÖnh. Gi¸o viªn h« “B¾t ®Çu” vµ më tê b¸o ra ®Ó häc sinh quan s¸t trong vßng kho¶ng 30 gi©y. Sau ®ã phñ çc ®å vËt l¹i. Yªu cÇu çc nhãm ghi l¹i tªn çc ®å vËt quan s¸t ®îc. TiÕp tôc thªm 2 lÇn n÷a. Sau 3 lÇn, gi¸o viªn yªu cÇu çc nhãm cho biÕt kÕt qu¶ vµ nép tê giÊy ghi ®îc. Yªu cÇu mçi nhãm m« t¶ chi tiÕt 3 ®å vËt m×nh quan s¸t ®îc. Nhãm nµo ghi ®îc nhiÒu ®å vËt nhÊt vµ m« t¶ chÝnh x¸c ®îc c¶ 3 ®å vËt lµ nhãm th¾ng cuéc.

Tæng kÕt

Gi¸o viªn cho c¶ líp quan s¸t toµn bé çc vËt vµ so s¸nh víi sè lîng çc em quan s¸t ®îc. NÕu mét vËt ®îc çc nhãm gäi tªn kh¸c nhau, gi¸o viªn cã thÓ ®Æt c©u hái cho häc sinh nguyªn nh©n cã sù kh¸c nhau ®ã. So s¸nh m« t¶ cña çc nhãm víi vËt thËt ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é chÝnh x¸c cña m« t¶ cña häc sinh.

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c Ho¹t ®éng nµy cã thÓ sö dông ®Ó khëi ®éng bµi häc hoÆc c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc ngoµi trêi vÒ thiªn nhiªn vµ m«i trêng kh¸c.

Th«ng tin bæ trî

Kh«ng cã

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh tiÓu häc

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

S¾c mµu thiªn nhiªn ThÕ giíi tù nhiªn xung quanh chóng ta thËt mu«n mµu, mu«n vÎ. Nh÷ng s¾c mµu thiªn nhiªn thay ®æi tõng giê, tõng ngµy, tõng mïa, t¹o nªn nh÷ng bøc tranh thËt ký thó. Trong ho¹t ®éng nµy, c¸c em häc sinh sÏ tù t¹o ra mét b¶ng pha mµu tõ nh÷ng “m¶ng mµu” cã s½n trong thiªn nhiªn.

¯ Môc tiªu Gióp häc sinh kh¸m ph¸ thÕ giíi mµu s¾c ®a d¹ng cña thiªn nhiªn. KhuyÕn khÝch ãc s¸ng t¹o vµ lßng yªu thiªn nhiªn cña häc sinh.

Thùc hiÖn

Gi¸o viªn chuÈn bÞ s½n b¶ng pha mµu nh h×nh vÏ díi ®©y (mçi em mét b¶ng) b»ng c¸ch c¾t mÈu b×a cøng kÝch thíc kho¶ng cì giÊy A4. Tríc ngµy tæ chøc ho¹t ®éng, gi¸o viªn cã thÓ mang mét mÉu tíi líp (hoÆc mét b¶ng mµu thËt) vµ yªu cÇu mçi em vÒ nhµ chuÈn bÞ mét b¶ng pha mµu cho m×nh theo híng dÉn trªn.

Thêi gian thùc hiÖn 30 phót

Chän ®Þa ®iÓm thùc hiÖn ho¹t ®éng ë c«ng viªn, vên trêng, hoÆc khu vùc thiªn nhiªn réng r·i, cã nhiÒu c©y cèi. Ph©n ph¸t b¶ng pha mµu cho häc sinh. Híng dÉn häc sinh sö dông b¨ng dÝnh hai mÆt hoÆc keo d¸n ®Ó cè ®Þnh çc “m¶ng mµu” lªn b¶ng pha mµu. Yªu cÇu häc sinh ®i xung quanh khu vùc thùc hiÖn ho¹t ®éng vµ t×m çc vËt cã trong thiªn nhiªn víi nhiÒu mµu s¾c kh¸c nhau. Cè g¾ng t×m ®îc cµng nhiÒu mµu cµng tèt. Gi¸o viªn cÇn lu ý häc sinh kh«ng ®îc thu thËp çc mÉu vËt sèng (vÝ dô nh h¸i hoa, vÆt l¸, b¾t c«n trïng, …). Häc sinh cã kho¶ng 10 phót ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng nµy.

B¨ng dÝnh hai mÆt hoÆc keo d¸n, b¶ng pha mµu b»ng giÊy (xem h×nh minh häa).

4 M«n häc liªn quan

Tæng kÕt

Sau 10 phót, gi¸o viªn tËp trung häc sinh vµ cho çc em chia sÎ b¶ng pha mµu cña m×nh. Chän mét vµi b¶ng mµu cã nhiÒu mµu s¾c nhÊt vµ sö dông ®Ó tæng kÕt ho¹t ®éng. KhuyÕn khÝch häc sinh kh¸m ph¸ nh÷ng m¶ng mµu s¾c cña thiªn nhiªn khi çc em tham quan çc khu vùc thiªn nhiªn, c«ng viªn, vên thó.

" ChuÈn bÞ

Tù nhiªn vµ x· héi

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Ho¹t ®éng nµy cã thÓ sö dông trong çc bµi häc liªn quan ®Õn thùc vËt. Gi¸o viªn cã thÓ gióp häc sinh t×m hiÓu vµ c¶m nhËn çc loµi c©y kh¸c nhau b»ng çch yªu cÇu mçi cÆp ch¬i lÇn lît t×m hiÓu mét loµi c©y.

C¾t theo ®êng nµy

Th«ng tin bæ trî

" Minh häa: B¶ng pha mµu

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh tiÓu häc

Em tËp lµm th¬ Môc tiªu ¯ RÌn luyÖn kh¶ n¨ng c¶m nhËn thÕ giíi xung quanh b»ng c¸c gi¸c quan kh¸c nhau, khÝch thÝch trÝ tëng tîng vµ kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña häc sinh.

Thêi gian thùc hiÖn 60 phót

" ChuÈn bÞ Vë ghi chÐp, bót, mÉu vËt thu thËp trong thiªn nhiªn (l¸, qu¶, h¹t, viªn sái, cuéi, cµnh c©y, … víi sè lîng b»ng sè häc sinh).

4 M«n häc liªn quan TiÕng ViÖt, Tù nhiªn vµ x· héi

Thiªn nhiªn cã biÕt bao nhiªu ®iÒu kú thó ®Ó con ngêi chóng ta kh«ng ngõng kh¸m ph¸. Ngoµi çch c¶m nhËn vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn b»ng thÞ gi¸c, çc gi¸c quan kh¸c còng cã thÓ gióp chóng ta biÕt thªm ®îc nhiÒu ®iÒu thó vÞ cña thiªn nhiªn. Víi ho¹t ®éng nµy, çc em sÏ cïng kh¸m ph¸ kh¶ n¨ng cña çc gi¸c quan trong viÖc t×m hiÓu thiªn nhiªn vµ viÕt lªn c¶m xóc cña m×nh.

Thùc hiÖn

Chän ®Þa ®iÓm réng r·i, tho¸ng m¸t, vµ kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi tiÕng ån hoÆc ngêi qua l¹i. Gi¸o viªn cho häc sinh ngåi thµnh vßng trßn xung quanh gi¸o viªn. Yªu cÇu çc em quay mÆt ra phÝa ngoµi vßng trßn. Gi¸o viªn yªu cÇu çc em nh¾m m¾t vµ ®Ó tay ra sau lng. Gi¸o viªn lÇn lît ®Ó çc mÉu vËt vµo tay häc sinh vµ lu ý häc sinh kh«ng ®îc më m¾t hoÆc ®a mÉu vËt ra phÝa tríc. Cã thÓ chän hai hoÆc ba em häc sinh gióp gi¸o viªn ph©n ph¸t mÉu vËt. Çc em sÏ cã kho¶ng mét phót ®Ó c¶m nhËn mÉu vËt trong tay m×nh. Yªu cÇu çc em ®Ó mÉu vËt xuèng phÝa sau lng vµ më m¾t. §Ò nghÞ çc em viÕt vµo vë ghi chÐp c¶m nhËn cña m×nh vÒ mÉu vËt. KhuyÕn khÝch çc em sö dông trÝ tëng tîng vµ kh¶ n¨ng s¸ng t¹o ®Ó miªu t¶. Sau khi viÕt xong, tiÕp tôc yªu cÇu çc em nh¾m m¾t, nhÆt mÉu vËt cña m×nh lªn vµ ®a lªn tai l¾ng nghe ©m thanh cña mÉu vËt trong vßng mét phót. Sau ®ã, çc em tiÕp tôc ®Ó mÉu vËt ra phÝa sau lng m×nh vµ më m¾t. §Ò nghÞ çc em viÕt c¶m nhËn cña m×nh sau khi l¾ng nghe ©m thanh cña mÉu vËt. TiÕp tôc yªu cÇu çc em nh¾m m¾t, nhÆt mÉu vËt cña m×nh lªn vµ ®a lªn mòi ngöi trong vßng mét phót. Sau ®ã çc em tiÕp tôc viÕt c¶m nhËn cña m×nh vµo giÊy. Cuèi cïng, ®Ò nghÞ çc em nhÆt mÉu vËt cña m×nh lªn, quan s¸t, vµ ghi l¹i m« t¶ mÉu vËt cña m×nh. Sau khi çc em ®· ghi chÐp xong, gi¸o viªn cho mçi em tù chän mét ®Þa ®iÓm m×nh thÝch xung quanh ®Þa ®iÓm ho¹t ®éng vµ viÕt l¹i nh÷ng c¶m nhËn cña m×nh thµnh mét bµi th¬ hoÆc mét ®o¹n v¨n. Mçi em sÏ cã tõ 20 ®Õn 25 phót ®Ó hoµn thµnh t¸c phÈm cña m×nh.

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh tiÓu häc

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Tæng kÕt

Gi¸o viªn tËp hîp häc sinh thµnh vßng trßn ngåi quay mÆt vµo trong. Cho tõng em mét ®äc t¸c phÈm cña m×nh. Sau ®ã, gi¸o viªn cã thÓ ®Æt mét sè c©u hái ®Ó tæng kÕt ho¹t ®éng. VÝ dô: - Khi em dïng tay ®Ó c¶m nhËn mÉu vËt, ®Çu tiªn em nghÜ ®Õn tõ g× ®Ó m« t¶? T¹i sao em nghÜ ®Õn tõ ®ã? - Khi em nghe ©m thanh cña mÉu vËt, c¶m nhËn cña em cã kh¸c h¬n khi dïng tay ®Ó c¶m nhËn kh«ng? - Mïi cña mÉu vËt cã gióp em kh¸m ph¸ thªm ®îc ®iÒu g× kh«ng? - Ho¹t ®éng nµy cã gióp em viÕt lªn c¶m xóc cña m×nh dÔ dµng h¬n kh«ng? Tai sao?

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Th«ng tin bæ trî

Gi¸o viªn cã thÓ chän thªm mét sè mÉu vËt nh©n t¹o cã trong khu vùc tæ chøc ho¹t ®éng ®Ó häc sinh thÊy ®îc sù kh¸c nhau so víi c¸c mÉu vËt tõ thiªn nhiªn. Ngoµi c¸c gi¸c quan ë trªn (c¶m gi¸c, thÝnh gi¸c, thÞ gi¸c), gi¸o viªn còng cã thÓ cho häc sinh c¶m nhËn b»ng vÞ gi¸c víi ®iÒu kiÖn mÉu vËt ph¶i s¹ch vµ an toµn!

Häc sinh cÇn diÔn ®¹t c¶m nhËn cña m×nh b»ng tõ ng÷ cô thÓ. VÝ dô: - C¶m gi¸c: th« r¸p, mÒm, Êm, kh«, gai, … - ThÝnh gi¸c: r× rµo, lao xao, Çm ×, … - Xóc gi¸c: h«i, th¬m, ngµo ng¹t, .. - ThÞ gi¸c: to, nhá, trßn, vu«ng, dµi, ng¾n, …

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh trung häc c¬ së

B¾t èc b¬u vµng

¯ Môc tiªu

Gióp häc sinh hiÓu vµ nhËn thøc ®îc mèi ®e däa tõ nh÷ng loµi sinh vËt ngo¹i lai x©m h¹i ®èi víi c¸c sinh vËt kh¸c còng nh ®èi víi cuéc sèng con ngêi.

Â Thêi gian thùc hiÖn 15-20 phót

"ChuÈn bÞ Kho¶ng 5 qu¶ bãng tenis cò hoÆc bãng bµn.

4 M«n häc liªn quan Sinh häc 7 (Bµi 59); Sinh häc 9 (Bµi 44, 59); §Þa lý 6 (Bµi 27); §Þa lý 8 (Bµi 38).

Cã nh÷ng loµi ®éng vËt rÊt cã Ých cho con ngêi vµ cho thiªn nhiªn. Tuy nhiªn, còng cã nhiÒu loµi vËt g©y h¹i cã thÓ t¸c ®éng ®Õn cuéc sèng cña chóng ta vµ çc loµi sinh vËt kh¸c. Ho¹t ®éng nµy sÏ gióp çc em t×m hiÓu sù nguy hiÓm cña mét loµi ®éng vËt x©m h¹i vµ thö t×m çch diÖt chóng.

