ΤΟΙΣ ΕΝΤΕΥΞΟΜΕΝΟΙΣ

Τοις Εντευξομένοις

Η΄ Περί ευθύνης των Οργάνων του Κράτους για παράνομες πράξεις τους κατά την ενάσκηση των καθηκόντων τους

Του κ. Κωνστ. ΓΕ. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ Καθηγητού Σχολ. Νομικών και Κοινωνικών Επιστ. και Μεταπτ. Προγραμμάτων

Πανεπιστημίου ΝΕΑΠΟΛΙΣ, Πάφος, Καθηγητού Προγρ. Σπ. Πανεπ. Αθηνών, Ομοτ. Καθηγητού ΠΑΝΤΕΙΟΥ Π.Κ.Π.Ε.,

Ex Ch. L. U. L. Bruxelles, Ex. Int. I.I.A.P., Paris

Γενική προσέγγιση

Tο ιδιαζόντως εκτενές εύρος των συννόµων δράσεων της ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης και των εκφραζόντων «την τεκµαιροµένη» βούλησή της Oργάνων της, ενδεχοµένως, ενίοτε, πέραν του νοµικώς παραδεκτού έργου «να εκτείνεται» εκτός των ορίων της νοµι- µότητας, (διά πράξεων ή παραλείψεων), να επιφέρει µη συννόµως βλάβες σε δικαιώµατα και έννοµα συµφέροντα Πολιτών κ.ά. 1

Eποµένως, τίθεται θέµα επιµερισµού ευθυνών, καταβολής αποζηµιώσεων, επαναφοράς των πραγµάτων στην πρότερη κατάσταση κ.ά.

Tο ισχύον Σύνταγµα (άρθρο 20) προνοεί εν προκειµένω και πέραν της συγκεκριµµένης επιταγής «εισάγει» κατευθυντήριες οδηγίες προς Nοµοθετούντες και ∆ιοικούντες: κάθε ένας έχει δικαίωµα στην παροχή έννοµης προστασίας από τα ∆ικαστήρια και µπορεί να αναπτύξει σε αυτά τις απόψεις του για τα δικαιώ- µατα ή συµφέροντά του, όπως νόµος ορίζει. Tο δικαίωµα της προηγούµενης ακρόασης του ενδιαφεροµένου ισχύει και για κάθε διοικητική ενέργεια ή µέτρο, το οποίο λαµβάνεται σε βάρος των δικαιωµάτων ή συµφερόντων του, και ακόµη το Σύνταγµα (άρθρο 4) διακηρύσσει, ότι οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόµου, συνεισφέροντες στα δηµόσια βάρη ανάλογα µε τις δυνάµεις τους...

1. Κωνστ. ΓΕ. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ: Περί της εννοίας του δικαίου: ετερόκλητες προσεγγίσεις, υφέρποντες προβληματισμοί. ΝΟΜΙΚΟ ΒΗΜΑ, έκδ. Δικηγ. Συλλόγου Αθηνών, τόμ. 65, τεύχος 9, Νοέμβριος 2017, σ. 2185 επόμ. Α. ΡΑΪΚΟΣ: Θεμελιώδη Δικαιώματα, Αθήναι, 2002, σ. 203. Αρτ. Δ. ΣΑΒΒΙΔΟΥ: Οι ειδικώτερες ρυθμίσεις περί Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Πάφος, 2017, σ. 23 επόμ.

3

E¶. A¶. TO¶. AYT. ¶EP. AN. / R.DEC. ADM. LOC. DEV. REG. / R. DEC. LOC. GOV. REG. DEV E¶. A¶. TO¶. AYT. ¶EP. AN. / R.DEC. ADM. LOC. DEV. REG. / R. DEC. LOC. GOV. REG. DEV.

H προβλεποµένη ως άνω παροχή έννοµης προστασίας «καλύπτει» και τις περιπτώσεις εκείνες κατά τις οποίες η ευθύνη για την προσβολή εννόµων δικαιωµάτων και συµφερόντων των ∆ιοικου- µένων «βαρύνει» την ∆ηµόσια ∆ιοίκηση και τα Όργανά της. Eν προκειµένω ως ευθύνη νοείται η ευθύνη του Kράτους εν γένει, των Nοµικών Προσώπων του, (αδιακρίτως εάν αυτά διέπωνται υπό κανόνων ∆ηµοσίου ή Iδιωτικού ∆ικαίου), των Oργανισµών Tοπικής Aυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθµού κ.ά., συνεφελκοµένη την υποχρέωση καταβολής αποζηµίωσης, επαναφοράς των πραγµάτων στην πρότερη κατάσταση κ.ά., σε περιπτώσεις µη σύννοµης πράξης ή παράλειψης των εκφραζόντων την βούλησή τους Oργάνων. Ως εικός η εν λόγω ευθύνη, καλουµένη και αστική ευθύνη η έξω - συµβατική, είναι διάφορος εκείνης, η οποία απορρέει εξ άλλης αιτίας, π.χ. από διοικητική σύµβαση.

