DE NEDERLANDEN (16DE-17DE EEUW)
100 km
Tachtig jaar strijd Opstandige stad
Prins Maurits laat in 1605-1606 een verdedigingsgordel langs de rivieren aanleggen
Slag of beleg
Twaalfjarig bestand (1609-1621)
Een kerkelijke en politieke scheiding (1648)
Spaanse Nederlanden: katholieke monarchie
Zeven Provinciën:
Calvinistische republiek
Gebied onder gezag van de Zeven Provinciën
Grens in 1648
1590, 1624, 1637 Breda
Zuiderzee
DE
NEDERLANDSE OPSTAND TEGEN SPANJE (1568-1648)
In 1477 gingen de westelijke provincies van het Heilige Roomse Rijk via een huwelijk over naar de Habsburgers. Maar een eeuw later maakten de Verenigde Nederlanden zich middels de Acte van Verlatinghe los van Filips II. De redenen waren tweeledig: de bevolking verwierp de Spaanse voogdij (belastingen, de dreiging van de inquisitie, enz.) en het protestantisme was in opkomst. De Geuzenopstand, tussen 1566 en 1568, werd geleid door Willem van Oranje maar neergeslagen door de hertog van Alva. In 1572 hervatten de naar het buitenland gevluchte
Watergeuzen de opstand. In 1579 werden de Nederlanden verdeeld door twee opeenvolgende verdragen, de Unie van Atrecht en de Unie van Utrecht. Het ene deel was katholiek en Spaans, het andere protestants en onafhankelijk. In 1581 vormden de Zeven Verenigde Provinciën een confederatie onder de familie Oranje-Nassau. Na een wapenstilstand en daarna weer oplaaiende gevechten werd in 1648 met de Vrede van Münster de onafhankelijkheid van deze nieuwe republiek internationaal erkend.
De
Friesland
Amsterdam
Holland
Noordzee
Duinkerke
Rijswijk
Rotterdam
Zeeland
Ieper
Doornik
Gent
Escaut
Aat
Rijsel
Valenciennes
Atrecht
KONINKRIJK FRANKRIJK
Groningen
Drenthe
Overijssel
Gelderland
Utrecht
Den Bosch
Brabant
Antwerpen
Leuven
Brussel
Bergen
Charleroi
Kamerijk
PRINSBISDOM LUIK
Maas
Namen
Dinant
HERTOGDOM KLEEF
Rijn
Keulen
Verenigde Nederlanden (1648-1697)
Koninkrijk Frankrijk (1648)
Opmars Lodewijk XIV in 1672
Door Frankrijk op Spanje (veroverd gebied 1648-1697)
Spaanse Nederlanden in 1697
Barrièresteden van de Republiek in 1697 (Vrede van Rijswijk)
EEN GOUDEN TIJDPERK
BEDREIGD
Maastricht
HEILIGE ROOMSE RIJK
Luxemburg
Groningen
Groningen
Waddenzee
Noordzee
Alkmaar
Holland
Edam
Haarlem
Rijnsburg
Den Haag
Voorburg
Rijswijk
Delft
Zeeland
Leiden
Gouda
Friesland
Enkhuizen
Amsterdam
Utrecht
Rotterdam
Dordrecht
Breda
Anrwerpen
Utrecht Brabant
Drenthe
Zwolle
Overijssel
Deventer
Gelderland
Nijmegen
Den Bosch
Eindhoven
PRINSBISDOM LUIK
HEILIGE ROOMSE RIJK
RIJ n
Vanaf het einde van de 16de eeuw kenden de Verenigde Nederlanden een enorme economische en culturele bloei. Dit was gebaseerd op de vitaliteit van een jonge, gedecentraliseerde republiek, religieus pluralisme, scheepvaartkapitalisme en een reputatie als “intellectueel laboratorium”. Om deze nieuwe macht te dwarsbomen viel Lodewijk XIV in 1672 Holland binnen. Zijn territoriale overwinningen bleven echter beperkt tot het zuidelijke deel van het gewest, dat na de Vrede van Westfalen (1648) Spaans was gebleven. Na de Vrede van Utrecht (1713) en de Vrede van Rastatt (1714) werden dit de Oostenrijkse Nederlanden , een buffergebied tegen Frankrijk. Dit zou het latere België worden.
Een dichtbewoond gebied
Aantal inwoners van de belangrijkste steden in Holland
Adere belangrijke stad Tussen1590 en 1640
80.000 hectare ingepolderd midden in het Europese culturele leven
Universiteitsstad(1575)
Concentratie boekhandels Drukkerij (Elsevier vanaf 1580)
Schilder‘school’
Migratiestroom rijke burgerij aan einde 16de eeuw
DE RENAISSANCE (15DE-16DE EEUW)
Noordzee
John Colet Humanist
ENGELAND
Oxford
Thomas More Humanist
Het Kanaal
Londen
Jacques Lefèvre d’Étaples Humanist
SPANJE
Parijs
Orléans
Loire
FRANKRIJK
Cambridge Leuven
Cambrai Kamerijk
NEDERLAND
Antwerpen Gouda Aken
Bruxelles Brussel
Rotterdam
Aix-la-Chapelle
Mayence Mainz
HEILIGE ROOMSE RIJK
Straatsburg
Bazel Fribourg
Konstance Konstanz
ZWITSERLAND
Lyon
Johannes Frobenius Uitgever
Turijn Milaan
OOSTENRIJK
Aldus Manutius Uitgever
Padoue Padua Venetië
Bologna
Florence Siena
ERASMUS, DE RONDREIZENDE HUMANIST
Erasmus werd eind 1460 geboren in een eenvoudig gezin in Rotterdam. Hij werd tot priester gewijd in 1492 en trad in dienst van de bisschop van Kamerijk voordat hij naar Parijs vertrok om theologie te studeren aan de universiteit. Daar werkte hij als leraar voordat hij naar Engeland vertrok, waar hij Thomas More ontmoette (1499). Zijn hele leven lang reisde hij door Europa, van Londen naar Rome, via Bazel, Fribourg en Leuven. Erasmus was een productief schrijver en theoloog, maar ook een denker over onderwijs en vrede. Zijn bekendste werk, Lof der zotheid (1509), was een groot succes en werd tijdens zijn leven meerdere keren herdrukt en vertaald. Zijn werk omvat ook talrijke brieven, leerboeken en een nieuwe vertaling van het Nieuwe Testament (1516). Erasmus genoot in zijn tijd een groot intellectueel aanzien en beïnvloedde een groot aantal machtige figuren (Karel V, Luther). De ‘Prins van het Humanisme’ stierf in 1536 in Bazel.
Middellandse Zee
ITALIE ITALIË
Rome
300 km
Belangrijkste reizen van Erasmus Tussen 1494 en 1500 Tussen 1506 en 1509
In 1521
Stad waar Erasmus: leefde verbleef correspondentievriend had Universiteit (Correspondentie)vriend van Erasmus
Mer Baltique
NoordZee
ENGELAND
Cambridge
Oxford
Leiden
Londen
Brussel
Deventer
VLAAMSE RENAISSANCE
Antwerpen
Keulen Leuven
Hannover
Erfurt
Frankfurt an der Oder
Wittemberg
Frankfurt Leipzig
Het Kanaal Oder
Mainz
Angers
Loir e Seine
ATLANTISCHE OCEAAN
Valladolid
Do u ro
Salamanca
Coimbra
Taag
Lissabon
PariJs
FRANSE RENAISSANCE
Orléans
FRANKRIJK
Bordeaux
Straatsburg
Bazel
Genève
Lyon
Cahors
Toulouse Montpellier
Ebro
SPAANSE RENAISSANCE
Madrid
Toledo
Guadalqu i v i r
Sevilla
Zaragoza
Valencia
Barcelona
Turijn
Avignon
HEILIGE ROOMSE RIJK
Neurenberg
Heidelberg
DUITSE RENAISSANCE
Ingolstadt
Augsburg
POLEN
Krakau Praag
Wenen Bratislava
OOSTENRIJK
Milaan Padua Venetië
ITALIAANSE RENAISSANCE
Genua
Aix-en-Provence
Pisa
Siena
Bologna
Florence
Rome
Napels
Tyrreense Zee
Middellandse Zee
Catania
Salerno
ITALIË EN VLAANDEREN: EEN CULTURELE REVOLUTIE
Boeda Oradea
400 km IIIII
Centra van de renaissance
Italiaanse renaissance
Verspreiding van de Italiaanse renaissance
Vlaamse renaissance
Verspreiding van de Vlaamse renaissance
Ander renaissancecentrum
Hoofdstad van de renaissance
Humanistisch centrum
Grote universiteit
Verspreiding van de boekdrukkunst
Belangrijk centrum
Ander centrum
Verspreiding
In 1568 introduceerde Giorgio Vasari de term rinascita als aanduiding voor de nieuwe vormen van kunst. Later werd het woord ‘renaissance’ gebruikt voor het geheel aan culturele veranderingen in Europa bij de overgang van de middeleeuwen naar de moderne tijd: kritische lezing van oorspronkelijke teksten (het humanisme), herwaardering van de antieke cultuur, nieuwe manieren van informatievoorziening, veranderingen in het wereldbeeld, enz. Uitgangspunt was altijd de Italiaanse renaissance, die aan het eind van de 13de eeuw ontstond als uitvloeisel van de emancipatie van steden en burgers. Maar tegenwoordig wordt erkend dat, ondanks verschillen in chronologie en karakteristieke kenmerken, de meeste Europese landen hun eigen renaissance doormaakten en dat de ontwikkelingen elkaar onderling beïnvloedden. Zo vond ook in Duitsland, de bakermat van de boekdrukkunst en de Reformatie, in de 15de en 16de eeuw een culturele revolutie plaats.