Amersfoort fietst: fietsplan gemeente Amersfoort by Peter Schong

Fietsplan Gemeente Amersfoort Maart 2016

Inhoudsopgave Voorwoord

Doelen en acties

Wat beweegt Amersfoort?

Veilig fietsen

Autobereikbaarheid

Gezond fietsen

Openbaar vervoer

Vergroten vitaliteit

Sleutelrol voor de fiets

2 The Bike Five: de Amersfoortse Fiets-5

3 Een compleet fietsnetwerk

Doelen en acties

Samenhang en directheid van het netwerk

Aantrekkelijkheid en comfort

6 Vergroten Veiligheid & Vitaliteit

7 De fiets in de hoofdrol

Doelen en acties

Ruimtelijke ontwikkelingen

8 Van ideeĂŤn naar doen

9 Uitvoeringsprogramma 2016 - 2020

4 Verbeteren van fietsvoorzieningen

Doelen en acties

Fietsenstallingen

De mobiliteitsketen

5 Stimuleren van innovatie en distributie per fiets

Doelen en acties

Doorfietsen bij slimme kruisingen

Veiligheid

Big data

Distributie per fiets

Bronnen

Bijlage A : Verklaring gebruikte afkortingen en termen

Bijlage B : Eisen en definities

Noten

Colofon

Voorwoord Amersfoort groeit. Over een aantal jaren telt onze stad 170.000 inwoners die zich

We zorgen voor een stevig netwerk van fietsroutes en goede, vindbare stallingsmoge-

dagelijks verplaatsen, op weg naar werk of school. Meer mensen met meer verkeersbe-

lijkheden. We geven de ruimte aan innovatie en nemen een actieve rol in de promotie

wegingen terwijl de beschikbare ruimte niet toeneemt. Zonder tijdig maatregelen te

en stimulering van de fiets, ook voor goederenvervoer. We verhogen de veiligheid en

nemen leidt dit tot een toename van verkeersdruk op het centrum en de rest van de

zorgen dat fietsen aantrekkelijker wordt. Op die manier creëren we voorzieningen die

stad waardoor bereikbaarheid en leefbaarheid worden aangetast. Deze ontwikkeling

verleiden om voor de fiets als vervoermiddel te kiezen. Zo houden we Amersfoort

vraagt om het stimuleren van de fiets als alternatief voor de groei van het overige

bereikbaar en leefbaar. Zo blijven we die aantrekkelijke stad waar het goed wonen,

verkeer en als oplossing voor de opvang van de mobiliteitsstijging. De fiets is immers

werken, studeren, recreëren en fietsen is.

een duurzaam vervoermiddel met een relatief beperkt ruimtebeslag. Met het stimuleren van fietsen dragen we ook bij aan een schone en leefbare stad en aan de

Hans Buijtelaar

gezondheid en vitaliteit van onze inwoners.

Wethouder Mobiliteit

De laatste jaren heeft het gebruik van de fiets veranderingen te zien gegeven. Snellere en bredere fietsen vereisen een andere ruimtelijke inrichting. Op sommige plaatsen in de stad komt de fiets momenteel in de knel. Deze ontwikkelingen zijn aanleiding om, voortbouwend op en binnen de kaders van het in 2013 vastgestelde Verkeer- en VervoerPlan (VVP), een separaat en integraal fietsplan op te stellen. Dat plan ligt voor u. In ‘Amersfoort fietst’ kiezen we voor de fiets als hét middel om de groei van het verkeer op te vangen. Wij stellen een ‘fietsinclusief’ beleid voor. Dit betekent dat we in de toekomst de fiets meer dan nu meewegen in beslissingen over de ruimtelijke inrichting, bij vestigingsbeleid, bij investeringen.

Amersfoort kent anno 2015 154.000 inwoners en naar verwachting zal dit aantal oplopen tot 170.000 Amersfoorters in 2030. Groei betekent de bouw van meer woningen, meer voorzieningen op het gebied van cultuur, onderwijs, sport en zorg en meer bedrijven om ook werkgelegenheid te creĂŤren. Dit leidt tot meer verkeersbewegingen; mensen gaan naar school of werk, doen boodschappen, winkelen, recreĂŤren. Een groeiend autogebruik in combinatie met verdichting van de stad zal de bereikbaarheid onder druk zetten. Het zal leiden tot vermindering van de economische aantrekkingskracht van Amersfoort maar zal ook van invloed zijn op de leefbaarheid. Deze ontwikkeling leidt tot een verschuiving in de te maken keuzes binnen het mobiliteitsbeleid.

Wat beweegt Amersfoort?

1. Wat beweegt Amersfoort? Verkeer- en VervoerPlan 2030 en ‘Amersfoort fietst’

Op basis van de huidige inzichten zijn, na afronding van VERDER, de hoofdstructuren in en rond Amersfoort klaar voor de auto.

Openbaar vervoer

In het Verkeer- en VervoerPlan 2030 (VVP) hebben we kaders, uitgangspunten en doelstellingen vastgelegd voor het mobiliteitsbeleid tot 2030. Dit fietsplan is daarvan

Vanaf 11 december 2016 verzorgt Syntus het openbaar (bus)vervoer (OV) in Amersfoort.

een nadere uitwerking. In dit plan geven we aan wat we de komende jaren willen gaan

Als opdrachtgever van het OV heeft de provincie deze concessie recent verleend. In de

doen om de fietsdoelstellingen uit het VVP te bereiken. We streven namelijk naar een

nieuwe situatie is er sprake van betere verbindingen en meer duurzaamheid door inzet

flinke groei van het fietsgebruik in de stad. In dit plan benoemen we concrete fiets-

van elektrisch vervoer en bussen met lage emissie. De concessie van het busvervoer valt

maatregelen en -projecten waarmee we de komende jaren aan de slag gaan, maar ook

buiten het bestek van dit fietsplan. Wel wordt in dit plan aandacht gegeven aan de

uitgangspunten en kaders zodat we op andere beleidsterreinen kansen kunnen pakken

keten die fiets en OV met elkaar (kunnen) vormen zodat hierdoor een aantrekkelijk

voor de fiets. We kijken in dit plan in eerste instantie vooruit naar 2020. Daarvoor stellen

alternatief kan worden geboden voor de auto bij vervoer over grotere afstand.

we een uitvoeringsprogramma op.

Autobereikbaarheid Lange tijd liep de autobereikbaarheid achter bij de ontwikkeling van de stad. De afgelopen periode is een belangrijke inhaalslag gemaakt. Projecten als de Kersenbaan, Energieweg, Hogewegzone en de groene golven op de hoofdroutes zijn de laatste twee jaar uitgevoerd en opgeleverd. Na vele jaren van voorbereiding wordt ook besloten tot verbetering van de (auto)bereikbaarheid aan de westzijde van Amersfoort door de aanleg van de Westelijke ontsluiting. Voorts zal het Rijk knooppunt Hoevelaken aanpakken waarbij het behoud van de afslag Hoevelaken als belangrijke wens is gehonoreerd. Dergelijke ‘autoprojecten’ vergen in de regel veel tijd, wat logisch is vanwege de impact die zij hebben in de stad. Met de verdere groei en intensivering van de bebouwde ruimte, wordt het kostbaarder en lastiger om dergelijke grootschalige projecten te realiseren. Binnen het VVP gelden de maatregelen uit het mobiliteitsprogramma VERDER en de andere reeds vastgestelde projecten als uitgangspunt. Groei inwonertal Amersfoort1

Wat beweegt Amersfoort

Sleutelrol voor de fiets

Binnen Amersfoort Het aandeel fiets in het totaal van verplaatsingen binnen Amersfoort moet stijgen van

Voor de opvang van de toekomstige mobiliteitsgroei is een belangrijke rol weggelegd

52% (in 2010) naar 60% (in 2030)2. De focus ligt daarbij op het opvangen van de

voor de fiets. Fietsen is schoon, stil en gezond. Zo draagt het bij aan een aangenaam

verwachte groei van het autoverkeer voor korte verplaatsingen (tot 7,5 km).

leefmilieu en aan de vitaliteit van onze inwoners, maar ook aan die van de werknemers. VerkeerIn binnen De fiets vervult een sleutelrol voor mobiliteit in de stad, maar ook daar buiten. een Amersfoort

compacte gemeente als Amersfoort is de fiets bij uitstek geschikt om de stad en haar omgeving te beleven voor winkelen, recreatie en ontspanning. Dat draagt ook bij aan de economische ontwikkeling van de stad. Door de komst van de e-bike en de combinatiemogelijkheden met het openbaar vervoer, is de fiets ook van belang voor verplaatsingen op grotere afstand. Dat levert een belangrijke bijdrage aan de bereikbaarheidsVerkeer binnen Amersfoort doelstellingen van de regio.

52%

46%

60%

2010

VVP doelstellingen fiets

38%

2030

We leggen in het VVP de lat hoog voor de fiets. Een bevolkingsgroei van 154.000 naar 170.000 betekent al 10% meer fietsbewegingen in de stad bij gelijkblijvend fietsgebruik. Buiten Amersfoort Extern verkeer 8%-punt groei betekent in absolute zin nog eens groei van meer dan 15% erbij: 25% meer fietsbewegingen in de stad. Dat vraagt flinke maatregelen om die groei te bereiken, maar ook om die op te vangen in de vorm van fietsvoorzieningen en

24%

Het aandeel fiets in 14% het totaal van verplaatsingen buiten Amersfoort moet stijgen 52%

46%

60%

38%

van 10% (in 2010) naar 20% (in 2030). De focus ligt daarbij op het opvangen van de 10%

verwachte groei van het2010 regionale autoverkeer (verplaatsingen 7,5 – 15 km). 2030

bijvoorbeeld fietsparkeren. Verkeer- en VervoerPlan Amersfoort

Extern verkeer 14%

“Autobereikbaarheid is en blijft essentieel voor onze bereikbaarheid. We faciliteren bezoekers en bewoners om ook in de toekomst snel de stad in en uit te komen,

10%

76%

56%

20% 24%

2010

2030

door ze over logische routes te leiden. We zetten zwaar in op het stimuleren van de fiets en op het openbaar vervoer voor regionale verplaatsingen. Zo vangen we de groei aan mobiliteit in Amersfoort op. Hier ligt voldoende ruimte voor meer reizigers. Bovendien zijn deze vervoerwijzen duurzaam. Door gebruik van de fiets en het openbaar vervoer te stimuleren, ontstaat meer ruimte op het autonetwerk.”

76% 2010

56%

20% 2030

Wat beweegt Amersfoort

Milieu en gezondheid

Trends en kansen

Een sleutelrol voor de fiets past niet alleen goed bij de binnen het VVP gemaakte

De afgelopen tien jaar zijn we vaker en verder gaan fietsen (groei van 9%4). Die groei

beleidskeuzes, ook op het gebied van milieu en gezondheid draagt de fiets bij aan

vinden we zowel in het woon-werkverkeer, verplaatsingen naar en van onderwijsinstel-

realisatie van doelstellingen. Amersfoort heeft uitgesproken in 2030 CO2-neutraal te

lingen en in het recreatieve verkeer. De elektrische fiets (e-bike) heeft de afgelopen

willen zijn. Die doelstelling komt sneller binnen bereik als we de fiets beter faciliteren.

jaren een enorme opmars gemaakt. Ons land kent per hoofd van de bevolking het

De CO2-uitstoot van de fiets is immers nihil. Om te komen tot het verlagen van de

meeste aantal e-bikes. Op een totaal van 18 miljoen fietsen telt Nederland 1 miljoen

CO2-uitstoot is de fiets vele malen kosteneffectiever dan andere vervoersvormen.

e-bikes, waarmee 12% van het totaal aantal fietskilometers wordt afgelegd5. De afstand

Fietsen is bovendien gezond. Zo helpt de fiets bij het aanpakken van een ongezonde

die met de e-bike wordt afgelegd voor woon-werkverkeer is twee keer zo ver als met

leefstijl, die leidt tot overgewicht en een kortere levensverwachting. Fietsen is boven-

een gewone fiets. De groei van het gebruik van de e-bike biedt kansen voor verduur-

dien een sociale activiteit en draagt daardoor bij aan de mentale gezondheid.

zaming van de mobiliteit. Het kan mensen die tot nu toe nog geen gebruik konden of wilden maken van de fiets, aanzetten tot (elektrisch) fietsen. De e-bike kan de gewone

TNO onderzoek3 uit 2009 gaf te zien dat frequente fietsers minder vaak van het

fietser stimuleren om meer en langere afstanden, en naar andere bestemmingen, te

werk verzuimen. Zij zijn gemiddeld 7,4 dagen per jaar ziek, tegenover 8,7 dagen per

gaan fietsen. Dit leidt mogelijk tot vervanging van autoritten en kan een gunstige

jaar bij de niet-fietsers. Ook blijkt uit deze studie een relatie tussen de fietsafstand

invloed hebben op de gezondheid. Dit maakt de e-bike ook tot een uitstekend

en -frequentie en de mate van verzuim:

alternatief voor inwoners van bijvoorbeeld Soest, Zeist, Leusden, Woudenberg, Nijkerk

hoe vaker men fietst en hoe groter de

en Bunschoten-Spakenburg die in Amersfoort werken en/of er een opleiding volgen (of

afgelegde afstand, hoe lager het

omgekeerd). Als we een doorkijkje maken naar de toekomst zien we op landelijk niveau

verzuim. TNO berekende dat als werkge-

het aantal eenpersoonshuishoudens steeds verder toenemen. Deze eenpersoons-

vers in Nederland fietsen naar het werk

huishoudens fietsen gemiddeld meer dan sommige andere typen huishoudens6.

extra stimuleren, hen dit 27 miljoen per

Ook in Amersfoort doet die ontwikkeling zich voor. Verder gaan steeds meer

jaar aan verzuimkosten kan besparen.

Nederlanders in de stad wonen en nemen hierdoor de fietsvolumes toe.

Wat beweegt Amersfoort

De Amersfoortse situatie

aandeel extern verkeer ook (van 10 naar 11%), zie figuur 1. Het aandeel fietsverkeer voor

Kijkend naar Amersfoort zijn de compacte vorm van de stad en de ligging in het centrum

woon-werkverkeer (46%) ligt iets lager dan het totaal aandeel fietsverkeer (53%). Dat

van de regio zeer geschikt voor het gebruik van de fiets voor woon-werkverkeer.

betekent dat er voor sociaal-recreatieve doeleinden meer wordt gefietst. Voor een bezoek aan de stad pakt het merendeel van de bezoekers de fiets (56%), terwijl een

Waar staan we nu?

kwart de voorkeur geeft aan de auto7. In 2006 ging circa 37% nog met de auto. Het

Voor verplaatsingen binnen de stad is de fiets het meest gebruikte vervoermiddel. Ten

gebruik van de fiets is in die periode gestegen van 42% naar 56%. Hieronder is weerge-

opzichte van het vertrekpunt in het Verkeer- en VervoerPlan is het aandeel fietsverkeer

geven hoe het fietsverkeer zich verhoudt tot andere vervoerwijzen als lopen, bromfiets

ten opzichte van auto en OV binnen Amersfoort licht gestegen van 52% naar 53% en het

en taxi, worden meegenomen.

Binnen Amersfoort - werkgerelateerd Binnen Amersfoort - totaal Van/naar Amersfoort - werkgerelateerd Van/naar Amersfoort - totaal

(figuur 1) Modal split (alleen fiets / OV / auto) Binnen Amersfoort - werkgerelateerd Binnen Amersfoort - totaal Van/naar Amersfoort - werkgerelateerd Van/naar Amersfoort - totaal

(figuur 2) Modal split totaal (lopend / fiets / OV / overig / auto)

Wat beweegt Amersfoort

De fiets is al het meest gebruikte vervoermiddel naar de binnenstad. In een enquête die werd gehouden voor het opstellen van het VVP gaven inwoners van Amersfoort aan dat zij zowel voor woon-werkverkeer (9%) als centrumbezoek (20%) bereid zijn om hun (andere) vervoermiddel te ruilen voor de fiets. Hierbij is het verbeteren van de fietsroutes één van de belangrijkste voorwaarden, samen met het aanbieden van betere stallingslocaties8.

Vervoermiddel naar binnenstad9

Met de groei van de stad wordt de opgave om de stad leefbaar en bereikbaar te houden groter. Waar de beschikbare ruimte en financiĂŤle middelen beperkter worden, neemt de fiets aan belang toe als duurzaam onderdeel van de opvang van de toekomstige mobiliteitsgroei.

The Bike Five: de Amersfoortse Fiets-5

2. The Bike Five: de Amersfoortse Fiets-5 Om de groei van mobiliteit door de fiets op te kunnen vangen, zijn strategische keuzes nodig: voorwaarden waaraan moet worden voldaan om de fiets de rol te kunnen geven van aantrekkelijk en veilig alternatief als duurzaam vervoermiddel. In de keuze voor de fiets, zetten we in op de volgende strategieën: the Bike Five ofwel de Amersfoortse Fiets-5. 1

Bouwen aan een compleet, samenhangend en veilig fietsnetwerk

We bouwen aan een samenhangend netwerk van hoofd- en snelfietsroutes. Dit netwerk is goed onderhouden en comfortabel, makkelijk te vinden en is goed bereikbaar vanuit de wijken en de regio. De aanwezige knelpunten moeten worden opgelost en ontbrekende schakels worden ingevuld. Op deze hoofdfietsroutes worden fiets en auto waar mogelijk gescheiden van elkaar.

2 Verbeteren van fietsvoorzieningen De ketting is zo sterk als de zwakste schakel. Om de fiets als aantrekkelijk alternatief voor andere vervoersmiddelen te gaan zien, zullen naast een goed fietsnetwerk ook de voorzieningen op orde moeten zijn: de hele fietsreis moet ‘kloppen’. Fietsparkeren is daarom goed geregeld. Er zijn voldoende plekken, fietsenstallingen zijn goed te vinden, zijn makkelijk toegankelijk en liggen op alle ‘fietsrijke’ plaatsen. Ze dienen ruim genoeg te zijn voor de verschillende soorten fietsen. Er zijn voldoende oplaadmogelijkheden voor de e-bike. De voorzieningen sluiten aan op OV en auto voor vervoer op grotere afstand.

The Bike Five

3 Stimuleren van innovatie en distributie per fiets Met de inzet van nieuwe technieken kan het fietsen veiliger, sneller en comfortabeler gemaakt worden. Het gebruik van big data levert een schat aan informatie over fietsroutes, fietsendiefstal, etc.. Innovatie zien we ook terug in de voortschrijdende technieken voor fietsdistributie. Transportfietsen (cargobikes) kunnen een belangrijke bijdrage leveren in het vergroenen van de toelevering van goederen voor winkels en bedrijven in met name het stadshart. Zo houden we het stadshart bereikbaar en beschermen we het historische centrum.

4 Vergroten van veiligheid & vitaliteit De fiets is niet alleen een goed vervoermiddel om van A naar B te gaan, ook levert het winst voor de gezondheid. Sport en bewegen via recreatieve fietsroutes dragen bij aan de vitaliteit van de Amersfoorter. Door grotere snelheidsverschillen tussen gewone fietsen en snorfietsen, e-bikes en hogesnelheidsfietsen (speedpedelecs), moet werk gemaakt worden van de veiligheid, met name voor de kinderen en ouderen. Waar mogelijk scheiden we fietsroutes van het autoverkeer en van de brommers en snorfietsen (van het fietspad af). Dit is veiliger en geeft minder blootstelling aan uitlaatgassen.

5 De fiets in de hoofdrol Bij alle ruimtelijke ontwikkelingen wordt de fiets meegenomen in de plannen: het zogenoemde ‘fietsinclusief beleid’. Bij besluiten over de inrichting van de stad – zowel bij nieuwe infrastructuur als in de bestaande ruimte – worden de consequenties voor de fiets meegewogen. Zijn bijvoorbeeld nieuwe woningbouw-, bedrijfs- of sportlocaties goed ontsloten voor de fietser? In het fietsinclusief beleid geven werkgevers de fiets een prominente plek in hun mobiliteitsbeleid voor werknemers.

The Bike Five

Een goed en compleet fietsnetwerk is de ruggengraat voor een optimale fietsbereikbaarheid in de stad en van de regio. Een fijnmazig en kwalitatief hoogwaardig fietsnetwerk zorgt voor vlot, veilig, comfortabel en aantrekkelijk fietsen voor alle doelgroepen.

Een compleet fietsnetwerk

3. Een compleet fietsnetwerk Doelen en acties Wat willen we bereiken?

Wat willen we gaan doen?

• Een fijnmazig fietsnetwerk:

• Het hoofdfietsnetwerk inrichten conform de kwaliteitseisen van het VVP

>> Tussen de belangrijkste woon-werkgebieden van en naar de stad

• Ontbrekende schakels realiseren

>> Voor de routes van OV-knooppunten naar de werklocaties

• Meer aandacht voor de fiets bij wegwerkzaamheden en omleidingen

>> In de verbindingen met grote schoollocaties en publiekstrekkers zoals het

• Onderzoek verbeteren doorgaande routes rond de binnenstad

stadshart, het ziekenhuis en sportcomplexen

• Aanpak kleine fietsknelpunten

>> Naar omliggende gemeenten als onderdeel van het regionale fietsnetwerk

• Opstellen bewegwijzeringsplan

• Het basis-, hoofd- en snelfietsnetwerk voldoen aan de kwaliteitseisen zoals die in

• Fietsvriendelijke verkeerslichten

het VVP zijn vastgelegd

• Fietsvriendelijk ontwerpen

• Doorgaand fietsverkeer vlot langs de binnenstad • Het fietsnetwerk is altijd te gebruiken: bij omleidingen, gladheid en in het donker

Een compleet fietsnetwerk

Samenhang en directheid van het netwerk Samenhangende fietsinfrastructuur In het VVP onderscheiden we in ons fietsnetwerk drie niveaus: het basisfietsnetwerk, het hoofdfietsnetwerk en de snelfiets-/regionale routes. Voor deze drie niveaus hebben we in het VVP kwaliteitseisen opgesteld. Deze zijn opgenomen in bijlage B. Basisfietsnetwerk Dit netwerk verbindt alle wijken met elkaar en met alle belangrijke functies in de stad. De maaswijdte van dit netwerk is maximaal 500 meter. We brengen knelpunten in beeld en pakken deze aan. Hoofdfietsnetwerk Binnen het basisnetwerk hebben we hoofdroutes onderscheiden. In het VVP noemen we het hoofdfietsnetwerk ‘de verbindende routes vanuit de wijken naar het centrum en stations. Het zijn de drukke fietsroutes in de stad.’ We leggen in dit plan de lat een stukje hoger. Als hoofdfietsroutes zien we de routes die alle belangrijke herkomsten en bestemmingen met elkaar verbinden: woongebieden, werklocaties, stations, middelbare scholen, stadshart, ziekenhuis, verpleegcentra, sportcomplexen en winkelcentra. We kijken daarbij ook naar herkomsten en bestemmingen over de gemeentegrenzen heen. Daardoor kan ook een rustiger fietsroute toch een hoofdfietsroute zijn, als die route een belangrijke schakel is tussen twee gebieden. Door deze insteek is het hoofdfietsnetwerk fijnmaziger geworden. Dat betekent dat we op nog meer fietsroutes de kwaliteit willen verbeteren. Maatwerk blijft daarbij soms nodig: voorrangsmaatregelen voor de fiets binnen 30km-gebieden moeten bijvoorbeeld niet leiden tot te hard rijden door auto’s en daardoor tot verkeersonveiligheid. Voor sommige routes in Amersfoort-Noord, met name in en rond Kattenbroek, moet nader worden bekeken welke routes het best kunnen worden aangeduid als hoofdfietsroute.

Een compleet fietsnetwerk

Bunschoten 12km

Vathorst-West 8km

Nieuwland 5,5km

Nijkerk 12km Vathorst 6,5km

Baarn 10km

Hoogland 4km

Baarn 10km

Hoevelaken 5km

Soest 8km Centrum

Leusden 5km

Legenda Leusden 5km

Soesterberg 10km Zeist 14km

Nieuw Snelfietsnetwerk (tracé nader te bepalen) Bestaand Snelfietsnetwerk Hoofdfietsnetwerk

Leusden-Zuid 5km Woudenberg 10km

Basisfietsnerwerk Ontbrekende schakels

Hoofdfietsroute Indicatief tracé

2 km

Ontbrekende schakel

Hoofdstructuur fiets VVP 2030

Geactualiseerde hoofdfietsroutes ‘Amersfoort Fietst’

Een compleet fietsnetwerk

Snelfiets-/regionale routes

Voorbeelden van doorgaande fietsverbindingen:

Met snelfietsroutes zorgen we voor directe, snelle en comfortabele (regionale) fiets-

• Nijkerk-Vathorst-De Hoef- Brenninkmeijerlaan- Jan Van Riebeeckpad-SmallepadBW-laan- Monnickenbospad – Den Dolder-Bilthoven-Utrecht/USP

verbindingen vanuit verschillende stadsdelen en omliggende gemeenten naar het centrum van de stad. Waar mogelijk worden bedrijventerreinen en stations aangedaan.

• Hoevelaken-Van Randwijcklaan- Scheltussingel-SchimmelpenninckstraatSmallepad-USP

Deze routes richten zich op vooral fietsen over grotere afstanden, vanaf 7,5 tot 20 kilometer of meer. Deze routes hebben we benoemd in het VVP.

• Bunschoten-Hoogland-centrum-Heiligenbergerweg/fietstunnel

We hebben inmiddels een aantal snelle fietsroutes richting het centrum, zoals de route

Vathorst-Schothorst- centrum en Nijkerk- Vathorst-De Hoef-centrum. Vanuit Leusden

• Soest- BW-laan- station-Smallepad-Schimmelpenninckstraat-Jan van Riebeeckpad-

Valleikanaal-Leusden Hoefseweg-Brenninkmeijerlaan-Hooglanderveen/Vathorst

zijn er twee snelle routes, via de Heiligenbergerweg en langs het Valleikanaal. Op deze routes zien we de ‘dikke fietsstromen’ richting het centrum. We willen dit netwerk

(zuidoost naar noordwest)

uitbreiden naar de andere windstreken: Soest, Baarn, Bunschoten, Utrecht, Barneveld.

• BW-laan – Monnickenbospad - Den Dolder – Bilthoven - Utrecht

Met ons fietsnetwerk richten we ons niet alleen meer op Amersfoort zelf. De actieradius van de fiets is door de e-bike enorm gegroeid, afstanden van 15-20 kilometer of nog verder zijn daardoor prima af te leggen met de fiets. We kijken daarom ook nadrukkelijk

Amstelveen

Weesp

Zuidoost

naar fietsrelaties met de regio, waarbij de (snel)fietsroutes van buiten Amersfoort in de stad logisch op elkaar aan moeten sluiten. Amersfoort is niet alleen een ‘fietstrekker’

Amsterdam-

Bussum

Putten Beheerder

Eemnes

Provincie Utrecht

Spakenburg

Kortenhoef

voor de regio vanwege de vele werkgelegenheid en middelbare scholen, maar er is ook veel uitgaande pendel. Zo is het Utrecht Science Park (USP) een economisch kerngebied

INTERLOKALE UTILITAIRE HOOFDFIETSROUTES

Blaricum Laren

Uithoorn

Ermelo

Huizen

Naarden

Abcoude

Bunschoten

Overig

Hilversum Mijdrecht

Nijkerk

Baarn

Vinkeveen

Buiten de provincie Utrecht Gewenst Aantal leerlingen voortgezet onderwijs

op fietsafstand van Amersfoort.

Breukelen

Voorthuizen

300 - 750

Hoevelaken

Soest

751 - 1500

Amersfoort

Amersfoort is ook niet meer automatisch een begin- of eindpunt van een fietsroute

Barneveld

Maarssen

maar zal meer en meer door ‘doorgaande’ fietsers worden gebruikt. We zorgen daarom

Bilthoven

meer dan 1500 meer dan 1000 arbeidsplaatsen

Leusden

woonkern De Bilt

Vleuten

dat ons eigen netwerk goed aansluit op regionale fietsroutes. Woerden

Zeist

De MeernUTRECHT

12,5 km

Lunteren

Woudenberg Scherpenzeel

Bunnik Driebergen-Rijsenburg Montfoort Oudewater

Ede

Doorn

Nieuwegein IJsselstein

Veenendaal

Houten

Leersum Amerongen

Vianen Wageningen

Wijk bij Duurstede Schoonhoven

Culemborg

Renkum

Rhenen Lienden Kesteren

Zetten

Regionale hoofdfietsroutes10

Een compleet fietsnetwerk

Door ervoor te zorgen dat ons netwerk binnen de stad hoge kwaliteit heeft, faciliteren we ook die doorgaande fietser en dragen we bij aan een betere bereikbaarheid van Amersfoort en de regio. Snelfietsroutes zijn vaak gemeentegrens overschrijdende routes. Daarom werken we voor de regionale routes nauw samen met de provincie Utrecht en buurgemeenten, onder meer via de Regio Amersfoort. Ook de provincie Gelderland kan daarbij een gesprekspartner zijn. We sluiten hiermee aan bij landelijke ontwikkelingen op het gebied van snelfietsroutes. Een aantal regio’s, provincies en landelijke Fietsersbond hebben een ’Toekomstagenda voor snelfietsroutes’ opgesteld waarin wordt ingezet op een landelijk netwerk aan snelfietsroutes van in totaal 675 kilometer voor de belangrijkste stedelijke regio’s van Nederland11. Door deze samenhangende regionale netwerken van snelfietsroutes verbetert de (fiets)bereikbaarheid sterk en wordt fietsen naar het werk voor meer mensen een optie.

Landelijk netwerk snelfietsroute 12

Een compleet fietsnetwerk

Samenhang met auto-, OV- en voetgangersnetwerken Wensen voor vlot, veilig en comfortabel fietsen kunnen soms tegenstrijdig zijn aan die voor auto, openbaar vervoer en voetganger. Met de auto en bus doet zich dat voor op

autoverkeer (ca. 5000-6000 motorvoertuigen per etmaal), busroute • Zevenhuizerstraat: smal profiel, veel autoverkeer (6000-8000 motorvoertuigen per etmaal, busroute)

plekken waar drukkere autoroutes (vanaf ca. 5000-6000 auto’s/etmaal) samenvallen

• Noordewierweg: wel fietsstroken maar veel parkeerbewegingen en laden/lossen

met fietsroutes en er geen aparte fietspaden aanwezig of mogelijk zijn. Maar ook op

vanwege winkelfuncties, veel autoverkeer (5000-7000 motorvoertuigen per

een vrijliggend fietspad langs een drukke weg fietsen kan onaantrekkelijk zijn, vanwege

etmaal), busroute

bijvoorbeeld lawaai en stank. Bij kruispunten met verkeerslichten kunnen wensen voor de doorstroming voor auto en OV en prioriteit voor fietsers dan met elkaar conflicteren.

Kruispunten van het hoofdfietsnetwerk met door-

Waar routes samenvallen kijken we naar de volgende mogelijkheden:

stroomroutes auto en OV vinden

• Aparte voorzieningen voor de fiets of bijvoorbeeld snelheid van het gemotoriseerd

we vooral op de volgende

verkeer verlagen

wegen, meestal wegen met

• Verleggen auto- en OV-stromen naar andere routes

2x2 rijstroken:

• Verleggen fietsstromen naar aantrekkelijker routes

• Hogeweg - Energieweg • Ringweg Kruiskamp/

Op kruispunten kan worden gekozen voor:

Koppel - Rondweg-Noord

• Voorrang voor de fiets (mits de veiligheid het toestaat)

• Industrieweg - Maatweg

• Verkeerslichten

• Hogeweg - Amsterdamse-

• Ongelijkvloerse kruisingen

weg

We nemen deze aspecten mee in het bepalen van bijvoorbeeld de tracés van nieuwe

Wegen als de Paladijnenweg en

snelfietsroutes. Wanneer dergelijke maatregelen niet haalbaar zijn, moet de keuze

Zangvogelweg zijn drukke

worden gemaakt of er concessies worden gedaan aan wensen voor fiets, dan wel

schoolfietsroutes en busroutes.

auto of OV.

In de schoolspitsen geeft dat soms conflicten. Hoofdfietsroute

We zien in de stad een aantal routes waar verschillende verkeersfuncties met elkaar conflicteren en vlot, veilig en comfortabel fietsen onder druk staat:

Zie afbeelding voor doorstroom-

• Leusderweg: geen fietsvoorzieningen, veel autoverkeer (ca. 9000 motorvoertuigen

routes voor auto, de belang-

per etmaal), busroute, veel winkelfuncties • Hamseweg: smal profiel, wel 30km, verder geen fietsvoorzieningen, relatief veel

rijkste busroutes en de relatie met het hoofdfietsnetwerk.

Indicatief tracé Ontbrekende schakel Doorstroomroute auto Belangrijke busroute Ongelijkvloerse kruising Ongelijkvloerse kruising gepland

Doorstroomroutes auto en OV

Een compleet fietsnetwerk

Fietsers op het Kleine Spui

Fietsen in en door de binnenstad We willen de binnenstad goed bereikbaar houden voor de fiets, maar voor de doorgaande fietser leent de kern van de binnenstad zich minder goed. In de historische

â&#x20AC;˘ Stadsring: geen doorlopend tweerichtingsfietspad langs de noordzijde Stadsring tussen Arnhemseweg en Flierbeeksingel.

kern domineren voetgangers het straatbeeld. Om zowel de fietser te faciliteren als de voetganger de ruimte te geven, willen we de fietsstructuur rond de binnenstad

Daarnaast kijken we of een route als Achter de Kamp aantrekkelijker kunnen maken

verbeteren. De binnenstad kent voor de fiets twee ringen: de Stadsring en de singels.

voor doorgaande fietsers, als alternatief voor de drukke Kamp. Door deze routes te

In deze structuur zit nog een aantal ontbrekende schakels:

verbeteren maken we het aantrekkelijker om rond de binnenstad te fietsen en daarmee

â&#x20AC;˘ Weverssingel: eenrichtingverkeer vanaf de Kamp tot aan de Boldershof.

ontlasten we de historische kern.

Een compleet fietsnetwerk

Ontbrekende schakels Ontbrekende schakels kunnen bestaan uit het volledig ontbreken van de mogelijkheid

Het doortrekken van het fietspad Kleine Koppel-Geldersestraat langs de Eem richting

om te fietsen, maar ook uit de mogelijkheid om op een logische wijze de fietsroute te

het Bernard de Roijpad biedt een directe verbinding van de binnenstad naar Hoogland-

vervolgen. Bijvoorbeeld doordat een tweerichtingsfietspad ophoudt, er éénrichting-

West is daarmee een interessante recreatieve schakel. Ook de verbinding Peter van den

verkeer geldt voor de fiets, of een fietsoversteek bij verkeerslichten die maar in éen

Breemerweg- Birkstraat heeft recreatieve waarde. Nieuwe schakels in de Danzigtunnel

richting open staat. De ontbrekende schakels gaan ook om nieuwe verbindingen die

en de verbinding Soesterweg-Birkstraat zijn al gepland binnen respectievelijk de

het netwerk verfijnen en zorgen voor kortere en snellere routes. Deze zijn benoemd in

projecten planstudie Knooppunt Hoevelaken en de Westelijke ontsluiting. Naar nieuw

de nieuwe ‘Hoofdstructuur Fiets’.

te ontwikkelen stadsdelen (Vathorst-Waterdorp, Vathorst-West, WagenwerkplaatsSoesterhof) komen vanzelfsprekend hoofdfietsroutes.

Met behulp van ons fietsrekenmodel is indicatief doorgerekend welke fietsgebruik deze

Ontbrekende schakel

Potentieel aantal fietsers

Afstandswinst

Verbinding over spoorwegemplacement thv station

5000

500-1000m

Verbinding over spoorwegemplacement thv Bokkeduinen

2700

Tot 900m

Danzigtunnel (verbinding Vathorst-De Hoef)

700

Tot ca 500m

Kortsluiting Birkstraat- Soesterweg

650

250m

Fietspad langs Outputweg

1000

800m

Fietsunnel Rustenburg De Hoef

1700

300m

Fietspad Lockhorsterweg-Leusen Zuid

1600

200m

Fietsverbinding Bunschoterstraat-Stadstuinen

1100

400m

Verbinding Peter van den Breemerweg-Birkstraat

170

600m

Verbinding AP Hilhorstweg Nijverheidsweg Noord

500

400m

In de geplande ombouw van de Outputweg naar een eenrichtingsweg (als onderdeel

Verbinding Laan der Hoven-Emiclaerseweg

1700

Tot 300m

van de planstudie Knooppunt Hoevelaken) ontstaan wellicht mogelijkheden voor een

Verbinding Geldersestraat-Bernard de Roijpad

3000

300m

naastgelegen fietspad en daarmee kansen voor een betere fietsbereikbaarheid van

Fietstunnel Sterrebos

2800

350

ontbrekende schakels kunnen hebben. Verder is aangegeven wat de globale afstandswinst is voor het grootste deel van de gebruikers. Deze combinatie van gegevens geeft een eerste indicatie van het belang en potentie van de schakel. Het gaat bij een kortere route ook om de rijtijdwinst en daarin kan ook nog mogelijke winst zitten door het vermijden van verkeerslichten. Ruimtelijke inpasbaarheid en haalbaarheid moeten per schakel uiteraard nog nader worden onderzocht. Als belangrijke ontbrekende schakels zien we de fietsverbindingen over het spoorwegemplacement. Deze zorgen voor een grote verbetering van de fietsbereikbaarheid en rijtijdwinst tussen met name Soesterkwartier, de Wagenwerkplaats en het Bergkwartier. In het Masterplan Wagenwerkplaats wordt ruimtelijk rekening gehouden met een verbinding over het emplacement ter hoogte van het station.

bedrijventerrein De Hoef.

Een compleet fietsnetwerk

Bruikbaarheid van het fietsnetwerk

Bewegwijzering

We vinden het belangrijk dat het fietsnetwerk niet alleen compleet is, maar ook zoveel

Een belangrijk deel van fietsverplaatsingen gaat over vaste dagelijkse routes naar werk,

mogelijk bruikbaar: bij werkzaamheden, gladheid en in het donker.

school of winkel. Daar heeft de (reguliere) fietser geen bewegwijzering nodig. Maar we willen meer en nieuwe fietsers de stad laten ontdekken. Voor die groep, maar ook voor

Werkzaamheden

incidentele fietsers of fietsers van buiten, is bewegwijzering een belangrijk hulpmiddel

Bij wegwerkzaamheden wordt de fietser zoveel mogelijk ontzien. We houden routes

om de weg te vinden. Hoewel er fietsnavigatiesystemen in ontwikkeling zijn, blijft

zoveel mogelijk in stand, en als dat vanwege veiligheid echt niet kan zijn er duidelijke

(fysieke) bewegwijzering op straat belangrijk. Niet in de laatste plaats omdat het

en korte omleidingen. Deze worden uiteraard goed aangeduid en gecommuniceerd.

veiliger is als de fietser de ogen op de weg heeft in plaats van op een beeldscherm.

Grote omleidingen en afsluitingen plannen we zoveel mogelijk in aan de hand van het gebruik, zodat zo weinig mogelijk fietsers daar last van hebben. School- en

In 2010 hebben we daarin al een slag gemaakt en zijn hoofdroutes vanuit omliggende

woonwerkroutes tijdens vakanties, recreatieve routes buiten het recreatieve seizoen.

gemeenten naar het centrum en het Dierenpark bewegwijzerd. We gaan een aanvullende bewegwijzeringsplan opstellen om de bewegwijzering te verbeteren en ook

Gladheid

andere belangrijke fietsbestemmingen zoals de stations daarin op te nemen. Zo hebben

We zorgen ervoor dat minimaal het hoofdfietsnetwerk is opgenomen in het strooi-

we een blauwdruk om bij toekomstige (fiets)projecten de fietsbewegwijzering aan te

routeplan. Het is niet haalbaar om elke fietsroute te strooien, maar we communiceren

brengen, en kan gaandeweg het netwerk van bewegwijzering worden gecompleteerd.

duidelijk over wat de fietser op dit punt mag verwachten. Daarbij worden we geholpen door een burgerinitiatief als #gladheid033 dat via Twitter actuele informatie geeft over gladheid en strooien. Ook in het donker beschikbaar Ons hoofdfietsnetwerk moet goed verlicht zijn. Dat draagt bij aan de zichtbaarheid van fietsers, en aan een goede zichtbaarheid van het verloop van fietspaden en routes, vooral belangrijk voor oudere fietsers. We verbeteren onvoldoende verlichte plekken op ons hoofdfietsnetwerk. Dit draagt ook bij aan sociale veiligheid.

Een compleet fietsnetwerk

Verkeerslichten

Betere afstelling van de regeling

Verkeerslichten zijn nodig om het verkeer te kunnen regelen en doseren. Op drukke

Als een verkeerslicht niet kan worden weggehaald, kijken we naar een betere instelling

wegen zijn ze ook voor fietsers noodzakelijk om veilig over te steken, maar vaak ook een

om snellere doorstroom te bereiken. We gaan al onze kruispunten met verkeerslichten

bron van ergernis. Veel gehoorde klachten zijn dat er lang gewacht moet worden, men

daarom een “Fiets-APK” geven om optimalisatiemogelijkheden voor de fiets zoveel

het gevoel heeft te worden overgeslagen en dat auto of bus vaker groen krijgt. We

mogelijk te benutten. Daarbij kijken we naar zaken als:

vinden vlot doorfietsen belangrijk en willen er daarom voor zorgen dat fietsers zo min

• Zijn er veel fietsers die linksaf slaan en kunnen we die oversteken direct achter

mogelijk vertraging en ongemak hebben bij verkeerslichten. Dat voorkomt ook dat

elkaar groen geven zodat fietsers in één keer door kunnen rijden?

fietsers in de verleiding komen om door rood te fietsen. We gaan daarom kijken hoe

• Kan fietsverkeer altijd automatisch groen krijgen met recht doorgaand autoverkeer?

we onze verkeerslichten fietsvriendelijker kunnen maken.

• Bij tweerichting fietsoversteken automatisch het licht aan beide zijden op groen? • Is er voldoende en goede lusdetectie van fietsers die een kruising naderen?

Weghalen verkeerslichten

• Kan het verkeerslicht uit op de rustige tijden?

Als er geen verkeerslicht is, hoef je ook niet te wachten op ‘groen’. Het weghalen van

• Is er voldoende opstelruimte voor fietsers?

verkeerslichten kan echter alleen als de verkeersveiligheid en doorstroming dit toelaat.

• Kunnen groepen fietsers wel in één keer door groen?

In onze stad staan de meeste verkeerslichten op de hoofdwegenstructuur; wegen met 2x2 rijstroken. Weghalen van verkeerslichten en herinrichting naar bijvoorbeeld

Doorstroming fiets, auto en openbaar vervoer

rotondes is op dit soort kruisingen vaak niet wenselijk omdat rotondes vrijwel geen

In het VVP zijn kwaliteitseisen opgenomen voor verkeersregelingen (zie bijlage B). Op

mogelijkheid bieden het verkeer te doseren en sturen of prioriteit te geven aan

verschillende plekken blijken deze maximale wachttijden voor de fiets vooralsnog niet

bijvoorbeeld de bus of bepaalde verkeersstromen.

haalbaar, zeker niet waar de snelfietsroutes kruisen met doorstroomroutes voor het

We zien voor een beperkt aantal kruisingen mogelijkheden deze te vervangen door

autoverkeer. Door met bijvoorbeeld twee keer groen per cyclus meer prioriteit aan de

een ander soort kruising of rotonde, omdat ze geen deel uitmaken van de hoofdwegen-

fiets te geven, belemmeren we de gewenste doorstroming van het autoverkeer. Bijvoor-

structuur. Voorbeelden daarvan zijn de kruising Bisschopsweg-Vermeerstraat of

beeld op de Ringweg Kruiskamp-Koppel, die we als alternatief zijn voor de Stadsring.

Leusderweg-Van Campenstraat. Per locatie is nader onderzoek nodig welke alternatieven haalbaar zijn.

Op dit soort kruispunten van het hoofdfiets- en hoofdautonetwerk is de aanleg van

Daarnaast wordt gekeken of het aantal voetgangersoversteekplaatsen met verkeers-

ongelijkvloerse kruisingen dé manier om goede doorstroming voor alle vervoerswijzen

lichten kan worden beperkt en worden vervangen door een goed alternatief zoals een

te realiseren. Binnen de planstudie Knooppunt Hoevelaken zijn op dit soort locaties

middengeleider. Dit soort verkeerslichten geeft overigens doorgaans betrekkelijk weinig

fietstunnels gepland rond de open afritten van de A1 en A28 en binnen het

overlast voor fietsers en wordt soms ook als oversteek voor fietsers gebruikt op school-

programma VERDER bij de kruising Coelhorsterweg-Bunschoterstraat. In stedelijk

routes. Ook daarbij is maatwerk dus noodzakelijk.

gebied is de inpassing van ongelijkvloerse kruisingen een grote opgave. De hoofdfietsroutes vanuit Amersfoort-Noord en -Oost kruisen bijvoorbeeld niet alleen de Ringweg Kruiskamp-Koppel, maar ook het Valleikanaal. Ook dat moet overbrugd worden.

Een compleet fietsnetwerk

Fietstunnels- of bruggen hebben daar grote ruimtelijke en financiële impact en de

Bij vervanging en onderhoud van verkeerlichten plaatsen we wachttijdvoorspeller.

haalbaarheid daarvan is vooralsnog beperkt. Verbetering van doorstroming voor de fiets

Deze is gekoppeld aan de detectielussen en drukknoppen en geeft de fietser het

zoeken we in elk geval in optimaliseren van de afstelling van verkeerslichten.

signaal ‘ik heb je gezien’ en wanneer het licht weer op groen gaat. Verder volgen we technologische en innovatieve ontwikkelingen op de voet en passen we deze waar

Wachttijdvoorspellers en regensensoren

mogelijk toe. Zie verder: ‘Stimuleren van innovatie en distributie per fiets’.

Bij vervanging en onderhoud van verkeerlichten plaatsen we een wachttijdvoorspeller. Deze is gekoppeld aan de detectielussen en drukknoppen en geeft de fietser het signaal

Eerder zijn raadsvragen gesteld over het mogelijk toepassen van regensensoren op de

‘ik heb je gezien’ en wanneer het licht weer op groen gaat. Verder volgen we technologi-

verkeerslichten in Amersfoort13. Zodra zo’n sensor regen detecteert, wordt de wachttijd

sche en innovatieve ontwikkelingen op de voet en passen we deze waar mogelijk toe.

bij het verkeerslicht voor de fietser ingekort. Destijds is aangegeven dat plaatsing van

Zie verder: ‘Stimuleren van innovatie en distributie per fiets’.

regensensoren onder voorwaarden mogelijk is, waarbij de kruising StationsstraatVlasakkerweg is genoemd als eerste optie. Ervaringen met regensensoren elders tonen inmiddels meer na- dan voordelen14. We kiezen daarom liever voor maatregelen die in het algemeen (onnodige) wachttijden verminderen en doorstroming verbeteren.

Wachttijdvoorspellers

Een compleet fietsnetwerk

Aantrekkelijkheid en comfort Aantrekkelijkheid Voor een aantrekkelijke fietsverbinding is niet alleen de snelste en kortste route belangrijk. Tijdsduur met een hoge belevingswaarde wordt structureel korter ingeschat en tijdsduur met een lage belevingswaarde structureel langer. Een kaarsrechte lange weg zonder (al te veel) afleiding wordt als saaier ervaren dan een afwisselende route waar van alles te zien is. De keuze voor een vervoersmiddel wordt mede bepaald door de tijd die we denken dat de rit kost. Aantrekkelijk vormgegeven routes zorgen voor een lagere subjectieve tijdsbeleving en bepalen zo mede de waardering voor de fiets. Een rustige route langs bijvoorbeeld groen en water kan dan langer zijn dan langs een drukke weg, maar de beleving kan de keuze toch doen uitgaan naar de wat langere maar meer aantrekkelijke route. Ook het verlagen van stress (lang wachten bij verkeerslichten, lang moeten zoeken naar een stallingsplek, planning van aansluiting op OV, verstorend autoverkeer op de fietsroute) draagt bij aan bij het bevorderen van het gebruik van een fietsroute, niet alleen Fietsstraat Keerkring

sturen op snelheid15. Fietsstraat

fietsers ten opzichte van de auto’s wel flink in de meerderheid is. Dat kan betekenen

Met fietsstraten zorgen we voor aantrekkelijke en herkenbare hoofdfietsroutes en

dat het soms wenselijk kan zijn het autoverkeer te beperken, bijvoorbeeld door

geven we de fietser letterlijk en figuurlijk voorrang. In aanvulling op de fietsstraten

eenrichtingverkeer of andere circulatiemaatregelen. Maatwerk is hier op zijn plaats.

Keerkring en Schimmelpenninckstraat willen we meer fietsstraten inrichten. Deze straten krijgen een duidelijk herkenbare inrichting: alleen een bord voldoet niet, in de

Voorbeelden van straten die mogelijk hiervoor in aanmerking komen zijn:

verharding en voorrangsmaatregelen is zichtbaar dat in deze straat de fiets de hoofdrol

• Bisschopsweg

heeft.

• Columbusweg Ook andere onderdelen van het hoofdfietsnetwerk, verder buiten het centrum, kunnen

Wil een fietsstraat goed tot zijn recht komen, dan is het van belang dat het aantal

hiervoor in aanmerking komen.

Een compleet fietsnetwerk

Comfort Verharding Asfaltverharding fietst het meest comfortabel en wordt door fietsers het beste gewaardeerd als verharding16. Daarom is asfaltverharding het uitgangspunt voor ons hoofdfietsnetwerk. Momenteel is ongeveer 60% van het hoofdfietsnetwerk voorzien van asfaltverharding. We streven er naar een zo groot mogelijk deel van ons hoofdfietsnetwerk te voorzien van asfalt verharding. Voor de historische binnenstad maken we een uitzondering. In bijzondere gevallen, zoals beschermd stadsgezicht, kunnen we vanwege de kwaliteit van de openbare ruimte kiezen voor andere materialen dan asfalt. Uiteraard streven we ook daar wel naar zoveel mogelijk fietscomfort. Toepassen van asfalt kan soms lastig zijn door nabijheid van bomen en boomwortels. Van geval tot geval kijken we dan of bijzondere maatregelen mogelijk zijn, zoals betonverharding, of dat wordt gewacht tot bomen aan vervanging toe zijn. In nieuwe situaties kan dat vragen om extra investeringen om de combinatie van bomen met asfaltfietspaden mogelijk te maken.

Hoofdfietsroute Indicatief tracĂŠ Ontbrekende schakel Open verharding Deels open verharding

Fietsroutes nog niet voorzien van asfalt.

Een compleet fietsnetwerk

Vormgeving / inpassing

Door deze in kaart te brengen, kunnen ze tijdens overige werkzaamheden aan de weg

Fietsen worden breder, sneller en gevarieerder. Door die groter wordende variĂŤteit in

meteen aangepakt (werk met werk maken). Nieuwe fietspaden dienen qua ontwerp

aantal en omvang en snelheid bieden de fietspaden niet altijd meer het comfort dat

aan te sluiten op de veranderende behoefte. Door de paden breder te maken op drukke

aansluit op die diversiteit. Fietspaden kennen soms nog een onlogische route, scherpe

routes kunnen verschillende fietssnelheden beter worden opgevangen en wordt ruimte

bochten die niet prettig te nemen zijn of versmallingen van fietspaden.

geboden aan kwetsbare deelnemers zoals kinderen en ouderen maar ook bakfietsen, cargobikes en fietskarren. Dit vergemakkelijkt het doorfietsen en vergroot de veiligheid. Langs vrijliggende fietsroutes waar veel wordt gewandeld is ook aandacht nodig voor voetgangersvoorzieningen.

Logische route? - Meridiaan hoek Keerkring

Sneller: de e-bike

Breder: de bakfiets

Een compleet fietsnetwerk

Nieuwe fietsvoorzieningen laten we aansluiten op die veranderende behoefte.

Daar waar grote stromen fietsers bijeen komen, kunnen fietsers elkaar in de weg zitten

Bestaande knelpunten willen we aanpassen. De snelfietsroute naar Amersfoort-Noord,

en ontstaan minder veilige situaties en oponthoud. Een bekend druk knooppunt is vlak

ĂŠĂŠn van de drukste fietsroutes in de stad, is hiervan een voorbeeld en vraagt op

voor de Schimmelpenninckstraat waar de route Holkerweg-Keerkring-Meridiaantunnel

sommige plekken om maatregelen om de hoeveelheid en verscheidenheid aan fietsers

samenkomt met het fietspad op het Jan van Riebeeckpad. In dit soort situaties vraagt

in goede banen te leiden.

een comfortabele en veilige doorstroming van het fietsverkeer om ruimte en soms speciale voorzieningen, zoals afslag-, invoeg- en -wisselstroken.

Jan van Riebeeckpad / Meridiaantunnel

Een goed netwerk is de basis om de fiets als alternatief voor andere vervoersmiddelen te gaan zien. Daarnaast moeten ook fietsvoorzieningen op orde zijn. We willen de fietser een aantrekkelijke reis bieden van deur tot deur. Elke fietsrit begint of eindigt met het pakken of stallen van de fiets. Fietsparkeren willen we daarom goed regelen. De fiets is een ideaal middel als start- of eindpunt van een langere reis met bus, trein maar ook de auto. We zetten daarom in op het verbeteren van de zogeheten ketenmobiliteit. En we willen beschikbaarheid van fietsen vergroten, om de keus voor de fiets te vergemakkelijken, bijvoorbeeld door deelfietssystemen.

Verbeteren van fietsvoorzieningen

4. Verbeteren van fietsvoorzieningen Doelen en acties Wat willen we bereiken?

Wat gaan we doen?

• Goede stallingvoorzieningen van deur tot deur bij alle voorzieningen

• Verbeteren stallingsmogelijkheden fietsparkeren binnenstad

• Verbeteren fietsparkeren binnenstad:

• Verbeteren vindbaarheid, aantrekkelijkheid, service, gemak en comfort van

>> Beter gebruik van de huidige bewaakte stallingen >> Vergroten aanbod inpandige bewaakte stallingen

bestaande bewaakte stallingen • Experimenten pop-up stallingen

• Goede voorzieningen voor de fiets in voor- en natransport voor OV en auto.

• Verbeteren fietsparkeren bij publieke voorzieningen

• De beschikbaarheid van (deel)fietsen vergroten

• Monitoren stallingsbehoefte en (waar nodig) uitbreiden bij OV-knooppunten • Onderzoek naar en experimenten met Park & Bike en deelfietssystemen

Verbeteren van fietsvoorzieningen

Fietsparkeren

In 2015 is het aantal fietsparkeerplekken in en rond de binnenstad uitgebreid met ongeveer 300 plekken en is een proef gestart met fietsparkeervakken. In het voorjaar

We willen de fietser goede stallingsmogelijkheden bieden. Dit kan buiten op maaiveld

2016 wordt een nieuwe bewaakte stalling geopend bij Amicitia met ongeveer 140

zijn met bijvoorbeeld fietsklemmen of vakken, maar ook in inpandige stallingen.

plekken. Deze goede alternatieven in de directe omgeving maken het mogelijk de kop

Stallingsplekken moeten goed bekend en goed te vinden zijn en op alle ‘fietsrijke’

van de Utrechtsestraat fietsvrij te maken.

plaatsen liggen. Daarnaast zijn ze makkelijk toegankelijk en geschikt voor de

Voor de toekomst zetten we in op meer fietsgebruik naar de binnenstad. De uitdaging

verschillende soorten fietsen en gebruikers.

blijft om ervoor te zorgen dat fietsgebruik en fietsparkeren in de binnenstad aantrekkelijk blijft, en tegelijkertijd de druk op de openbare ruimte niet teveel toeneemt. In

Fietsparkeren in de binnenstad

het openbaar gebied is inmiddels ongeveer elke mogelijke stallingslocatie voor

Onze binnenstad vraagt bijzondere aandacht voor fietsparkeren. Afgezien van station

bijvoorbeeld fietsklemmen ingevuld. Meer stallingsruimte voor fietsen in de openbare

Amersfoort staan in één gebied nergens zoveel fietsen en het soort fietser dat er stalt is

ruimte gaat ten koste van andere functies. Een alternatief is inpandige stallingen.

heel divers: jong, oud, kortparkeerder, langparkeerder, bewoners en uitgaanspubliek. Dé fietser bestaat niet, en dé stalling dus ook niet. Dat vraagt om een maatwerkaanpak

Om inpandige stallingen goed te laten functioneren is een aantal aspecten erg belangrijk:

per locatie, tijd en doelgroep. Verder hebben we in de binnenstad natuurlijk te maken

• Op de juiste plek liggen: fietsers gaan voor gemak en willen zo dicht mogelijk bij

met aspecten als goede toegankelijkheid voor voetgangers en het straatbeeld.

hun bestemming stallen. Dat vraagt om een fijnmazig en breed aanbod en

In maart 2014 is de visie op het fietsparkeren in de binnenstad vastgesteld.

strategisch gelegen aan de fietsroutes naar de binnenstad: beter vijf stallingen voor 100 fietsen verspreid over de binnenstad dan één centrale stalling van 500 plekken.

Visie fietsparkeren binnenstad Het is aantrekkelijk om met fiets naar de binnenstad te komen. Fietsen mogen

Dat betekent wel dat exploitatielasten uiteraard hoger zijn. • Laagdrempelig (letterlijk) zijn, dus bij voorkeur op maaiveldniveau zonder trappen

overal gestald worden, behalve waar dat vanuit het oogpunt van veiligheid of

of helling. Als dat niet kan is een stalling voorzien van hulpmiddelen voor een goede

toegankelijkheid of vanuit het gewenste straatbeeld echt niet kan. Daar

toegankelijkheid zoals een tapis roulant (rolband).

handhaven we dan ook op. We zorgen voor voldoende en kwalitatief goede

• Aantrekkelijk ingericht en een gastvrije ontvangst.

stallingsmogelijkheden aan de rand van het kernwinkelgebied. Deze zijn goed vindbaar en bereikbaar. We nemen maatregelen om het stallen in winkelstraten

In het plan van aanpak fietsparkeren binnenstad hebben we aangegeven in 2017 de

zo te laten plaatsvinden dat andere gebruikers van de openbare ruimte daarvan zo

fietsparkeermaatregelen te evalueren. We maken daarmee al in 2016 een start met de

min mogelijk hinder ondervinden en het straatbeeld verbetert.

evaluatie van de fietsparkeervakken en het fietsparkeren op de Havik. Deze ervaringen nemen we mee in het bepalen hoe we het fietsparkeren op de lange termijn in de binnenstad willen faciliteren. We willen daarbij de kracht van de fiets blijven benutten om dicht bij de bestemming te komen en te kunnen stallen en voor wie dat wil de fiets als ‘rijdende boodschappentas’ te kunnen gebruiken.

Verbeteren van fietsvoorzieningen

Tijdelijke stallingen of alternatieve ruimtes Waar het fysiek moeilijk is kan extra stallingsruimte worden gecreëerd door leegstaande bedrijfspanden of winkelruimtes tijdelijk als extra stallingsmogelijkheid te benutten. We onderzoeken de mogelijkheden voor deze tijdelijke stallingen. In de binnenstad staan geregeld winkelruimtes voor langere tijd leeg. Deze kunnen op piektijden zoals bijvoorbeeld de zaterdagen worden ingezet als tijdelijke ‘pop-up’ bewaakte stallingen. Vindbaarheid en herkenbaarheid bewaakte stallingen De huidige overdekte fietsenstallingen in Amersfoort, zoals bij de Kamperbinnenpoort worden niet altijd goed gevonden en daardoor niet optimaal benut. Er is nog veel ruimte over om fietsers een veilige en droge plek te bieden en zo ook de druk op het openbaar gebied te verminderen. We gaan daarom maatregelen nemen om het

De (on)vindbaarheid van de fietsenstalling

gebruik van de stallingen te verhogen. Een van de verbeterpunten is vindbaarheid

Kamperbinnenpoort

en herkenbaarheid. We gaan de routing naar onze bewaakte stallingen onder de loep nemen, en kijken daarbij naar mogelijkheden van zowel ‘statische’ als ‘dynamische’ bebording om de vindbaarheid te verbeteren.

Dynamisch verwijsbord

Statisch verwijsbord

Verbeteren van fietsvoorzieningen

Fietsparkeren bij stations en bushaltes Fiets en openbaar vervoer zijn een prima combinatie voor overbrugging van langere

een veilige parkeerplek en het lopen naar het perron kosten relatief veel tijd. Bij

afstanden. Met de fiets liggen stations en bushaltes binnen handbereik van de OV-

aankomst na de treinrit zijn de vervoersmogelijkheden meestal beperkter dan bij de rit

reiziger. Onder treinreizigers is de fiets zeer populair: gemiddeld bezien komt landelijk

van huis naar station. Bijna 60% gaat lopend naar de eindbestemming17. Door in te

Veel kilometers buiten de stad,

Afstanden buiten stad worden vaak het station. het stukje voor en na de ov-rit is nog veel nog de wat treinrithoger, zijn de vervoersmogelijkheden ca. 45% opdede fiets naar In Amersfoort is dat ca. 48%. afgelegd met de trein of met de auto. Een winst te behalen. Onder treinreizigers is de beperkter dan bij de rit van huis naar relatief groot deel van de reistijd met de fiets zeer populair: zoâ&#x20AC;&#x2122;n 45 procent komt station. Bijna 60 procent gaat lopend Een relatief groot deel van de reistijd met de trein wordt niet in beslag genomen door trein wordt niet in beslag genomen door op de fiets naar het station. Als onderdeel naar de eindbestemming. Daardoor is het bereik van het bestemmingsstation dede treinrit zelf, maar door de rit naar het van het verkeersnetwerk rondom stations treinrit zelf, maar door de rit naar het station toe en vanaf het eindstation naar voor de de meerderheid van de reizigers veel kleiner station toe en vanaf het eindstation naar komt de fiets er echter regelmatig bekaaid debestemming. bestemming. De treinreis zelf verloopt zelfvanaf. De laatsterelatief kilometer fietsen naar van heten herkomststation. Nieuwe De treinreis verloopt vlot maar in dan hetdievoornatransport is relatief vlot, onder andere doordat treinen het station, het vinden van een veilige vervoersoplossingen, zoals de ov-fiets, vaker zijn gaan rijden en door andere parkeerplek en het lopen naar het perron vergroten het bereik van treinstations en nog veel winst te behalen. De laatste kilometer fietsen naar het station, het vinden van verbeteringen in de afgelopen decennia. Op kosten relatief veel tijd. Bij aankomst na daarmee ook hun reizigerspotentieel.

veel reistijd binnen de stad

de aanleg nieuweketen verbindingen zijn Voor het autoverkeer geldt een vergelijkEen toenemend is echter wordt zetten op het verkorten van de reistijdjaren. in het voor- enprobleem natransport devan totale baar principe. Ook de auto maakt relatief de moeizame doorstroming vanaf het daar vaak niet mogelijk. Alternatieven veel kilometers buiten de stad, ook terwijlhet verzorgingsgebied hoofdwegennet de stad in,van vooralhet in deOV-knooppunt zijn bijvoorbeeldgroter. een betere benutting aantrekkelijker, maar wordt de autorit binnen de stad relatief veel

ochtend- en avondspits, en soms ook het

van het bestaande wegennetwerk,

kost. Eenwe grootvoor deel van de woonvinden van een parkeerplaats bij aankomst: verbetering van netwerken voor lopen, Daaromtijd zorgen vlotte fietsverbindingen en comfortabel en snel stallen.

In de

en werklocaties in de Randstad ligt de eerste en de laatste kilometers van de binnen bereik van een snelweg. Op die reis dus. De opgave om de doorstroming te snelweg stroomt het verkeer redelijk verbeteren is daarmee verschoven van het door, mede door de vele investeringen hoofdwegennet naar het stedelijkvan netwerk. afgelopen jaren is als fors geĂŻnvesteerd in uitbreiding een in wegverbredingen van de afgelopen Klassieke oplossingen als wegverbreding of

fietsen en openbaar vervoer. Maar ook kan een strategische locatie in de stad worden gekozen voor voorzieningen die veel bezoekers trekken, zoals kantoren en aantal stationsziekenhuizen.

stallingen: station Schothorst, het Piet Mondriaanplein en de stallingen aan het

Smallepad en Barchman Wuytierslaan bij station Amersfoort. De bewaakte stallingen

Bij een gemiddelde treinreis wordt de grootste afstand uiteraard in de trein afgelegd ...

Met de auto worden de meeste kilometers Piet Mondriaanplein en station Schothorst zijn al... een aantal jaren gratis met buiten de stad afgelegd

Afstand gemeentelijke bijdrage om deze zo optimaal mogelijk te benutten.

Afstand

De grootste opgave, de uitbreiding van de fietsenstalling op het Stationsplein, bevindt Van huis naar station

2,5 km

33 km

pbl.nl

31 min

De trein: relatief veel reistijd in voor-en natransport18

Snelweg

10 min

Binnen bebouwde kom

Buiten bebouwde kom

voor fietsparkeren Stationsplein uit van 3.200 naar 4.800. Belangrijke uitgangspunten 1 km

... toch zit er relatief veel reistijd in de reis naar het station en van het station vandaan.

Reistijd

10 min

zich in de ontwerpfase. Realisatie is gepland in 2019. Hier breiden we het aantal plekken

Van station naar bestemming

Treinreis

voor deze ondergrondse stalling: toegankelijkheid voor elke fietser en alle soorten 36%

44%

21%

fietsen. De stalling wordt voorzien van de nieuwste techniek voor een verwijssysteem naar vrije plekken en kent het regime van de eerste 24 uur gratis ... toch zit er relatief stallen. veel reistijdDe in hetgemeente rijden Reistijd

door de bebouwde kom.

deelt in de exploitatie van deze stalling.

27%

34%

39%

Verbeteren van fietsvoorzieningen

Afstemming met NS/Prorail, Rijk en andere gemeenten

Fietsparkeren in wijken, bij voorzieningen en evenementen

Het stallen bij de stations blijft ook na oplevering van de nieuwe stallingen de aandacht

Bij nieuwe ontwikkelingen wordt fietsparkeren integraal meegenomen. We vertellen

houden. De (landelijke) ervaringen van de afgelopen jaren laten zien dat het aantal

daarover meer bij â&#x20AC;&#x2DC;Fietsinclusief beleidâ&#x20AC;&#x2122;, verderop in de fietsplan. We vinden goede

stallers bij stations nog steeds aantrekt. We monitoren frequent hoe het gebruik van de

stallingsvoorzieningen bij wijkwinkelcentra, sportclubs en scholen belangrijk.

stallingen is en overleggen daarover met NS en ProRail. Wanneer de bezetting van

We brengen in kaart hoe de kwaliteit van stallingsplekken bij dit soort voorzieningen is

stallingen te hoog dreigt te worden kijken we tijdig in overleg met de spoorpartners of

en kijken of we op een slimme manier tot verbeteringen kunnen komen, zoals door

uitbreiding nodig is, of dat bijvoorbeeld ruimte beter kan worden benut.

hergebruik van de vrijkomende fietsrekken van station Amersfoort. Organisatoren van

Het fietsparkeren bij stations is in de praktijk een gedeelde verantwoordelijkheid van

evenementen zijn medeverantwoordelijk voor het creĂŤren van voldoende stallings-

NS, ProRail en gemeente. De rol van de gemeente is co-financier voor uitbreidingen en

ruimte voor fietsende bezoekers.

handhaver in het openbaar gebied. NS is beheerder van inpandige stallingen (al dan niet cofinanciering door gemeente) en ProRail is co-financier vanuit het Rijk. Op termijn wil het Rijk de financiering van fietsparkeren bij stations bij gemeenten neerleggen. We zijn nauw betrokken bij overleg met andere gemeenten om samen met het Rijk en NS te zorgen voor een evenwichtige verdeling van taken en verantwoordelijkheden op het gebied van fietsparkeren bij stations. Handhaving We blijven regelmatig handhaven op wrakken en de zogeheten weesfietsen, dat zijn fietsen die langer dan de toegestane 21 dagen staan gestald staan. Daarmee houden we ruimte voor de dagelijkse treinreiziger. Om toegankelijkheid en kwaliteit van de openbare ruimte te behouden is stallen buiten de rekken niet toegestaan binnen de aangewezen gebieden rond de stations. Stallen bij bushaltes Bushaltes zijn voorzien van voldoende stallingsplekken met aanbindmogelijkheden. We werken daarin samen met de provincie als concessieverlener en met de vervoerder.

Verbeteren van fietsvoorzieningen

Toegankelijkheid, laadpalen en overige services Toegankelijkheid Goede toegankelijkheid van fietsenstallingen vergroot de aantrekkelijkheid. Dit is een ontwerpopgave bij nieuwe stallingen en vraagt om investeringen voor bouwkundige aanpassingen bij bestaande voorzieningen. We gaan in beeld brengen wat daar voor nodig en mogelijk is. Het matige gebruik van overdekte fietsenstallingen wordt mede veroorzaakt door de toegankelijkheid. Trappen naar ondergrondse stallingen worden vooral door ouderen en reizigers met zwaardere fietsen of lichamelijke beperkingen als onprettig ervaren. Laadpalen en overige services Het spreekt voor zich dat de stallingen voldoende oplaadmogelijkheden voor de e-bike hebben. In samenspraak met de beheerder van de bewaakte stallingen kijken we of het bieden van extra services aan gebruikers, zoals kleine reparaties, de aantrekkelijkheid kan vergroten. Deze kunnen worden ingevuld met werkervaringsplekken.

Fietsoplaadpunt

Verbeteren van fietsvoorzieningen

De mobiliteitsketen Park + Bike Net als bij de trein geldt ook voor de auto dat het laatste deel van de rit relatief veel tijd kan kosten: door drukke routes in de stad, het zoeken van een parkeerplaats en een wandeling naar de bestemming. In de combinatie met de fiets liggen hier kansen om het woon-werk(auto)verkeer van forenzen of bezoekers aan de rand van de stad op te vangen. We gaan de potentie van Park + Bike-locaties voor Amersfoort onderzoeken, waar de automobilist de auto buiten de stad kan parkeren en voor de resterende afstand de fiets pakt. In het VVP is daarover aangegeven dat dit nauw samenhangt met de autobereikbaarheid en parkeermogelijkheden in de binnenstad. Inmiddels zijn er landelijk ervaringen opgedaan met Park + Bike-locaties. Hier zit ook de samenhang met deelfietssystemen (zoals de VĂŠlib in Parijs, de Boris Bikes in Londen en de GoBikes in Kopenhagen). De GoBikes (Kopenhagen)

Deelfietsen De OV-fiets maakt een grote opmars en bewijst de kracht van de fiets in combinatie met openbaar vervoer. Dit concept kan - naast de Park + Bike plekken - ook voor drukke en strategisch gelegen bushaltes interessant zijn om na de busreis een leenfiets te bieden aan de busreiziger, bijvoorbeeld bij bedrijventerreinen. In overleg met vervoersmaatschappijen, provincie en andere stakeholders kijken we of er behoefte is aan en potentie voor dat soort systemen aangezien niet ieder systeem even succesvol is gebleken19. Waar mogelijk faciliteren we dat soort systemen in de openbare ruimte. Het gaat vaak over flinke investeringen en exploitatielasten, over financiering moeten dan nadere afspraken worden gemaakt met belanghebbende partijen. We gaan kijken of er in Amersfoort mogelijkheden zijn voor dergelijke deelfietssystemen. Dat doen we samen met bedrijven (werkgevers en werknemers) en de toeristische sector.

BorisBikes (Londen)

Nieuwe technieken of nieuwe combinaties van bestaande technieken kunnen de fiets aantrekkelijker maken als alternatief vervoermiddel: veiliger, sneller en comfortabeler. Ontwikkelingen op het gebied van stadsdistributie door middel van de cargobike kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het vergroenen van de toelevering van goederen voor winkels en bedrijven in met name het stadshart.

Stimuleren van innovatie en distributie per fiets

5. Stimuleren van innovatie en distributie per fiets Doelen en acties Wat willen we bereiken?

Wat willen we doen?

• Vergroten gemak, comfort en veiligheid voor de fiets door inzet van

• Doorstroming fiets verbeteren door slimme kruisingen

nieuwe technieken

• Toepassen nieuwe technieken voor gladheidsbestrijding, verlichting etc.

• Verduurzamen stedelijke distributie

• Verbeteren stallingsgemak en registratie bewaakte stallingen

• Kennis over fietsgebruik in de stad vergroten

• Data inzamelen fietsgebruik door nieuwe technologie • Ondersteunen initiatieven distributie per fiets

Stimuleren van distributie en innovatie per fiets

Doorfietsen bij slimme kruisingen Afremmen en weer optrekken bij verkeerslichten kost de fietser energie. We willen op dit punt fietscomfort en fietsgemak bij verkeerslichten verbeteren en doorfietsmogelijkheden vergroten. Groene golven voor fietsers zijn eerder in andere steden toegepast, veelal via een passief systeem met vaste groentijden op basis van een gemiddelde rijsnelheid. Nadien is ook gewerkt met indicatieverlichting op het fietspad die de snelheid aangaf die gereden moest worden om het eerstvolgende groene verkeerslicht te halen20. Nieuwe technieken bieden mogelijkheden voor dynamische groene-golf-achtige maatregelen.

Zo werkt de groene golf voor de fiets23

Binnen het regionale mobiliteitsprogramma Beter Benutten Vervolg doet Amersfoort mee met het project Slimme Kruisingen. Dit is een ITS maatregel21 waarbij big data wordt gebruikt om de kruispunten met verkeerslichten te optimaliseren en door middel van (on board / smartphone) communicatie de weggebruiker in het gedrag te beĂŻnvloeden22. Voor de Amsterdamseweg, een weg met veel verkeerslichten, wordt de markt in een pilot uitgedaagd met innovatieve oplossingen te komen om fietsers makkelijk en snel over deze kruisingen te helpen, bijvoorbeeld door detectie aan de hand GPS- of bluetooth signalen van mobiele telefoons. Door fietsers en verkeerslichten met elkaar te laten communiceren kan de verkeersregeling anticiperen op naderende fietsers en bijvoorbeeld tijdig groen geven, of de fietser laten weten of hij bijvoorbeeld sneller of langzamer moet rijden om met groen licht door te kunnen rijden. Dat kan bijvoorbeeld

Indicatieverlichting groene golf â&#x20AC;&#x201C;

met een signalering langs het fietspad. Hiermee is in 2015 in Utrecht een proef gedaan.

Kopenhagen

De ervaringen vanuit het Beter Benutten Vervolg project gaan we meenemen in mogelijke toepassingen op andere routes.

Stimuleren van distributie en innovatie per fiets

Veiligheid Verlichting op maat

Gladheidsbestrijding

Met name in de buitengebieden is het voor de natuur niet altijd wenselijk volop met

Hergebruik van warmte uit afvalwater (riothermie) biedt een kans om fietspaden in

straatverlichting lantaarns toe te passen om de fietspaden te verlichten. De fietser

de winter sneeuwvrij te houden. Proeven met een verwarmd fietspad zijn succesvol

moet zich echter wel goed kunnen oriënteren op het verloop van zijn route. Voor dit

gebleken24. Toepassing daarvan is wellicht mogelijk in nieuwe woongebieden. Ook

soort situaties lenen zich maatregelen als glow-in-the dark belijning of verlichting die

worden landelijk pilots gedaan met technieken als anti-vriesasfalt. We kijken of we in

alleen aan gaat wanneer een fietsers langs rijdt.

nieuwe fietsprojecten succesvol gebleken maatregelen kunnen toepassen. Daarmee

Met name voor de buitengebieden waar beschermde dieren niet of zo min mogelijk

kan ook nog eens worden bijgedragen aan minder belasting van het milieu door

gestoord dienen te worden, en om energie te sparen, worden ‘glow in the dark’-achtige

strooizout.

technieken ingezet. Toepassing van dit soort technieken is maatwerk en leent zich meer voor rustige dan drukke fietsroutes.

Voorbeeld van verlichting in het fietswegdek: Het Van Gogh-Roosegaarde fietspad in Eindhoven

Stimuleren van distributie en innovatie per fiets

Vroeg-waarschuwingssysteem

Nieuwe technieken in fietsenstallingen

Fietsers of scooters die onverwacht opduiken op een oversteekplaats; ze vormen maar

In Amersfoort is begin 2016 gestart met een pilot met een nieuwe uitvoering van het

al te vaak een plotseling gevaar. Automobilisten zien ze vaak te laat door diverse

zogenoemde HBF systeem (Handhaven en Benutten Fietsenstallingen). De kern van

oorzaken. De fietser zelf is vaak niet bewust van zijn of haar eigen kwetsbaarheid. De

dit systeem ligt in het registreren van de stallingsduur per parkeerplaats en de plaats-

industrie heeft hier een systeem voor ontwikkeld dat automobilisten tijdig waarschuwt

verwijzing voor de fietser26. De fietser wordt hiermee snel verwezen naar een vrije plek

door middel van LED-indicatie in het wegdek voor kruisend verkeer van naderende

en hoeft niet te meer te zoeken. Een dergelijk systeem is vooral nuttig bij grote

fietsers die op dat moment voor hen niet of beperkt zichtbaar zijn .

stallingen met een hoge bezettingsgraad. We passen dit systeem toe in de nieuwe

fietsstalling onder het stationsplein. Het fietsparkeren bij station Amersfoort wordt de eerste 24 uur gratis. In- en uitchecken gaat snel en makkelijk met de OV-chipkaart. Daarmee maken we het fietsparkeren makkelijk. In onze bewaakte stallingen in de binnenstad gebeurt het in- en uitchecken nog met de klassieke bonnetjes. We gaan onderzoeken of we ook hier nieuwe technieken kunnen toepassen, zoals het scannen van de fiets met bijvoorbeeld chip of barcode27. Dat maakt het stallen makkelijker en geeft tegelijkertijd nuttige informatie over het gebruik van de stallingen, zoals stallingsduur en bezettingsgraad. Daarbij kijken we ook hoe we potentiĂŤle gebruikers kunnen informeren over vrije plekken.

Het vroeg-waarschuwingssysteem

De verwijsborden in het HBF systeem â&#x20AC;&#x201C; fietsenstalling station Amersfoort

Stimuleren van distributie en innovatie per fiets

Big data en open data Het gebruik van big data is sterk in opkomst en biedt diverse mogelijkheden om kennis over fietsgebruik en gedrag te vergroten. Analyses die met behulp van veel verschillende gegevens gemaakt kunnen worden, geven inzicht in bepaalde patronen. In verschillende sectoren is big data al enige jaren in opkomst. Met name voor het fietsen staan zaken nog in de kinderschoenen, maar zijn er toch al interessante initiatieven die op termijn vruchten kunnen afwerpen. We werken op dit gebied nauw samen met de provincie Utrecht, waar wordt gewerkt aan een regionaal fietsmodel.

Nationale Fiets Telweek Betere data over zowel het gebruik als het verplaatsingsgedrag draagt bij aan het inzicht in de effecten van fietsmaatregelen, met name over fietsgebruik, verkeersveiligheid en de economische waarde van fietsverkeer. We sluiten aan bij initiatieven die inzicht in fietsgedrag vergroten zoals de Nationale Fiets Telweek die in september 2015 voor het eerst werd gehouden. Bijna 750 Amersfoorters deden daar aan mee en hebben zo inzicht gegeven in bijvoorbeeld veelgebruikte routes en locaties waar oponthoud voor fietsers plaatsvindt. Die informatie helpt om gericht knelpunten aan te pakken. In 2016 is een vervolg op de Nationale Fiets Telweek gepland. Samen met de landelijke organisatoren gaan we ervoor zorgen in 2016 nog veel meer fietsers meedoen.

Nationale Fiets Telweek 2015 (Bikeprint): inzicht in snelheid van fietsers

Stimuleren van distributie en innovatie per fiets

Een ander voorbeeld van gebruik van big data is Strava: een website en mobiele appli-

Distributie per fiets

catie (met name populair bij hardlopen en wielrennen), waarmee routes kunnen worden bijgehouden via GPS. Wekelijks worden op die manier twee miljoen trips

Waar de bakfiets vroeger een vertrouwd straatbeeld was voor het aanleveren van brood

vastgelegd. Dat levert miljarden datapunten, die als ze gekoppeld worden goed inzicht

door de bakker en aardappelen, groente en fruit door de groenteman, kan de cargobike

geven in de bewegingen van fietsers en lopers. Door de data te filteren op tijdstip van

een belangrijke bijdrage leveren in het vergroenen van de toelevering van goederen

de dag en de week en soort gebruiker, wordt inzicht verkregen in fietsgedrag van

voor winkels en bedrijven in met name het stadshart.

verschillende soorten fietsers. Dit levert veel informatie op over de favoriete fietsroutes en fietsbewegingen. Als deze op kaart worden gezet ontstaat een zogenoemde

Dat biedt kansen om de druk op het stadshart en de ringweg rond het centrum te

heatmap . Of de data al gedetailleerd genoeg is voor Nederlandse verkeerskundigen en

verminderen. Dit vraagt om innovatieve oplossingen zoals kleinschaliger elektrisch

planologen, is nog niet duidelijk maar in Amerika lopen al pilots29.

autovervoer, maar ook de fiets kan een rol spelen. De cargobike is in andere, met name

sterk verdichte steden al geen nieuw verschijnsel meer. Daar is men met de fiets sneller met de vracht op de plek van bestemming dan via andere vervoersmiddelen.

Heatmap Strava

De cargobike van weleer30

Stimuleren van distributie en innovatie per fiets

The last mile Transporteurs zorgen (veelal) voor een efficiënte wijze van toelevering. Hoe efficiënter,

meerdere overslagpunten (hubs) aan de rand van de stad gerealiseerd te worden.

des te winstgevender. Dit heeft geleid tot specialisatie van vervoerders voor het groot

Vanuit zo’n hub kan het vervoer van kleinere goederen bijvoorbeeld per elektrische

materiaal. Hierbij moet gedacht worden aan Langere en Zwaardere Vrachtautocombi-

cargobike worden voortgezet. Dit werkt natuurlijk alleen indien dit concept (na verloop

naties (LZV), ook wel Ecocombi genoemd, waarbij 4 tot 30% brandstof wordt bespaard.

van tijd) ook zakelijk haalbaar is. Innovatieve bedrijven worden uitgedaagd om met

Meer efficiëntie is te behalen via ‘platooning’. Hierbij wordt door één chauffeur via

voorstellen te komen, waarbij de gemeente ondersteunt.

automated driving technology een colonne van meerdere dicht op elkaar rijdende (niet

Bijvoorbeeld door deze bedrijven een netwerk aan te reiken, te ondersteunen door zelf

bemande) vrachtwagens aangestuurd. Dit zorgt voor minder brandstofverbruik, hogere

als launching customer op te treden of bij ons inkoopbeleid voorwaarden te stellen aan

productiviteit, minder verkeersopstoppingen en grotere verkeersveiligheid . Voor

duurzaam transport.

dergelijk groot efficiënt materiaal is in de binnenstad geen plek. Aflevering vindt dan

Het gebruik van de cargobike beperkt zich uiteraard niet tot het stadshart maar kan

ook bij voorkeur plaats op zogenoemde ontkoppelplaatsen (of hubs) waar de overslag

ook bijdragen aan duurzaam vervoer in de wijken.

voor fijndistributie plaatsheeft. Het transport naar de eindbestemming, the last mile, is vaak de minst efficiënte waarin een groot deel van de totale transportkosten zitten. De kleinschalige belevering zorgt voor relatief veel bezorgbusjes in het centrum. Voor die fijndistributie van de laatste paar kilometer tot de afleverbestemming liggen kansen voor een duurzame invulling waarbij de leefbaarheid sterk kan verbeteren. PicNic doet dit bijvoorbeeld met elektrische wagentjes. Bedrijven als Amazon en UPS zijn al bezig met bezorging per drone. DHL heeft zijn lockerpoints en internetleverancier BOL.com heeft zijn pick-up point bij Albert Heijn. Uiteraard liggen er ook mogelijkheden voor distributie per fiets. Transport per fiets is schoon en snel en ontziet het kwetsbare centrum. Een markt die inmiddels volop in ontwikkeling is waarbij fietskoerierbedrijven ook de handen ineen slaan voor een landelijk dekkend servicenetwerk32. Om de distributie per fiets in de komende jaren goed op gang te krijgen, is voor de

Overslagpunten (hubs) voor

gemeente een actieve rol weggelegd. In overleg met distributeurs dienen één of

stadsdistributie per cargobike

Cargobike

Fietsers zijn kwetsbare verkeersdeelnemers, met name kinderen en ouderen. Veiligheid vergroten we door fysieke maatregelen en gedragsbe誰nvloeding. Het uit elkaar halen van verkeersstromen met verschillende rijsnelheden levert een belangrijke veiligheidsbijdrage. Daarnaast beperken we de blootstelling van fietsers aan uitlaatgassen. De fiets is niet alleen een goed vervoermiddel om van A naar B te gaan, het levert ook winst voor de gezondheid. Sport en bewegen via recreatieve fietsroutes dragen bij aan de vitaliteit van de Amersfoorter.

Vergroten van veiligheid en vitaliteit

Hoofdstukaanduiding

6. Vergroten van veiligheid & vitaliteit Doelen en acties Wat willen we bereiken?

Wat willen we doen?

• Terugdringen van het aantal fietsongevallen

• Snor- en bromfiets waar mogelijk naar de rijbaan

• Vergroten fietsvaardigheid kwetsbare groepen

• Scan en aanpak (potentieel) onveilige fietsknelpunten

• Een fietsgezonde stad door beperken van blootstelling van fietsers

• Fietsvaardigheid jong en oud stimuleren

aan uitlaatgassen.

• Aansluiten bij initiatieven om fietsbezit van kinderen te vergroten

• Vergroten sociale veiligheid op fietsroutes

• Stimuleren van fietsinitiatieven uit de stad

• Elk kind op de fiets

• Aanpak eenzijdige fietsongevallen • Fietsverlichtingsacties • Continueren aanpak fietsdiefstal • Sociale veiligheid op fietsroutes

Invloed infrastructuur Uit onderzoek van Ministerie van Infrastructuur en Milieu in samenwerking met de Stichting ConVergroten van veiligheid en vitaliteit sument en Veiligheid blijkt dat circa de helft van de enkelvoudige fietsongevallen mede wordt veroorzaakt door ĂