August Van Moortel-De Keyser ; Weduwe A. Van Moortel-De Keyser Marie-Louise Van Moortel

,JlIglIst Van Moo"rtef-De Keyser

AUGUST VAN MOORTEL-DE KEYSER WEDUWE A. VAN MOORTEL-DE KEYSER MARIE-LOUISE VAN MOORTEL

August Van Moortel werd geboren in Bekegem op 29 juli 1857. Hij studeerde voor onderwijzer in Torhout en behaalde er op 19 augustus 1876 zijn einddiploma. Hij fungeerde eerst als onderwijzer in de kostschoolafdeling van de normaalschool van T orhour en stond daarna van 5 september 1878 tot 12 september 1879 in de stadsschool van Tielt. De schoolwet van 1 juli 1879 - de zgn.Ongelukswet betekende het begin van de schoolstrijd. Zoals zoveel onderwijzers, nam ook August Van Moortel toen ontslag uit het gemeentelijk onderwijs. Vanaf 1879 gaf hij les in de lagere afdeling van hét huidige Sint]ozefscollege. Hij deed dat tot zijn dood in Izegem op 23 augustus 1900 53 •

Op 25 augustus 1885 huurde August Van Moortel een pand gelegen in de Roeselaarsestraat 3 van de weduwe Debaere-Herbau en startte er met een boek- en papierhandel. Zijn drukpers stond in een bijgebouwtje met verdieping achter het woonhuis. Hij drukte allerlei gelegenheidsdrukwerk, zoals rouwbrieven, gedachtenissen van eerste communies, priesterwijdingen of eerste missen, rouwprentjes, strooibriefjes, toegangskaartjes, programma's, facturen ... De winkel werd beheerd door zijn vrouw, die, naar verteld werd, de touwtjes strak in de hand hield. Zij verkocht o.a. kaarten, briefpapier, schoolboeken, leien en griffels, scharen, messen, kammen, pijpen en sigaren.

"Omdat wy er door in onze rechten en bestaan gekrenkt zyn", verzetten ] ean Dooms en Désiré Goethals-Priem zich tegen de oprichting ervan. In 1886 en 1887 gingen ze aankloppen bij de pastoor, de bisschop, het stadsbestuur, de gouverneur en het staatsbestuur54 • Een passus uit hun brief van 12 oktober 1886 aan bisschop Faict :

"Mynheer Vanmoortel-Dekeyser heeft onder het vry onderwijs beginnen winkel houden, vele onderwijzers deden dit alsdan, in vergoeding der jaarwedde die zij door de wet van 1819 ontnomen waren, door aan de stem van hun geweten te gehoorzamen, maar nu dat deze tyden voorby zyn, en dat het gesticht hier een hulpgeld van negen duizend franks bekomt, ware het wel redelyk dat dezes onderwyzers, gelyk die van de gemeente en andere staatsbedienden geen handel dryven, maar Mynheer Vanmoortel doet nog meer, hij aanveerdt en beveelt zich voor allerhande drukwerken, die hy elders moet doen verveerdigen. "

August Van Moortel zette zijn bijverdienste echter voort en verwachtte er zelfs nog meer van, want uit de briefwisseling met zijn directeur Pieter Baes vernemen we dat hij ontgoocheld was over de bestellingen van de Izegemse scholen en het college in het bijzonder. De minister liet weten "qu'i! y a lieu de laisser sans autre suite la réclamation précitée" en de bisschop, die voor ruzie tussen de katholieken onderling vreesde, spaarde de kool en de geit, maar gaf de toestemming aan Van Moortel om zijn bij beroep uit te oefenen55 . Ook een petitie met 29 handtekeningen die op 15 juli 1887 naar de kamer van volksvertegenwoordigers werd gestuurd, haalde blijkbaar niets uit56 . In het Izegemse Slossefonds zijn nl. werkjes van 1889 en 1891 bewaard die door Van Moortel-De Keyser werden gedrukt.

Weduwe August Van Moorte/-De Keyser met haar kinderen Joseph en Marie-Louise

August Van Moortel bezat geen te sterke gezondheid. De drukkersstiel plus zijn onderwijzerschap voor zeer bevolkte klassen, tastten zijn gezondheid aan. Hij vroeg en bekwam een klas met minder leerlingen. Toch was hij slechts 43 jaar toen hij stierf.

Na zijn dood zette zijn weduwe de winkel en de drukkerij in de Roeselaarsestraat verder onder de naam Weduwe Aug. Van Moortel-De Keyser. Marie De Keyser was in Izegem geboren op 8 februari 1851, trouwde op 4 oktober 1882 en overleed in haar geboortestad op 4 januari 1928.

Behalve het kleine drukwerk zou weduwe A. Van Moortel-De Keyser ook H et Jseghemsche Volk gedrukt hebben. Dit blad verscheen van eind 1912 tot 1914, was gesticht door Frans Dewitte en vormde de spreekbuis van de ontluikende christelijke arbeidersbeweging. Hoewel haar naam op het blad zelf stond, was het in werkelijkheid de Kortrijkzaan J. Vermaut die het drukte57 •

Na de dood van weduwe A. Van Moortel-De Keyser zette dochter Marie-Louise het bedrijfje verder. Ze had een jongere broer die sneuvelde tijdens de eerste wereldoorlog. Zelf was ze geboren in Izegem op 19 oktober 1883. Ze stierf er op 1 november 1967. Hoewel ze kon zetten en drukken, gaf ze meestal het drukwerk door aan andere drukkers. Omdat ze drukwerk (op procent) aanvaardde, hoon ze dus eigenlijk thuis in het laatste hoofdstuk. Onder deze bizarre, levensvreemde vrouw - ze werd ook wel 'zotte Marie-Louise' genoemd - verkommerde de drukkerij helemaal. Niemand mocht het huis of het atelier ooit binnengaan! Uiteindelijk stortte het gehele bedrijfje - het was ingericht op de eerste verdieping - volledig in. Uit een kluwen aan gebroken persen en zetmateriaal vond Luc 5trobbe heel wat materiaal voor zijn drukkerij museum.