Dachy Płaskie 1_2010

DACHY PŁASKIE 1/2010

dachy PŁASKIE

*EDEN DACH

A WIELU SPECJALISTÏW

-ECHANICZNE MOCOWANIE HYDROIZOLACJI

$ACHY ZIELONE A ENERGO OSZCZÆDNOxÂ

#%.! : 7 49- 6!4

349#:%­

.5-%2 )33.

Firmy

współpracujące z kwartalnikiem

BIAL-MET

Dachy PĹ‚askie

ul.Kołychawa 78 21-500 Biała Podlaska

tel. /83/344 33 49

bial-met@dei.pl www.bialmet.pl

Oddziały Przedsiębiorstwo Handlowe DEK-POL Sp. z o.o.

ul. Sytkowska 43, 60-413 Poznań

tel. /61/848 96 90 tel. /61/841 72 02 fax /61/848 96 91

doradca@dek-pol.com.pl www.dek-pol.com.pl

Oddziały Kraków Katowice Kielce

ul. Radzikowskiego 5 31-305 KrakĂłw

tel. /12/636 55 16 fax /12/636 55 31

mellekrakow@melle.com.pl www.melle.com.pl

ul. Roździeńskiego 190 b 40-203 Katowice

tel. /12/636 55 16 fax /12/636 55 31

mellekatowice@melle.com.pl www.melle.com.pl

ul. 1-go Maja 191 25-655 Kielce

tel. /41/366 17 31 fax /41/345 39 00

mellekielce@melle.com.pl www.melle.com.pl

PRENUMERATA 2010

dachy PĹ ASKIE

dachy PĹ ASKIE

#%.! : 7 49- 6!4

,)0)%#

.5-%2 )33.

dachy PĹ ASKIE

$ACH W KOLORACH

Oddziały

4O NOWY KWARTALNIK NA POLSKIM RYNKU CZASOPISM FACHOWYCH

$ACHY ZIELONE r UWAGI O PROJEKTOWANIU I REALIZACJI

:AKÂ?AD KOMBINOWANY

$ACHY NA BLACHACH TRAPEZOWYCH

#%.! : 7 49- 6!4

0!l$:)%2.)+

.5-%2 )33.

4UTAJ ZNAJDZIESZ INFORMACJE O NOWOCZESNYCH TECHNOLOGIACH WYKONAWCZYCH

„ ROZWI–ZANIACH PROJEKTOWYCH

„ MATERIA�ACH

„ NARZÇDZIACH STOSOWANYCH NA DACHACH P�ASKICH „

Białystok

ul. Marczukowska 2A 15-724 Białystok

tel. /85/664 38 06 do 07 fax /85/664 38 08

bialystok@wkt.pl www.wkt.pl

Bielsko Biała

ul. Czerwona 18, 43-300 Bielsko-Biała

tel. /33/499 89 88 do 89 fax /33/812 44 77

bielsko-biala@wkt.pl www.wkt.pl

ul. Przemysłowa 8 85-758 Bydgoszcz

tel. /52/348 97 68 do 69 fax /52/348 96 19

bydgoszcz@wkt.pl www.wkt.pl

ul. Jagiellońska 85/87 42-200 Częstochowa

tel. /34/366 16 60 fax /34/363 42 27

czestochowa@wkt.pl www.wkt.pl

Gdańsk

ul. Miałki Szlak 27 80-717 Gdańsk

tel. /58/305 23 07 do 08 fax /58/301 59 22

gdansk@wkt.pl www.wkt.pl

Gdynia

ul. Hutnicza 53 81-061 Gdynia

tel. /58/662 40 77 do 79 fax /58/662 48 90

gdynia@wkt.pl www.wkt.pl

Gdynia TI

ul. Hutnicza 53 81-061 Gdynia

tel. /58/662 48 96 fax /58/662 48 90

gdynia-ti@wkt.pl www.wkt.pl

Gliwice

ul. Okręşna 22 44-100 Gliwice

tel. /32/330 60 90 do 91 fax /32/330 60 92

gliwice@wkt.pl www.wkt.pl

ul. Waryńskiego 84 86-300 Grudziądz

tel. /56/462 29 97 fax /56/461 08 92

grudziadz@wkt.pl www.wkt.pl

ul. Wrocławska 70 58-506 Jelenia Góra

tel. /75/752 20 49 fax /75/752 17 86

jelenia@wkt.pl www.wkt.pl

ul. Roździeńskiego 190B 40-203 Katowice

tel. /32/203 66 25 fax /32/350 06 80

katowice@wkt.pl www.wkt.pl

ul. Krakowska 87 40-391 Katowice

tel. /32/775 91 20 fax /32/353 03 63

katowice-ti@wkt.pl www.wkt.pl

ul. DĹ‚uga 28 25-650 Kielce

tel. /41/345 53 94, /41/345 53 54 fax /41/345 53 96

kielce@wkt.pl www.wkt.pl

KrakĂłw

ul. Obrońców Modlina 9 30-833 Kraków

tel. /12/650 23 71 do 78 fax /12/653 62 80

krakow@wkt.pl www.wkt.pl

Legnica

ul. Poznańska 29G 59-220 Legnica

tel. /76/862 08 35 do 36 fax /76/852 38 23

legnica@wkt.pl www.wkt.pl

Ĺ ĂłdĹş

ul. Elektronowa 4 94-103 Ĺ ĂłdĹş

tel. /42/683 01 38 fax /42/683 01 39

lodz@wkt.pl www.wkt.pl

ul. J. Cygana 5 45-131 Opole

tel. /77/402 13 60 do 67 fax /77/453 02 09

opole@wkt.pl www.wkt.pl

Poznań

ul. Obornicka 263 60-650 Poznań

tel. /61/842 58 27 do 29 fax /61/822 19 93

poznan@wkt.pl www.wkt.pl

Poznań TI

ul. Obornicka 263 60-650 Poznań

tel. /61/667 33 46, /61/667 33 43, /61/667 33 40 fax /61/842 58 29

poznan-it@wkt.pl www.wkt.pl

Kod ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌.‌‌‌ Miasto ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌...‌‌...........‌‌

ul. Jankowicka 9 44-201 Rybnik

tel. /32/422 27 20, /32/422 22 72 fax /32/422 23 50

rybnik@wkt.pl www.wkt.pl

NIP ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌.‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌.‌‌................

RzeszĂłw

ul. Przemysłowa 11, 35-105 Rzeszów

tel. /17/859 07 41 fax /17/864 21 29

rzeszow@wkt.pl www.wkt.pl

Szczecin

Warzymice 45 72-005 Przecław

tel. /91/810 92 70 do 78 fax 91/810 92 75

szczecin@wkt.pl

ul. Polna 65 87-100 Toruń

tel. /56/653 99 50 do 53 fax /56/653 99 54

torun@wkt.pl www.wkt.pl

Warszawa

ul. Przyokopowa 5/7 01-208 Warszawa

tel. /22/631 17 97 fax /22/631 96 79

warszawa@wkt.pl www.wkt.pl

Warszawa TI

ul. Przyokopowa 5/7 01-208 Warszawa

tel. /22/631 96 97 fax /22/631 96 98

warszawa-ti@wkt.pl www.wkt.pl

ul. Krakowska 141-155 50-428 Wrocław

tel. /71/341 69 27, /71/341 69 47 fax /71/343 24 05

wroclaw@wkt.pl www.wkt.pl

Bydgoszcz Częstochowa

GrudziÄ…dz Jelenia-GĂłra Katowice Katowice TI Kielce

Opole

Rybnik

Toruń

Wrocław

Tu dostaniesz kwartalnik DACHY PĹ ASKIE

0APY BITUMICZNE

-EMBRANY HYDROIZOLACYJNE Z 06#

:!-°7 02%.5-%2!4§ ) 02:%+/.!* 3)§ 3!-

Zamawiam prenumeratę roczną kwartalnika DACHY PŠASKIE w cenie 20 zł (brutto) Nazwa firmy ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌..‌‌‌‌‌‌....‌‌....‌‌.

Imię i Nazwisko zamawiającego ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌..‌‌‌‌‌‌‌..‌‌....‌‌.

Ulica ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌.‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

Tel/fax ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌..‌‌‌‌.. e-mail ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌..‌‌‌‌‌‌‌‌.‌.‌...‌.

Polskie Centrum Budownictwa Difin i Mßller sp. z o.o., ul. Starościńska 1B lok 2, 02-516 Warszawa tel/fax /022/ 646 75 23,

e-mail: dachy@pcbmedia.pl

www.dachyplaskie.info.pl

Wyraşam zgodę na umieszczenie moich danych osobowych w bazie danych wydawnictwa Polskie Centrum Budownictwa Difin i Mßller Sp.z o.o, oraz na ich przetwarzanie zgodnie z treścią Ustawy o ochronie danych osobowych z dn. 29.08.1997 r. (Dz. U. 133, poz.88) wyłącznie dla potrzeb marketingowych wydawnictwa.

PĹ ASKIE

od redakcji

Piotr Rożnowicz Redaktor naczelny

W

itamy w Nowym Roku. Za nami pierwszy kalendarzowy rok ukazywania się naszego kwartalnika. DACHY PŁASKIE z pewnością zostały zauważone: zdobyliśmy krąg stałych czytelników, grono solidnych autorów, cenią nas producenci.

Cieszy nas to tym bardziej, że czasy są trudne, zwłaszcza w branży wydawniczej – nie wszystkim udaje się utrzymać na rynku,

dachy PŁASKIE

ADRES REDAKCJI I BIURA REKLAMY 02-516 Warszawa, ul. Starościńska 1B lok. 2; tel./fax (0-22) 646 75 21 do 23, dachy@pcbmedia.pl www.dachyplaskie.info.pl REDAKTOR NACZELNY Piotr Rożnowicz piotr.roznowicz@dachyplaskie.info.pl REDAKCJA Artur Kuźmiuk PRENUMERATA I KOLPORTAŻ Anna Sztorc anna.sztorc@dachy.info.pl Zlecenia na prenumeratę przyjmuje redakcja, Kolporter, Poczta Polska, Ruch, Garmond Press.

Cena prenumeraty rocznej: 20 zł

Od redakcji jedne czasopisma upadają, inne tracą poziom.

My zaś regularnie co kwartał proponujemy kilkadziesiąt stron fachowych wiadomości.

Nie ograniczamy się jedynie do prezentowanie reklam i artykułów pisanych przez producentów, ale staramy się także pokazywać ciekawe inwestycje, jak i publikujemy materiały problemowe, pisane przez naukowców i doświadczonych konstruktorów. Sprawia to, że DACHY PŁASKIE zaczynają być coraz

ODPOWIEDZIALNA ZA REKLAMĘ I PRENUMERATĘ NA TERENIE NIEMIEC Tanja Petrich tel. (0-049) 221-5497-297, fax (0-049) 221-5497-326 Verlagsgesellschaft Rudolf Müller GmbH & Co. KG, Postfach 41 09 49, 50869 Köln CENNIK OGŁOSZEŃ Obowiązuje cennik ogłoszeń ważny od 1 września 2008 r.

SZCZEGÓŁOWE INFORMACJE I OBSŁUGA ZLECEŃ REKLAMOWYCH Sylwia Rogozińska sylwia.rozgozinska@dachyplaskie.info.pl tel./fax (0-22) 646 75 21 do 23 Termin dostarczania materiałów do redakcji: 2 tygodnie przed publikacją.Materiałów nie zamówionych redakcja nie zwraca, a w razie opublikowania zastrzega sobie prawo do ich skracania. Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń i reklam.

3

Dachy Płaskie 1/2010

wyżej cenione i krąg prenumeratorów powiększa się z miesiąca na miesiąc. Dziękujemy za zaufanie – postaramy się go nie zawieść.

Zapraszam do lektury

Piotr Rożnowicz, redaktor naczelny

WYDAWCA Polskie Centrum Budownictwa 02-516 Warszawa, ul. Starościńska 1B lok. 2; tel./fax (0-22) 646 75 21 do 23, e-mail: info@pcbmedia.pl

PREZES ZARZĄDU Tadeusz Bąk

PRZYGOTOWANIE DO DRUKU Edit sp. z o.o.

Wydrukowano w Polsce

spis treści Realizacje

6

6

Pająk z łupinami

8

Jeden dach, a wielu specjalistów

11

Gąszcz wsporników

Nadjeżdżających w kierunku ronda w centrum Gorzowa Wielkopolskiego intryguje niecodzienny obiekt. Widok kojarzy się raczej z gigantycznym pająkiem niż budowlą użytkową.

Tym futurystycznym obiektem jest wieża widokowa zlokalizowana na rondzie, nad przejściem podziemnym.

Technika i technologie 13

Zwody instalacji odgromowej na dachach obiektów budowlanych

17

Zasady mechanicznego mocowania hydroizolacji dachów płaskich

20

Systemy dachowe TPO i PVC Mapeplan

22

Bezpieczeństwo obiektów budowlanych a zmiany w przepisach technicznobudowlanych

26

Zgrzewarki na gorące powietrze

28

Bezpieczeństwo pożarowe przekryć dachowych

30

Świetliki i klapy na dachy płaskie – zestawienie

34

Dachy zielone a energooszczędność

37

Stropodachy płaskie na blachach fałdowych z pokryciem z tworzyw sztucznych

44

Zgrzewanie gorącym powietrzem

Produkty 48

Pająk z łupinami

8

Jeden dach, a wielu specjalistów Realizacja zielonego dachu wymaga koordynacji pracy fachowców z różnych branż – dekarza, ogrodnika, specjalisty od nawierzchni drogowych i małej architektury.

W trakcie realizacji należy zawsze pamiętać, że jest to dach i najważniejsza jest jego hydroizolacja.

Najlepszym rozwiązaniem jest wykonanie całości prac przez jedną, przygotowaną do tego zadania firmę. Przedstawiamy taką realizację.

Uchwyt dachowy Papy samoprzylepne

Przewodnik branżowy

49

W następnym numerze

50

4

Dachy Płaskie 1/2010

28

Bezpieczeństwo poşarowe przekryć dachowych.

Przykład niewłaściwej interpretacji przepisów Wymagania w zakresie bezpieczeństwa poşarowego przekryć dachowych określone zostały w przepisach techniczno- budowlanych.

W większości przypadków zapisy tam zawarte w sposób precyzyjny określają wymagania, jakie naleşy uwzględnić przy projektowaniu i budowie. Zdarzają się jednak i takie, których jednoznaczne zrozumienie sprawia pewne kłopoty.

dachy PĂ ASKIE

ZAPRASZAMY NA BUDMĘ

STOISKO 172 dachy PĹ ASKIE

HALA 5

#%.! : 7 49- 6!4

349#:%­

.5-%2 )33.

*EDEN DACH

A WIELU SPECJALISTĂ?W

-ECHANICZNE MOCOWANIE HYDROIZOLACJI

$ACHY ZIELONE A ENERGO OSZCZÆDNOxÂ

Okładka: Phoenix

realizacje

Pająk z łupinami Nadjeżdżających w kierunku ronda w centrum Gorzowa Wielkopolskiego intryguje niecodzienny obiekt. Widok kojarzy się raczej z gigantycznym pająkiem niż budowlą użytkową. Tym futurystycznym obiektem jest wieża widokowa zlokalizowana na rondzie, nad przejściem podziemnym.

Łączna powierzchnia do uszczelnienia wyniosła ok. 1500 m2.

Do najtrudniejszych miejsc należało położenie izolacji za szerokimi na 2 m kominami wentylacyjnymi, za którymi została szczelina mierząca w najwęższym miejscu tylko 25 cm szerokości.

Sposób krycia łupin jest moim „autorskim” pomysłem.

G

eneralnym wykonawcą inwestycji pod nazwą „Przebudowa odcinka drogi krajowej nr 3 w Gorzowie Wlkp.: ul.GroblaMost Staromiejski” był Budimex Dromex SA. Projekt przewidywał m.in. postawienie wieży widokowej w pobliżu mostu na Warcie. Na samej konstrukcji nie ma nic do izolowania, za to wymagał tego skomplikowany kształt jej podstawy.

W dodatku część z niej to dach odwrócony, nad którym znalazły się rośliny.

Generalny wykonawca dość długo szukał wykonawcy izolacji. Do naszej firmy trafił z polecenia kierownika budowy drogi A6, gdzie wykonywaliśmy izolacje mostowe.

Prace zostały podzielone na dwa etapy: – wykonanie izolacji pod zieleń, czyli dachu odwróconego i zaizolowanie ścian pionowych, − wykonanie izolacji łupin, czyli ułożenie wełny mineralnej, papy i obróbek blacharskich.

Pająk na rondzie

W niecce docelowo znaleźć się mają rośliny. Po zakończeniu prac aura poddała to miejsce próbie wodnej – test wypadł pomyślnie

6

Przygotowanie łupin do krycia. Widać klocki drewna, na których zostanie ułożona płyta OSB

Dachy Płaskie 1/2010

realizacje Na początku na brzegach łupin została wykonana konstrukcja z drewna i płyty OSB. Następnie na klej mineralny przyklejona została wełna, dopasowana do kształtu łupin. Na wełnie ułożono pierwszą warstwę hydroizolacji - papę samoprzylepną Vedatop TM produkcji firmy Vedag, którą na brzegach łupin przymocowano do płyty OSB. Papa nawierzchniowa została pocięta na odcinki po 1,25 m i zgrzana. Pasy papy mijały się w przewidzianych miejscach i były nie tylko szczelne, ale i wyglądały naprawdę estetycznie.

Niestety efekt naszej pracy został dosłownie zadeptany przez monterów świetlików, którzy przez półtora roku uszczelniali swoje dzieło.

Obróbki blacharskie nie są do końca takie, jakie powinny być, gdyż inwestor z braku środków chciał na nich „zaoszczędzić”.

Technologia wykonania robót hydroizolacyjnych została doprecyzowana z doradcami technicznymi firmy Vedag i była kontrolowana cotygodniową inspekcją.

Betonowe łupiny jeszcze przed zaizolowaniem

Zgrzewanie wierzchniej warstwy hydroizolacji

Odcinki papy były układane w przemyślany sposób

Prace trwały dwa miesiące. W ciągu 2,5 roku eksploatacji wydarzyły się dwie awarie – przecieki wody przez dach: dziura wywiercona przez elektryka oraz nieszczelność spowodowana wypadnięciem rury odpływowej podczas zasypywania.

Wieża jest widoczna w Internecie na stronie www.gorzow.pl/kamery/most na warcie.

Gotowa hydroizolacja wyglądała estetycznie, niestety wskutek działań innych wykonawców – stanu takiego nie udało się zachować

7

Dachy Płaskie 1/2010

Jacek Karwowski www.dachykarwowski.pl

realizacje

Jeden dach, a wielu specjalistów Realizacja zielonego dachu wymaga koordynacji pracy fachowców z różnych branż - dekarza, ogrodnika, specjalisty od nawierzchni drogowych i małej architektury. W trakcie realizacji należy zawsze pamiętać, że jest to dach i najważniejsza jest jego hydroizolacja.

Najlepszym rozwiązaniem jest wykonanie całości prac przez jedną, przygotowaną do tego zadania firmę. Przedstawiamy taką realizację.

Obiekt: zespół budynków mieszkalnych „Bamberski Dwór” w Poznaniu Dach: zielony dach na płycie stropowej garaży – realizacja 2001 r.

Powierzchnia: 2.200 m2 Generalny wykonawca: Budimex Poznań SA Wykonawca dachu: Termo-Dek, Poznań Zastosowane na dachu materiały: – bitumiczny preparat gruntujący Emaillit BV, – papa termozgrzewalna Vedatect PYE PV 200 S5, – papa termozgrzewalna korzenioodporna Vedaflor WS-I

Wspólnymi siłami Nasz pierwszy zielony dach zrealizowaliśmy w roku 1998 na płycie stropowej garaży budynku mieszkalnego przy ul. Milczańskiej w Poznaniu.

Właściwie określenie „zielony dach” jest niewystarczające dla tego typu realizacji, należy tu raczej mówić o „dachu użytkowym”.

Przestrzeń na stropach garaży pełni najczęściej funkcję dziedzińca, gdzie aranżuje się komunikację pieszą i samochodowa, włącznie

Poprawki do projektu

z parkingami; jest miejscem rekreacji z placami zabaw dla dzieci, a zieleń stanowi jedynie uzupełnienie całości.

W tamtym czasie założyliśmy, że warunkiem udzielenia wiarygodnej gwarancji jest kompleksowe wykonanie całości prac – od hydroizolacji po zieleń. Do współpracy zaprosiliśmy naszych kolegów ze specjalistycznych firm i utworzyliśmy zespół. Każda z firm odpowiadała w jego ramach za określony zakres prac:

Odbiór hydroizolacji – obróbka dekarska na ścianę kryje dylatację konstrukcyjną płyty stropowej

8

− wykonanie hydroizolacji – Roman Bartczak i Andrzej Markowski, Termo-Dek, − nawierzchnie drogowe – Stefan i Wojciech Kierstein, Przedsiębiorstwo Robót Drogowych, − założenie zieleni – Wojciech Musielak, PW „Ogród”, − techniczne przygotowanie całości – Jacek Brzeźniak i Wojciech Woliński, Vedag Polska.

Nasze kolejne realizacje w latach 1999–2001 zbudowały wzajemne zaufanie w obrębie naszego zespołu. Wspólne, codzienne rozwiązywanie problemów technicznych i organizacyjnych w praktyce potwierdziły słuszność kompleksowego podejścia do wyzwania, jakim jest perfekcyjne wykonanie zielonego dachu.

W 2001 roku otrzymaliśmy zlecenie z firmy Budimex Poznań SA na kompleksowe wykonanie zielonego dachu o pow. 2.200 m2 na płycie stropowej garaży zespołu budynków mieszkalnych „Bamberski Dwór” w Poznaniu przy ul. Kościelnej.

Projekt przewidywał na warstwie spadkowej: − 2 × papa termozgrzewalna elastomerowa, − warstwa odporna na przerost korzeni, − polistyren ekstrudowany gr. 3 cm, − geowłóknina, − żwir 16/32 w warstwie 7 cm, − geowłóknina, − warstwa wegetacyjna gr. 18 cm.

Termoizolacja dachu w układzie odwróconym

Dachy Płaskie 1/2010

realizacje

Nawierzchnie drogowe wykonywane były etapami

Na pierwszy rzut oka był to układ prawidłowy, ale problemem była anonimowa „warstwa” odporna na przerost korzeni – kto da gwarancję za skuteczność i trwałość nieznanego produktu?

Niemiecki rynek budowlany po przeanalizowaniu popełnionych przed laty błędów już obalił mit warstwy odpornej na przerost korzeni.

Za szczelność na dachu zawsze odpowiada dekarz, a nie ogrodnik lub dostawca jakiejś „warstwy”, nawet jeśli jest „specjalna”. Oczywistym więc dla nas wnioskiem było zastosowanie papy termozgrzewalnej z wewnętrznym zabezpieczeniem. Wybraliśmy papę termozgrzewalną Vedaflor WS-I, z miedziowaną wkładką nośną, która stanowi naj-

skuteczniejsze zabezpieczenie przed agresywnym rozrostem korzeni.

W tak trudnej realizacji dla dekarza znaczenie ma również odpowiedzialność producenta hydroizolacji za trwałość systemu. Tutaj producentem była firma Vedag, znana i ceniona za wysoką jakość swych wyrobów.

Po szczegółowej analizie projektu wprowadziliśmy do niego istotne korekty. Dotyczyły one ilości i rozmieszczenia wpustów odwadniających dach, rozwiązania obróbki dekarskiej dylatacji konstrukcyjnej płyty stropowej oraz posadowienia żelbetowej konstrukcji piaskownicy.

Przedstawiliśmy rozwiązania wiarygodne, ale droższe – w 2001 roku decydowała wiarygodność techniczna, a nie wyłącznie cena.