Thùc hiÖn

Chän ®Þa ®iÓm tæ chøc ho¹t ®éng ë mét n¬i cã kho¶ng trèng réng tõ 10m x10m trë lªn vµ xem ®ã nh lµ mét çnh ®ång. Gi¸o viªn ®Æt c©u hái cho häc sinh: “Trong çnh ®ång thêng cã nh÷ng nh÷ng loµi c©y trång vµ ®éng vËt nµo?” §Ó häc sinh tr¶ lêi ®Õn khi t×m ®îc tÊt c¶ çc loµi c©y trång vµ ®éng vËt, trong ®ã cã lóa vµ vµ èc b¬u vµng. Coi tÊt c¶ häc sinh trong kho¶ng trèng ®· chän lµ c©y lóa. Lóa ®îc di chuyÓn tho¶i m¸i trong khu vùc ch¬i. Gi¸o viªn tiÕp tôc ®Æt c©u hái cho häc sinh: “Theo çc em, nh÷ng ®éng vËt nµo thêng ph¸ h¹i lóa?” Häc sinh cã thÓ kÓ ra s©u, bä xÝt, c«n trïng, èc b¬u vµng, v.v.. ChØ ®Þnh hai häc sinh ®ãng vai èc b¬u vµng. Hai em n¾m tay nhau vµ cïng nh×n vÒ mét phÝa, ®uæi b¾t lóa ®Ó lµm thøc ¨n. NÕu c©y lóa nµo bÞ ch¹m vµo sÏ trë thµnh èc b¬u vµng. èc b¬u vµng còng sÏ n¾m tay nhau theo tõng ®«i vµ ®i b¾t çc em ®ãng vai lóa. Sè lîng èc b¬u vµng sÏ t¨ng lªn vµ sè c©y lóa bÞ gi¶m cho ®Õn khi hÕt hoÆc chØ cßn mét vµi c©y. Khi ®ã, gi¸o viªn t¹m dõng trß ch¬i vµ ®Æt c©u hái: “§iÒu g× ®· x¶y ra víi ruéng lóa?”; “Bao nhiªu c©y lóa cßn sãt l¹i?”; “NÕu tiÕp tôc trß ch¬i th× ®iÒu g× sÏ x¶y ra?”; “Chóng ta ph¶i lµm g× ®Ó ng¨n chÆn èc b¬u vµng ®Ó ruéng lóa ph¸t triÓn trë l¹i?” ChØ ®Þnh häc sinh cã c©u tr¶ lêi ®óng ®ãng vai “ngêi diÖt èc b¬u vµng”. Vò khÝ lµ qu¶ bãng bµn (hoÆc bãng tenis). Ngêi diÖt èc b¬u vµng ph¶i liªn tôc ch¹y ë vßng ngoµi ruéng lóa, dïng qu¶ bãng nÐm vÒ phÝa nh÷ng con èc trong ruéng. Khi bÞ nÐm tróng èc b¬u vµng t¸ch ra khái nhãm l¹i trë l¹i thµnh c©y lóa. Sau mét kho¶ng thêi gian, gi¸o viªn dõng trß tr¬i l¹i vµ hái c¶m nhËn cña çc em häc sinh sau khi tham gia trß ch¬i. C¶m gi¸c cña “ngêi diÖt èc b¬u vµng” (mÖt mái) cã thÓ lµ minh häa cho nh÷ng khã kh¨n trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn n¹n èc b¬u vµng.

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh trung häc c¬ së

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Tæng kÕt

èc b¬u vµng lµ loµi ®éng vËt tríc ®©y kh«ng cã ë ViÖt Nam. Nh÷ng n¨m sau 1989, èc b¬u vµng ®îc nhËp khÈu víi sè lîng lín vµo níc ta ®Ó phôc vô môc ®Ých nu«i xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, loµi ®éng vËt nguy hiÓm nµy ®· ph¸t triÓn nhanh chãng, ph¸t triÓn ra c¸c hÖ sinh th¸i, ph¸ hñy mïa mµng, g©y thiÖt h¹i lín cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Ho¹t ®éng nµy cã thÓ khã thùc hiÖn nÕu häc sinh Ýt cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc vµ t×m hiÓu vÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.

Th«ng tin bæ trî

Xem th«ng tin tõ cuèn “Sinh vËt ngo¹i lai x©m h¹i: Sù x©m l¨ng thÇm lÆng” hoÆc qua trang web: http://www.nea.gov.vn/html/ngoai_lai_xamhai/danhsach.htm

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh trung häc c¬ së

M¹ng líi sù sèng

¯ Môc tiªu Gióp c¸c em hiÓu ®îc nh÷ng mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a c¸c loµi sinh vËt vµ m«i trêng vµ ý nghÜa cña chóng ®èi víi sù sèng. RÌn luyÖn kü n¨ng suy luËn logic vµ t duy hÖ thèng.

Thêi gian thùc hiÖn Tõ 30 ®Õn 45 phót

" ChuÈn bÞ D©y gai hoÆc d©y len mµu (tõ 100 200 mÐt), bé thÎ m¹ng líi sù sèng (trong phÇn Th«ng tin tham kh¶o cho gi¸o viªn), b¨ng dÝnh hai mÆt

4 M«n häc liªn quan §Þa lý 6 (Bµi 27), Sinh häc 9 (Bµi 44, 49, 50, 51, 52)

Mäi sinh vËt vµ sù vËt trong thiªn nhiªn ®Òu cã mèi quan hÖ qua l¹i lÉn nhau. Nh÷ng mèi quan hÖ v« h×nh nµy nhiÒu khi rÊt khã nhËn biÕt. Trong ho¹t ®éng nµy, c¸c em häc sinh sÏ cïng kh¸m ph¸ ra nh÷ng m¹ng líi phøc t¹p cña sù sèng m¹ng líi ®· t¹o nªn sù k× diÖu cña hµnh tinh Tr¸i §Êt.

Thùc hiÖn

Gi¸o viªn cã thÓ tæ chøc ho¹t ®éng nµy ë s©n trêng hoÆc ë khu vùc cã kh«ng gian thiªn nhiªn ®ñ réng. Yªu cÇu häc sinh ®øng thµnh vßng trßn, ph¸t cho mçi em mét tÊm thÎ “m¹ng líi sù sèng” vµ g¾n lªn ngùc b»ng b¨ng dÝnh hai mÆt ®· chuÈn bÞ s½n. §a cho em häc sinh cã thÎ MÆt trêi mét ®Çu d©y ®ång thêi gi¶i thÝch: MÆt trêi lµ nguån n¨ng lîng c¬ b¶n cña mäi sinh vËt, nÕu kh«ng cã mÆt trêi sÏ kh«ng cã sù sèng trªn Tr¸i ®Êt. V× vËy, mÆt trêi sÏ lµ ®iÓm khëi ®Çu cña m¹ng líi sù sèng. -NhiÖm vô cña “MÆt trêi” lµ ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó çc b¹n kh¸c (mang çc tÊm thÎ “m¹ng líi sù sèng”) cïng gi÷ sîi d©y. Muèn vËy em ®ã ph¶i gi¶i thÝch mèi quan hÖ cña m×nh víi b¹n mµ m×nh muèn chuyÒn d©y. VÝ dô: em mang thÎ “MÆt trêi” chuyÓn d©y cho b¹n kh¸c mang thÎ lµ yÕu tè cã quan hÖ mËt thiÕt víi m×nh, vÝ dô nh “C©y xanh” nhng ph¶i gi¶i thÝch ®îc mèi quan hÖ gi÷a “MÆt trêi” vµ “C©y xanh” (mÆt trêi cung cÊp n¨ng lîng ®Ó c©y xanh quang hîp). Trß ch¬i tiÕp tôc cho ®Õn khi tÊt c¶ çc em mang thÎ “m¹ng líi sù sèng” ®Òu ®· n¾m mét ®Çu cña sîi d©y. Çc mèi quan hÖ mµ çc em cã thÓ ®Ò cËp bao gåm mèi quan hÖ vÒ thøc ¨n, kh«ng gian sèng, sù an toµn… Häc sinh cµng biÕt nhiÒu biÕt nhiÒu mèi quan hÖ gi÷a çc thµnh tè trong thiªn nhiªn cµng tèt. TiÕp tôc trß ch¬i cho ®Õn khi mçi em ®Òu trë thµnh mét phÇn cña m¹ng líi sù sèng.