H ευθύνη του Kράτους εν γένει ρυθµίζεται υπό σχετικών διατάξεων του Eισαγωγικού Nόµου του Aστικού Kώδικος, άρθρα 104-106, εκλαµβάνεται πάντοτε ως «αντικειµενική», (µη απαιτου- µένης υπαιτιότητας του Oργάνου), «παράγεται» υπό σειρά προϋποθέσεων, όπως, (συνοπτική αναφορά, των ενδιαφεροµένων παραπεµποµένων σε οικεία έργα 2 ):

H γενοµένη πράξη ή η σηµειωθείσα παράλειψη να προέρχεται από Όργανο του Kράτους, ή άλλου συσταθέντος υπ’ αυτού Nοµικών Προσώπων, όπως αυτά αναφέρθησαν προηγουµένως κατά την άσκηση ανατεθείσας αρµοδιότητας, να είναι παράνοµη, να είναι ζηµιογόνος για τον ∆ιοικούµενο, υφισταµένου αιτιώδους συνδέσµου µεταξύ πράξης ή παράλειψης και προκληθείσης ζηµίας, να προβλέπεται υπό των ισχυουσών διατάξεων ο σε βάρος του ∆ηµοσίου, των Nοµικών Προσώπων του κ.ά. καταλογισµός της κ.ά.

Σε περίπτωση καταλογισµού σε βάρος του ∆ηµοσίου και των Oργάνων του της ζηµιογόνου πράξης ή παράλειψης η προβλεπό-

4

2. Bλ. Γ. ΠAΠAXATZHΣ: Σύστηµα του ισχύοντος στην Eλλάδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου. Eβδόµη έκδ. 1991. Aνατ. 1996. Aθήνα. Eπ. ΣΠHΛIOTOΠOYΛOΣ: Eγχειρίδιο ∆ιοικητικού ∆ικαίου. Aθήνα, 2002. Π. ∆AΓTOΓΛOY: Γενικό ∆ιοικητικό ∆ίκαιο. Aθήνα, 2004. A.TAXOΣ: Eλληνικό ∆ιοικητικό ∆ίκαιο. Θεσσαλονίκη, 2005.

E¶. A¶. TO¶. AYT. ¶EP. AN. / R.DEC. ADM. LOC. DEV. REG. / R. DEC. LOC. GOV. REG. DEV E¶. A¶. TO¶. AYT. ¶EP. AN. / R.DEC. ADM. LOC. DEV. REG. / R. DEC. LOC. GOV. REG. DEV.

µενη αποζηµίωση είναι συνήθως χρηµατική, καλύπτουσα ενδεχό- µενη θετική, αποθετική ζηµία ή ηθική βλάβη του ∆ιοικουµένου.

Tέλος, σηµειώνεται, ότι η άλλοτε ισχύουσα ρύθµιση, βάσει της οποίας ευθύνονταν «εις ολόκληρον», τόσο το Kράτος, όσο και τα Όργανά του, έναντι του ∆ιοικουµένου, σε περίπτωση επενεχθείσας σε αυτόν βλάβης (άρθρο 105 του Eισαγωγικού Nόµου του Aστικού Kώδικα), έχει ήδη καταργηθεί, προβλεποµένης πλέον υπό των οικείων διατάξεων της ευθύνης του οργάνου κατά την άσκηση των νοµίµως ανατεθέντων σε αυτό καθηκόντων µόνον έναντι του Kράτους, των Nοµικών Προσώπων κ.ά. για την αποζη- µίωση την οποία αυτά έχουν καταβάλει σε Tρίτους εξ αφορµής προκληθείσης ζηµίας, βλάβης κ.ά. υπό Oργάνων των και µόνον λόγω δόλου ή βαρείας αµελείας των.

H προσωπική ευθύνη του οργάνου προβλέπεται πλέον σε ειδικές περιπτώσεις, όπως π.χ. στο άρθρο 95 του ισχύοντος Συντάγ- µατος: η ∆ιοίκηση έχει υποχρέωση να συµµορφώνεται προς τις ∆ικαστικές Aποφάσεις. H παράβαση της υποχρέωσης αυτής γεννά ευθύνη για κάθε αρµόδιο Όργανο όµως νόµος ορίζει. Nόµος ορίζει τα αναγκαία µέτρα για την διασφάλιση της συµµόρφωσης της ∆ιοίκησης.

5