Ostatecznie generalnemu wykonawcy zaproponowaliśmy następujący układ dachu na warstwie spadkowej: − bitumiczny preparat gruntujący Emaillit BV, − hydroizolacja I – papa termozgrzewalna Vedatect PYE PV 200 S5T, − hydroizolacja II – papa termozgrzewalna korzenioodporna Vedaflor WS-I, − warstwa poślizgowa – folia PE, − termoizolacja – polistyren Glascofoam gr. 3 cm, − warstwa filtracyjna – geowłóknina Typar, − drenaż – żwir płukany 8/16 mm w warstwie gr. 6 cm, − warstwa filtracyjna – geowłóknina Typar, − warstwa wegetacyjna gr. 18 cm – trawnik z rolki,

realizacje

Żelbetowa konstrukcja piaskownicy pojawiła się powyżej warstwy drenażowej

− nawierzchnia – betonowa kostka brukowa.

Nasze propozycje zostały oczywiście uzasadnione i generalny wykonawca je zaakceptował.

Cały zakres prac, od hydroizolacji po małą architekturę, zrealizowaliśmy etapami od października do grudnia 2001 roku. Nasze roboty odebrano bez zastrzeżeń, Termo-Dek udzielił na nie 10 lat gwarancji jakości.

Gorzkie doświadczenia Nasze dotychczasowe doświadczenia i obserwacje z żywiołowo rozwijającego się rynku zielonych dachów pozwalają nam na wysnucie kilku ogólnych wniosków.

Problemy w założeniach projektowo-technicznych, które spotykamy w realizowanych projektach dachów zielonych na stropach garaży można nazwać typowymi. Pojawiają się one bowiem na większości inwestycji.

Problemy te to: − stały deficyt wysokości na konieczne spadki pod hydroizolacją i poszczególne warstwy nadbudowy dachu, tj. termoizolację, drenaż i warstwę wegetacyjną dla zieleni, − tendencja do posadowienia elementów „małej architektury” bezpośrednio na płycie

Jedynym elementem „małej architektury” posadowionym bezpośrednio na stropie były podstawy pod latarnie

stropowej, co jest niepotrzebnym utrudnieniem dla wykonawcy hydroizolacji i generuje dodatkowe koszty niezbędnych obróbek dekarskich, − nieuwzględnianie w projektach odwodnienia realiów eksploatacji dachów użytkowych, − powszechne przekonanie, że priorytetem jest wykończenie cokołu budynku, przyjęte przez architekta technologie okładzin elewacji (klinkier, kamień) często uniemożliwiają wykonanie prawidłowej obróbki dekarskiej hydroizolacji na ścianę budynku, − częste projektowanie zieleni w założeniu najtańszej, czyli trawnika; trawnik jest jednak kosztowny w utrzymaniu – wymaga stałego nawadniania, strzyżenia, nawożenia i... w efekcie dach przestaje być zielony.

Wykonawcy dachów użytkowych muszą liczyć się z tym, że na dużych płytach stropowych garaży w praktyce mało realne jest wejście z robotami hydroizolacyjnymi na całą płytę – należy się raczej spodziewać, że front robót będzie udostępniany częściowo. Chcemy czy nie chcemy, jest to plac budowy, na którym działają równolegle inne firmy wykonujące np. fasady, ocieplenia i na którym w dodatku często odbywa się komunikacja.

Powyższą sytuację należy uwzględnić przy wyborze systemu hydroizolacji zielonego dachu.

Lekkie jednowarstwowe hydroizolacje w tych warunkach są dużym nieporozumieniem.

Jednak największym błędem popełnianym aktualnie przez deweloperów jest brak koordynacji firm podwykonawczych. Inwestorzy bezrefleksyjnie zlecają im poszczególne zakresy wykonawstwa zielonego dachu, czyli hydroizolację, zieleń, nawierzchnie drogowe i małą architekturę.

Firmy te często nic o sobie nie wiedzą, nie wiedzą również nic o całości zadania i najzwyczajniej nie rozumieją tego, co robią. Sytuacją zarządza przypadek. Klasycznym przykładem problemu są wykonawcy nawierzchni na dachach użytkowych, którzy na co dzień budują drogi. Przenoszą oni swoje przyzwyczajenia na dachy i szukając miejsca dla swoich solidnych betonowych krawężników, ingerują w warstwy drenażowe, skutecznie zakłócając działanie całego układu dachu.

Podsumowując: zielony dach to nie jest po prostu trawnik rosnący na substracie, uszczelniony od spodu folią „antykorzeniową”. Jego prawidłowe wykonanie wymaga doświadczenia i umiejętności większych niż tylko układanie hydroizolacji.

Konsekwencją żywiołowego rozwoju „rynku” zielonych dachów w ostatnich 3–4 latach jest „rynek wtórny” – nowe dachy do remontu.

Roman Bartczak, Andrzej Markowski Termo-Dek Współpraca: Wojciech Woliński Vedag Polska

Całość prac zakończono w grudniu

10

Dachy Płaskie 1/2010

realizacje

Gąszcz wsporników Artykuł dotyczy dachu na nowowznoszonym budynku Centrum Handlowo-Rozrywkowego Gemini Park w Bielsku-Białej. Spośród innych dachów wyróżnia go ogromna ilość urządzeń znajdujących się na dachu – ich podstawy należało dokładnie uszczelnić.

W

arstwę nośną dla warstw izolacyjnych dachu stanowi blacha trapezowa rozłożona na płatwiach kratowych. Płatwie oparte są na dźwigarach stalowych, które spoczywają na słupach żelbetowych.

Powierzchnia dachu to ok. 22000 m2. Jest to dach płaski ze spadkiem 3%.

Projekt pierwotnie przewidywał zastosowanie ocieplenia z wełny mineralnej i pokrycia dachu dwoma warstwami papy termozgrzewalnej.

W związku z tym, że finały rozmów związane z wykonaniem dachu przypadły na okres kryzysu w dostępności wełny mineralnej, zdecydowano o optymalizacji warstw dachowych. Modyfikacje polegały na zastosowaniu ocieplenia ze styropianu oraz pianki PIR Ecotherm i pokryciu dachu membraną PCV Protan SE. Jako ocieplenie dachu galerii rozrywkowohandlowej zastosowano płyty styropianowe Styrodach NRO, wchodzące w skład systemu Econfireproof, natomiast nad hipermarketem ułożono ocieplenie w postaci płyt z pianki PIR Ecotherm. Ze względu na wymagania ppoż. na dachu zainstalowano również welon szklany o gramaturze 120 g/m2. Jako paroizolację zastosowano folię PE stabilizowaną o grubości 0,2 mm.

Obiekt:

Centrum Handlowo-Rozrywkowe Gemini Park, Bielsko-Biała Powierzchnia dachu: 22 000 m2 Materiały: – membrana Protan SE – płyty z pianki PUR Ecotherm – płyty styropianowe Styrodach NRO – łączniki dachowe Koelner

11

Dachy Płaskie 1/2010

Wszystkie warstwy dachu zostały zamocowane mechanicznie do podłoża z blachy trapezowej przy użyciu łączników dachowych Koelner. W liniach koryt dachowych znalazły się kształtki rozprowadzające wodę do wpustów dachowych i przelewów attykowych.

realizacje Ze względu na bardzo dużą ilość urządzeń dach należy do bardzo skomplikowanych.

Wykonanie niezwykle licznych przebić przez warstwy dachu wymagało wielu uzgodnień, aby dało się później wykonać szczelne obróbki dekarskie pionowych wsporników. Obróbki te pochłonęły najwięcej czasu. Ponadto dachy nad galerią i nad hipermarketem leżą na różnych wysokościach.

Dachu galerii jest odwadniany za pomocą wpustów dachowych podciśnieniowych, natomiast odwodnienie dachu nad kinami i hipermarketem odbywa się za pomocą przelewów attykowych z koszami zbiorczymi i rurami spustowymi z blachy stalowej.

Generalnym wykonawcą w zakresie konstrukcji, obudowy ścian i dachu była firma Zeman HDF Sp. z o.o. Wykonawca dachu pracował na jej zlecenie.

Firma Pold-Plast Systemy Dachowe udzieliła 5 lat + 30 dni gwarancji na szczelność, licząc od daty odbioru końcowego. Natomiast producent udzielił na materiał 10 lat gwarancji.

Pold-Plast Systemy Dachowe Sp. z o.o.

T Y N K I to kwartalnik stworzony

z myślą o inwestorach i wykonawcach budowlanych, poświęcony branży wykończeniowej ze szczególnym naciskiem na tynki wewnętrzne i zewnętrzne. Opisuje sposoby, materiały i narzędzia służące do poprawnego wykonawstwa.

Dachy Płaskie 1/2010 12 stronie Więcej informacji na www.tynki.info.pl

projektowanie

Zwody instalacji odgromowej na dachach obiektów budowlanych Polskie przepisy budowlane stanowią, że budynki określone w Polskich Normach powinny posiadać instalacje chroniące od wyładowań piorunowych.

Zdrowy rozsądek (a może intuicja) nakazuje ochronę obiektów mieszkalnych kryjących w sobie urządzenia i instalacje o znacznej wartości, budynków użyteczności publicznej oraz obiektów o dużej wartości historycznej lub kulturalnej.

U

rządzenia piorunochronne LPS (ang.

Lightning Protection System) na obiektach budowlanych powinny być wykonane zgodnie z zaleceniami Polskich Norm. Takie wymagania zawarto w rozporządzeniach ministra infrastruktury [1, 2], w których stwierdzono, że: z Budynek należy wyposażyć w instalację chroniącą od wyładowań atmosferycznych.

Obowiązek ten odnosi się do budynków wyszczególnionych w Polskich Normach dotyczących ochrony odgromowej obiektów budowlanych (§ 53, pkt. 2). z Instalacja piorunochronna, o której mowa w § 53, pkt. 2 powinna być wykonana zgodnie z wymaganiami Polskich Norm dotyczącymi ochrony odgromowej obiektów budowlanych (§ 184).

W Prawie budowlanym zestawiono wykaz norm, do których są w nim powołania. Należy również zauważyć, że obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy projektować i budować w sposób określony w przepisach oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej.

Obecnie normy serii PN-IEC 61024 oraz PN-IEC 61312 zostały zastąpione przez następujące normy: − PN-EN 62305-1, Ochrona odgromowa – Część 1: Wymagania ogólne; − PN-EN 62305-2, Ochrona odgromowa – Część 2: Zarządzanie ryzykiem; − PN-EN 62305-3, Ochrona odgromowa – Część 3: Uszkodzenia fizyczne obiektów budowlanych i zagrożenie życia; − PN-EN 62305-4, Ochrona odgromowa – Część 4: Urządzenia elektryczne i elektroniczne w obiektach budowlanych;

Tabela 1. Materiał, kształt i minimalna powierzchnia przekroju materiałów urządzenia piorunochronnego (wg PN-EN 62305-3) Materiał na zwody Materiał

Minimalna powierzchnia przekroju w mm2

Kształt

Uwagi

miedź, miedź ocynowana

taśma drut linka pręt (tylko miedź)

50 50 50 2001), 2)

min. grubość 2 mm średnica 8 mm min. średnica każdego drutu 1,7 mm średnica 16 mm

aluminium

taśma drut linka

70 50 50

min. grubość 3 mm średnica 8 mm min. średnica każdego drutu 1,7 mm

stop aluminium, stal ocynowana ogniowo

taśma drut linka pręt

50 50 50 2001), 2)

min. grubość 2,5 mm średnica 8 mm min. średnica każdego drutu 1,7 mm średnica 16 mm

stal nierdzewna

taśma drut linka pręt

50 50 70 2001), 2)

min. grubość 2 mm średnica 8 mm min. średnica każdego drutu 1,7 mm średnica 16 mm

odpowiednie tylko na zwody pionowe. W miejscach, gdzie naprężenia mechaniczne (np. powodowane wiatrem) nie są krytyczne, można stosować zwody pionowe o długości do 1 m z pręta o średnicy 10 mm i dodatkowym mocowaniu 2) odpowiednie na pręty wprowadzane do ziemi (nie dotyczy stopu aluminium).

Dokładne informacje dotyczące grubości i materiałów powłok oraz uwagi szczegółowe o możliwościach stosowania poszczególnych materiałów w normie PN-EN 62305-3.

1)

13

Dachy Płaskie 1/2010

projektowanie Poniżej przedstawiono wymagania w zakresie ochrony odgromowej obiektów z dachami płaskimi wprowadzane przez normy serii PNEN 62305.

Tabela 2. Maksymalne wartości promienia r, wymiarów oka sieci w zależności od klasy urządzenia piorunochronnego oraz poziomu ochrony

Zwody poziome niskie na dachach płaskich Podstawowym zadaniem urządzenia piorunochronnego jest przejęcie i odprowadzenie do ziemi prądu wyładowania piorunowego bez szkody dla chronionego obiektu i urządzeń w nim zainstalowanych oraz w sposób bezpieczny dla przebywających wewnątrz ludzi.

Materiały wykorzystywane do budowy urządzenia piorunochronnego powinny bez uszkodzeń wytrzymać skutki elektromagnetyczne i mechaniczne wywoływane przez rozpływający się prąd piorunowy oraz skutki występujących w naturalnych warunkach naprężeń mechanicznych lub korozji. Do przechwycenia i rozproszenia prądu piorunowego należy wykorzystywać naturalne elementy przewodzące (np. metalowe pokrycia dachu, balustrady, metalowe fasady, pręty zbrojeniowe) występujące w chronionym obiekcie.

Należy jednak zapewnić galwaniczną ciągłość połączeń pomiędzy wybranymi elementami.

W obiektach, w których nie ma możliwości wykorzystania naturalnych elementów konstrukcyjnych lub ich wykorzystanie jest niecelowe, należy stosować elementy instalowane tylko do celów ochrony odgromowej. Elementami takimi są zwody, układane na dachach obiektów budowlanych. Ich zadaniem jest niedopuszczenie do bezpośredniego wyładowania piorunowego w powierzchnię dachu. Minimalne powierzchnie przekrojów oraz kształty materiałów stosowanych na zwody zestawiono w tabeli 1.

Można także wykorzystać inne materiały o równoważnych właściwościach elektrycznych oraz mechanicznych i chemicznych.

W większości obiektów budowlanych posiadających dachy płaskie do przechwytywania prądu piorunowego wykorzystywane są zwody poziome niskie. Wymiary oka siatki zwodów w zależności od wymaganego poziomu ochrony przestawiono w tabeli 2.

Zwody powinny być mocowane w sposób trwały na powierzchni dachu wykonanego z materiału niepalnego lub trudnozapalnego. Do tworzenia siatki zwodów wykorzystywane są: z różnorodne wsporniki mocowane do dachu obiektu lub ustawiane na nim, z złączki do łączenia zwodów, z elastyczne elementy łączące przewody pomiędzy sobą lub z przewodzącymi elementami konstrukcji dachu.

Odstępy pomiędzy wspornikami powinny wynosić ok. 1,0 m (jeśli podpierają one przewody okrągłe lite) lub 0,5 m (jeśli mamy do czynienia

Poziom ochrony odgromowej

Oko sieci zwodu [m]

I

5×5

II

10 × 10

III

15 × 15

IV

20 × 20

Rys. 1. Wsporniki do mocowania zwodów poziomych na dachu płaskim

z taśmami i linkami poziomymi na powierzchniach poziomych i pionowych).

Sposób mocowania zależy od materiału pokrycia dachowego. W typowych obiektach można zastosować wsporniki układane lub przyklejane do powierzchni dachu (rys. 1).

W przypadku dachu pokrytego membraną hydroizolacyjną lub innym podobnym materiałem, można zastosować lekkie wsporniki, które mocuje się do powierzchni dachu (rys. 2) w następujący sposób: z wsporniki należy ustawić na dachu w odpowiednich miejscach i jeśli jest to niezbędne, połączyć przewodami tworząc wymaganą siatkę zwodów, z wyciąć z materiału z materiału, którym pokryty jest dach, „paski” o długości i szerokości odpowiedniej dla danego wspornika, z wykorzystując technikę łączenia odpowiednią dla danego tworzywa (zgrzewanie, klejenie) przymocować podstawę wspornika do powierzchni dachu a następnie założyć główną część wspornika.

Rys. 2. Przykłady mocowania wsporników na dachu pokrytym folią [3]

14

Dachy Płaskie 1/2010

Do połączenia przewodów w tworzonych układach zwodów stosowane są różnorodne złącza typu krzyżowego lub typu T (fot. 3).

W przypadku rozległych dachów należy uwzględnić zmiany długości drutu tworzącego siatkę zwodów powstałe na skutek zmian temperatury.

Ogólna zależność określająca przyrost długości drutu ΔL przy wzroście temperatury ΔT wynosi: ΔL = α • ΔL • ΔT gdzie: L – długość drutu, α – temperaturowy współczynnik rozszerzalności liniowej

Fot. 3. Przykłady złączek krzyżowych stosowanych do tworzenia siatki zwodów na dachach obiektów budowlanych [3]

projektowanie Wartości temperaturowych współczynników rozszerzalności liniowej dla różnych materiałów oraz przyrosty długości przy zmianach temperatury zestawiono w tabeli 3.

W celu uniknięcia niebezpiecznych naprężeń wywołanych przez zmiany temperatury, należy zastosować elastyczne elementy łączące przewody pomiędzy sobą lub z przewodzącymi elementami konstrukcji dachu (rys. 4).

Tabela 3. Zmiany długości drutu wykonanego z różnych materiałów Współczynniki α

Przyrost długości drutu ΔL przy wzroście temperatury ΔT = 100°C [mm/m]

aluminium

23,5 × 10-6

ΔL = 3,35

miedź

-6

17,0 × 10

ΔL = 1,7

stal nierdzewna

16,0 × 10

-6

ΔL = 1,6

stal

11,5 × 10

Materiał

-6

ΔL = 1,15

Fot. 4. Elementy wykorzystywane do kompensacja zmian długości zwodów pod wpływem zmian temperatury

Tworząc siatkę zwodów należy uwzględnić rodzaj materiału pokrycia dachu oraz ewentualne jego inne wykorzystania (np. tarasy, ogrody itp.).

Podstawowe zasady montażu zwodów na powierzchniach dachów wykonanych z różnych materiałów zestawiono w tabeli 4.

Dachy pokryte blachą Metalowe pokrycia dachowe obiektów budowlanych należy wykorzystywać do ochrony odgromowej obiektu budowlanego. Należy zapewnić jedynie trwałą ciągłość połączeń pomiędzy

poszczególnymi częściami pokrycia, stosując lutowanie twarde lub spawanie, skręcanie oraz łączenia śrubowe i zagniatanie lub łączenie na zakładkę. Prąd piorunowy powinien być odprowadzony do ziemi przy pomocy przewodów odprowadzających połączonych z blachą.

projektowanie Tabela 4. Zasady montażu zwodów na dachach płaskich Materiał dachu

Wymagania montażowe

Dach z materiału niepalnego

Siatka zwodów umieszczona na całej powierzchni dachu, na krawędziach oraz częściach wystających. Jeśli możliwe jest gromadzenie wody na dachu (dotyczy to szczególnie dachów płaskich), to zwody należy instalować nad przewidywanym poziomem wody.

Jako przewód otokowy może być wykorzystana obróbka metalowa attyki.

Dach z materiału łatwopalnego

Zwody umieszczone na wysokości nie mniejszej niż 10 cm nad dachem. Jeśli nie można zapewnić wymaganego odstępu, między przewód a materiał palny należy wstawić warstwę żaroodporną lub zastosować przewód o przekroju nie mniejszym od 100 mm2. Łatwopalne elementy nie powinny pozostawać w bezpośredniej styczności z elementami stosowanymi na zwody.

Dachy żelbetowe

Do ochrony odgromowej można wykorzystać stalowe pręty w betonie, jeśli możliwe jest sporadyczne uszkodzenie warstwy wodoszczelnej. Jeśli uszkodzenia są niedopuszczalne, należy stosować układy zwodów ułożone na dachu. Wskazane jest połączenie zwodów ze stalą zbrojenia.

Obiekty zawierające warstwę ziemi na dachu.

Sieć zwodów ułożona na ziemi o wymiarach oka wynikających z poziomu ochrony obiektu ( ludzie nie przebywają regularnie na dachu).

Sieć zwodów o wymiarach 5 m x 5 m oraz układy zwodów pionowych chroniące ludzi przed bezpośrednim wyładowaniem (regularne przebywanie ludzi na dachu).

Fot. 5. Zwody pionowe chroniące blachę przed bezpośrednim wyładowaniem piorunowym

Metalowe elementy pokrycia dachu wykorzystywane do ochrony odgromowej nie powinny być pokryte materiałem izolacyjnym. Nie są uważane za pokrycie izolacyjne warstwy farby ochronnej oraz asfaltu – do grubości 1 mm lub folii PCV o grubości 0,5 mm.

Warstwa metalu pokrycia dachowego powinna mieć grubość nie mniejszą od wartości podanych w tabeli 5.

Wykorzystując do przejmowania prądu piorunowego blachę o grubości przedstawionej w tabeli 2 należy zdawać sobie sprawę

z możliwości wystąpienia punktowych uszkodzeń pokrycia dachu podczas bezpośredniego wyładowania piorunowego w obiekt.

W przypadku konieczności ochrony metalowego pokrycia dachowego przed takimi uszkodzeniami należy wyeliminować możliwość bezpośredniego uderzenia piorunu w pokrycie.

Taką ochronę zapewniają układy zwodów poziomych lub pionowych. Zwody rozmieszczone na dachu obiektu powinny tworzyć przestrzeń chronioną nad metalowym pokryciem i przejmować prądy bezpośrednich wyładowań piorunowych.

Stosowanie zwodów pionowych o wysokości ponad 1 m wymaga ustawiania na powierzchni dachu dodatkowych wsporników, co może być kłopotliwe lub niemożliwe do wykonania.

Znacznie korzystniejszym rozwiązaniem jest zastosowanie stosunkowo niskich zwodów pionowych (najczęściej od kilkudziesięciu centymetrów do 1 m), mocowanych do zwodów poziomych oraz do powierzchni metalowego pokrycia (fot. 5).

W przedstawiony systemie ochrony odgromowej bardzo ważną sprawą jest połączenia zwodów z blachą pokrycia dachowego.

Tabela 5. Minimalne grubości blach stosowanych do odprowadzenia prądu piorunowego (wg PN-EN 62305-3) Materiał

Grubość t1 mm

Grubość t2 mm

ołów

2,0

–

stal (nierdzewna, ocynkowana)

0,5

4

tytan-cynk

0,5

4

miedź

0,5

5

aluminium

0,65

7

cynk

0,7

–

Grubość t1 – istnieje możliwość wytopienia otworu w blasze w punkcie wpłynięcia prądu piorunowego, Grubość t2 – w miejscu wpłynięcia prądu piorunowego wystąpi jedynie wzrost temperatury blachy

16

Dachy Płaskie 1/2010

Fot. 6. Przykład połączenia zwodów pionowych, poziomych oraz blachy pokrycia dachowego [3]

Dotyczy to szczególnie połączeń w sąsiedztwie zwodów pionowych. Przykładowe rozwiązanie, w którym do połączeń zwodów wykorzystano klasyczne wsporniki, odcinek giętkiego przewodu oraz plecionki aluminiowej przedstawiono na fot. 6.

Zastosowanie przedstawionych układów zwodów pozwala uniknąć uszkodzeń metalowych pokryć dachowych.

Jeśli takie uszkodzenia są dopuszczalne, to metalowe pokrycie dachowe powinno być wykorzystane do ochrony odgromowej obiektu bez dodatkowych zwodów.

Podsumowanie Poprawne zaprojektowanie i wykonanie urządzenia piorunochronnego wymaga przyjęcia odpowiedniej dla chronionego obiektu koncepcji ochrony i ścisłej jej realizacji. Analizując zagrożenie występujące podczas bezpośredniego wyładowania piorunowego w obiekt budowlany należy zwrócić szczególną uwagę na możliwość bezpośredniego oddziaływania prądów piorunowych na wszelkiego rodzaju nadbudówki, urządzenia i instalacje na dachu tego obiektu.

Zasady ochrony odgromowej dachów płaskich z nadbudówkami, urządzeniami i instalacjami zostaną przedstawione w kolejnej publikacji.

Literatura 1. Rozporządzenie ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, Dz.U. nr 75, poz. 690 2. Rozporządzenie ministra infrastruktury z 12 marca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie 3. Materiały informacyjne firmy Dehn

dr Andrzej Sowa Politechnika Białostocka

mocowania

Zasady mechanicznego mocowania hydroizolacji dachów płaskich Z jakich elementów składa się łącznik dachowy?

Kiedy stosować podkładki dociskowe, a kiedy tuleje? Jak prawidłowo osadzić łącznik i trwale zamocować warstwę hydroizolacyjną? Być może wątpliwości te częściowo rozwieje niniejszy artykuł.

U

kład podstawowych warstw dla dachu płaskiego to:

z podłoże: może nim być na przykład blacha

System pokryć dachowych z elastycznych wyrobów wodochronnych (jedno – lub kilkuwarstwowych) mocowany jest mechanicznie do konstrukcji nośnej dachu – podłoża za pomocą

fałdowa lub płyta betonowa,

łączników dachowych dwu lub trójelementowych, w skład których wchodzą: 1. stalowy element kotwiący odpowiedni do danego podłoża, który może być również połączony z tworzywowym elementem rozprężnym (dla wersji łącznika dachowego trójelementowego), 2. element dociskowy, którym w zależności od rodzaju mocowanych materiałów może być stalowa podkładka dociskowa lub tuleja tworzywowa z kołnierzem (w przypadku mocowania z efektem teleskopowym)

z warstwa paroizolacji – w postaci cienkiej foli

lub papy bitumicznej, z warstwa termoizolacji – płyty izolacyjne

wykonane z wełny mineralnej, styropianu czy też PIR-u, z warstwa rozdzielająca – w formie geowłókniny gdy jest ona niezbędna z uwagi na zastosowane materiały tremo- i hydroizolacyjne, z warstwa hydroizolacyjna – jako wierzchnie pokrycie z elastycznych membran wodochronnych z PCV, TPO czy też bitumu.

W przypadku dachów płaskich mocowanych mechanicznie elementy składowe, wstępnie luźno układane kolejno na podłożu konstrukcyjnym są – przy wykorzystaniu odpowiednich łączników dachowych – w procesie montażu skutecznie mocowane do niego.

Wierzchnie warstwy hydroizolacji łączone są pomiędzy sobą w zależności od rodzaju hydroizolacji: na zakład poprzez klejenie lub zgrzewanie. Klejenie lub zgrzewanie może odbywać się na całej lub części szerokości zakładu. Przykłady mechanicznego mocowania pokryć dachowych wg wytycznych do europejskich aprobat technicznych ETAG nr 006:2000: „Systemy pokryć dachowych z elastycznych wyrobów wodochronnych mocowanych mechanicznie” pokazano na poniższym rysunku. Nie wyczerpują one wszystkich możliwości.

Przykłady mechanicznego mocowania pokryć dachowych wg wytycznych do europejskich aprobat technicznych ETAG 006

17

Dachy Płaskie 1/2010

mocowania a)

b)

c)

Kształt tulei w części dociskającej membranę hydroizolacyjną (kołnierz tulei) lub kształt podkładki dociskowej może być różny u każdego z producentów łączników. W każdym jednak przypadku kształt powinien umożliwić montaż łącznika dachowego w strefie zakładu, bez zakłócania procesu późniejszego zgrzewania hydroizolacji.

Odporność korozyjna

Powyżej podano wizualizację elementów składowych przykładowych odmian łączników dachowych: a) podkładka dociskowa wraz ze stalowym łącznikiem samowiercącym b) tuleja tworzywowa wraz ze stalowym łącznikiem samowiercącym c) tuleja tworzywowa wraz ze stalowym łącznikiem samogwintującym współpracującym z elementem rozporowym (łącznik dachowy trójelementowy)

Tuleje Elementy dociskowe w postaci tulei tworzywowych produkowane są z materiałów, które umożliwiają uzyskanie wysokich nośności z zachowaniem dużej odporności na starzenie wywołane przede wszystkim zmianami temperatury i wilgotności. Najpopularniejszymi materiałami, z jakich wykonuje się tuleje są tworzywa sztuczne: polipropylen lub poliamid.

Zastosowanie tulei w łączniku dachowym pozwala na uzyskanie tzw. efektu połączenia teleskopowego. Zestaw pracuje teleskopowo przy nacisku na odkształcalną izolację, co

uniemożliwia przebicie powłoki hydroizolacyjnej przez łącznik.

Podkładki dociskowe Kolejną odmianą elementów dociskowych są podkładki dociskowe, wykonane z blachy stalowej lub tworzywa sztucznego. Stosuje się je przy montażu izolacji o dużej gęstości, a co za tym idzie – małej strzałce ugięcia.

Kształt przekroju podkładki dociskowej (przeprofilowanie) powinien zapewniać położenie współpracującego z nią łba łącznika poniżej górnej jej płaszczyzny.

Ilustracja graficzna efektu teleskopowego mocowania

Zasada prawidłowego osadzenia łącznika dachowego w celu skutecznego uzyskania efektu teleskopowego

18

Dachy Płaskie 1/2010

Łączniki ze stali węglowej używane do mocowania mechanicznego muszą być odpowiednio zabezpieczone przed korozją. Odporność korozyjną ustala się najczęściej wg testu Kesternicha – łączniki muszą zapewnić odporność korozyjną na poziomie min. 15 cykli Kesternicha. Alternatywą dla łączników ze stali węglowej mogą być łączniki wykonane ze stali nierdzewnej gatunku potocznie zwanego A2 lub A4, stosowane w określonych wymaganiami sytuacjach.

Rozmieszczenie łączników Łączniki dachowe przy mechanicznym mocowaniu hydroizolacji mogą być rozmieszczone punktowo lub liniowo.

Mocowanie punktowe to najczęściej łącznik stalowy stosowany w zestawie z podkładką lub tuleją. Obciążenia przenoszone są wówczas poprzez docisk podkładki lub kołnierza tulei tworzywowej do pokrycia hydroizolacji.

Mocowanie punktowe polega na rozmieszczeniu łączników dachowych w warstwie hydroizolacji, równolegle do kierunku układania poszycia z uwzględnieniem odległości od krawędzi poszycia oraz minimalnej, wynikającej z projektu odległości pomiędzy kolejnymi łącznikami.

Mocowanie liniowe membrany hydroizolacyjnej odbywa się za pomocą elementu pośredniego, oferowanego przez producenta hydroizolacji.

Zwykle jest to ciągły pasek, listwa metalowa lub z innego materiału, przez którą przechodzi łącznik dachowy, powodując docisk materiału pokrycia na całej linii montażu łączników.

Prócz mocowań wzdłużnych, systemy mocowania hydroizolacji przewidują również system mocowania poprzecznego (także punktowe lub liniowe) – tzn. prostopadłego do kierunku montażu poszycia – np. na końcach rolek materiału hydroizolacyjnego lub przy attyce.

Ponieważ montaż łącznika polega na przebiciu warstwy hydroizolacji i warstwy termoizolacji (jeżeli takowa występuje na dachu) i osadzeniu łącznika stalowego w podłożu, zapewniając jego prawidłowe zakotwienie, w przypadku mocowania w blachach łącznik

mocowania stalowy powinien wychodzić poniżej podłoża na określoną przez producenta długość.

Kryteria doboru łączników Łączniki dachowe mają za zadanie zabezpieczyć pokrycie przed oddziaływaniem wiatru, a także mocować warstwy pośrednie takie jak: termoizolacja i paroizolacja, dlatego ważne jest ich prawidłowe zaprojektowanie pod względem doboru i rozmieszczenia.

Należy stosować je zgodnie z projektem technicznym, opracowanym dla danego obiektu budowlanego, z uwzględnieniem obowiązujących norm i przepisów, aprobat technicznych producenta łączników oraz instrukcji stosowania opracowanej przez producenta materiału hydroizolacyjnego i termoizolacyjnego.

Przy doborze szczególną uwagę należy zwrócić na rodzaj i wytrzymałość konstrukcji oraz nośność łącznika mechanicznego. Ze względu na siły ssania wiatru oraz pracę poszycia pod wpływem zmiennych warunków atmosferycznych istotne jest zastosowanie odpowiedniej liczby łączników dachowych w poszczególnych strefach wydzielonych na dachu płaskim.

Strefy oddziaływania wiatru na dachu płaskim określone są w normie PN-EN 1991-1-4:2008 „Eurokod 1 – Oddziaływanie na konstrukcje.

Część 1–4: Oddziaływanie ogólne. Oddziaływanie wiatru”. Norma ta podaje również wytyczne obliczeń sił działających w poszczególnych strefach, na podstawie których należy dobrać odpowiednie ilości łączników dachowych.

Poniżej zamieszczono typowy układ rozmieszczenia stref oddziaływania wiatru na dachu (wg PN-EN 1991-1-4: 2008): obiekt w kształcie prostokątnym o wymiarach w rzucie: szerokość 80 m i długość 200 m przy wysokości 10 m.

Łączniki umieszczane są w strefie zakładu membrany hydroizolacyjnej przy układzie jednowarstwowym w bezpośrednim sąsiedztwie jej krawędzi. Należy zachować zasadę minimum 10 mm odstępu między krawędzią membrany a najbliższym punktem (brzegiem) elementu dociskowego łącznika dachowego.

Przy zastosowaniu tulei z owalnym kołnierzem lub owalnej podkładki, należy tak je ułożyć, aby ich dłuższy wymiar był równoległy do krawędzi mocowanej hydroizolacji.

W układzie hydroizolacji wykonanej w systemie dwuwarstwowym – są to przede wszystkim systemy bitumiczne – łącznikiem dachowym mocuje się warstwę membrany podkładowej, a następnie do niej zgrzewana jest wierzchnia warstwa bitumiczna.

Zastosowanie odpowiedniej odmiany łącznika powinno być zależne także od środowiska, w jakim zostanie on użyty, wg PN-EN ISO 12944-2:2001, PN-EN 10152:2005. Grubość warstwy zabezpieczającej (cynkowej oraz dodatkowych powłok antykorozyjnych) łączników określają aprobaty techniczne producenta łączników oraz jego materiały techniczne.

Ważne jest, aby po montażu łącznik dachowy skutecznie utrzymywał odpowiedni docisk hydroizolacji; jego element dociskowy w postaci podkładki lub kołnierza tulei nie powinien pozwalać na obrót wokół pionowej osi łącznika stalowego.

Przy doborze prawidłowej długości tulei tworzywowej dla danej grubości termoizolacji należy kierować się indywidualnymi wytycznymi danego producenta łączników. Długość tulei powinna być jednak zawsze krótsza o ok. 10% od nominalnej grubości termoizolacji – nigdy nie mniej niż o 15 mm.

Montaż łączników dachowych powinien odbywać się zawsze przy wykorzystaniu osprzętu (akcesoriów montażowych) zalecanych przez

producenta tych łączników, z zachowaniem parametrów podanych w jego materiałach technicznych.

Stosowanie się ekip montażowych kryjących dachy płaskie do wskazanych powyżej podstawowych zasad i wytycznych z zakresu mechanicznego mocowania pokryć dachowych przyczyni się do poprawy jakości prowadzonych prac oraz długotrwałości zabezpieczenia dachu.

mgr inż. Mariusz Pawlak SFS intec Sp. z o.o., Poznań Stowarzyszenie DAFA, Opole Artykuł powstał na podstawie opracowania Stowarzyszenia DAFA pt. „Wytyczne doboru łączników do montażu na dachach płaskich”

Schemat rozmieszczenia stref oddziaływania wiatru na dachu (wg PN-EN 1991-1-4: 2008); strefa narożna – kolor czerwony, strefa brzegowa zewnętrzna – kolor żółty, strefa brzegowa wewnętrzna – kolor zielony, strefa wewnętrzna – kolor biały

19

Dachy Płaskie 1/2010

materiały

Systemy dachowe TPO i PVC Mapeplan Markę Mapei zna w Polsce każdy wykonawca.

Większość kojarzy firmę z profesjonalną chemią do montażu płytek ceramicznych i kamienia naturalnego oraz produktami do montażu wykładzin i posadzek drewnianych. Tymczasem już od 2008 roku Mapei obsługuje polskie inwestycje również na poziomie specjalistycznych rozwiązań budowlanych do wznoszenia i napraw konstrukcji betonowych, zaś całkiem niedawno oferta firmy poszerzyła się o systemy hydroizolacji dachów płaskich.

W

e wrześniu 2008 roku Grupa Mapei przejęła Polyglass, jednego z wiodących producentów hydroizolacji bitumicznych SBS i APP w Europie i USA. W 2009 roku powstała nowa dywizja Mapei – hydroizolacji syntetycznych oraz uruchomiona została produkcja jednowarstwowych membran dachowych Mapeplan z TPO i PVC.

Mapei na dachach płaskich Membrany TPO z modyfikowanego termoplastycznego poliolefinu są nowoczesnym i ekologicznym rozwiązaniem do hydroizolacji dachów płaskich. Zastosowano w nich specjalny kolor Smart white® – unikatowy odcień bieli, który maksymalizuje odbijanie światła słonecznego.

Powłoka z Mapeplan Smart white® pozwala obniżyć temperaturę pokrycia dachu o 50% (w porównaniu do pokryć czarnych i w innych ciemnych barwach), co pomaga skutecznie

zredukować stopień nagrzewania się budynku oraz ułatwia utrzymanie odpowiednio niskich temperatur wewnątrz budynku. Wiadomo też, że im niższa temperatura pokrycia dachu, tym dłuższa jego trwałość.

Tradycyjne folie z uplastycznionego PVC są już szeroko znane także w Polsce. Mapei chce oferować je w najwyższym standardzie technicznym, jakościowym oraz w szerokim asortymencie.

Mapeplan TPO i PVC są produkowane w trzech rodzajach: z w wersji zbrojonej siatką poliestrową – do mocowania mechanicznego, z w wersji wzmacnianej tkaniną szklaną – na dachy zielone i balastowe, z w wersji laminowanej geowłókniną – do systemów klejonych.

Dla wszystkich wersji dostępne są kompletne systemy akcesoriów, takich jak: z membrany antypoślizgowe Mapeplan Walkway,

Grupa Mapei powstała w 1937 roku w Mediolanie (Włochy) i obecnie składa się z 63 oddziałów i 56 zakładów produkcyjnych w 25 krajach na pięciu kontynentach. Obroty Grupy Mapei za rok 2008 wyniosły 1,7 mld EUR. Co roku 5% obrotów inwestowanych w rozwój innowacyjnych produktów chemii budowlanej w dziesięciu laboratoriach badawczo-rozwojowych firmy. 70% tej kwoty skierowane jest na poszukiwanie i doskonalenie rozwiązań ekologicznych. Produkty Mapei znalazły zastosowanie przy realizacji najważniejszych obiektów budowlanych na świecie, takich jak: most nad cieśniną Oresund łączący Danię ze Szwecją, Tama Trzech Przełomów w Chinach, centrum technologiczne Tag McLaren (Wielka Brytania), Kaplica Sykstyńska (Watykan), opera La Scala (Włochy), Chiński Stadion Narodowy (popularnie zwanym „ptasim gniazdem”) powstały na potrzeby Igrzysk Olimpijskich Pekin 2008.

Skala i wszechstronność prowadzonej działalności oraz doświadczona kadra w branży hydroizolacyjnej gwarantują wysoką jakość produktów i serwis techniczny na najwyższym poziomie.

20

Dachy Płaskie 1/2010

z folie

obróbkowe Mapeplan D, narożniki Mapeplan Corner, z wpusty dachowe Mapeplan Outlet, z przelewy bezpieczeństwa Mapeplan Wall Outlet, z prefabrykowane obróbki przejść dachowych Mapeplan Collar.

Ponadto Mapei posiada w ofercie blachy laminowane Mapeplan Metal TPO lub Metal PVC, będące ważnym elementem obróbek blacharskich dachów z membran syntetycznych.

Uzupełnieniem systemu są kleje Mapeplan ADS: kontaktowe do obróbek oraz poliuretanowe po powierzchni poziomych. Mapei oferuje również własne elastyczne uszczelniacze z modyfikowanego poliuretanu Mapeflex PU 45. z prefabrykowane

Mapei stawia na ekologię Membrany Mapeplan znajdują w grupie ponad 150 produktów Mapei opatrzonych symbolem Green Innovation. Ich zastosowanie pomaga projektantom i wykonawcom innowacyjnych projektów zdobyć punkty niezbędne do uzyskania certyfikatu LEED (The Leadership in Energy and Environmental Design), wydawanego przez U.S. GREEN Building Council.

Membrany Mapeplan są produkowane zgodnie z certyfikatami ISO. Wszystkie membrany posiadają znak CE oraz liczne atesty odporności ogniowej: Broof t1, REI 15, REI 30, REI 45 oraz REI 60 dla różnych typów i układów warstw termoizolacji.

Mapei jako jedyny producent w Polsce i Europie oferuje szeroki wachlarz własnych kompletnych systemów dachów płaskich z ekologicznych membran TPO, tradycyjnych folii PVC lub pokryć bitumicznych SBS oraz APP. W ofercie firmy znajdują się również membrany solarne.

Tomasz Kozłowski Product Manager Linii Hydroizolacji Syntetycznych Mapei Polska Tel: +48 515 105 593 t.kozlowski@mapei.pl

monitoring konstrukcji

Bezpieczeństwo obiektów budowlanych a zmiany w przepisach techniczno-budowlanych Katastrofy i awarie, które miały miejsce w zimie 2006 r. w Polsce [1], a także poza granicami naszego kraju spowodowały, że o bezpieczeństwie obiektów budowlanych zaczęto mówić i pisać w mediach. Pojawiły się również artykuły w prasie technicznej, w których poruszano wpływ procesu projektowania, realizacji i użytkowania budowli na prawdopodobieństwo wystąpienia ich awarii lub katastrofy. Prowadzone są aktualnie dyskusje na temat konieczności sprawdzania projektów budowlanych przez niezależne biura (eksperckie?), rozmawia się również o podniesieniu kultury wykonawstwa, a także o odpowiedzialności właścicieli (zarządców) za prawidłową eksploatację obiektów budowlanych. Wszystkie te rozważania można sprowadzić do jednej, przewodniej myśli: co zrobić, by zminimalizować ryzyko występowania katastrof.

A

warie i katastrofy obiektów budowlanych towarzyszą człowiekowi od zawsze. Jak wykazują raporty publikowane przez Główny Urząd Nadzoru Budowlanego, ich liczba z roku na rok wzrasta. Nie jest to jednak tylko polska domena.

Katastrofy i awarie są dowodem naszej ograniczonej wiedzy, błędów popełnianych na etapie projektowania i wznoszenia obiektów, a także podczas ich wieloletniej eksploatacji. Nie bez znaczenia jest występowanie coraz częstszych anomalii atmosferycznych i pogarszającego się stanu technicznego obiektów. Z faktu, że nie jesteśmy w stanie projektować i wykonywać obiektów całkowicie niezawodnych zdaje sobie sprawę każdy inżynier budowlany – nie pozwala na to obecny stan wiedzy i rozwoju techniki (i zapewne tak będzie zawsze). Z jednej strony, sytuacja ta spowodowana jest bardzo dużą liczbą trudnych do jednoznacznego określenia parametrów koniecznych do uwzględnienia podczas całego procesu budowlanego; nie do

pominięcia jest tutaj również niedoskonałość człowieka. Z drugiej strony, biorąc pod uwagę współczesną ekonomię budowy, dla większości obiektów nieracjonalne byłoby przyjmowanie np. obciążeń, których wartości nie mogłyby być przekroczone w całym okresie ich użytkowania.

Problematyka ta wykładana jest na uczelniach technicznych, między innymi podczas definiowania metody stanów granicznych. Zgadzamy się więc na podejmowanie ryzyka, zdając sobie sprawę, że nie możliwe jest jego całkowite wyeliminowanie. Dążymy jednak do ideału, czyli do projektowania i wznoszenia takich konstrukcji, których zawodność byłaby ograniczona do minimum.

Zmiany w przepisach techniczno-budowlanych W wyniku awarii i katastrof budowlanych do przepisów techniczno-budowlanych zostały wprowadzone nowe uregulowania prawne,

22

Dachy Płaskie 1/2010

mające na celu minimalizację występowania tego typu zjawisk. Pierwsze zmiany w zakresie kontroli obiektów wielkopowierzchniowych wniosła nowelizacja ustawy Prawo budowlane z 10 maja 2007 r. (Dz.U. nr 99 z 2007 r., poz. 665). Na temat trafności części zapisów polemizowano jeszcze przed wejściem w życie wspomnianych zapisów prawa. Szeroki komentarz sporządzony z punktu widzenia prawnika znaleźć można w [2]. Autor niniejszego artykułu chciałby natomiast zwrócić uwagę na wymogi, jaki zapisy znowelizowanej ustawy stawiają w stosunku do właściciela lub zarządcy, tym razem patrząc z punktu widzenia osoby odpowiedzialnej za utrzymanie obiektu w należytym stanie technicznym. Prawo wymaga, by w przypadku budynków o powierzchni zabudowy przekraczającej 2 000 m2 oraz innych obiektów budowlanych o powierzchni dachu przekraczającej 1 000 m2 przeglądy okresowe wykonywać „co najmniej dwa razy do roku, w terminach do 31 maja oraz do 30 listopada” (art. 62, ust. 1, pk 3), natomiast przeglądy bezpieczeństwa użytkowania – „każdorazowo w razie wystąpienia niekorzystnych zjawisk oddziałujących na ten obiekt” (art. 62, ust. 1, pkt 4). Co do jednoznaczności zapisu punktu 3 art. 62, ust. 1 nie można mieć wątpliwości, o tyle „niekorzystne zjawiska” są stwierdzeniem enigmatycznym i bez podania kryterium oceny nigdy nie będziemy w stanie bez wątpliwości stwierdzić, czy zaistniała konieczność wykonywania przeglądu, czy nie.

Zwłaszcza, że obowiązkiem wykonywania kontroli stanu technicznego Prawo budowlane obciąża właściciela lub zarządcę i to on musi dokonać oceny sytuacji, a przecież nie musi dysponować wymaganą wiedzą techniczną.

Dopiero po podjęciu decyzji o konieczności wykonania kontroli przez właściciela lub zarządcę, właściwa ocena wykonywana jest przez eksperta posiadającego niezbędną wiedzę. Należy zwrócić uwagę, że „niekorzystne zjawiska” będą najczęściej związane z obciążeniami klimatycznymi typu śnieg, wiatr itp. i w związku z tym mogą charakteryzować się gwałtownością, co

monitoring konstrukcji narzuca konieczność podejmowania szybkich decyzji opartych o jasne kryteria.

Kolejna zmiana wprowadzona została rozporządzeniem ministra infrastruktury z 12 marca 2009 r., zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. nr 56 z 2009 r., poz. 461). W dziale V „Bezpieczeństwo konstrukcji” § 204, ust. 7 ww. rozporządzenia ustawodawca narzucił tym razem konieczność kontrolowania odpowiedzi konstrukcji na przykładane do niej obciążenia: Budynki użyteczności publicznej z pomieszczeniami przeznaczonymi do przebywania ZNACZNEJ liczby osób, takie jak: hale widowiskowe, sportowe, wystawowe, targowe, handlowe, dworcowe powinny być wyposażone, w zależności od potrzeb, w urządzenia do STAŁEJ kontroli parametrów istotnych dla bezpieczeństwa konstrukcji, takich jak: przemieszczenia, odkształcenia i naprężenia w konstrukcji.

Obowiązek instalowania urządzeń do stałej kontroli wielkości fizycznych związanych z pracą konstrukcji dotyczy obiektów użyteczności publicznej, w których może przebywać znaczna liczba osób. Przykłady takich obiektów zostały wprost podane w rozporządzeniu, czym ustawodawca chciał wyeliminować część dyskusji na temat rodzajów budynków użyteczności publicznej podlegających uregulowaniom.

Wyjaśnienia natomiast wymaga sformułowanie „urządzenia do stałej kontroli”. Pod pojęciem urządzenie w słowniku języka polskiego znajdujemy definicję: mechanizm lub zespół mechanizmów, służący do wykonania określonych czynności, w tym wypadku – kontroli zmian wielkości fizycznych wykonywanej stale (w sposób ciągły), czyli w ściśle określonych odstępach czasowych. Biorąc pod uwagę możliwą, znaczną dynamikę zmian parametrów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo konstrukcji, należy przyjąć, że pomiary te powinny być wykonywane przynajmniej kilka razy na dobę.

Współczesna technika umożliwia prowadzenie tego typu kontroli w odstępach czasowych rzędu kilku sekund, a w przypadku pomiarów wielkości dynamicznych (np. drgania elementów konstrukcji) – kilkuset herców.

Kilka uwag o obciążeniu śniegiem Śnieg jest oddziaływaniem, które stanowi główne obciążenie dla większości hal o konstrukcji stalowej (większość budynków wielkopowierzchniowych). Wydaje się wobec tego, że dla tego typu obiektów właśnie śnieg będzie najczęstszą przyczyną występowania maksymalnego wytężenia elementów konstrukcji.

Hala sportowa Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie – konstrukcja przekrycia dachowego stalowa

Hala sportowa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie – konstrukcja przekrycia dachowego żelbetowa, sprężona

Warto więc jeszcze raz zwrócić uwagę na specyfikę tego oddziaływania.

Obiekty budowlane projektowane są na pewien, z góry określony, okres użytkowania, który zazwyczaj wynosi od 10 do kilkuset lat. Dłuższe okresy użytkowania wymuszają oczywiście przyjmowanie wyższych wartości współczynników bezpieczeństwa, co generuje wyższe koszty jednostkowe realizacji inwestycji. Stąd najczęściej przyjmowanym okresem prawdopodobnej, bezpiecznej pracy konstrukcji budynku jest 50 lat. Trwałość obiektu budowlanego związana jest m.in. z nie przekraczaniem w okresie jego użytkowania obciążeń przyjętych w projekcie.

Należy zwrócić uwagę, że okres powrotu, czyli upraszczając, czas, w którym oddziaływanie nie powinno zostać przekroczone, dla obciążenia śniegiem zdefiniowanego w normie PN-80/B02010 Obciążenia w obliczeniach statycznych – Obciążenie śniegiem, (w normie, zgodnie z którą projektowane były obiekty budowlane w Polsce do połowy 2006 r.), został przyjęty na poziomie jedynie 5 lat [3]. Oznacza to, że statystycznie raz na pięć lat, obciążenie śniegiem przyjęte jako założenie do zaprojektowania konstrukcji obiektu może zostać przekroczone, czyli konieczne będzie odśnieżanie dachu.

Dopiero zmiana normy wprowadzona w drugiej

23

Dachy Płaskie 1/2010

połowie 2006 roku wydłużyła okres powrotu obciążenia śniegiem do 50 lat (podobnie przyjęto w normie PN-EN 1991-1-3:2005 „Eurokod 1: Oddziaływania na konstrukcje. Część 1–3: Oddziaływania ogólne – Obciążenie śniegiem”), co w większości spowodowało zwiększenie wartości zalecanych obciążeń. Dodatkowo należy podkreślić, że obciążenia przyjmowane dla danego obszaru Polski są wyznaczane na podstawie pomiarów wykonywanych w wybranych stacjach meteorologicznych, a więc jest to tylko pewna próba statystyczna. Dodatkowo przyjmowana grubość pokrywy śnieżnej odpowiada pokrywie na gruncie, gdzie w znacznym stopniu zależy ona od temperatury podłoża i może być dużo mniejsza niż na dobrze izolowanym termicznie dachu (woda z topiącego się śniegu może wsiąkać do gruntu) [3]. Wreszcie, podawana w normie wartość obciążenia nie jest bynajmniej wartością maksymalną przyjętą w założonym okresie powrotu, tylko wartością wyznaczoną zgodnie z tzw. funkcją największej wiarygodności (dyskusja na ten temat miała miejsce w [3] i [4]).

Podsumowując powyższe spostrzeżenia należy stwierdzić, że nie możemy zagwarantować, iż w okresie powrotu przyjęte zgodnie z normą obciążenie nie zostanie przekro-

monitoring konstrukcji

Hala widowiskowo-sportowa Kraków-Czyżyny – konstrukcja dachów cięgnowa i stalowa (wizualizacja Perbo Kraków – publikacja za zgodą)

czone. Oczywiście nie jesteśmy również w żaden sposób przewidzieć, kiedy i czy w ogóle nastąpi przekroczenie tego obciążenia i dojdzie do zagrożenia bezpieczeństwa konstrukcji obiektu. Odrębnym problemem jest określenie tego niebezpiecznego „schematu obciążenia” śniegiem na konkretnym dachu budynku, biorąc pod uwagę zmieniający się w czasie ciężar objętościowy śniegu oraz funkcję opisującą kształt pokrywy śnieżnej na dachu, dodatkowo skomplikowaną wpływem wiatru. Powyższe wyjaśnienia pozwalają spojrzeć na zmiany w przepisach techniczno-budowlanych z innego punktu widzenia.

Zaprojektowany i wykonany obiekt nie jest niezniszczalny. Tak jak wszystkie inne urządzenia techniczne (np. samochody) ulega on zużyciu, tylko czas trwania tego zjawiska jest stosunkowo długi. Przyjęte w projekcie możliwe obciążenia mogą zostać przekroczone, czego najlepszym przykładem jest śnieg.

Kontrole stanu technicznego Podczas użytkowania obiektów budowlanych, na skutek różnych procesów w skali makro i mikro, dochodzi do ciągłej degradacji ich stanu technicznego, przy czym spadek sprawności konstrukcji opisywany jest w przybliżeniu funkcją wykładniczą. Oznacza to, że wraz z upływem czasu, uszkodzenia konstrukcji budowli postępują szybciej i gwałtowniej. Na obniżanie stanu technicznego konstrukcji ma wpływ wiele czynników, a między innymi: z właściwości fizyczne i chemiczne materiałów, a w szczególności ich związek z czasem, z ujawnianie się w czasie błędów projektowych i wykonawczych,

z nieprzestrzeganie zasad właściwej eksplo-

atacji, z zaniedbywanie realizacji remontów i napraw, z przeciążenia konstrukcji i wiele innych.

Ocena sprawności technicznej konstrukcji obiektów budowlanych jest zadaniem trudnym.

Złożoność schematów statycznych, nieprzewidywalność obciążeń, a przede wszystkim postępująca degradacja materiałów nastręcza dużo problemów i powoduje, że opinie formułowane przez oceniających stan techniczny obiektu ekspertów oparte są na niepewnych założeniach.

Większość obiektów wielkopowierzchniowych została wybudowana w ostatnich latach (ich wiek nie przekracza 10 lat). Z wielu względów obiekty te wznoszono najczęściej z zastosowaniem konstrukcji stalowej, część z nich wyposażona jest w żelbetowe słupy. Przegląd takiej konstrukcji polega na ogół na wzrokowym (zazwyczaj przy użyciu lornetki z poziomu posadzki) poszukiwaniu elementów oraz węzłów, których zachowanie informowałoby o obniżaniu się ich sprawności.

Tak więc kontrolą objęte jest przede wszystkim występowanie korozji, wybaczanie się i wichrzenie elementów, czy zniszczenie śrub bądź spawów. Ze względu na stosunkowo krótki okres eksploatacji tych konstrukcji nie spodziewamy się występowania degradacji samego materiału. Taki sposób kontroli stanu technicznego niestety posiada przynajmniej kilka wad: z przeglądy wykonywane są w dość dużych odstępach czasowych. Łatwo wykazać, że istnieje znaczne prawdopodobieństwo, że awaria wystąpi pomiędzy przeglądami, z przeglądy nie są w stanie wyeliminować przeciążenia konstrukcji, gdyż następują dopiero

24

Dachy Płaskie 1/2010

po wystąpieniu oddziaływania o zwiększonej, w stosunku do założonej, wartości, z przeglądy wykonywane są przez ludzi, co powoduje, że mogą być obarczone błędami.

Oko ludzkie nie jest w stanie wszystkiego zauważyć, szczególnie biorąc pod uwagę trudne warunki prowadzenia przeglądów.

Pisząc o trudnych warunkach prowadzenia przeglądów autor miał na myśli przede wszystkim wykonywanie kontroli w obiektach wielkopowierzchniowych (np. w galeriach handlowych).

W obiektach tych bardzo często stosowane są sufity podwieszane, całkowicie przesłaniające konstrukcję przekrycia dachowego. Z doświadczeń autora wynika, że stosowane w sufitach z płyt gipsowo-kartonowych otwory rewizyjne są bardzo małe i rozmieszczone w zbyt dużych odległościach, by możliwe było przy ich wykorzystaniu wykonanie rzetelnego przeglądu konstrukcji. W wielu boksach sklepowych w ogóle brak jest otworów umożliwiających dostęp do konstrukcji. Należy zwrócić jeszcze uwagę na fakt, że konstrukcja dachu często znajduje się na wysokości powyżej 10 m nad posadzką, podczas gdy sufity zawieszone są na wysokości rzędu 4 m. Jeżeli otwory rewizyjne nie są przystosowane do przejścia przez nie dorosłej osoby, w przestrzeni między dachem a sufitem brak jest chodników technologicznych i nie ma tam oświetlenia, to bardzo trudno mówić o jakichkolwiek warunkach do przeprowadzenia przeglądu stanu technicznego konstrukcji, będącego przecież podstawą do wydania opinii stanowiącej o bezpieczeństwie całego obiektu.

Powyższe spostrzeżenia miały na celu zwrócenie uwagi osób wykonujących przeglądy stanu technicznego, a także pracowników nadzoru budowlanego na małą skuteczność, zdaniem autora, omawianej nowelizacji Prawa budowlanego, mającej przecież zwiększyć bezpieczeństwo obiektów wielkopowierzchniowych.

Wg autora przepis ten w zasadzie niewiele zmienia, gdyż przeglądy wykonywane są dalej w taki sam sposób, chociaż częściej. Autor miał możliwość zaznajomienia się z wynikami opinii, których autorzy podawali, że dokonali przeglądu konstrukcji nośnej przekrycia dachowego, nie stwierdzając oczywiście żadnych niepokojących objawów, a oczywistym było, że nie mieli fizycznego dostępu do tej konstrukcji. Bardzo istotnym wydaje się więc poszukiwanie innych metod kontroli stanu technicznego konstrukcji obiektów budowlanych nie posiadających wyżej wymienionych wad. Wydaje się, że niedociągnięcia zmian w Prawie budowlanym ma naprawić nowelizacja rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

monitoring konstrukcji Monitorowanie konstrukcji budowlanych Niestety, nie jest możliwe wznoszenie obiektów budowlanych, które nie posiadałyby wad, niedoskonałości oraz innych właściwości nieznanych na etapie tworzenia dokumentacji projektowej.

Nie mamy także wpływu na działanie żywiołów (nadmierne opady śniegu, gwałtowne i porywiste wiatry), które stanowią częstą przyczynę uszkodzenia budowli. Dogłębna analiza przyczyn powstałych już katastrof prowadzi do wniosku, że jeżeli nie jesteśmy w stanie ich całkowicie wyeliminować, należy skupić się na sposobach ostrzegania przed ewentualnymi zniszczeniami. Dzięki temu unikniemy tragedii, a nakłady finansowe poniesione na profilaktykę będą znacznie mniejsze niż te, które trzeba przeznaczyć na remont w przypadku uszkodzenia obiektu, bądź też odbudowę – przy jego całkowitym zniszczeniu.

Jednym z budzących duże nadzieje sposobów wspomagających pracę eksperta w orzekaniu o stanie bezpieczeństwa obiektu, a jednocześnie spełniającym wymagania znowelizowanego Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, jest zainstalowanie na elementach konstrukcji systemu umożliwiającego stałą kontrolę parametrów odpowiedzialnych za jej bezpieczeństwo.

Systemy tego typu mogą realizować ciągły pomiar różnych wielkości fizycznych: począwszy od odkształceń elementów, a na określaniu wartości oddziaływań kończąc – możliwości są tutaj ogromne.

W przypadku pomiaru odkształceń, czujniki instalowane są we wcześniej wytypowanych,

na podstawie analizy statyczno-wytrzymałościowej, przekrojach elementów. Wyniki pomiaru odkształceń pozwalają na określenie poziomu wytężenia danego fragmentu konstrukcji (obiekty nowowznoszone) lub przyrostu naprężeń w przekroju elementu (obiekty istniejące).

Przy wykorzystaniu systemów monitoringu można określać zmiany w pracy konstrukcji spowodowane obciążeniami stałymi, zmiennymi i wyjątkowymi, w tym obciążeniem śniegiem, wodą, tłumem ludzi i pojazdami, a także oddziaływaniami sejsmicznymi i parasejsmicznymi (szkodami górniczymi) czy uderzeniem pojazdu. W określonych przypadkach dany system pomiarowy można rozbudowywać o inne elementy pomiarowe: − czujniki temperatury konstrukcji oraz powietrza, − czujniki siły oraz kierunku wiatru, − czujniki poziomu nasłonecznienia oraz opadów atmosferycznych (w tym śniegu), − czujniki umożliwiające pomiar szybkozmiennych odkształceń oraz przyspieszeń i amplitud drgań, − urządzenia do obserwacji monitorowanych konstrukcji (kamery przemysłowe).

W przypadku sprężystej pracy konstrukcji możliwe jest również wykorzystanie takiego systemu pomiarowego do szacowania średniej wartości obciążenia śniegiem połaci dachowej.

Właściwie zaprojektowany system jest niewrażliwy na lokalne zmiany grubości pokrywy śnieżnej, pozwala na ciągłe śledzenie zmian wartości obciążenia konstrukcji w czasie i co bardzo ważne – pomaga podejmować uzasadnione decyzje o konieczności odśnieżania dachu. Należy zwrócić uwagę, że śnieg nie musi być usuwany całkowicie z obiektu, wystarczy, by konstrukcja została odciążona do bezpiecznego

poziomu. Kontrola obciążenia dachów śniegiem powoduje, oprócz wzrostu bezpieczeństwa monitorowanych obiektów, również istotne korzyści finansowe związane z ograniczeniem do niezbędnego minimum liczby odśnieżań oraz związanych z nimi naprawami pokrycia dachowego.

Podsumowanie Niech podsumowaniem będzie mądrość starożytnych: „Errare humanum est” – Błądzenie jest rzeczą ludzką. Byłoby jednak bardzo dobrze, gdybyśmy na błędach umieli się uczyć i potrafili minimalizować ich skutki. Oby to jednak nie były błędy powodujące śmierć ludzi.

Artykuł jest kolejnym głosem w dyskusji o bezpieczeństwie obiektów budowlanych. Jego zadaniem było zwrócenie uwagi wszystkich, którzy mają wpływ na kształtowanie procesu budowlanego w naszym kraju na zmiany w przepisach techniczno-budowlanych mające na celu minimalizację awarii i katastrof budowlanych.

Literatura: [1]. Biegus A., Rykaluk K.: Katastrofa Międzynarodowych Targów Katowickich w Chorzowie, „Inżynieria i Budownictwo”, nr 4/2006; [2]. Laskowska M.: Aby podnieść poziom bezpieczeństwa, „Inżynier Budownictwa, nr 7-8/2007; [3]. Żurański J. A.: O obciążeniu śniegiem w aktualnych normach polskich, „Inżynieria i Budownictwo”, nr 9/2006; [4]. Murzewski J.: O zapewnieniu bezpieczeństwa budynków pod dużym obciążeniem śniegiem, „Inżynieria i Budownictwo”, nr 9/2006; [5]. Barcik W., Biliszczuk J., Sieńko R.: System monitorowania mostu przez rz. Wisłę w Puławch, Mosty, nr 4/2009; [6]. Sieńko R.: Monitorowanie konstrukcji budowlanych a wzrost ich bezpieczeństwa, Przegląd Budowlany, nr 4/2007.

Zdjęcia zamieszczone w artykule przedstawiają obiekty monitorowane przez systemy kontroli bezpieczeństwa

Obiekt magazynowy – stalowa konstrukcja przekrycia dachowego

25

Dachy Płaskie 1/2010

dr inż. Rafał Sieńko Politechnika Krakowska Zdjecia: Autor

narzędzia

Zgrzewarki na gorące powietrze

F

irma Leister Process Technologies specjalizuje się zastosowaniach gorącego powietrza w procesach przemysłowych od 1949 roku.

Produkowane w Szwajcarii urządzenia cieszą się doskonała reputacją pośród firm wykonawczych oraz producentów, o czy świadczy m.in. fakt, że ich zastosowanie jest zalecane często w fazie projektowania. Sprawdzona konstrukcja zgrzewarek i zastosowane innowacyjne

rozwiązania techniczne gwarantują wygodną, bezproblemową obsługę przy zachowaniu najwyższych standardów jakościowych, wytrzymałościowych oraz bezpieczeństwa.

Sieć dystrybucji obejmuje ponad 120 punków doradztwa technicznego i serwisowych w 90 krajach na całym świecie. Autoryzowanym przedstawicielem Leister w Polsce jest firma Heisslufttechnik Flocke Sp. z o.o.

Leister Triac S Napięcie [V] Moc [W] Przepływ powietrza [l/min.]

Temperatura [°C] Ciśnienie stat. po 24 godz. eksploatacji [kPa] Poziom hałasu LpA [db] Waga [kg] Numer katalogowy (dla dyszy nakładanych )

230 1600 230 20–700, płynnie regulowana ok. 3 (30 mbar) 65 1,4 z 3 m przewodem 100.705

Leister Electron Napięcie [V] Moc [W] Przepływ powietrza [l/min.]

Temperatura [°C] Ciśnienie stat. po 24 godz. eksploatacji [kPa] Poziom hałasu LpA [db] Waga [kg] Numer katalogowy

230 3400 max. 500 20–650, płynnie regulowana ok. 3 (30 mbar) 65 1,5 z 3 m przewodem 107.781

Leister Triac Drive Napięcie [V] Moc [W]

230 100 (napęd)/1600 (dmuchawa) max. 230 płynnie regulowana (Triac S 700, Triac PID 600) 0,5–3, regulowana 65

Przepływ powietrza [l/min.]

Temperatura [°C] Prędkość zgrzewania [m/min.]

Poziom hałasu LpA [db] Numery katalogowe Triac Drive PID komplet Triac Drive S komplet Triac Drive PID w zestawie wózkiem prowadzącym

115.985 115.986 138.860

Leister Uniroof E Napięcie [V] Moc [W] Temperatura [°C] Prędkość zgrzewania [m/min.]

Waga [kg] Numer katalogowy

230/10 A 2300 20–600, płynnie regulowana 1–5 16,6 134.447

26

Dachy Płaskie 1/2010

Zapewnia ona pomoc techniczną, szkolenia, testy, prezentacje oraz pełny serwis gwarancyjny i pogwarancyjny. Przedstawicielstwo w Katowicach posiada w ofercie pełny program narzędzi dla firm specjalizujących się w obróbce nowoczesnych materiałów hydroizolacyjnych na dachach płaskich, m.in. z PVC-P, TPO, ECB, EPDM, CSPE oraz pap elastomerowo-bitumicznych.

narzędzia Leister Varimat V Napięcie [V] Moc [W] Przepływ powietrza [l/min.]

230/400 4600/5700 max. 500, regulowany w zakresie 50%-100% 20–620, płynnie regulowana ok. 5 (50 mbar) 40 (na zamówienie wersje do pap 80 i 100) 0,5–5 (12 na zamówienie),, płynnie regulowana 67 35 z 5 m przewodem

Temperatura [°C] Ciśnienie stat. po 24 godz. eksploatacji [kPa] Szerokość zgrzewu [mm] Prędkość zgrzewania [m/min.]

Poziom hałasu LpA [db] Waga [kg] Numery katalogowe 230 V 400 V

115.939 115.996

Leister Bitumat Napięcie [V] Moc [W] Temperatura [°C] Ciśnienie stat. po 24 godz. eksploatacji [kPa] Szerokość zgrzewu [mm] Poziom hałasu LpA [db] Waga [kg] Numery katalogowe 80 mm 100 mm

400 6700 20–650, płynnie regulowana ok. 5 (50 mbar) 80/100 73 42 z przewodem 128.016 128.015

Na podstawie materiałów firmy Heisslufttechnik Flocke Sp. z o.o

projektowanie

Bezpieczeństwo pożarowe przekryć dachowych Przykład niewłaściwej interpretacji przepisów Wymagania w zakresie bezpieczeństwa pożarowego przekryć dachowych określone zostały w przepisach techniczno- budowlanych [1]. W większości przypadków zapisy tam zawarte w sposób precyzyjny określają wymagania, jakie należy uwzględnić przy projektowaniu i budowie. Zdarzają się jednak i takie, których jednoznaczne zrozumienie sprawia pewne kłopoty. W efekcie staje się to powodem powstawania wątpliwości oraz różnych, często błędnych interpretacji poszczególnych wymagań.

Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest niezrozumienie intencji twórcy przepisu oraz brak dostępu do oficjalnych jego interpretacji.

J

ako przykład sytuacji opisanej powyżej można podać zapisy zawarte w § 219 ust. 1 rozporządzenia ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie1. Przepis ten określa wymagania dla przekryć dachowych o powierzchni powyżej 1000 m2 w zakresie rozprzestrzeniania ognia oraz odporności ogniowej części nośnej przekrycia.

Przez długi czas przepis ten budził szereg wątpliwości, ponieważ w zderzeniu z rzeczywistością jego zapisy okazały się niejasne, były źle rozumiane, a w efekcie trudne, bądź wręcz niemożliwe do zastosowania. Sytuacja zmieniła się wraz z opublikowaniem w marcu 2009 roku zmian do przytoczonego rozporządzenia2. Zmiany te weszły w życie w lipcu 2009 roku.

W celu umożliwienia wyjaśnienia różnic w zapisach omawianego przepisu, przepis został niżej zacytowany w wersji przed zmianą oraz po jej wprowadzeniu. Najistotniejsze zmiany omówione w dalszej części artykuły zostały pogrubione.

1 2

Wersja przed zmianą: § 219. 1. Przekrycie budynku mające powierzchnię większą niż 1000 m2 powinno być nierozprzestrzeniające ognia, a jego część nośna wykonana z materiałów niepalnych.

W przypadku, gdy wewnątrz lub na części nośnej jest umieszczona palna izolacja cieplna, klasa odporności ogniowej tej części powinna być nie niższa niż E 15.

Wersja po zmianie: § 219. 1. Przekrycie dachu o powierzchni większej niż 1000 m2 powinno być nierozprzestrzeniające ognia, a palna izolacja cieplna przekrycia powinna być oddzielona od wnętrza budynku przegrodą o klasie odporności ogniowej nie niższej niż RE 15.

Pierwszym istotnym problemem związanym ze zrozumieniem cytowanego przepisu w trakcie jego obowiązywania w pierwotnej wersji był fakt, iż wymagania w nim zawarte odnosiły się do „przekrycia budynku”. Niejednokrotnie powodowało to, że projektanci traktowali wynikające z niego wymagania jako dotyczące wszystkich elementów składowych, czyli pokrycia, warstwy termoizolacyjnej i konstrukcji nośnej, w tym konstrukcji dachu. W nowelizacji przepisu zapisy paragrafu określono w sposób bardziej precyzyjny, wprowadzając określenie „przekrycie dachu”.

Oznacza to, że wymagania te należy stosować jedynie w odniesieniu do elementu stanowiącego przegrodę osłaniającą budynek przed wpływem czynników atmosferycznych. Przegrodami tymi mogą być elementy jednowarstwowe lub wielowarstwowe. Przykład przekrycia warstwowego przedstawiono na rys. 1.

Rys. 1. Przykład budowy przekrycia dachu: 1 – hydroizolacja; 2 – palna termoizolacja; 3 – blacha trapezowa (warstwa nośna)

Dz.U. nr 75 z 15 czerwca 2002 r., poz. 690 z późn. zm.

Dz.U. nr 56 z 12 marca 2009

28

Dachy Płaskie 1/2010

projektowanie Najwięcej wątpliwości budził jednak zapis, zgodnie z którym część nośna przekrycia budynku powinna być wykonana z materiałów niepalnych, a w sytuacji, gdy znajduje się na niej palna izolacja cieplna, odporność ogniowa w zakresie szczelności ogniowej (E) tej części powinna wynosić co najmniej 15 minut. Zapis ten był mocno nieprecyzyjny. Nie wynikało z niego bowiem, czy sformułowanie „część nośna” dotyczy samego przekrycia czy być może konstrukcji dachu, do której przekrycie jest mocowane. Wiele osób przyjmowało tę drugą wersję jako bardziej bezpieczną.

W praktyce jednak odnoszenie tego wymagania do elementów konstrukcyjnych dachu (belek, kratownic, itp.) powodowałoby, że niemożliwe byłoby wykonanie dachu z drewnianą konstrukcją nośna.

Potwierdzeniem faktu, iż przepis rozumiany był niewłaściwie, jest wprowadzona zmiana.

Zgodnie z nią wymaga się, aby palna warstwa izolacyjna oddzielona była od wnętrza budynku przegrodą o określonej klasie odporności ogniowej. Ma to na celu uniemożliwienie przedostania się ognia do wnętrza budynku.

Warstwę tę w przykładzie przekrycia przedstawionego na rys. 1 stanowi blacha trapezowa.

Wiedząc czego dotyczy wymóg dotyczący odporności ogniowej części nośnej przekry-

cia, należy jeszcze pamiętać, że w opisywanej zmianie przepisu został on rozszerzony i obecnie wymaga się spełnienia kryterium co najmniej RE 15 (poprzednio obowiązywało E15). Ponadto ustawodawca całkowicie zrezygnował z zapisanego uprzednio wymagania dotyczącego niepalności, uznając wymagane kryterium nierozprzestrzeniania ognia (NRO) jako wystarczające.

Podsumowanie Z powyższych rozważań wynika, że zapisy § 219 ust.1 [1] nie dotyczą konstrukcji nośnej dachu, a jedynie jedno- lub wielowarstwowych przekryć dachowych. Dla elementów konstrukcyjnych dachu wymagania w zakresie bezpieczeństwa pożarowego określone zostały oddzielnie. Szczegółowe ich omówienie było już wielokrotnie publikowane (patrz [3], [4]).

Lektura przytoczonych publikacji pozwoli również zapoznać się z pozostałymi wymaganiami związanymi z bezpieczeństwem pożarowym przekryć dachowych.

Sformułowania przepisów mogą niejednokrotnie okazywać się niejasne bądź mało precyzyjne. Należy jednak w takiej sytuacji odnieść dany przepis do rzeczywistości, co bardzo często pozwala zrozumieć intencje

i cele, jakie towarzyszyły jego tworzeniu.

Jeżeli jednak wciąż brakuje nam pewności co do wyciągniętych w ten sposób wniosków, nie pozostaje nic innego, jak zwrócić się do właściwego ministerstwa o interpretację przepisu.

Literatura: [1] Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75 z 15 czerwca 2002 r. poz. 690 z późn. zm.); [2] „Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Tekst ujednolicony z komentarzem.”, Praca zbiorowa, ITB, Warszawa 2009; [3] „Odporność ogniowa warstwowych przekryć dachowych”, Marek Łukomski, Dachy Płaskie nr 1/2008; [4] „Przekrycia dachów wymagania w zakresie odporności ogniowej”, Marek Łukomski, Przegląd Budowlany nr 9/2008

mgr inż. Paweł Wróbel Szkoła Główna Służby Pożarniczej w Warszawie

HegoZYV_Zbn WZoe^ZXoZ¸hild d

A^YZg l oV`gZh^Z hnhiZb l dYYnb^Vc^V \gVl^iVXn_cZ\d C[hYeh I7 ja# <goZ\dgoV o HVcd`V ' -%")%- <YV¸h` iZa# )- *- ()& )' )* [Vm )- *- ()& (. -* bZgXdg5bZgXdg#Xdb#ea

29

mmm$c[hYeh$Yec$fb Dachy Płaskie 1/2010

8_khe ^WdZbem[ m[ m [ ja# 6g`d¸h`V + WjY# 6' + WjY# 6' + WjY + W WjY# WjY jY## 6 6 6' ' -%"(-, <YV¸h` h` ` iZa# )- *- ,(' +( %% ' +( %% ' + +( ( %% %% [Vm )- *- ,(' +( %' ' + ' +( + ( % ( %' % '

p ł a s k i e

Mercor SA ul. Grzegorza z Sanoka 2 80-408 Gdańsk tel. 58/341 42 45 fax 58/341 39 85 mercor@mercor.com.pl www.mercor.com.pl

Świetliki kopułkowe mcr Prolight Plus Świetliki stałe i klapy wentylacyjne punktowe kopułkowe lub płaskie typ C, E, NG, R.

Typ Funkcje

Doświetlenie, wentylacja, oddymianie.

Kopuła

Wypełnienie: poliwęglan komorowy najczęściej o grubości od 10 do 25 mm, o różnym stopniu transparentności; kopuły akrylowe lub z poliwęglanu litego pojedyncze, podwójne i potrójne; płyty warstwowe.

Podstawa

Podstawy proste lub skośne, z blachy ocynkowanej gr. 1,25 mm, o wysokości 300 lub 500 mm, dostarczane w standardzie z izolacją termiczną gr. 20 mm. Na życzenie malowanie na dowolny kolor z palety RAL. Przystosowane do obrobienia papą, membraną, blachą lub dostarczane z gotową obróbką blacharską.

Sterowanie

Elektryczne 230 V ~ (w przypadku otwieranych klap do wentylacji)

d a c h y

Wymiary świetlika Wielkość otworu światła klapy Aprobaty, certyfikaty

Informacje dodatkowe

n a k l a p y

Od 50 × 50 cm do 200 × 400 cm Aprobata Techniczna ITB nr AT-15-6495/2005; Certyfikat Zgodności nr ITB-0920/W. Opcje wykonania: krata antywłamaniowa malowana na dowolny kolor z palety RAL; zmiana grubości i rodzaju izolacji termicznej; zmiana grubości i materiału podstawy; niestandardowe wymiary światła otworu i wysokości podstawy;obróbka zewnętrzna wykonana np. z blachy stalowej ocynkowanej.

Pasma świetlne szedowe mcr Prolight z klapami dymowymi i/lub wentylacyjnymi Szedowe/dwuspadowe.

Typ Funkcje

Doświetlenie, wentylacja, oddymianie.

Kopuła

Szkielet: profile aluminiowe. Wypełnienie: przeważnie poliwęglan komorowy mleczny lub przezroczysty.

Podstawa

Podstawa z blachy ocynkowanej o standardowej długości modułowej 1000, 1250, 2500, 3000 mm.

Wysokości podstawy od 100 mm do 700 mm. Przy większych rozpiętościach usztywniane co 2500÷3000 mm za pomocą stężeń wykonanych z profili zimnogiętych.

Na życzenie malowanie na dowolny kolor z palety RAL.

Sterowanie

Elektryczne 24 V ~; pneumatyczne; pneumatyczno-elektryczne 230 V~; mechaniczne (sprężyny gazowe).

Pobór prądu siłownika elektrycznego

W zależności od wielkości skrzydła klapy od 1,3 A do 8,0 A. Szerokość pasma: od 120 do 700 cm, długość nieograniczona, moduły 710 mm lub 1050 mm.

Możliwość wbudowania klap dymowych i dymowo-wentylacyjnych o wymiarach: klapy jednoskrzydłowe od 100 × 100 cm do 200 × 250 cm; klapy dwuskrzydłowe od 100 × 150 cm do 250 × 250 cm.

Wymiary pasm

Wielkość otworu światła klapy

Od 100 × 100 cm do 250 × 250 cm Ok. 20 kg/m2

Ciężar Aprobaty, certyfikaty

i

Informacje dodatkowe

Ś w i e t l i k i

Od 50 × 50 cm do 200 × 400 cm

Aprobata Techniczna ITB nr AT-15-5661/2005; Certyfikat Zgodności nr ITB-539/W. Opcje wykonania: krata/siatka zabezpieczająca malowana na dowolny kolor z palety RAL; zmiana grubości i rodzaju izolacji termicznej; zmiana grubości podstawy, podstawa samonośna do 6,0 m; niestandardowe wymiary światła otworu i wysokości podstawy.

Pasma świetlne łukowe mcr Prolight z klapami dymowymi i/lub wentylacyjnymi Typ

Łukowe.

Funkcje

Doświetlenie, wentylacja, oddymianie.

Kopuła

Szkielet: profile aluminiowe. Wypełnienie: przeważnie poliwęglan komorowy mleczny lub przezroczysty.

Podstawa

Podstawa z blachy ocynkowanej o standardowej długości modułowej 1000, 1250, 2500, 3000 mm.

Wysokości podstawy od 100 mm do 700 mm. Przy większych rozpiętościach usztywniane co 2500÷3000 mm za pomocą stężeń wykonanych z profili zimnogiętych. Na życzenie malowanie na dowolny kolor z palety RAL.

Sterowanie

Elektryczne 24 V ~; pneumatyczne; pneumatyczno-elektryczne 230 V~; mechaniczne (sprężyny gazowe).

Pobór prądu siłownika elektrycznego

Wymiary pasm

Wielkość otworu światła klapy Ciężar Aprobaty, certyfikaty Informacje dodatkowe

W zależności od wielkości skrzydła klapy od 1,3 A do 8,0 A. Szerokość pasma: od 120 do 700 cm; długość nieograniczona, moduły 710 mm lub 1050 mm.

Możliwość wbudowania klap dymowych i dymowo-wentylacyjnych o wymiarach: klapy jednoskrzydłowe od 100 × 100 cm do 200 × 250 cm; klapy dwuskrzydłowe od 100 × 150 cm do 250 × 250 cm.

Od 100 × 100 cm do 250 × 250 cm Ok. 20 kg/m2 Aprobata Techniczna ITB nr AT-15-5661/2005; Certyfikat Zgodności nr ITB-539/W. Opcje wykonania: krata/siatka zabezpieczająca malowana na dowolny kolor z palety RAL; zmiana grubości i rodzaju izolacji termicznej; zmiana grubości podstawy, podstawa samonośna do 6,0 m; niestandardowe wymiary światła otworu i wysokości podstawy.

Wykonywane w odmianach konstrukcyjnych jak klapy: C, E, NG.

Typ Funkcje

Doświetlenie, wentylacja, oddymianie, wyjście na dach.

Kopuła

Wypełnienie: poliwęglan komorowy najczęściej o grubości od 10 do 25 mm, o różnym stopniu transparentności; kopuły akrylowe lub z poliwęglanu litego pojedyncze, podwójne i potrójne; płyty warstwowe.

Podstawa

Podstawy proste lub skośne, z blachy ocynkowanej gr. 1,25 mm, o wysokości 300 lub 500 mm, dostarczane w standardzie z izolacją termiczną gr. 20 mm. Na życzenie malowanie na dowolny kolor z palety RAL. Przystosowane do obrobienia papą, membraną, blachą lub dostarczane z gotową obróbką blacharską.

Siłowniki oleopneumatyczne (sprężyny gazowe).

Sterowanie Wielkość otworu światła klapy

j.w.

Aprobata Techniczna ITB nr AT-15-6495/2005; Certyfikat Zgodności nr ITB-0920/W

Aprobaty, certyfikaty

Opcje wykonania: czujnik położenia skrzydła (otwarcie); krata antywłamaniowa malowana na dowolny kolor z palety RAL; malowanie podstawy na dowolny kolor z palety RAL; zmiana grubości i rodzaju izolacji termicznej; zmiana grubości i materiału podstawy; niestandardowe wymiary światła otworu i wysokości podstawy; obudowa zewnętrzna podstawy wykonana np. z blachy stalowej ocynkowanej.

Informacje dodatkowe

Klapy dymowe i wentylacyjne mcr Prolight Plus

Doświetlenie, wentylacja, oddymianie.

Kopuła

Wypełnienie: poliwęglan komorowy najczęściej o grubości od 10 do 25 mm, o różnym stopniu transparentności; kopuły akrylowe lub z poliwęglanu litego pojedyncze, podwójne i potrójne; płyty warstwowe (aluminium – mat. izolacyjny – aluminium).

Podstawa

Podstawy proste lub skośne z blachy ocynkowanej gr. 1,25 mm o wysokości 300 lub 500 mm, dostarczane w standardzie z izolacją termiczną gr. 20 mm. Malowanie na życzenie na dowolny kolor z palety RAL. Przystosowane do obrobienia papą, membraną, blachą lub dostarczane z gotową obróbką blacharską.

Sterowanie

Elektryczne 24 V ~; pneumatyczne; pneumatyczno-elektryczne 230 V ~; mechaniczne (sprężyny gazowe).

Pobór prądu siłownika elektrycznego

W zależności od wielkości skrzydła klapy od 1,3 A do 8,0 A. Klapy jednoskrzydłowe – wymiary minimalne: 80 × 50 cm, wymiary maksymalne: 200 × 300 cm; klapy dwuskrzydłowe – wymiary minimalne: 120 × 160 cm, maksymalne: 300 × 300 cm.

Wymiary klap Wielkość otworu światła klapy Powierzchnia przeszklona

j.w.

Zoptymalizowane powierzchnie czynne oddymiania Acz nawet do 6,96 m2 na urządzenie.

60–240 kg, w zależności od typu i wielkości.

Ciężar

Klapy i świetliki okrągłe do oddymiania i wentylacji mcr Prolight Plus Typ

Z podstawą okrągłą – typ R.

Funkcje

Doświetlenie, wentylacja, oddymianie.

Kopuła

Wypełnienie: poliwęglan komorowy najczęściej o grubości od 10 do 25 mm, o różnym stopniu transparentności; kopuły akrylowe lub z poliwęglanu litego pojedyncze, podwójne i potrójne.

Podstawa

Podstawy proste z blachy ocynkowanej gr. 1,25 mm, o wysokości 300 lub 500 mm, dostarczane w standardzie z izolacją termiczną gr. 20 mm. Malowanie na życzenie na dowolny kolor z palety RAL. Przystosowane do obrobienia papą, membraną, blachą lub dostarczane z gotową obróbką blacharską.

Sterowanie

Elektryczne 24 V ~; pneumatyczne; pneumatyczno-elektryczne 230 V ~; mechaniczne (sprężyny gazowe).

Pobór prądu siłownika elektrycznego

W zależności od wielkości skrzydła klapy od 1,3 A do 8,0 A.

Wymiary świetlika

Wymiar minimalny Ø 70 cm, wymiar maksymalny Ø 240 cm.

Wielkość otworu światła klapy Powierzchnia przeszklona

j.w.

Powierzchnie czynne oddymiania Acz od 0,43 do 1,17 m2 65–97 kg Aprobata Techniczna ITB nr AT-15-6495/2005; Certyfikat Zgodności nr ITB-0920/W. Opcje wykonania: czujnik położenia skrzydła (otwarcie); krata antywłamaniowa malowana na dowolny kolor z palety RAL; malowanie podstawy na dowolny kolor z palety RAL; zmiana grubości i rodzaju izolacji termicznej; zmiana grubości i materiału podstawy; obudowa zewnętrzna podstawy wykonana np. z blachy stalowej ocynkowanej.

Ś w i e t l i k i

Opcje wykonania: czujnik położenia skrzydła (otwarcie); krata antywłamaniowa malowana na dowolny kolor z palety RAL; malowanie podstawy na dowolny kolor z palety RAL; zmiana grubości i rodzaju izolacji termicznej; zmiana grubości i materiału podstawy; niestandardowe wymiary światła otworu i wysokości podstawy; obudowa zewnętrzna podstawy wykonana np. z blachy stalowej ocynkowanej.

Informacje dodatkowe

i

Aprobata Techniczna ITB nr AT-15-6495/2005; Certyfikat Zgodności nr ITB-0920/W.

Aprobaty, certyfikaty

Informacje dodatkowe

k l a p y

Funkcje

n a

Z podstawą prostą – typ C, E, DVP; z podstawą skośną – typ NG. Klapy dostępne są w opcji jedno- lub dwuskrzydłowej.

Typ

Aprobaty, certyfikaty

d a c h y

Minimalne: 80 × 80 cm, maksymalne: 120 × 150 cm.

Wymiary wyłazu

Ciężar

p ł a s k i e

Wyłazy dachowe mcr Prolight Plus

d a c h y

p ł a s k i e

Ermont S.J. ul. Szkółkarska 59 62-002 Suchy Las k/Poznania tel. 61/811 57 52, 61/652 21 35 fax 61/652 26 85 ermont@ermont.com.pl www.ermont.com.pl

Świetliki Typ

Świetliki punktowe stałe i otwierane: płaskie, piramidkowe, łukowe, kopułkowe, rurowe

Funkcje

Doświetlenie, wentylacja, oddymianie, wyjście na dach

Kopuła

Wypełnienie: poliwęglan komorowy (przezroczysty/mleczny);akryl (przezroczysty/mleczny); pakiety szybowe (szyba klasy P2, O2 lub ESG)

Podstawa

Blacha stalowa ocynkowana o grubości 1,25 mm, 1,5 mm, 2,0 mm lub 2,5 mm

Sterowanie

Sprężyny gazowo-pneumatyczne; pneumatyczne; elektryczne

Ilość powłok

Dla świetlika kopułkowego – 1, 2 lub 3 powłoki z płyty PMMA oraz PC

Wymiary Wielkość otworu światła klapy Ciężar

Od 800 × 800 mm do 3000 × 3000 mm; również okrągłe do Ø = 3000 mm Od 1000 × 1000 mm do 3000 × 3000 mm Ok. 6–8 kg/1m2 (bez podstawy)

Kolorystyka

Dowolny kolor RAL profili i podstaw; płyta – kryształ, opal lub brązowa

Akcesoria

Profile aluminiowe konstrukcyjne, dociskowe, kątowe i dystansowe; laminat poliestrowy, zawiasy aluminiowe, płyty poliwęglanowe, uszczelki poliuretanowe, akcesoria montażowe – stalowe wkręty samowiercące, samogwintujące, podkładki pod wkręty, kapturki, taśmy zabezpieczające E

Klasa pożarowa

Aprobaty i certfikaty

Informacje dodatkowe

36 miesięcy Aprobata Techniczna ITB 15-6378/2006; Atest Higieniczny HK/B /428/01/2008 Wersja otwierana – jako wyłaz, klapa przewietrzająca z siłownikiem elektrycznym 230 V oraz jako klapa dymowa z siłownikiem pneumatycznym lub elektrycznym 24 V

Pasma świetlne Typ

Pasma świetlne stałe i otwierane: o przekroju łukowym, trójkątnym i płaskie

Funkcje

Doświetlenie, wentylacja, oddymianie

Kopuła

Wypełnienie: poliwęglan komorowy

Ś w i e t l i k i

i

k l a p y

n a

Gwarancja

Podstawa

Blacha stalowa ocynkowana o grubości 1,25 mm, 1,5 mm, 2,0 mm lub 2,5 mm; również podstawa samonośna do rozpiętości 8 m

Sterowanie

Elektryczne; mechaniczne; pneumatyczne z termowyzwalaczem (dotyczy klap dymowych)

Długość Wielkość otworu światła klapy

dowolna Szerokość pasma u podstawy: od 1000 do 10000 mm, wymiar pojedynczego modułu: 1060, 1230 lub 1260 mm

Kolorystyka

Dowolny kolor RAL profili i podstaw; płyta – kryształ, opal lub brązowa

Akcesoria

Profile aluminiowe konstrukcyjne, dociskowe, kątowe i dystansowe, zawiasy aluminiowe, płyty poliwęglanowe, uszczelki poliuretanowe, akcesoria montażowe – stalowe wkręty samowiercące, samogwintujące, podkładki pod wkręty, kapturki, taśmy zabezpieczające

Klasa pożarowa Gwarancja

Aprobaty i certfikaty

Informacje dodatkowe

E 36 miesięcy Aprobata Techniczna ITB 15-6378/2006: Atest Higieniczny HK/B /428/01/2008 Możliwość zamontowania w paśmie klapy przewietrzającej z siłownikiem 230 V lub dymowej z siłownikiem pneumatycznym lub elektrycznym 24 V

ul. Nowa 23 Stara Iwiczna 05-500 Piaseczno tel. 22/750 33 41 fax 22/750 33 10 info@essmann.com.pl www.essmann.pl

Świetlik kopułkowy Essmann classic

Kopuła PMMA/SAN/PC/PETG

Podstawa

PVC lub metalowa, ocieplona, RAL (9010 standard), trapezowa lub prosta

Sterowanie

Pneumatyczne, elektryczne

Wymiary świetlika Powierzchnia przeszklona Aprobaty, certyfikaty Informacje dodatkowe

E Od 60 × 60 do 200 × 300 cm 0,16 do 5,04 m2 Certyfikat Zgodności WE 0432-CPD-210004073 Zabezpieczenie przed upadkiem, zabezpieczenie osobiste PAS, zabezpieczenie HDS, zabezpieczenie prze insektami, żaluzje zaciemniające

Pasmo świetlne ESSMANN 940/20 i 21 Funkcje Kopuła

Doświetlenie, oddymianie, przewietrzanie Poliwęglan

Podstawa

Stalowa, ocieplona, standard ocynk, możliwe kolory RAL

Sterowanie

Pneumatyczne i elektryczne

Pobór prądu siłownika elektrycznego Klasa pożarowa Wymiary świetlika Powierzchnia przeszklona Aprobaty, certyfikaty Informacje dodatkowe

1–2 A E Rozpiętość 2–6 m ok. 95% Aprobata Techniczna AT-15-5809/2003 Zabezpieczenie przed upadkiem, zabezpieczenie osobiste PAS, zabezpieczenie HDS

Pasmo świetlne łukowe Essmann 940/10 Typ

Pasmo świetlne łukowe Essmann 940/10

Funkcje

Doświetlenie, oddymianie, przewietrzanie

Kopuła

Poliwęglan

Podstawa

Stalowa, ocieplona, standard ocynk, możliwe kolory RAL

Sterowanie

Pneumatyczne, elektryczne

Pobór prądu siłownika elektrycznego Klasa pożarowa Wymiary świetlika Powierzchnia przeszklona Aprobaty, certyfikaty Informacje dodatkowe

d a c h y

Klasa pożarowa

1–2 A

n a

Pobór prądu siłownika elektrycznego

1–2 A E Rozpiętość 2–6 m Ok. 95% Aprobata Techniczna AT-15-2842/2003; Certyfikat Zgodności ITB 0096/W Zabezpieczenie przed upadkiem, zabezpieczenie osobiste PAS, zabezpieczenie HDS

k l a p y

Kopuła

Świetlik kopułkowy Essmann classic Doświetlenie, oddymianie, przewietrzanie

i

Funkcje

Ś w i e t l i k i

Typ

p ł a s k i e

Essmann Polska Sp. z o.o.

projektowanie

Dachy zielone a energooszczędność energia. Ten proces fizyczny wytwarza tzw. chłodzenie wyparne (chłodzenie przez wyparowanie cieczy) o wartości 2450 J/g wyparowanej wody, co odpowiada 680 kWh/mł. Wedůug badań przeprowadzonych w Hamburgu w 1957 roku naturalne tereny zielone, np. łąki zużywają rocznie średnio około 86% bilansu promieniowania (Collemann 1958). Ta energia służy roślinom do transpiracji wody i wytworzenia biomasy. Zużyta w ten sposób energia ulegnie ponownej przemianie w momencie kondensacji pary wodnej w atmosferze.

Postęp urbanizacji ma miejsce na całym świecie.

Centra wielkich miast charakteryzują się negatywnym wpływem na środowisko, który w efekcie prowadzi do zwiększenia ryzyka wystąpienia powodzi, zanieczyszczenia wód powierzchniowych, zmian miejskiego klimatu oraz zwiększonego zużycia wody i energii. Wzrost poziomu ryzyka wystąpienia powodzi ma miejsce w wielu miastach i wiąże się z ciągłym przyrostem powierzchni nieprzepuszczalnych dla wody, takich jak budynki czy asfaltowe bądź betonowe nawierzchnie.

R

oczny przepływ trzech niemieckich rzek: Renu, Mozeli i Menu pokazuje, że należy zwrócić większą uwagę na poprawę rozproszonej retencji wody opadowej.

Główną przyczyną powodzi, okresowo niszczących ludzkie osiedla i infrastrukturę znajdującą się wzdłuż rzek, jest bowiem struktura zagospodarowania terenu, ograniczająca retencję, infiltrację i parowanie wody w obrębie zlewni.

W 2002 roku powódź na terenie Niemiec wyrządziła straty oszacowane 9 mld euro.

Zwiększenie udziału powierzchni nieprzepuszczalnych (rys. 1) dodatkowo wywiera negatywny wpływ na mikroklimat, zmieniając bilans energetyczny. Różni się on znacznie od tego, który występuje na naturalnych obszarach terenach zieleni. W krajobrazie nieprzekształconym większość opadów ulega wyparowaniu. Przykładem mogą być naturalne zlewnie rzek Szprewy czy

Badania

Haweli, gdzie około 80% opadu atmosferycznego ulega wyparowaniu lub transpiracji przez rośliny.

Aby parowanie było możliwe, niezbędna jest

Woda 2,2%

Lasy 29,4%

Zmiany środowiskowe na terenach zurbanizowanych obejmują także obniżenie ewapotranspiracji z opadu i przemianę nawet do 95% bilansu promieniowania na ciepło (rys. 5). Dodatkowo

Inne 2,5%

Tereny rolnicze 54,1%

Obszary zurbanizowane/drogi 11,8% Rys. 1. Zagospodarowanie terenu w Niemczech, 1997 r.

Tabela 1. Wysokość opadu i odpływu, ewapotranspiracja potencjalna i rzeczywista oraz wartość energii chłodzenia z ewapotranspiracji na powierzchni dachu zielonego w Berlinie (Schmidt, 1992, Köhler i in. 2001)

rok

opad [mm]

odpływ [mm]

odpływ [%]

potencjalna ETP [mm]

rzeczywista ETP [mm]

energia chłodzenia [kWh/ (m2*a)]

1987

702

179

25.5

641

523

356

1988

595

157

26.4

696

437

298

1989

468

98

20.9

750

370

252

średnia

588

145

24.6

696

443

302

34

Dachy Płaskie 1/2010

panuje tu zwiększone promieniowanie cieplne, spowodowane wyższą temperaturą powierzchni utwardzonych (np. beton) i ich zdolnością do akumulowania ciepła (rys. 2). W rezultacie temperatura wewnątrz budynków także rośnie i prowadzi do dyskomfortu termicznego lub zwiększonych nakładów energetycznych na klimatyzację. Logicznym rozwiązaniem umożliwiającym uyzskanie komfortowej temperatury powietrza wewnątrz i na zewnątrz budynków jest zazielenienie ich fasad oraz dachów. W ten sposób energia słoneczna jest zużywana na ewapotranspirację roślin. Według pomiarów,

projektowanie Tabela 2. Dane projektowe nowego budynku Uniwersytetu Humboldta w Berlinie System klimatyzacji z adiabatycznym chłodzeniem

7 jednostek

Zintegrowane skrzynie z roślinami

149 szt.

Połać dachowa

4700 m2

Staw na dziedzińcu

225 m2

które przeprowadziliśmy na terenie UFA Fabrik w Berlinie, 58% bilansu radiacyjnego jest wykorzystywane przez ekstensywne „dachy zielone” na ewapotranspirację w miesiącach letnich (rys.

6). Średnie roczne wykorzystanie energii wynosi 81%, co oznacza, że uzyskana wartość chłodzenia wynosi 302 kWh/(m2 • rok) przy wartości bilansu promieniowania 372 kWh/(m2 • rok) (średnia z lat 1987–89, tab. 1). W państwach klimatu tropikalnego można się spodziewać znacznie wyższych wartości uzyskanej energii chłodzenia wyparnego ze względu na wyższe opady atmosferyczne i większe wartości ewapotranspiracji (Köhler i in. 2001).

Dachy świata Zużycie energii na klimatyzowanie i wentylację budynków jest czynnikiem o rosnącym znaczeniu. Zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego w sprawie efektywności energetycznej budynków (2002/91/EC) wdrażać należy technologie pasywnego chłodzenia, które poprawiają warunki klimatyczne w pomieszczeniach oraz mikroklimat wokół budynku.

Ponadto rosnące koszty związane z klimatyzowaniem stały się bodźcem do promowania wysiłków na rzecz oszczędzania energii w sektorze budownictwa.

Budynek Instytutu Fizyki Uniwersytetu Humboldta w Berlinie (Adlershof) został zaprojektowany przez biuro Architects Augustin and Frank jako miejsce badań oraz powierzchnie biurowe. Został on wyposażony w połączone ze sobą różnego rodzaju technologie zrównoważonej gospodarki wodnej, włączając w to wykorzystanie wody deszczowej do chłodzenia budynku. Projekt

w ten sposób obciążenie szczytowe kanalizacji pozwala uniknąć przeciążenia systemu, które mogłoby spowodować powódź i związane z nią poważne problemy zdrowotne. Trzecim celem gromadzenia wody jest zmniejszenie zużycia energii w czasie pory letniej poprzez ewapotranspirację i zacienienie.

Woda deszczowa jest gromadzona w pięciu

Rys. 2. Rozkład temperatury na powierzchni dachu zielonego w stosunku do dachu pokrytego papą; pomiary w podczerwieni (Köhler, Schmidt 2002)

określa trzy główne cele gromadzenia wody opadowej. Pierwszym z nich jest zastąpienie w ten sposób cennej wody pitnej. Drugim celem jest retencjonowanie wody opadowej, co powoduje zmniejszenie jej odpływu do systemu kanalizacji w czasie trwania deszczu. Zredukowane

zbiornikach na dwóch dziedzińcach budynku i będzie wykorzystywana do nawadniania zazielenionej fasady oraz zasilania systemu chłodzenia adiabatycznego. „Zielona fasada”, wraz z różnego rodzaju pnączami, została zaprojektowana tak, by szata roślinna odpowiadała porom

Fot. 3. Zielony dach w centrum Berlina w 1984 r.

(Paul Lincke Ufer 44, Berlin Kreuzberg)

Fot. 4. Stacja klimatologiczna na ekstensywnym „dachu zielonym”, gdzie przeprowadzane są pomiary energii i pomiary hydrologiczne, UFA-Fabrik w Berlinie, Tempelhof

35

Dachy Płaskie 1/2010

roku. Roślinność będzie zapewniać cień w ciągu lata, natomiast podczas zimy, gdy rośliny gubią liście, promieniowanie słoneczne będzie przenikać przez szyby do wewnątrz budynku. Projekt uwzględnia stały monitoring zużycia wody przez różne gatunki roślin „zielonej fasady” oraz na potrzeby systemu adiabatycznego chłodzenia.

Zarówno zacienienie przez rośliny, jak i proces chłodzenia na drodze ewapotranspiracji będą wpływać na bilans energetyczny budynku.

W sytuacji wyjątkowo ulewnych deszczów nadmiar wody opadowej będzie kierowany do niewielkiego stawu, znajdującego się na jednym z dziedzińców. Instytut jest zlokalizo-

projektowanie

Rys. 5. Zmniejszona ewapotranspiracja na obszarach zurbanizowanych powoduje przemianę nawet do 95% bilansu promieniowania w ciepło utajone i zwiększa promieniowanie cieplne

wany w strefie ochronnej wód gruntowych, w pobliżu stacji ujęcia wody pitnej dla miasta.

W celu ochrony wód gruntowych dopuszczalna jest jedynie naturalna infiltracja wody przez powierzchnię w głąb gruntu.

Wszystkie przedstawione dane są wynikiem symulacji i zostały wygenerowane podczas procesu planowania. Aby określić ogólne korzyści, płynące z projektu od samego początku prowadzony jest profesjonalny naukowy monitoring.

Zbiorniki na wodę deszczową w Adlershof mają łączną objętość równą 1,3% lokalnego rocznego opadu atmosferycznego (8,5 mm).

Jest to niewielka ilość, zwłaszcza biorąc pod uwagę rolę zbiorników w gromadzeniu wody w celu nawadniania i chłodzenia. Wiele niepoznanych do końca czynników, włączając w to ilość wody, jaka będzie zużywana przez „zieloną fasadę” oraz system chłodzenia, spowodowało, że przy projektanci musieli przyjąć pewne niezweryfikowane założenia. Monitoring tych czynników dostarczy cennej wiedzy, która

Fot. 6. Ekstensywny dach zielony sprawia, że 58% bilansu promieniowania zużywane jest w miesiącach letnich na transpirację; UFA Fabrik w Berlinie, Niemcy

Fot. 7. Konstrukcja stawu z naturalną infiltracją powierzchniową

będzie mogła być wykorzystana przy realizacji przyszłych projektów.

Literatura Collmann, W., 1958. Figures “radiation in Europe”.

Report DWD 6, No 42 (Diagramme zum Strahlungsklima Europas. Berichte DWD 6, Nr. 42).

Köhler, M., Schmidt, M., Grimme, F.W., Laar, M., Gusmăo, F. 2001. Urban Water Retention by Greened Roofs in Temperate and Tropical Climate. IFLACongress, Singapore.

Köhler, M., Schmidt, M., 2002. Roof-greening, annual report (Jahrbuch Dachbegrünung). Thalacker, Braunschweig, pp. 28 – 33 ISBN 3-87815-179-9.

Schmidt, M. 1992. Extensive greened roofs to improve the urban climate (Extensive Dachbegrünung als Beitrag zur Verbesserung des Stadtklimas). Master, TU Berlin, 75 p.

Linki: www.gebaeudekuehlung.de www.stadtentwicklung.berlin.de/bauen/oekologisches_bauen www.augustinundfrank.de www.watergy.de

Marco Schmidt Wydział Architektury Politechniki Berlińskiej Tłumaczenie: Piotr Pluta

Fot. 8. Pnącza zapewniają zacienienie oraz chłodzenie na drodze ewapotranspiracji

36

Dachy Płaskie 1/2010

Artykuł ukazał się w e-kwartalniku „Dachy Zielone”,www.dachyzielone.info

projektowanie

Stropodachy płaskie na blachach fałdowych z pokryciem z tworzyw sztucznych Stropodachy płaskie o dużych powierzchniach wykonywane nad pomieszczeniami ogrzewanym, wymagają właściwego ocieplenia oraz odpowiedniego doboru materiałów pokryciowych i termoizolacyjnych. Ze względu na lekką konstrukcję wsporczą wykonaną z blach fałdowych stropodachy te są podatne na odkształcenia i przemieszczenia, dlatego wymagają odpowiedniego projektowania, montażu i wykonania aby zapewnić ich niezawodną pracę podczas eksploatacji budynku.

Warstwa konstrukcyjna stropodachu Warstwę nośną stanowi trapezowa blacha stalowa oparta najczęściej na stalowych płatwiach lub dźwigarach stalowych. W przypadku dachów bezpłatwiowych wysokość fałd blachy powinna wynosić min. 100 mm ze względu na rozstaw podpierających ją dźwigarów. Dla dachów

dachy PŁASKIE

płatwiowych wysokości fałd blachy są mniejsze ze względu na mniejszy rozstaw podpór (płatwi) i wynoszą co najmniej 50 mm. Dokładny dobór wysokości fałd blachy w zależności od rozpiętości wymaga obliczeń statyczno-wytrzymałościowych. Trapezowa blacha stalowa powinna być ocynkowana i dodatkowo pokryta fabrycznie powłoką antykorozyjną.

Materiały paroizolacyjne i pokryciowe Z tworzyw sztucznych wykonywane są: – warstwy paroizolacyjne – najczęściej stosowanym tu tworzywem jest polietylen (PE), o grubości 0,25 lub 0,4 mm, μ = 30 000, – warstwy pokryciowe z różnych tworzyw bez dodatkowego zbrojenia (tzw. homogeniczne) lub zbrojone wkładkami z włókna szklanego lub syntetycznego, a także z klejoną od spodu włókniną syntetyczną – por. tablica 1.

Warstwy izolacyjne, czyli paroizolacja, termoi hydroizolacja są układane luźno na konstrukcji nośnej i następnie dociążane warstwami ochronnymi i użytkowymi lub też są mocowane mechanicznie do podłoża. W ten sposób stropodach zabezpiecza się przed działaniem wiatru.

Powłoka pokrycia dachowego jest realizowana z tworzyw sztucznych w postaci pojedynczej war-

Współpraca z Dachami Zielonymi

Miło nam poinformować Państwa, że nasze wydawnictwo podpisało umowę o merytorycznej współpracy i partnerstwie z Wydawnictwem EPK – wydawcą internetowego kwartalnika Dachy Zielone. Współpraca polegać będzie na wymianie doświadczeń tak, aby czytelnicy obu mediów mogli czerpać z nich informacje przydatne im w pracy zawodowej.

Idea powstania e-kwartalnika zbiegła się z utworzeniem branżowego Polskiego Stowarzyszenia „Dachy Zielone”, powołanego – podobnie jak czasopismo – w celu budowania solidnych podstaw dla promowania wiedzy i wymiany doświadczeń w zakresie technologii dachu zielonego w Polsce. Na jego łamach, na stronie www.dachyzielone.info, będą publikowane między innymi artykuły o wybranych projektach i ich twórcach, wyniki badań i doświadczeń naukowych, omówienia norm, wytycznych i ustawodawstwa w kraju i za granicą, prezentacje rozwiązań materiałowych, praktyczne porady dotyczące wykonywania i eksploatacji dachów zielonych oraz prezentacja trendów i osiągnięć światowych w tej dziedzinie.

Konkurs na logo i logotyp Polskiego Stowarzyszenia „Dachy Zielone” PSDZ ogłosiło konkurs na swoje logo i logotyp. Udział w nim mogą wziąć wszyscy, którzy zaakceptują postanowienia regulaminu konkursu.

Szczegółowy regulamin można przeczytać na stronie www.dachyplaskie.info.pl i www.dachy.info.pl.

Nagrodą główną jest tablet graficzny Bamboo firmy Wacom oraz dwa wyróżnienia (dyplomy). Nagrodzone i wyróżnione prace zostaną umieszczone na stronie internetowej Stowarzyszenia.

37

Dachy Płaskie 1/2010

projektowanie Tablica 1. Rodzaje materiałów izolacyjnych na bazie tworzyw sztucznych Grubość nominalna [mm]

Współczynnik oporu dyfuzyjnego μ

Sposób łączenia

PCV (miękkie) bez wkładki

1,2–2,0

1 4000–20000

zgrzewanie

PCV z wkładką z włókna syntetycznego

1,2–2,4

18000–20000

zgrzewanie

PCV z wkładką z włókniny szklanej

1,2–2,0

1 8000–20000

zgrzewanie

Poliizobutylen (PIB) na włókninie syntetycznej

2,5

260000

specjalny system uszczelniania krawędzi

Kopolimer etylenu z asfaltem na włókninie syntetycznej

3,0

Rodzaj materiału

60000

stwy. Ta jednowarstwowa hydroizolacja musi spełniać wszystkie wymagania stawiane pokryciom dachowym, m.in. musi się charakteryzować: – odpowiednią odpornością na oddziaływania środowiska zewnętrznego – właściwą odpornością mechaniczną, – pewnością co do szczelności wszystkich połączeń w obrębie samej powłoki, jak też z innymi elementami obróbek, przyległych ścian, kominów itp.

Szczególne znaczenie ma sposób mocowania pokrycia do podłoża i jego odporność na działanie wiatru, w sytuacji, gdy nie stosuje się ciężkiej warstwy balastowej lub użytkowej. Takie rozwiązanie jest często stosowane zwłaszcza na stropodachach lekkich, o wiotkiej konstrukcji nośnej (np. z blach fałdowych).

Do izolowania przeciwwodnego stropodachów należy stosować materiały i powłoki z tworzyw sztucznych, których produkcja i sposób stosowania jest określony polską normą lub aprobatą techniczną ITB. Pod powłokami pokryciowymi z tworzyw sztucznych, które nie są odsłonięte od spodu warstwą ochronną, należy stosować dodatkową warstwę rozdzielczą (w postaci np. tkaniny z włókna szklanego) w sytuacji, kiedy możliwa jest niepożądana interakcja chemiczna mate-

zgrzewanie

riału pokrycia i warstw niższych. Takie oddziaływanie jest możliwe np. pomiędzy powłoką z miękkiego PCV i styropianem lub drewnem

impregnowanym środkami oleistymi. Warstwa ta może spełniać również funkcje ochrony przeciwogniowej stropodachu.

Sposób wykonywania obróbek stropodachu płaskiego, pokrytego powłokami z tworzyw sztucznych, powinien być zgodny z wytycznymi ogólnymi dla tego rodzaju pokryć lub ze wskazówkami producenta.

Układ warstw w stropodachu Na rys. 1 przedstawiono uwarstwienie przykładowego stropodachu bez warstwy ochronnej pokrycia z tworzyw sztucznych.

(1) warstwa konstrukcyjna Ocynkowana blacha stalowa z dwustronną powłoką antykorozyjną, powinna mieć wysokość fałd dobraną na podstawie obliczeń

Rys. 1. Przekrój pionowy przez stropodach z pokryciem z tworzywa sztucznego wg [1] (oznaczenia od 1 do 5 opisano obok w tekście)

Tablica 2. Klasyfikacja płyt styropianowych wg [3] Typ

Zalecana gęstość pozorna [kg/m3]

Zakres stosowania

EPS 100-038 DACH/PODŁOGA EPS EN13163T1-L1-W1-S1-P3-B250-CS(10)200-DS(N)5-DS(70,-)2-DLT(1)5

20,0 ±10%

Izolacja termiczna na konstrukcji nośnej pod pokryciem dachowym

EPS-200-036 DACH/PODŁOGA/PARKING EPS EN13163T1-L1-W1-S1-P3-B250-CS(10)200-DS(N)5-DS(70,-)2-DLT(1)5

30,0 ±10%

Zastosowanie jak wyżej

Uwagi: 1. Oznaczenia klasyfikacyjne EPS 100, EPS 200 są zgodne z [4]. 2. Symbole 038 i 036 w oznaczeniach typu wyrażają minimalne wymagane wartości deklarowane współczynnika przewodzenia ciepła λ ≤ 0,038, 0036 W/(mK). 3. Słowne części oznaczeń FASADA, PODŁOGA, DACH stanowią skrótową informację dla odbiorcy o podstawowym zastosowaniu danego typu. 4. Kody oznaczenia pod symbolami typu są zgodne z p. 6 PN-EN 13163:2003 i określają klasy i poziomy wymagań dla danego typu.

38

Dachy Płaskie 1/2010

PRENUMERATA DACHY 2010 Dzięki prenumeracie masz stały dostęp do: X

aktualnych informacji o materiałach pokryciowych i izolacyjnych,

X

rozwiązań konstrukcyjno-projektowych,

X

wydarzeń w branży.

ZAMÓW PRENUMERATĘ I CZYTAJ! Zamów prenumeratę roczną miesięcznika Dachy w cenie 102 zł (brutto) Nazwa firmy …………………………………………………………………………………………..………………....……....…….

Imię i nazwisko zamawiającego …………………………………………………………………..…………………..……....…….

Ulica ……………………………………………………………………………………….……………………………………………

Kod ………………………………….……… Miasto ……………………………………………………………...……...........……

NIP ……………………………………………………………………………………….…………………………….……................

Tel/fax …………………………………..………….. e-mail ………………………………………..…………………….….…..….

Polskie Centrum Budownictwa Sp. z o.o., ul. Starościńska 1B lok. 2, 02-516 Warszawa

e-mail: anna.sztorc@dachy.info.pl

tel. 0-22 646 75 21

WyraĪam zgodĊ na umieszczenie moich danych osobowych w bazie danych wydawnictwa Polskie Centrum Budownictwa Sp. z o.o., oraz na ich przetwarzanie zgodnie z treĞcią Ustawy o ochronie danych osobowych z dn. 29.08.1997r. (Dz.U.133, poz.88) wyáącznie dla potrzeb marketingowych wydawnictwa.

projektowanie Tablica 3. Wymagane właściwości wełny mineralnej stosowanej do ociepleń stropodachów wg [5] Rodzaj zastosowania

Kod oznaczenia wyrobu część wspólna

charakterystyka techniczna

W dachach płaskich jako płyty wierzchnie i w ociepleniach jednowarstwowych

MW-EN 13162

-T4-CS(10)40-TR7,5 -PL(5)200-WS-DS(TH)-MU1

W dachach płaskich jako płyty podkładowe

MW-EN 13162

-T4-CS(10)40-TR1 -PL(5)50-WS-DS(TH)-MU1

Oznaczenia: T4 – klasa tolerancji grubości T4 (dopuszczalny niedomiar grubości –3% lub –3 mm, dopuszczalny nadmiar grubości +5% lub 5 mm); DS(TH) – stabilność wymiarowa w określonych warunkach temperatury i wilgotności względnej (23°C/90% lub 70°C/90%), co oznacza względne zmiany wymiarów liniowych w takich warunkach nie większe niż 1%; MU1 – kody wyrobów bez okładzin, można bez przeprowadzania badań uzupełnić informacją dotyczącą wartości współczynnika oporu dyfuzyjnego pary wodnej. Zgodnie z normą, można przyjąć jego wartość jako równą 1; WS – określona nasiąkliwość wodą przy krótkotrwałym częściowym zanurzeniu nie przekracza 1,0 kg/m2; CS(10)40 – wartość naprężenia ściskającego przy 10% odkształceniu względnym wynosi co najmniej 40 kPa; TR7,5 – wytrzymałość na rozciąganie prostopadle do powierzchni czołowych wynoszącą co najmniej 7,5 kPa; TR1 – wytrzymałość na rozciąganie prostopadle do powierzchni czołowych co najmniej 1 kPa; PL(5)50 – odporność wyrobu na obciążenia punktowe (siła ściskająca 50 N działająca na powierzchni 50 cm2 wywołuje odkształcenie 5 mm); PL(5)200 – odporność wyrobu na obciążenia punktowe (siłą ściskająca 200 N działająca na powierzchni 50 cm2 wywołuje odkształcenie 5 mm statycznych; minimalna grubość blachy powinna być większa niż 0,88 mm.

(2) paroizolacja W tym przypadku funkcje takiej warstwy może spełniać luźno rozłożona na podłożu warstwa paraizolacji, np. folia polietylenowa (PE) o grubości min. 0,25 mm.

(3) izolacja termiczna Mają tu zastosowanie płyty styropianowe typu EPS 100÷200 wg tabl. 2 i 3 oraz płyty z polistyrenu ekstrudowanego XPS 200÷700. W izolacji termicznej może być wykształcony spadek stropodachu, przy grubościach większych niż 240 mm należy stosować dwie warstwy izolacji termicznej, klejone wzajemnie pasmowo przy użyciu kleju bez rozpuszczalników, (np. klej poliuretanowy).

Przy pokryciach z tworzyw niebitumicznych izolacja termiczna układana jest luźno na podłożu, z przesunięciem między kolejnymi warstwami, bez odpowietrzenia.

(4) warstwa wyrównująca ciśnienie i rozdzielcza Stosuje się tkaninę z włókna szklanego o gramaturze 120 g/m2, z 8 cm zakładem, luźno ułożoną na izolacji termicznej, stanowiącą dodatkowo warstwę ogniochronną.

(5) pokrycie wodochronne – hydroizolacja Pokrycie jednowarstwowe, np. z miękkiego PCV z wkładką z włókna syntetycznego, o grubości 1,5 mm, luźno układane na izolacji termicznej, zakłady o szerokości 5 cm, łączone zgodnie z zaleceniami producenta.

Jeśli pokrycie nie jest dociążane od wierzchu warstwą balastową, to należy je mocować mechanicznie do podłoża w obszarze zakładów poszczególnych pasm pokrycia, przebijając na wylot wszystkie warstwy stropodachu, zgodnie z wymaganiami w tabl. 6.

Osłona pokrycia wodochronnego Jeżeli jest to możliwe ze względów konstrukcyjnych, hydroizolację chroni się ciężką warstwą ochronną w postaci płukanych, wolnych od gliny otoczaków o średnicy od 16 do 32 mm, grubość warstwy przynajmniej 5 cm. Warstwa ta pełni jednocześnie rolę balastu, chroniąc przed ssaniem wywołanym działaniem wiatru bezpośrednio na pokryciu, jako warstwa balastowa dla niezamocowanej mechanicznie powłoki z tworzywa sztucznego. Jeśli kamienie mają ostre krawędzie, należy pokrycie osłonić wcześniej tkaniną z tworzywa syntetycznego, ułożoną luźno na pokryciu

Materiały termoizolacyjne Obecnie najczęściej do ocieplania stropodachów wykorzystuje się styropian, polistyren ekstradowany XPS lub wełnę mineralną, ponieważ materiały te są najłatwiej dostępne, stosunkowo tanie i mają bardzo dobre właściwości termoizolacyjne.

Płyty styropianowe Norma PN-EN-13163 w załączniku C podaje klasyfikację wyrobów ze styropianu, dla których wymagana jest zdolność do przenoszenia obciążeń.

Klasyfikację styropianu pod względem przydatności wyrobu do określonego zastosowania podaje norma PN-B-20132.

Podział na typy i zalecaną gęstość pozorną z podaną tolerancją oraz informacje o prze-

Tablica 4. Minimalne grubości izolacji termicznej w stropodachach płaskich na blachach fałdowych Minimalna grubość termoizolacji w [cm] Rodzaj stropodachu

Izolacja termiczna na konstrukcji nośnej pod pokryciem dachowym – por. rys. 1

Materiał termoizolacyjny

Budynki standardowe U = 0,25 [W/(m2K)]

Budynki energooszczędne U = 0,15 [W/(m2K)]

płyty twarde z wełny mineralnej λ = 0,042 W/(mK)

16

26

płyty XPS 200 λ = 0,036 W/(mK)

14

23

płyty EPS 200 λ = 0,036 W/(mK)

14

23

styropian EPS 100 λ = 0,038 W/(mK)

15

25

Uwaga: W obliczeniach grubości izolacji termicznej uwzględniono 100 mm wysokość fałdów blachy trapezowej równoważną grubości warstwy powietrza między podsufitką z płyt gipsowo-kartonowych a termoizolacją.

40

Dachy Płaskie 1/2010

projektowanie

Rys. 2. Schemat fragmentu dachu ze strefami wiatrowymi

znaczeniu poszczególnych płyt styropianowych w stropodachach podano w tabl. 2.

Płyty z polistyrenu ekstrudowanego XPS Jednym z najlepszych materiałów obecnych na rynku budowlanym jest ekstrudowana pianka polistyrenowa, w skrócie XPS, zwana często styropianem ekstrudowanym. Dzięki doskonałym parametrom izolacyjności termicznej, odporności na działanie wilgoci, bardzo dużej wytrzymałości mechanicznej pianka XPS jest uważana za jeden z najbardziej skutecznych materiałów termoizolacyjnych.

Ze względu na odporność na działanie wilgoci oraz na swą wysoką wytrzymałość mechaniczną polistyren ekstrudowany może być stosowany jako ocieplania stropodachów płaskich o odwróconym układzie warstw, tarasów, parkingów dachowych, stropodachów z roślinnością.

Czym różni się ekstrudowana pianka polistyrenowa XPS od zwykłego styropianu? Oba materiały mają podobny skład chemiczny, jednakże wytwarzane są w różnych procesach produkcyjnych. Wynikiem tego jest ich odmienna budowa fizyczna, a w konsekwencji lepsza izolacyjność termiczna, większa wytrzymałość oraz większa odporność na wilgoć polistyrenów ekstrudownaych.

Ze względu na stosowanie płyt XPS m.in. w dachach czy dachach użytkowych (nad podziemnymi parkingami, garażami itp.), gdzie materiał ten poddawany jest dużym obciążeniom, podstawowym parametrem technicznym płyt jest

wytrzymałość na ściskanie. Dla płyt z ekstrudowanej pianki polistyrenowej XPS wytrzymałość na ściskanie wynosi od 200 do 700 kPa (dla gęstości objętościowej 28–38 kg/m3). Płyty XPS jak większość materiałów z tworzyw sztucznych poddane działaniu obciążeń długotrwałych wykazują przyrost odkształceń, dlatego dla poszczególnych produktów oznacza się wielkość pełzania przy ściskaniu, który determinuje poziom naprężeń dopuszczalnych w zakresie 80–250 kPa. Płyty z ekstrudowanej pianki polistyrenowej XPS charakteryzują się niskim współczynnikiem przewodzenia ciepła. W zależności od technologii produkcji, do spieniania produktów używane są różnego typu gazy – dwutlenek węgla lub gazy z grupy HFC. Gaz używany do spieniania i szybkość, z jaką dyfunduje on z komórek wpływają na współczynnik przewodności cieplnej λ produktów XPS. Struktura styropianu ekstrudowanego sprawia że przewodność cieplna wykazana w badaniach wynosi ok. 0,026 – 0,028 [W/(mK)].

Obliczeniowa przewodność cieplna zalecana przez producentów może być przyjmowana w zakresie 0,032–0,035 [W/(mK)].

Płyty z polistyrenu ekstrudowanego mogą być stosowane w przedziale temperatury dopuszczalnej (od -50°C do +75°C). Jeżeli poddane są działaniu temperatury wyższej, mogą tracić swoje właściwości fizyczne.

Tworzywo polistyrenowe XPS jest odporne na działanie wilgoci dzięki zamkniętokomórkowej strukturze. Sprawia ona, że nasiąkliwość płyt XPS w bezpośrednim kontakcie z wodą jest bardzo niska. Przy długotrwałym, całkowitym zanurzeniu w wodzie, uzyskuje się nasiąkliwość 0,5–0,7% objętości. Przy badaniu nasiąkliwości poprzez długotrwałą dyfuzję pary wodnej przez produkt, uzyskuje się dla płyt XPS wyniki nasiąkliwości na poziomie 0,5–1,5 % w zależności od grubości płyt. Zgodnie z PN EN 12524 współczynnik oporu dyfuzyjnego μ polistyrenu ekstrudowanego XPS niezależnie od warunków użytkowania wynosi 150.

Wełna mineralna W stropodachach płaskich mają zastosowanie płyty twarde z wełny mineralnej o masie objętościowej przekraczającej 110 kg/m3.

Rys. 3. Przekrój pionowy stropodachu z izolacją termiczną zabezpieczoną płytami z płyt wiórowo-cementowych w celu podwyższenia odporności ogniowej

Tablica 5. Klejenie i mocowanie mechaniczne do podłoża warstwy pokrycia w stropodachu płaskim wg [1], por. rys. 2 Rodzaj stropodachu

Stropodach bez użytkowego obciążenia zewnętrznego

Rodzaj zamocowania

Rodzaj strefy Strefa wewnętrzna

Strefa brzegowa

Strefa narożna

klejenie na gorąco

10% powierzchni

20% powierzchni

40% powierzchni

klejenie na zimno

2 paski na m

3 paski na m

4 paski na m2

przybijanie: odstępy miedzy rzędami odstępy między gwoździami

90 cm 10 cm

30 cm 10 cm

30 cm 5 cm

elementy mocujące

3 szt./m2

6 szt./m2

9 szt./m2

41

Dachy Płaskie 1/2010

2

2

projektowanie 300 × 300 mm. Na górnej powierzchni blachy trapezowej są one wzmacniane blachą stalową ocynkowaną > 600 x 600 mm, d > 1,25 jak na rys. 5. Większe otwory, np. na kopuły doświetlające, są również wzmacniane na obrzeżach blachą stalową, zgodnie z wymaganiami statycznymi i rozmiarami otworu. Krawędzie blachy trapezowej, które nie są podparte elementami konstrukcyjnymi, wzmacniane są również usztywnieniami brzegowymi z blachy ocynkowanej (por. rys. 4).

Rys. 4. Przekrój pionowy przez styk stropodachu i ściany zewnętrznej z płyty warstwowej wg [1].

Oznaczenia: 1 – obróbka attyki z ocynkowanej blachy stalowej, 2 – uszczelka samoprzylepna z miękkiej pianki na bazie tworzyw sztucznych, dobrana wymiarem tak, aby po wciśnięciu w szczelinę stanowiła dobre uszczelnienie dla wody deszczowej, 3 – wewnętrzna obróbka attyki ze stalowej blachy ocynkowanej, pokrycie z PCV wysoko wywinięte na blachę i przyklejone do niej na dole, 4 – blacha powlekana PCV, służąca do zgrzania pokrycia, mocowana do drewnianych kantówek (liniowe mocowanie pokrycia), 5 – impregnowane kantówki, mocowane do warstwy konstrukcyjnej, 6 – ścienna płyta warstwowa z dwóch warstw powlekanej blachy stalowej i spienionej wewnątrz izolacji termicznej, 7 – uszczelka samoprzylepna z miękkiej pianki na bazie tworzyw sztucznych, dobrana wymiarem tak, aby po wciśnięciu w szczelinę stanowiła dobre uszczelnienie dla wody deszczowej i barierę dla powietrza wnikającego pod obróbkę, 8 – krawędziowe usztywnienie blachy trapezowej blachą ocynkowaną W tabl.4 przedstawiono kody oznaczeń wełny mineralnej zgodnie z PN-EN 13162:2002 odpowiadające wyrobom termoizolacyjnym odpowiednio do ich zastosowania.

Aktualne wymagania izolacyjności cieplnej stropodachów W aktualnym rozporządzeniu ministra infrastruktury z 6 listopada 2008 (Dz.U. 208 nr 201, poz.

1238) w sprawie warunków technicznych, jakim powinny podlegać budynki i ich usytuowanie maksymalne wartości współczynników przenikania ciepła U dla stropodachów w porównaniu z poprzednimi wymaganiami zostały zaostrzone do wartości U = 0,25 [W/(m2K)]. Wartość ta dotyczy budynków nowowznoszonych tzw. standardowych. Dla porównania dla budynków energooszczędnych wartość współczynnika przenikania ciepła U dla stropodachu powinna wynosić min. 0,15 [W/(m2K)]. Obliczenia minimalnych grubości izolacji termicznych przeprowadzono zgodnie z [2]. W tablicy 5 pokazano

minimalne grubości termoizolacji dla różnych rodzajów płyt termoizolacyjnych dla uwarstwienia stropodachu jak na rys. 1.

Zasady projektowania i wykonywania stropodachów Nachylenie i odwodnienie dachu W stropodachach, w których zastosowano blachę trapezową, spadek uzyskuje się poprzez nachylenie warstwy konstrukcyjnej w kierunku wpustu. Ze względu na wiotkość tych konstrukcji (podatność na ugięcia od obciążeń pionowych), minimalny spadek pokrycia wodochronnego, gwarantujący skuteczne odwodnienie, powinien być większy o 2% niż ten wymagany dla sztywnych konstrukcji.

Wpusty dachowe należy umieszczać w najniższych punktach dachu i mocować mechanicznie do warstwy konstrukcyjnej (por. rys. 5).

Miejsca przebić stropodachu, obrzeża itp.

Otwory na wpusty dachowe powinny mieć średnicę nie większą niż 300 mm lub wymiary

42

Dachy Płaskie 1/2010

Ochrona przed dyfuzją pary wodnej z wnętrza budynku W stropodachach, w których stosowana jest jako konstrukcja wsporcza blacha trapezowa, a na niej znajduje się izolacja termiczna, paroizolacja w przeciętnych warunkach klimatycznych nie jest potrzebna. Jednak przy wilgotności względnej powietrza powyżej 60% paroizolacja powinna być już zastosowana.

W praktyce, ze względu na niemożliwe do przewidzenia zmiany wilgotności eksploatacyjnej w pomieszczeniu, w stropodachach na blasze trapezowej powinno się z zasady stosować paroizolację.

Pokrycie z tworzywa sztucznego W tym przypadku wszystkie warstwy stropodachu, układane na blasze trapezowej w trakcie jednej operacji, są mocowane do podłoża przy użyciu specjalnych łączników mechanicznych rys. 1. Każda płyta materiału izolacji termicznej musi być przy tym zamocowana przynajmniej w dwóch miejscach.

Ochrona przed wiatrem Mocowanie pokrycia dachowego powinno być wykonywane zgodnie z wymaganiami podanymi w tablicy 5. Krawędzie stropodachów z warstwami mocowanymi mechanicznie do podłoża, lub z warstwami balastowymi, należy szczelnie zamknąć. Dzięki temu uniemożliwia się podnoszenie pokrycia na skutek jednoczesnego parcia i ssania wiatru (porównaj rys. 4.)

Na rys. 2 przedstawiono schemat powierzchni fragmentu dachu ze strefami wiatrowymi.

Zabezpieczenie stropodachu przed działaniem wiatru, szczególnie przed podnoszeniem pokrycia na skutek ssania wywieranego przez wiatr, jest realizowane przez: z dociążenie pokrycia (żwir ochronny, nawierzchnie dla ruchu pieszego lub kołowego, ziemia dla roślin), z klejenie do podłoża i/lub z mocowanie mechaniczne.

Dla budynków o wysokości do 20 m zamiast indywidualnych obliczeń normowych, można sformułować przybliżone zasady praktyczne

projektowanie mocowania pokrycia stropodachu. W tabl. 6 na podstawie podziału powierzchni stropodachu wg zasad przedstawionych na rys. 2 podano rodzaje zamocowania pokrycia.

W przypadku pokryć klejonych do podłoża, warstwa do której klejone jest pokrycie (np. warstwa odpowietrzająca, izolacja termiczna) musi być tak zamocowana do warstwy konstrukcyjnej, aby w pełni i bez uszkodzeń przenieść obciążenia wywołane ssaniem wiatru.

Przy mocowaniu mechanicznym pokrycia, warstwy pośrednie stropodachu są jednocześnie zamocowane do warstwy nośnej. Do mocowania powinny być stosowane, zalecane zwykle przez producenta pokrycia, łączniki stanowiące spójny system z pokryciem dachowym i objęte odpowiednią normą lub aprobatą techniczną.

Obrzeża stropodachu i połączenia z przyległymi ścianami Ze względu na możliwe przemieszczenia, wszystkie połączenia tego typu powinny być wykonywane jako przesuwne. Dla przeniesienia poziomych sił, warstwa pokrycia powinna być w tym obszarze zamocowana do konstrukcji na wylot poprzez wszystkie inne warstwy (zamocowanie liniowe – rys. 4).

Wytrzymałość izolacji termicznej na ściskanie Izolacja termiczna, podparta tylko na szczytach trapezów blachy, musi bezpiecznie przenosić obciążenia pochodzące od ludzi poruszających się po powierzchni stropodachu. Z tego względu grubości styropianowej izolacji termicznej nie powinny być mniejsze niż podane w tab. 6.

Odporność ogniowa Stropodachy konstruowane przy użyciu blachy trapezowej i izolacji termicznej ze styropianu można oceniać jako odporne na rozprzestrzenianie ognia, jeśli pokryte są jednowarstwowym pokryciem z tworzywa sztucznego o wymaganych właściwościach i dodatkowo warstwą ochronną z tkaniny szklanej o gramaturze 120 g/m2 lub jeśli pokrycie jest dowolne, ale osłonięte dodatkowo warstwą żwiru 16/32 mm i grubości powyżej 5 cm.

Takie stropodachy nie mają jednak żadnej sklasyfikowanej odporności ogniowej. Jeśli taka odporność jest wymagana, należy konstrukcję nośną osłonić: z od spodu odpowiednią okładziną ognioodporną, z od góry warstwą żwiru o grubości powyżej 5 cm.

Rys. 5. Szczegół wpustu dachowego w przekroju pionowym wg [1]. Oznaczenia: 1 – izolowany termicznie wpust dachowy, przykręcony do blachy trapezowej, kołnierz uszczelniający wpustu jest zgrzany z warstwą paroizolacji, 2 – gumowa, okrągła uszczelka zapobiegającą cofaniu się spływającej do wpustu wody, 3 – nasadka z kołnierzem uszczelniającym z PCV, pokrycie zgrzane z kołnierzem, 4 – kosz wpustu z tworzywa sztucznego, 5 – wzmocnienie blachy trapezowej płaską blachą ocynkowaną 600 x 600 mm

W lekkich konstrukcjach dachów przemysłowych, ich odporność ogniową można poprawiać poprzez zastosowanie: z płyt styropianowych osłoniętych od dołu np. warstwą supremy, por. rys. 3 z paroizolacji o właściwościach ogniochronnych, z warstwy żwiru ∅ >16/32 mm i grubości powyżej 5 cm, jeśli pozwala na to konstrukcja nośna stropodachu.

Na rys. 3 przedstawiono stropodach z izolacją termiczną ze styropianu z warstwą spodnią wykonaną z płyt suprema ze względów przeciwpożarowych.

2. PN-EN ISO 6946:2008 Komponenty budowlane i elementy budynku. Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła. Metoda obliczania.

3. PN-B-20132:2002 Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie. Płyty styropianowe (EPS). Zasady stosowania.

4. PN-EN-13163:2002 Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie. Wyroby ze styropianu (EPS) produkowane fabrycznie. Specyfikacja.

5. PN-EN-13162:2002 Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie. Wyroby z wełny mineralnej (MW).

Specyfikacja

Podsumowanie W opracowaniu zwrócono szczególną uwagę na materiały pokryciowe oraz na materiały termoizolacyjne, które mają zastosowanie w stropodachach płaskich o dużych powierzchniach. Tylko właściwy dobór rodzaju materiału jak również właściwa kolejność warstw decyduje o jakości i trwałości stropodachu. Istotne są również szczegóły i detale wykonawcze, jak również zgodność rozwiązań z odpowiednimi normami i wytycznymi producenta dotyczącymi pokryć z tworzyw sztucznych.

Literatura 1. Izolacje styropianowe w budownictwie. Poradnik dla projektantów. Termo-Organika Kraków 2005.

43

Dachy Płaskie 1/2010

dr inż. Czesław Byrdy dr inż. Aleksander Byrdy Politechnika Krakowska

narzędzia

Zgrzewanie gorącym powietrzem Posługiwanie się zgrzewarkami na gorące powietrze to chleb powszedni dla dekarzy, zwłaszcza tych pracujących na dachach płaskich. Tym ważniejsza jest więc umiejętność prawidłowej obsługi takich urządzeń.

P

owłoki hydroizolacyjne są sprzedawane w pasmach szerokości ok. 2,5 m. Aby utworzyć z nich szczelne pokrycie, należy je ze sobą połączyć. Jedną z możliwości łączenia jest zgrzewanie gorącym powietrzem.

Wykonuje się je zgrzewarkami ręcznymi lub automatami samojezdnymi.

Ogólnie rzecz biorąc, zgrzewarki na gorące powietrze można podzielić na urządzenia ręczne i automaty.

Manualnie lub automatycznie Zgrzewarek ręcznych używa się do prac na mniejszych połaciach, do łączenia szwów i wykańczania detali jak narożniki czy połączenia z odpływami i świetlikami, a także do napraw.

Praca z ręczną zgrzewarką jest pracochłonna, a jakość połączeń w dużym stopniu zależy od umiejętności i zręczności pracownika.

O wiele bardziej oszczędną pod względem czasowym i dokładności wykonania zgrzewu jest praca automatem samojezdnym.

Jakość zgrzewów wykonana automatem jest dużo lepsza od tych wykonanych ręcznie ze względu na to, że posiada on stały docisk (waga urządzenia), stałą prędkość regulowaną elektronicznie w czasie jazdy oraz regulację wydatku powietrza.

Parametry te dają możliwość ustawienia optymalnych warunków pracy. Automatów używa się do łączenia długich szwów na większych obiektach. W zależności od zapotrzebowania, można je nabyć w różnych wersjach.

Gorącym powietrzem można zgrzewać wszystkie termoplastyczne hydroizolacje dachowe: ECB (kopolimer etylenu i bitumu), PVC, EVA (terpolimer etylenu i octanu winylu), TPE (elastomery termoplastyczne), FPO (kombinacja elastycznych poliolefin) i w niektórych wypadkach także bitum.

Trzy decydujące parametry Powstanie trwałego i szczelnego szwu zgrzanego gorącym powietrzem zawsze zależy od trzech zasadniczych parametrów:

Rolka dociska do siebie splastyfikowane odcinki materiału hydroizolacyjnego

44

– temperatury zgrzewania, – prędkości zgrzewania, – siły docisku.

Przybliżone wartości tych parametrów podają producenci zgrzewarek lub materiałów hydroizolacyjnych. Te trzy wielkości same zależą od warunków panujących w miejscu pracy, czyli temperatury zewnętrznej, wiatru, wilgotności powietrza, struktury podłoża itd., a także od rodzaju materiału i jego grubości. Z tego też powodu przed przystąpieniem do właściwego zgrzewania należy przeprowadzić próbę na kawałku materiału.

Poprawność dobrania ustawień można sprawdzić przeprowadzając mechaniczny test zrywania. Ponieważ większość dachowych automatów zgrzewających posiada jednostronny system dociskowy, to podłoże musi mieć taką twardość, żeby możliwe było powstanie odpowiedniego oporu. Oznacza to, że podłoże musi być odpowiednio gładkie i wytrzymałe. Jeśli jest ono zbyt miękkie lub nierówne, można tu użyć automatów z podwójnym systemem dociskowym, które mogą pracować niezależenie od rodzaju podłoża (jednak tylko przy zgrzewaniu powłok układanych luzem).

Uwaga: wysoka temperatura Przy zgrzewaniu termoplastycznych tworzyw sztucznych gorącym powietrzem powstaje

Mniejsze automaty również są w stanie wytworzyć zgrzewy szerokości 40 mm

Dachy Płaskie 1/2010

narzędzia temperatura od 300 do 700°C, w zależności od materiału. Gorące powietrze przy pomocy dyszy wprowadzane jest między założoną na siebie folię powodując jej uplastycznienie i pod wpływem siły docisku jej zgrzanie. Siła dociskająca powinna być taka sama na całej długości połączenia.

Przy zgrzewaniu narzędziem ręcznym docisk wytwarza silikonowa rolka, prowadzona ręcznie, w kierunku zgrzewania (np. dla ECB) lub pod kątem 45° (dla PVC). Prędkość zgrzewania jest kontrolowana przez wybrzuszenie, którego wysokość nie powinna być większa niż połowa grubości zgrzewanego materiału.

Automaty zgrzewające posiadają zintegrowaną rolkę dociskającą oraz rolkę dodatkowo dociskającą gotowy zgrzew. Oznaką prawidłowego wykonania połączenia jest mała wypływka spod zakładu.

Minimalna szerokość zgrzewu dla dachowych materiałów termoplastycznych wynosi 20 mm.

Zaleca się zgrzewanie przy użyciu ddyszy czerokości 40 mm, co zapewni minimalną szerokość połączenia w każdym miejscu.

Błędy wykonawcze Gdy wykonawca źle dobierze wspomniane wcześniej trzy podstawowe parametry (temperatura zgrzewania, prędkość i siła docisku), pojawią się typowe błędy: z Zbyt wysoka temperatura Wybranie zbyt wysokiej temperatury może w najgorszym przypadku spowodować perforację i spalenie się hydroizolacji. W konsekwencji ucierpieć może również materiał znajdujący się pod powłoką, np. termoizolacja. z Zbyt niska temperatura Gdy temperatura jest zbyt niska, nie dojdzie do plastyfikacji materiału lub też będzie ona niedostateczna – nie powstanie prawidłowy zgrzew. z Zbyt duża siła docisku W najgorszym razie materiał znajdujący się pod zgrzewaną powłoką zostanie rozgnieciony lub stopione tworzywo zostanie zbyt dale-

Ten automat zgrzewający został przystosowany do zgrzewania pap bitumicznych

ko wypchnięte poza zakład, a pozostała jego ilość będzie niewystarczająca do powstania optymalnego połączenia. z Zbyt wysoka prędkość zgrzewania Nieprawidłowe dobranie prędkości zgrzewania również ma wpływ na jakość zgrzewu.

Gdy jest ona zbyt duża, materiał nie ulegnie odpowiedniej plastyfikacji, gdyż nie zostanie wystarczająco podgrzany. z Zbyt niska prędkość zgrzewania Zbyt wolne przesuwanie automatu, zwłaszcza w połączeniu ze zbyt wysoką temperaturą może spowodować uszkodzenie hydroizolacji, a nawet materiału znajdującego się pod nią.

Serwis przedłuża żywotność Regularne serwisowanie urządzeń znacznie przedłuża ich żywotność i zapewnia stałą dobrą jakość połączeń. Generalnie przed przystąpieniem do pracy w zgrzewarkach należy kontrolować, czy filtr powietrza jest czysty i przepuszczalny. W razie potrzeby można go wyczyścić zwykłym pędzlem. Gdy filtr jest zatkany, zgrzewarka nie będzie mogła pobrać odpowiednich ilości powietrza. Efektem może byc np. niedokładnie zgrzane połączenie lub przepalony element grzejny w zgrzewarce.

Naprawa uszkodzonego miejsca zgrzewarką ręczną

Podobny negatywny wpływ na efekt pracy ma uszkodzona lub mocno zanieczyszczona dysza.

Brudne dysze czyści się przy pomocy mosiężnej szczotki drucianej. Sprawdzać należy także przewód zasilający, czy nie jest uszkodzony.

Przy korzystaniu z automatów zgrzewających zaleca się ponadto skontrolowanie ustawienia dyszy. Można je wyregulować wkrętakiem.

Silikonowa rolka dociskowa także nie powinna wykazywać śladów mechanicznych uszkodzeń.

Gdy jest ona popękana, ma ubytki, może nie wywierać odpowiedniego nacisku na zgrzewany materiał. Oczywiście same zgrzewarki również należy utrzymywać w czystości. Należy je oliwić lub smarować w odpowiednich miejscach i odpowiednich odstępach czasowych, a przede wszytkim pamiętać o czyszczeniu wlotów powietrza pędzlem lub odwodnionym i odolejonym spreżonym powietrzem.

Zgrzewarki powinno się przewozić w specjalnych skrzynkach, co chroni je przed mechanicznymi uszkodzeniami w transporcie.

Olivier Adrian Herz GmbH Artykuł ukazał się także w DDH

LV g j c ` ^ e g o n h i | e ^ Z c ^ V Y d E G D < G 6 B J ^ e Z c Z ^ c [ d g b V X _ Z d ` d g o n Ñ X ^ V X ] o c V _ Y o ^ Z X ^ Z EV ² h i l d c V l l l# Y V [ V # X d b # e a OVegVhoVbn Yd o\ dhoZc^V h^ Yd EGD<G6BJ

lll#YV[V#Xdb#ea

W^jgd5YV[V#Xdb#ea iZa# % +%% )- '- -* iZa# %,, )) '- +%%

Egd\gVb

LheVgX^Z l oV`gZh^Z YdgVYoilV ^ jh¨j\ de^c^dYVlXonX] YaV Égb Xo¨dc`dlh`^X]/

LheVgX^Z ^ edbdX goZXodocVlX l 96;6# Egd[Zh_dcVacV edbdX l egoneVY`j egdWaZb l ol^|oVcnX] o egdXZhZb WjYdlaVcnb egoZo heZX_Vac^Z jildgodcZ <gjen De^c^dYVlXoZ 96;6! Yo^V V_|XZ l oV`gZh^Z/ 9VX] E Vh`^0 DWjYdlV0 IZX]c^`V BdXdlV²0 EEDæ0 7=E#

lll#YV[V#Xdb#ea

produkty

Uchwyt dachowy

U

fot. Flender

fot. Flender

chwyt dachowy Flux®-Topp firmy Flender służy do montażu instalacji solarnych, paneli solarnych, elementów komunikacji dachowej, zamocowań zabezpieczających, urządzeń klimatyzujących itp.

Element został zaprojektowany do wykorzystania na dachach płaskich, krytych papami bitumicznymi lub membranami z tworzyw sztucznych.

Podstawę uchwytu przykręca się do konstrukcji

dachu, przy czym można ją dopasować do grubości termoizolacji. Uchwyt zostaje uszczelniony połączonym kołnierzem, który zapewnia szczelność miejsca przebicia przy hydroizolacji do 9 mm grubości.

Dzięki modułowej budowie uchwytu można używać albo do mocowania różnych urządzeń, albo jako zabezpieczenia antyupadkowego. Ewentualne obciążenia nie działają na powierzchnię dachu, lecz zostają przekazane do konstrukcji.

Uchwyt jest wykonany z wysokiej jakości stali szlachetnej. Powstawaniu mostków cieplnych w miejscach przejścia przez ocieplenie zapobiega płytka dociskowa z poliamidu.

Papy samoprzylepne

S

ystem hydroizolacyjny Daco firmy Börner to racjonalny, czysty i funkcjonalny system do krycia dachów płaskich i spadzistych. Można go stosować na dachach nowych i remontowanych, a zwłaszcza na budowlach, na których wykorzystanie tradycyjnych technik zgrzewania gorącym powietrzem lub klejenia gorącym lepikiem jest całkowicie niemożliwe lub dopuszczalne z istotnymi ograniczeniami.

W skład systemu wchodzą: − Daco KSD lub Daco-KSD-N – samoprzylepne paroizolacje, do stosowania na niewentylowanych dachach warstwowych, zwłaszcza na podłożu z blach trapezowych lub na deskowaniach drewnianych. Specjalny laminat na górnej powierzchni sprzyja powstaniu trwałego połączenia z termoizolacją klejoną lepikiem lub klejem poliuretanowym,

− Daco-KSU – samoprzylepna papa polimeryzowana jako spodnia warstwa pokrycia.

Papa nadaje się zwłaszcza do układania na podłożach wrażliwych na wysokie temperatury (np. strefy połączeń, kołnierze świetlików) i na ocieplenie z twardych pianek,

48

Dachy Płaskie 1/2010

− Daco-KSO – papa polimeryzowana jako wierzchni warstwa samoprzylepnej wielowarstwowej hydroizolacji dachowej. Oczywiście można ją także stosować w połączeniu z papami termozgrzewalnymi.

PRZEWODNIK BRANŻOWY DLA

P R O J E K TA N T Ó W

Dachy bitumiczne

I

DEKARZY

Urządzenia zgrzewające Bauder Polska Sp. z o.o. ul. Kutrzeby 16G/141 61-719 Poznań tel. 0-61/88 57 900 fax 0-61/8207 201 email: info@bauder.pl http://www.bauder.pl

HEISSLUFTTECHNIK FLOCKE SP. Z O.O. Autoryzowany dystrybutor i serwis Leister ul. Kościuszki 173 40-524 Katowice tel: 32 209 12 02 fax: 32 209 12 06 ZGRZEWARKI DACHOWE email: info@heisslufttechnik.pl www.heisslufttechnik.pl

Swisspor Polska Biuro Zarządu ul. Śląska 17 81-319 Gdynia tel. 0-58/668 57 65 fax 0-58/624 88 91 www.swisspor.pl

Herz Polska Sp. z o.o.

Producent urządzeń do zgrzewania tworzyw sztucznych ul. Wiertnicza 110 02-952 Warszawa email: herz@herz-polska.pl www.herz-polska.pl www.herz-gmbh.com

Mebrany z tworzyw sztucznych

P.P.H.U. KOMA Sp. z o.o.

Producent palników dekarskich ul. Kukułcza1, Wilkanowo 66-008 Świdnica Tel. 068 327 33 07 Fax. 068 329 91 13 koma@koma.zgora.pl sprzedaz@koma.zgora.pl www.koma.zgora.pl

GCL Sp.z o.o. ul. Zwycięzców 8/1 03-941 Warszawa tel. 0-22/616 41 70 www.gcl.com.pl Melle Polska Sp. z o.o. ul. Radzikowskiego 5 31-305 Kraków tel. 0-12/636 55 16 www.melle.com.pl Arco System Sp.z o.o. ul. Unii Europejskiej 10 32-600 Oświęcim tel. 0-33/876 28 67 www.arco-system.pl Tricosal Polska Sp.z o.o ul. 73 Pułku Piechoty 1 40-467 Katowice tel. 0-32/603 70 30 fax 0-32/ 603 70 31

Systemy bezpieczeństwa

Wykonawcy EMIL Jurek Czyrkiewicz Spólka Komandytowa ul. Gdańska 13a 83-207 Kokoszkowy tel. 0-58/651 32 97 email: jurekemil@pro.onet.pl www.emil.com.pl JARBUD RES 43-155 BIERUŃ, ul. Jedwabna 1 tel./fax 0-32/326 91 76 kom. 601 47 26 93 email: res@jarbud-res.com.pl www.jarbud-res.com.pl

Kee Safety ul. Łąkowa 5; Ustanów 05-540 Zalesie Górne www.keesafety.com

KARYA Sp. z o.o. ul. Abramowicka 4 20-442 Lublin tel. 0-81/745 35 41 fax 0-81/745 35 42 email: office@karya.pl www.karya.pl

Protekt ul. Starorudzka 9 93-403 Łódż tel. 0-42/680 20 83 fax 0-42/680 20 93

PLENERIA s.c.

Dariusz Malinowski, Jakub Stanowski ul. Dąbrowiecka 27b 03-932 Warszawa tel. 0-48/22 617 66 28 fax 0-48/22 617 66 14 email: info@pleneria.pl www.pleneria.pl

Świetliki, klapy wentylacyjne Mercor SA ul. Grzegorza z Sanoka 2 80-408 Gdańsk tel. 0-58/341 42 45 fax 0-58/341 39 85 email: mercor@mercor.com.pl www.mercor.com.pl

Mocowania SFSintec Sp. z o.o. ul. Torowa 6 PL-61-315 Poznan tel. 0-61/660 49 00 fax 0-61/660 49 10 email: pl.poznan@sfsintec.biz www.sfsintec.biz/pl

PRO-MA SERWIS Marek Kostka ul. Ks. Damrota 9A/1 41-800 Zabrze tel./fax. 0-32/276 47 05 email: marek@pro-ma-serwis.pl www.pro-ma-serwis.pl TERMO-DEK Spółka Jawna Roman Bartczak, Andrzej Markowski ul. Sytkowska 43 60-413 Poznań tel. 0-61/ 848 98 98 fax 061/ 848 99 95 email: biuro@termodek.pl www.termodek.pl

zapowiedzi

W następnym numerze: Przegląd i ocena konstrukcji dachu przed przystąpieniem do robót Wykonywanie nowych pokryć na dachach istniejących wymaga oceny zarówno podłoża, na którym układane będzie pokrycie, jak i oceny konstrukcji dachu. W artykule przedstawione zostaną propozycje procedury przeglądu konstrukcji dachu przed przystąpieniem do robót oraz przed podpisaniem umowy. Zaprezentowane zostaną przypadki dachów, których konstrukcja wymagała wzmocnienia, co miało wpływ na termin przystąpienia do robót dekarskich i ich zakres.

fot. Mercor

Zasady rozmieszczania klap dymowych Klapy dymowe są jednym z elementów składowych grawitacyjnej instalacji wentylacji pożarowej służących do usuwania dymu i ciepła z budynku w przypadku wystąpienia pożaru. Celem jej stosowania jest zapewnienie bezpiecznych warunków ewakuacji osób przebywających w budynku oraz bezpieczeństwa konstrukcji. Jednym z czynników mających wpływ na skuteczność działania tego systemu jest właściwe rozmieszczenie klap dymowych w połaci dachu.

Jednowarstwowe hydroizolacje dachowe: bitumiczne i/czy z tworzyw sztucznych?

Jednowarstwowe hydroizolacje powinno się stosować w miejscach, gdzie zapewnione jest szybkie spływanie wody. Tam natomiast, gdzie odpływ jest ograniczony, jak np. w koszach, przy zakończeniach i połączeniach wystawionych na wpływy pogodowe, w miejscach narażonych na podwyższone obciążenia – należy jednak skłaniać się ku pokryciom dwuwarstwowym.

Jeśli jednak jednowarstwowe, to jakie: z papy czy membrany?

50

Dachy Płaskie 1/2010

Firmy

wspĂłĹ&#x201A;pracujÄ&#x2026;ce z kwartalnikiem

BIAL-MET

Dachy PĹ&#x201A;askie

ul.KoĹ&#x201A;ychawa 78 21-500 BiaĹ&#x201A;a Podlaska

tel. /83/344 33 49

bial-met@dei.pl www.bialmet.pl

OddziaĹ&#x201A;y PrzedsiÄ&#x2122;biorstwo Handlowe DEK-POL Sp. z o.o.

ul. Sytkowska 43, 60-413 PoznaĹ&#x201E;

tel. /61/848 96 90 tel. /61/841 72 02 fax /61/848 96 91

doradca@dek-pol.com.pl www.dek-pol.com.pl

OddziaĹ&#x201A;y KrakĂłw Katowice Kielce

ul. Radzikowskiego 5 31-305 KrakĂłw

tel. /12/636 55 16 fax /12/636 55 31

mellekrakow@melle.com.pl www.melle.com.pl

ul. RoĹşdzieĹ&#x201E;skiego 190 b 40-203 Katowice

tel. /12/636 55 16 fax /12/636 55 31

mellekatowice@melle.com.pl www.melle.com.pl

ul. 1-go Maja 191 25-655 Kielce

tel. /41/366 17 31 fax /41/345 39 00

mellekielce@melle.com.pl www.melle.com.pl

PRENUMERATA 2010

dachy PĹ ASKIE

dachy PĹ ASKIE

#%.! : 7 49- 6!4

,)0)%#

.5-%2 )33.

dachy PĹ ASKIE

$ACH W KOLORACH

OddziaĹ&#x201A;y

4O NOWY KWARTALNIK NA POLSKIM RYNKU CZASOPISM FACHOWYCH

$ACHY ZIELONE r UWAGI O PROJEKTOWANIU I REALIZACJI

:AKÂ?AD KOMBINOWANY

$ACHY NA BLACHACH TRAPEZOWYCH

#%.! : 7 49- 6!4

0!l$:)%2.)+

.5-%2 )33.

4UTAJ ZNAJDZIESZ INFORMACJE O NOWOCZESNYCH TECHNOLOGIACH WYKONAWCZYCH

Â&#x201E; ROZWIÂ&#x2013;ZANIACH PROJEKTOWYCH

Â&#x201E; MATERIAÂ?ACH

Â&#x201E; NARZĂ&#x2021;DZIACH STOSOWANYCH NA DACHACH PÂ?ASKICH Â&#x201E;

BiaĹ&#x201A;ystok

ul. Marczukowska 2A 15-724 BiaĹ&#x201A;ystok

tel. /85/664 38 06 do 07 fax /85/664 38 08

bialystok@wkt.pl www.wkt.pl

Bielsko BiaĹ&#x201A;a

ul. Czerwona 18, 43-300 Bielsko-BiaĹ&#x201A;a

tel. /33/499 89 88 do 89 fax /33/812 44 77

bielsko-biala@wkt.pl www.wkt.pl

ul. PrzemysĹ&#x201A;owa 8 85-758 Bydgoszcz

tel. /52/348 97 68 do 69 fax /52/348 96 19

bydgoszcz@wkt.pl www.wkt.pl

ul. JagielloĹ&#x201E;ska 85/87 42-200 CzÄ&#x2122;stochowa

tel. /34/366 16 60 fax /34/363 42 27

czestochowa@wkt.pl www.wkt.pl

GdaĹ&#x201E;sk

ul. MiaĹ&#x201A;ki Szlak 27 80-717 GdaĹ&#x201E;sk

tel. /58/305 23 07 do 08 fax /58/301 59 22

gdansk@wkt.pl www.wkt.pl

Gdynia

ul. Hutnicza 53 81-061 Gdynia

tel. /58/662 40 77 do 79 fax /58/662 48 90

gdynia@wkt.pl www.wkt.pl

Gdynia TI

ul. Hutnicza 53 81-061 Gdynia

tel. /58/662 48 96 fax /58/662 48 90

gdynia-ti@wkt.pl www.wkt.pl

Gliwice

ul. OkrÄ&#x2122;Ĺźna 22 44-100 Gliwice

tel. /32/330 60 90 do 91 fax /32/330 60 92

gliwice@wkt.pl www.wkt.pl

ul. WaryĹ&#x201E;skiego 84 86-300 GrudziÄ&#x2026;dz

tel. /56/462 29 97 fax /56/461 08 92

grudziadz@wkt.pl www.wkt.pl

ul. WrocĹ&#x201A;awska 70 58-506 Jelenia GĂłra

tel. /75/752 20 49 fax /75/752 17 86

jelenia@wkt.pl www.wkt.pl

ul. RoĹşdzieĹ&#x201E;skiego 190B 40-203 Katowice

tel. /32/203 66 25 fax /32/350 06 80

katowice@wkt.pl www.wkt.pl

ul. Krakowska 87 40-391 Katowice

tel. /32/775 91 20 fax /32/353 03 63

katowice-ti@wkt.pl www.wkt.pl

ul. DĹ&#x201A;uga 28 25-650 Kielce

tel. /41/345 53 94, /41/345 53 54 fax /41/345 53 96

kielce@wkt.pl www.wkt.pl

KrakĂłw

ul. ObroĹ&#x201E;cĂłw Modlina 9 30-833 KrakĂłw

tel. /12/650 23 71 do 78 fax /12/653 62 80

krakow@wkt.pl www.wkt.pl

Legnica

ul. PoznaĹ&#x201E;ska 29G 59-220 Legnica

tel. /76/862 08 35 do 36 fax /76/852 38 23

legnica@wkt.pl www.wkt.pl

Ĺ ĂłdĹş

ul. Elektronowa 4 94-103 Ĺ ĂłdĹş

tel. /42/683 01 38 fax /42/683 01 39

lodz@wkt.pl www.wkt.pl

ul. J. Cygana 5 45-131 Opole

tel. /77/402 13 60 do 67 fax /77/453 02 09

opole@wkt.pl www.wkt.pl

PoznaĹ&#x201E;

ul. Obornicka 263 60-650 PoznaĹ&#x201E;

tel. /61/842 58 27 do 29 fax /61/822 19 93

poznan@wkt.pl www.wkt.pl

PoznaĹ&#x201E; TI

ul. Obornicka 263 60-650 PoznaĹ&#x201E;

tel. /61/667 33 46, /61/667 33 43, /61/667 33 40 fax /61/842 58 29

poznan-it@wkt.pl www.wkt.pl

Kod â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś.â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś Miasto â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś...â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś...........â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś

ul. Jankowicka 9 44-201 Rybnik

tel. /32/422 27 20, /32/422 22 72 fax /32/422 23 50

rybnik@wkt.pl www.wkt.pl

NIP â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś.â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś.â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś................

RzeszĂłw

ul. PrzemysĹ&#x201A;owa 11, 35-105 RzeszĂłw

tel. /17/859 07 41 fax /17/864 21 29

rzeszow@wkt.pl www.wkt.pl

Szczecin

Warzymice 45 72-005 PrzecĹ&#x201A;aw

tel. /91/810 92 70 do 78 fax 91/810 92 75

szczecin@wkt.pl

ul. Polna 65 87-100 ToruĹ&#x201E;

tel. /56/653 99 50 do 53 fax /56/653 99 54

torun@wkt.pl www.wkt.pl

Warszawa

ul. Przyokopowa 5/7 01-208 Warszawa

tel. /22/631 17 97 fax /22/631 96 79

warszawa@wkt.pl www.wkt.pl

Warszawa TI

ul. Przyokopowa 5/7 01-208 Warszawa

tel. /22/631 96 97 fax /22/631 96 98

warszawa-ti@wkt.pl www.wkt.pl

ul. Krakowska 141-155 50-428 WrocĹ&#x201A;aw

tel. /71/341 69 27, /71/341 69 47 fax /71/343 24 05

wroclaw@wkt.pl www.wkt.pl

Bydgoszcz CzÄ&#x2122;stochowa

GrudziÄ&#x2026;dz Jelenia-GĂłra Katowice Katowice TI Kielce

Opole

Rybnik

ToruĹ&#x201E;

WrocĹ&#x201A;aw

Tu dostaniesz kwartalnik DACHY PĹ ASKIE

0APY BITUMICZNE

-EMBRANY HYDROIZOLACYJNE Z 06#

:!-°7 02%.5-%2!4§ ) 02:%+/.!* 3)§ 3!-

Zamawiam prenumeratÄ&#x2122; rocznÄ&#x2026; kwartalnika DACHY PĹ ASKIE w cenie 20 zĹ&#x201A; (brutto) Nazwa firmy â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś..â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś....â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś....â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś.

ImiÄ&#x2122; i Nazwisko zamawiajÄ&#x2026;cego â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś..â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś..â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś....â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś.

Ulica â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś.â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś

Tel/fax â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś..â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś.. e-mail â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś..â&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Śâ&#x20AC;Ś.â&#x20AC;Ś.â&#x20AC;Ś...â&#x20AC;Ś.

Polskie Centrum Budownictwa Difin i MĂźller sp. z o.o., ul. StaroĹ&#x203A;ciĹ&#x201E;ska 1B lok 2, 02-516 Warszawa tel/fax /022/ 646 75 23,

e-mail: dachy@pcbmedia.pl

www.dachyplaskie.info.pl

WyraĹźam zgodÄ&#x2122; na umieszczenie moich danych osobowych w bazie danych wydawnictwa Polskie Centrum Budownictwa Difin i MĂźller Sp.z o.o, oraz na ich przetwarzanie zgodnie z treĹ&#x203A;ciÄ&#x2026; Ustawy o ochronie danych osobowych z dn. 29.08.1997 r. (Dz. U. 133, poz.88) wyĹ&#x201A;Ä&#x2026;cznie dla potrzeb marketingowych wydawnictwa.

PĹ ASKIE

DACHY PŁASKIE 1/2010

dachy PŁASKIE

*EDEN DACH

A WIELU SPECJALISTÏW

-ECHANICZNE MOCOWANIE HYDROIZOLACJI

$ACHY ZIELONE A ENERGO OSZCZÆDNOxÂ

#%.! : 7 49- 6!4

349#:%­

.5-%2 )33.