Tæng kÕt

Khi tÊt c¶ çc em ®· trë thµnh mét phÇn cña m¹ng líi sù sèng, yªu cÇu çc em kÐo c¨ng sîi d©y vµ gi÷ thËt ch¾c. Gi¸o viªn gi¶ thÝch: Çc em võa thiÕt lËp ®îc mét m¹ng líi sù sèng víi çc mèi quan hÖ t¬ng hç gi÷a çc thµnh phÇn kh¸c nhau trong hÖ sinh th¸i. Gi¸o viªn ®Æt c©u hái ®Ó häc sinh hiÓu ®îc tÇm quan träng cña çc thµnh tè trong tù nhiªn trong m¹ng líi sù sèng. Yªu cÇu häc sinh tr¶ lêi c©u hái vµ gi¶i thÝch râ t¹i sao.

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh trung häc c¬ së

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Gi¸o viªn cã thÓ tiÕp tôc nhÊn m¹nh vai trß cña çc mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a çc yÕu tè sinh vËt vµ kh«ng sinh vËt trong thiªn nhiªn b»ng çch sö dông líi võa t¹o ra ®Ó minh häa. Gi¸o viªn dïng tay Ên m¹nh cho líi chïng xuèng, tîng trng cho viÖc hÖ sinh th¸i lu«n ph¶i chÞu nhiÒu ¸p lùc tõ bªn ngoµi nh h¹n h¸n, « nhiÔm, ph¸ rõng, v.v. Sau ®ã gi¸o viªn th¶ tay ra, m¹ng sÏ kh«ng chïng xuèng n÷a. Gi¶i thÝch cho çc em thÊy sù liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a çc thµnh phÇn tù nhiªn ®· gióp cho m¹ng líi sù sèng cã thÓ chÞu ®ùng ®îc nhiÒu ¸p lùc tõ bªn ngoµi vµ cã kh¶ n¨ng tù phôc håi sau khi çc ¸p lùc ®ã qua ®i. §Æt c©u hái cho häc sinh: ChuyÖn g× sÏ x¶y ra nÕu mét sè thµnh phÇn trong m¹ng líi sù sèng bÞ yÕu ®i hay mÊt ®i? Gi¸o viªn cã thÓ minh häa b»ng çch yªu cÇu mét häc sinh bu«n chïng mèi d©y m×nh ®ang cÇm. TiÕp tôc yªu cÇu çc em kh¸c cã mèi d©y liªn hÖ víi mèi d©y võa bÞ bá ra th¶ d©y xuèng. Gi¸o viªn cã thÓ tiÕp tôc nhÊn vµo líi vµ cho häc sinh thÊy kh¶ n¨ng dÔ ®æ vì cña m¹ng líi khi mét sè thµnh viªn cña hÖ sinh th¸i bÞ lo¹i bá.

Th«ng tin bæ trî M¹ng líi sù sèng

M«i trêng lµ mét hÖ thèng cña çc mèi quan hÖ phøc t¹p gi÷a çc yÕu tè v« sinh nh ®Êt, níc, ¸nh s¸ng, kh«ng khÝ vµ çc yÕu tè h÷u sinh nh ®éng vËt, thùc vËt, vi khuÈn vµ con ngêi. MÆt trêi vµ mÆt tr¨ng còng lµ nh÷ng yÕu tè cã quan hÖ chÆt chÏ víi hÖ thèng nµy. Mäi sinh vËt trªn Tr¸i §Êt ®Òu cã quan hÖ t¬ng hç vµ g¾n kÕt víi nhau th«ng qua ç mèi quan hÖ sinh tån. Chóng phô thuéc vµo nhau v× nguån dinh dìng (thøc ¨n), n¬i ë vµ sù an toµn. MÆt trêi cung cÊp nguån n¨ng lîng c¬ b¶n cho mäi sù sèng trªn Tr¸i §Êt. Thùc vËt hÊp thô vµ tæng hîp n¨ng lîng mÆt trêi, níc vµ khÝ thµnh çc hîp chÊt h÷u c¬ (tinh bét vµ ®êng). Sau ®ã thùc vËt trë thµnh thøc ¨n cho çc loµi ®éng vËt ¨n thùc vËt nh c«n trïng, chim, khØ, h¬u cao cæ, h¬u, tr©u rõng vµ c¶ con ngêi. §Õn lît m×nh, çc loµi ®éng vËt ¨n thùc vËt trë thµnh thøc ¨n cho çc loµi thó ¨n thÞt nh hæ, b¸o vµ chã sãi. Trong khi ®ã, çc loµi vi sinh vËt l¹i sèng dùa vµo x¸c ®éng vËt hoÆc thùc vËt bÞ ph©n hñy. Çc mèi quan hÖ phøc t¹p trong hÖ thèng nµy ®îc gäi lµ m¹ng líi sù sèng. M¹ng líi sù sèng nµy tån t¹i trong mét tr¹ng th¸i c©n b»ng ®éng hÕt søc nh¹y c¶m. NÕu bÊt cø mét yÕu tè nµo trong hÖ thèng bÞ t¸c ®éng hoÆc bÞ ®Èy ra khái m¹ng líi, sù c©n b»ng trong hÖ thèng sÏ bÞ ph¸ vì. ViÖc xem xÐt çc mèi quan hÖ nµy mét çch thÊu ®¸o sÏ gióp chóng ta cã hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ sù kú diÖu trong m¹ng líi sù sèng trªn Tr¸i §Êt nµy. Çc mèi quan hÖ kh¸c trong thiªn nhiªn C¹nh tranh: DiÔn ra khi cã nhiÒu loµi cïng t×m kiÕm mét nguån thøc ¨n. Khi ®ã, quan hÖ gi÷a çc ç thÓ mang tÝnh ®Êu tranh. VÝ dô tr©u rõng vµ nai cã

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh trung häc c¬ së

quan hÖ c¹nh tranh v× cïng ¨n cá trong cïng mét khu vùc Hç sinh: Lµ mèi quan hÖ gi÷a çc loµi kh¸c nhau sao cho tÊt c¶ çc loµi nµy ®Òu cã lîi. VÝ dô nh quan hÖ gi÷a chim vµ hoa: chim gióp hoa thô phÊn. Quan hÖ ký sinh: DiÔn ra khi mét loµi sèng nhê vµo loµi kh¸c vµ g©y h¹i cho loµi ®ã. VÝ dô nh giun sèng ký sinh trong ruét lîn. Héi sinh: DiÔn ra khi mét loµi ®îc lîi tõ loµi kh¸c trong khi loµi kia kh«ng ®îc lîi nhng kh«ng bÞ h¹i. VÝ dô nh phong lan sèng trªn c©y, cua nhá sèng trong bé rÔ bÌo t©y. Çc yÕu tè v« sinh trong m¹ng líi sù sèng Níc 75% diÖn tÝch Tr¸i §Êt ®îc bao phñ bëi níc. §a sè lîng níc nµy (97,6%) lµ níc mÆn trong çc ®¹i d¬ng vµ biÓn c¶ trªn Tr¸i §Êt, vµ 2,08% lµ níc díi d¹ng b¨ng tuyÕt. Con ngêi vµ çc sinh vËt trªn c¹n kh«ng thÓ dïng ®îc nh÷ng lo¹i níc nµy. PhÇn cßn l¹i (0,03%) lµ lîng níc ngät mµ con ngêi vµ çc sinh vËt ë c¹n cã thÓ dïng ®îc §Êt §Êt ®îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh phong hãa kÐo dµi hµng triÖu n¨m. NhiÖt ®é, ma, ¸nh s¸ng mÆt trêi, giã, ®é Èm vµ ho¹t ®éng cña nói löa chÝnh lµ çc yÕu tè tù nhiªn g©y ra qu¸ tr×nh phong hãa. KÕt qu¶ cña ho¹t ®éng nµy t¹o tiÒn ®Ó cho sù h×nh thµnh líp chÊt h÷u c¬ dµy, hay cßn gäi lµ mïn. Líp mïn nµy cã vai trß quan träng ®èi víi sù tån t¹i cña rÊt nhiÒu loµi thùc vËt. Líp h÷u c¬ nµy ®îc h×nh thµnh tõ ph©n thùc vËt vµ x¸c ®éng thùc vËt ®ang ph©n hñy. TÇng h÷u c¬ giµu dinh dìng cña ®Êt nµy chÝnh lµ n¬i sinh sèng cña çc loµi sinh vËt nh giun, c«n trïng, nÊm, t¶o, rªu vµ vi khuÈn. §Êt gi÷ níc vµ cung cÊp cho c©y xanh. §Êt cßn chøa rÊt nhiÒu lo¹i kho¸ng chÊt quan träng ®èi víi ®éng, thùc vËt. C©y xanh hÊp thô çc chÊt kho¸ng nh canxi, phètpho, m¨ng gan, s¾t vµ kÏm trong ®Êt ®Ó ph¸t triÓn. Sau ®ã çc chÊt kho¸ng nµy ®i vµo c¬ thÓ ®éng vËt khi chóng ¨n thùc vËt hoÆc liÕm kho¸ng. VÝ dô: voi thêng liÕm kho¸ng tõ mïn tro cña çc b·i ch¸y trong rõng. KhÝ quyÓn vµ kh«ng khÝ Cacbonic (CO2) vµ «xy (O2) lµ çc khÝ kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi sù tån t¹i cña mäi loµi sinh vËt. Th«ng qua qu¸ tr×nh quang hîp, thùc vËt dïng khÝ cacbonic ®Ó s¶n xuÊt ra chÊt h÷u c¬ vµ gi¶i phãng oxy vµo khÝ quyÓn. Nhê ®ã, con ngêi vµ çc loµi ®éng vËt kh¸c cã khÝ «xy ®Ó thë.

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh trung häc c¬ së

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Bé thÎ m¹ng líi sù sèng:

Níc

§Êt

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh trung häc c¬ së

Liªn kÕt

¯ Môc tiªu Gióp häc sinh hiÓu vµ nhËn thøc ®îc nh÷ng mèi liªn kÕt gi÷a c¸c yÕu tè m«i trêng vµ ý nghÜa cña chóng. RÌn luyÖn kü n¨ng lµm viÖc nhãm, th¶o luËn, tæng hîp vµ tr×nh bµy ý tëng.

Thêi gian thùc hiÖn 30 phót

" ChuÈn bÞ ChuÈn bÞ mét sè sîi len nhiÒu mµu kh¸c nhau (mçi sîi kho¶ng 30-40 cm).

M«n häc liªn quan Sinh häc

Sù c©n b»ng cña thÕ giíi tù nhiªn ®îc duy tr× b»ng v« sè nh÷ng mèi liªn kÕt ®an xen nhau gi÷a c¸c sinh vËt víi sinh vËt, gi÷a sinh vËt víi m«i trêng sèng. Nh÷ng mèi liªn kÕt nµy lµm cho sù sèng ®a d¹ng, phong phó, vµ mang nhiÒu ý nghÜa h¬n.

Thùc hiÖn

Cho häc sinh kho¶ng 15 phót ®i d¹o quanh vên trêng hoÆc xung quanh khu vùc tæ chøc häa ®éng ë c«ng viªn, vên B¸ch Th¶o. Yªu cÇu çc em ph¶i quay vÒ ®óng thêi gian quy ®Þnh. Mçi em khi quay l¹i ®iÓm tËp trung cÇn ®em vÒ mét vËt mµ m×nh c¶m thÊy cã ý nghÜa (vÝ dô nh: l¸ c©y, hoa, cµnh c©y, qu¶ c©y, ...). Lu ý häc sinh kh«ng ®îc bÎ cµnh, h¸i l¸, hoÆc lµm tæn h¹i ®Õn thiªn nhiªn. Sau khi häc sinh quay l¹i, gi¸o viªn yªu cÇu çc em tù s¾p xÕp thµnh tõ 4 -5 nhãm ngåi gÇn nhau. Çc thµnh viªn trong nhãm sÏ tËp hîp xem ®· ®em vÒ ®îc nh÷ng g×. Sau ®ã tõng ngêi mét trong nhãm nãi lªn ý kiÕn cña m×nh vÒ ý nghÜa vµ gi¸ trÞ cña vËt võa mang vÒ. Khi çc nhãm ®· thùc hiÖn xong, gi¸o viªn sÏ cho çc nhãm chän mét sîi d©y len mµu. Çc nhãm cã thÓ lùa chän mµu tuú thÝch. Yªu cÇu çc nhãm dïng sîi d©y ®ã buéc çc thø mµ nhãm m×nh nhÆt ®îc l¹i víi nhau. TiÕp theo yªu cÇu çc thµnh viªn cña çc nhãm th¶o luËn xem khi ý nghÜa chung cña bã ®ã lµ g×. Khi çc nhãm th¶o luËn xong, gi¸o viªn yªu cÇu tõng nhãm mét cho mäi ngêi xem thµnh qu¶ cña nhãm m×nh vµ nªu tªn vµ ý nghÜa cña bã ®å vËt Êy.

Tæng kÕt

Gi¸o viªn ®Æt c©u hái cho häc sinh: - Khi buéc chung tÊt c¶ çc ®å vËt thµnh nhãm, ý nghÜa cña vËt em nhÆt ®îc cã cßn tån t¹i kh«ng? Cã n»m trong ý nghÜa chung cña nhãm kh«ng? - T¹i sao l¹i ®Æt tªn bã cña nhãm m×nh nh vËy? - Thêng ngµy, çc em cã nhËn ra ý nghÜa cña çc vËt xung quanh m×nh nh vËy kh«ng? - Khi nghe çc b¹n trong nhãm chia sÎ ý nghÜa cña vËt nhÆt ®îc, çc em cã kh¸m ph¸ thªm ®iÒu g× kh«ng? - ý nghÜa cña sîi d©y lµ g×? - Theo çc em, ý nghÜa cña ho¹t ®éng nµy lµ g×?

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh trung häc c¬ së

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Ho¹t ®éng nµy cã thÓ sö dông ®Ó t¹o çc nhãm lµm viÖc trong çc ch¬ng tr×nh gi¸o dôc thiªn nhiªn hoÆc d· ngo¹i cã nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c nhau. ViÖc t¹o thµnh çc nhãm lµ do çc em tù chän nhng sau ho¹t ®éng nµy, çc em cã thÓ “t×m ®îc tiÕng nãi chung” ®Ó lµm viÖc cïng nhau tèt h¬n.

Th«ng tin bæ trî

Ngoµi môc ®Ých gióp häc sinh kh¸m ph¸ ý nghÜa vµ c¸c mèi liªn kÕt gi÷a c¸c sù vËt trong thiªn nhiªn, ho¹t ®éng nµy cßn gióp cho häc sinh lµm viÖc theo nhãm vµ chia sÎ quan ®iÓm cña m×nh.

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh trung häc c¬ së

¯ Môc tiªu X©y dùng lßng yªu thiªn nhiªn, ý thøc quý träng vµ b¶o vÖ c©y xanh. RÌn luyÖn kü n¨ng quan s¸t, ®¸nh gi¸, tæng hîp cho häc sinh.

Mçi c©y xanh lµ mét c¬ thÓ sèng. Còng nh nu«i dìng con ngêi, nÕu ®îc ch¨m sãc ®Çy ®ñ vµ ®îc b¶o vÖ th× c©y xanh sÏ kháe m¹nh, lín nhanh, ®©m hoa vµ kÕt qu¶. Ho¹t ®éng nµy sÏ t¹o c¬ héi cho c¸c em ®ãng vai “b¸c sÜ” kh¸m bÖnh cho c©y xanh. Th«ng qua kh¶ n¨ng quan s¸t, t×m hiÓu vµ ®¸nh gi¸, c¸c em sÏ hiÓu vµ c¶m nhËn ®îc r»ng c©y xanh còng nh con ngêi lu«n cÇn ®îc ch¨m sãc vµ b¶o vÖ.

Thùc hiÖn

Thêi gian thùc hiÖn

Gi¸o viªn chän mét tuyÕn ®êng hay trong s©n trêng n¬i cã nhiÒu c©y xanh. Sè lîng c©y b»ng sè lîng nhãm häc sinh (mçi nhãm tõ 4-5 em).

Tõ 45 ®Õn 60 phót

Giao cho mçi nhãm mét biÓu “KiÓm tra søc kháe c©y xanh” vµ híng dÉn çc em çc quan s¸t vµ cho ®iÓm theo çc tiªu chÝ ®· híng dÉn.

4 M«n häc liªn quan C«ng NghÖ 7 (Bµi 12, 19, 29); §Þa lý 8 (Bµi 38, 44); Sinh häc 9 (Bµi 44, 53)

Yªu cÇu mçi nhãm chän mét c©y trªn tuyÕn hay khu vùc ®· chän. Sau ®ã, tõng nhãm sÏ ®¸nh gi¸ søc kháe cña c©y cña nhãm m×nh. §ång thêi, yªu cÇu çc em sau khi kÕt luËn søc kháe cña c©y sÏ ®Ò xuÊt çc biÖn ph¸p ®Ó c©y xanh cã søc kháe tèt h¬n. Sau khi kiÓm tra xong, tËp hîp häc sinh, yªu cÇu çc nhãm tr×nh bµy çc ®¸nh gi¸ cña m×nh.

Tæng kÕt

Trong s©n trêng, c«ng viªn hay hai bªn ®êng phè, nh÷ng c©y xanh kháe m¹nh thêng cã th©n c©y to ch¾c, mäc th¼ng vµ ph©n cµnh ®Òu. Chóng thêng cã bé t¸n t¬i tèt vµ cã nhiÒu loµi chim hay c«n trïng cã lîi ®Õn lµm tæ vµ kiÕm ¨n. C©y xanh ®îc ch¨m sãc vµ b¶o vÖ b»ng viÖc bãn ph©n, tíi níc, lµm rµo b¶o vÖ (ë nh÷ng n¬i cÇn thiÕt, vÝ dô trong s©n trêng hay hÌ phè), vµ ®îc c¾t tØa theo ®óng kü thuËt. Ngîc l¹i, nh÷ng c©y cã th©n h×nh gÇy yÕu, chËm lín, bé t¸n tha thít vµ bÞ s©u bÖnh x©m h¹i thêng ph¸t triÓn kÐm. C¸c hµnh vi cña con ngêi nh bÎ cµnh hay kh«ng tíi níc, bãn ph©n còng lµm cho c©y xanh kh«ng thÓ ph¸t triÓn tèt ®îc.

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Gi¸o viªn cã thÓ bæ sung thªm c¸c tiªu chÝ tÝnh ®iÓm nÕu cÇn. Tuy nhiªn, cÇn c©n nh¾c vµ chuÈn bÞ kü tríc khi tæ chøc ho¹t ®éng.

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh trung häc c¬ së

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

C¸c t×nh tr¹ng tèt Th©n c©y to ch¾c, mäc th¼ng, ph©n cµnh ®Òu Bé t¸n cña c©y mäc tèt, L¸ kh«ng cã s©u, nÊm L¸ c©y xanh, ®Òu ®Æn C©y cã c«n trïng cã lîi, ®éng vËt nhá, chim ®Õn kiÕm ¨n, lµm tæ Th©n c©y kh«ng cã vÕt c¾t, cµnh l¸ kh«ng bÞ bÎ

§iÓm céng 2 2 1 2 1

C¸c t×nh tr¹ng xÊu Th©n c©y gÇy , ph©n cµnh yÕu Bé t¸n tha thít L¸ cã s©u, nÊm L¸ c©y bÞ vµng óa, rông do thiÕu dinh dìng C©y bÞ s©u ®ôc th©n, kiÕn lµm tæ trong th©n c©y

§iÓm trõ 1 1 2 2 1

C©y cã rµo b¶o vÖ hoÆc quÐt v«i gèc c©y §Êt ë gèc c©y ®Çy vµ tèt §Êt quanh c©y ®ñ ®é Èm Cã th¶m cá phñ díi gèc c©y Trong ph¹m vi t¸n c©y, nÒn ®Êt kh«ng bÞ x©m ph¹m

1 1 1

1 2

Kh«ng cã th¶m cá díi gèc c©y Trong ph¹m vi t¸n c©y, nÒn ®Êt bÞ x©m ph¹m nh lµm nhµ, ®Ó nguyªn vËt liÖu,.. C©y kh«ng ®îc bãn ph©n C©y kh«ng ®îc ch¨m ®Òu ®Æn Kh«ng ph©n c«ng cô thÓ ngêi/nhãm ch¨m sãc c©y

2 1 1

1 1 1 1

A - tæng ®iÓm céng “T×nh tr¹ng tèt” B - tæng ®iÓm trõ “T×nh tr¹ng xÊu”

C©y ë t×nh tr¹ng rÊt tèt vµ khoÎ m¹nh: C©y ë t×nh tr¹ng tèt: C©y b×nh thêng nhng cÇn ch¨m sãc: C©y ë t×nh tr¹ng kh«ng m¹nh khoÎ: C©y ë t×nh tr¹ng rÊt yÕu kÐm:

A > B tõ 10 ®iÓm trë lªn A > B tõ 5 - 9 ®iÓm A = B hoÆc A > B tõ 1 - 4 ®iÓm A < B tõ 1 - 5 ®iÓm A < B tõ 6 ®iÓm trë lªn

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh trung häc c¬ së

¯ Môc tiªu Gióp häc sinh t×m hiÓu vÒ c©y xanh, x©y dùng ý thøc quý träng vµ b¶o vÖ c©y. RÌn luyÖn kü n¨ng tÝnh to¸n, ®o ®¹c, lµm viÖc nhãm.

Thêi gian thùc hiÖn 45 phót

4 M«n häc liªn quan To¸n, VËt lý

Xung quanh c¸c em cã rÊt nhiÒu c©y cao. VËy lµm thÕ nµo ®Ó biÕt ®îc chiÒu cao cña chóng mµ kh«ng ph¶i trÌo lªn c©y hay kh«ng cÇn sö dông thiÕt bÞ hiÖn ®¹i? Häc sinh tham gia vµo ho¹t ®éng ®o vµ íc lîng chiÒu cao cña c¸c c©y trong c«ng viªn, vên trêng hay hÌ phè b»ng ph¬ng ph¸p ®¬n gi¶n nhÊt

Thùc hiÖn

Chän ®Þa ®iÓm trong s©n trêng, vên trêng hoÆc ngoµi trêng, n¬i réng r·i, cã nhiÒu c©y cao. Chia häc sinh thµnh nhãm 3 -4 em. Mçi nhãm cö ra mét em sö dông thíc, mét em kÐo d©y, mét em ghi chÐp vµ mét em hç trî. Chän mét c©y çc em muèn ®o chiÒu cao trong s©n ch¬i. Em cÇm thíc bíc xa ra khái c©y sao cho nh×n thÊy ®îc toµn bé c©y. CÇm gËy/thíc th¼ng tay theo híng th¼ng ®øng vµ ng¾m sao cho ®Çu trªn cña thíc n»m trªn cïng mét ®êng th¼ng víi ngän c©y. Gi÷ nguyªn vÞ trÝ cña thíc, di chuyÓn bµn tay cÇm thíc xuèng phÝa díi vµ dõng l¹i khi ®Çu ngãn tay çi n»m trªn cïng mét ®êng th¼ng víi gèc c©y (chç tiÕp ®Êt). Gi÷ ngãn tay ë nguyªn vÞ trÝ ®ã vµ xoay çnh tay ®Ó chiÕc thíc / gËy cÇm trªn tay xoay sang bªn ph¶I vµ n»m theo chiÒu song song víi mÆt ®Êt. Em cÇm d©y buéc mét ®Çu sîi d©y quanh th©n c©y vµ kÐo c¨ng sîi d©y ®ã theo chiÒu ngang song song víi mÆt ®Êt vµ thíc. TiÕp tôc di chuyÓn cho ®Õn khi em cÇm thíc thÊy ngãn tay cÇm sîi d©y cña em cÇm d©y n»m trªn cïng mét ®êng th¼ng víi ®Çu gËy mµ m×nh ®ang cÇm. §¸nh dÊu ®é dµi cña sîi d©y. LÊy thíc ®o dé dµi ®ã, çc em sÏ cã ®é cao t¬ng ®èi cña c©y. Cã thÓ lµm lÆp l¹i 3 lÇn ®Ó so s¸nh ®é chÝnh x¸c çc kÕt qu¶.

Tæng kÕt

Sau khi c¸c em ®o xong, gi¸o viªn tËp hîp líp vµ ®èi chiÕu kÕt qu¶ cña c¸c nhãm víi nhau nÕu ®o cïng mét c©y ®Ó so s¸nh ®é chÝnh x¸c. LÊy kÕt qu¶ ®o so s¸nh víi sè thùc.

Ho¹t ®éng dµnh cho häc sinh trung häc c¬ së

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

H×nh thøc tiÕn hµnh kh¸c

Häc sinh cã thÓ sö dông ph¬ng ph¸p nµy ®Ó ®o chiÒu cao cña ng«i nhµ, con ngêi,...

Th«ng tin bæ trî | Çc nghiªn cøu cho thÊy gi¸o dôc m«i trêng trong trêng häc phæ th«ng cã thÓ tÝch hîp vµo tÊt c¶ çc m«n häc khoa häc tù nhiªn vµ x· héi. §iÒu ®ã chøng tá r»ng nhµ trêng cã thÓ ®a gi¸o dôc m«i trêng tiÕp cËn ®Õn häc sinh tõ nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau mµ vÉn ®¹t ®îc môc tiªu cña çc m«n häc riªng biÖt. Ho¹t ®éng ®o chiÒu cao c©y lµ mét dÉn chøng vÒ sù kÕt hîp gi¸o dôc m«i trêng vµo m«n to¸n vµ vËt lý. §©y lµ mét ho¹t ®éng ®¬n gi¶n nhng cÇn sù khÐo lÐo vµ chÝnh x¸c. §Ó x¸c ®Þnh ®îc ®é cao t¬ng ®èi cña c©y trong trêng hîp nµy, häc sinh ph¶i sö dông çc kü n¨ng tÝnh to¸n (céng, trÞ sè trung b×nh - chia, thèng kª, sai sè), ®o ®Õm (sö dông thíc), h×nh häc (hai ®êng th¼ng song song kh«ng cïng mét mÆt ph¼ng, h×nh chiÕu song song trªn cïng mét mÆt ph¼ng), çc kü thuËt vÒ mÆt vËt lý nh x¸c ®Þnh gãc vu«ng, ng¾m tiªu cù, di chuyÓn song song,... Häc sinh ph¶i phãi hîp mét lo¹t çc kü n¨ng vµ kü thuËt nãi trªn sÏ x¸c ®Þnh ®îc chiÒu cao t¬ng ®èi cña c©y. C«ng thøc tÝnh chÝnh x¸c chiÒu cao cña c©y cã thÓ ¸p dông nh díi ®©y:

A b = chiÒu dµi ®¸y (m) C

PHÇN Iii th«ng tin tham kh¶o

Phô lôc

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Tµi liÖu GDMT Dù ¸n VIE/95/041. 1998. Gi¸o dôc m«i trêng trong nhµ trêng phæ th«ng ViÖt Nam: C¸c mÉu ho¹t ®éng Gi¸o dôc M«i trêng dïng cho trêng TiÓu häc. Hµ Néi. Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o vµ Ch¬ng tr×nh Ph¸t triÓn cña Liªn Hîp Quèc vµ DANIDA. Dù ¸n VIE/95/041. 1998. Gi¸o dôc m«i trêng trong nhµ trêng phæ th«ng ViÖt Nam: C¸c mÉu ho¹t ®éng Gi¸o dôc M«i trêng dïng cho trêng Trung häc c¬ së. Hµ Néi. Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o vµ Ch¬ng tr×nh Ph¸t triÓn cña Liªn Hîp Quèc vµ DANIDA. Dù ¸n VIE/98/018. 2003. ThiÕt kÕ mÉu mét sè m«-®un gi¸o dôc m«i trêng ë trêng phæ th«ng, Hµ Néi. Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o vµ Ch¬ng tr×nh Ph¸t triÓn cña Liªn Hîp Quèc vµ DANIDA. Michael Matarasso, NguyÔn ViÖt Dòng vµ §ç ThÞ Thanh HuyÒn. 2002. Kh¸m ph¸ thiªn nhiªn: Híng dÉn thùc hiÖn ho¹t ®éng GDMT víi häc sinh. Hµ Néi, WWF Ch¬ng tr×nh §«ng D¬ng NguyÔn ThÞ Th×n. 2004. Hìng dÉn nh÷ng trß ch¬i s¸ng t¹o: Níc trong mäi tr¹ng th¸i. Nhµ XuÊt b¶n Tæng hîp thµnh phè Hå ChÝ Minh. TrÞnh Lª Nguyªn, Ph¹m Quang Tïng, Hoµng Xu©n Thñy, Cao §¹i Hïng vµ TrÞnh Quúnh Ngäc. 2005. Híng dÉn ho¹t ®éng GDMT trong trêng häc: R¸c th¶i (dµnh cho gi¸o viªn TiÓu häc vµ Trung häc c¬ së). Hµ Néi. Phó thä DANIDA, Së Tµi nguyªn vµ M«i trêng, Dù ¸n Ph¸t triÓn C«ng nghiÖp vµ ®« thÞ ViÖt Tr×.

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Phô lôc

C¸c trang web h÷u Ých B¸ch khoa toµn th më tiÕng ViÖt http://vi.wikipedia.org/wiki Bé Tµi nguyªn vµ M«i trêng http://www.monre.gov.vn C©y c¶nh ViÖt Nam http://www.caycanhvietnam.com/ Con ngêi vµ Sinh quyÓn http://www.mabvn.net/ Côc b¶o vÖ m«i trêng http://www.nea.gov.vn Héi b¶o vÖ thiªn nhiªn m«i trêng ViÖt Nam http://www.vacne.org.vn/ Ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë ViÖt Nam http://www.va21.org PhÇn mÒm GDMT http://www.itims.edu.vn/TinHocUngDung/PhanMemGiaoDuc/gdbvmt/ Quü quèc tÕ b¶o vÖ thiªn nhiªn (WWF) http:// www.wwfindochina.org S¸ch ®á ViÖt Nam http://www.nea.gov.vn/sachdovietnam/ Sinh häc ViÖt Nam http://www.sinhhocvietnam.com Sinh vËt rõng ViÖt Nam http://www.vncreatures.net Thiªn nhiªn ViÖt Nam http://www.thiennhien.net Th«ng tin khoa häc http://www.khoahoc.com.vn Th«ng tin khoa häc Tr¸i ®Êt http://www.vngg.net Th«ng tin Tµi nguyªn vµ M«i trêng http://www.ciren.gov.vn/ Th viÖn khoa häc http://www.thuvienkhoahoc.com Trang web gi¸o dôc b¶o vÖ m«i trêng http://www.epe.edu.vn/ Trung t©m Gi¸o dôc Thiªn nhiªn http://www.thiennhien.org Trung t©m KhÝ tîng Thñy v¨n Quèc gia http://www.kttvqg.gov.vn/

Phô lôc

¶i nghiÖ rêng tr t i « ôc m od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Mét sè tæ chøc liªn quan ®Õn gi¸o dôc m«i trêngvµ b¶o vÖ m«i trêng Bé Tµi nguyªn vµ M«i trêng §Þa chØ: Sè 83 NguyÔn ChÝ Thanh, Hµ Néi §T: (04) 834 3911 Website: http://www.monre.gov.vn Côc B¶o vÖ M«i trêng Sè 67 NguyÔn Du, Hµ Néi §T: (04) 942 4581 Email: pcsdl@nea.gov.vn Web: http://www.nea.gov.vn Dù ¸n gi¸o dôc m«i trêng Hµ Néi §Þa chØ: 67B Cöa B¾c, Hµ Néi §T: (04) 734 0807 Email: hanoieeproject@fpt.vn Web : http://www.heep.edu.vn Dù ¸n M«i trêng vµ Céng ®ång §Þa chØ: 108 Hµo Nam, Phêng ¤ Chî Dõa, QuËn §èng §a, Hµ Néi §T: (04) 511 9278 hoÆc 511 9279 Email: cedo@greenhanoi.org.vn Website: http://greenhanoi.org.vn Tæ chøc b¶o tån ®éng thùc vËt hoang d· quèc tÕ - Ch¬ng tr×nh ViÖt Nam §Þa chØ: 340 Nghi Tµm, QuËn T©y Hå, Hµ Néi §T: (04) 719 4117 Website: www.fauna-flora.org Trung t©m Con ngêi vµ Thiªn nhiªn §Þa chØ: Phßng 202, Nhµ N1A, Trung Hßa Nh©n ChÝnh, Thanh Xu©n, Hµ Néi Th tÝn: Hßm th sè 10, Bu ®iÖn Th¸i ThÞnh 10210, §èng §a, Hµ Néi §T: (04) 556 7153 Email: contact@nature.com.vn Web : http://www.nature.com.vn Trung t©m Gi¸o dôc Thiªn nhiªn

g tr¶i nghiÖ i trên « m ôc od Gi¸

m: Lý thuyÕt vµ thùc h

µnh ch o

gi¸o v

iªn

Phô lôc

§Þa chØ: Sè 2/C5, TËp thÓ §¹i häc Ngo¹i th¬ng, Chïa L¸ng, Hµ Néi §T: (04) 775 3865 Email: env@fpt.vn Web: http://www.thiennhien.org Trung t©m Níc s¹ch vµ VÖ sinh M«i trêng N«ng th«n §Þa chØ: C10 Nam Thµnh C«ng, phêng L¸ng H¹, Hµ Néi §T: (04) 835 5964 E-mail: cerwass@fpt.vn Web: http://www.cerwass.org.vn Trung t©m S¶n xuÊt s¹ch ViÖt Nam §Þa chØ: TÇng 4, nhµ C10, Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi §êng §¹i Cæ ViÖt, Hµ Néi §T: (04) 868 1686 Email: vncpc@vncpc.org Web: http://www.vncpc.org Trung t©m Th«ng tin Ph¸t triÓn ViÖt Nam §Þa chØ: TÇng trÖt, 63 Lý Th¸i Tæ, Hµ Néi, ViÖt Nam §T: (04) 934 6845 Email: info@vdic.org.vn Web: http://www.vdic.org.vn WWF Ch¬ng tr×nh §«ng d¬ng §Þa chØ : Khu v¨n phßng Horison, TÇng 3, Phßng A7 40 C¸t Linh, QuËn §èng §a, Hµ Néi §T : (04) 736 6375 Email : hanoi@wwfvn.org.vn Web: http://www.wwfindochina.org

Dù ¸n Gi¸o dôc m«i trêng Hµ Néi (HEEP) lµ kÕt qña cña sù hîp t¸c gi÷a hai chÝnh phñ ViÖt Nam vµ V¬ng Quèc BØ. Môc tiªu cña dù ¸n lµ lång ghÐp gi¸o dôc m«i trêng vµo çc ho¹t ®éng trong çc trêng TiÓu häc vµ Trung häc c¬ së ë Hµ Néi. Cïng víi viÖc c¶i thiÖn trang thiÕt bÞ d¹y vµ häc cho gi¸o viªn vµ häc sinh, Dù ¸n tËp trung ®µo t¹o tËp huÊn, n©ng cao kiÕn thøc vµ kü n¨ng gi¶ng d¹y vÒ çc vÊn ®Ò vÒ m«i trêng trong bèi c¶nh ph¸t triÓn kinh tÕ hiÖn nay cho gi¸o viªn. Çc ho¹t ®éng tæ chøc héi th¶o tËp huÊn, tham quan häc tËp vµ x©y dùng trung t©m nguån lµ c¬ héi ®Ó thóc ®Èy gi¸o viªn tù t×m hiÓu, trao ®æi kinh nghiÖm vµ biªn so¹n tµi liÖu gi¶ng d¹y. Sù kÕ hîp gi¸o dôc v×, vÒ vµ trong m«i trêng ®· gióp n©ng cao n¨ng lùc cho gi¸o viªn vµ çn bé tham gia trong dù ¸n, ®ång thêi truyÒn ®îc c¶m høng tham gia vµo çc ho¹t ®éng t×m hiÓu vµ häc tËp ®Õn ®îc çc häc sinh. Qua gÇn 6 n¨m, dù ¸n ®· tiÕn hµnh triÓn khai çc ho¹t ®éng thÝ ®iÓm lång ghÐp gi¸o dôc m«i trêng vµo trong tæng sè 23 trêng häc, gåm 12 trêng TiÓu häc vµ 11 trêng Trung häc c¬ së trªn ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi. ChÊt lîng d¹y vµ häc vÒ m«i trêng ®ang ngµy cµng ®îc n©ng cao.

Dù ¸n gi¸o dôc m«i trêng Hµ Néi - HEEP

HEEP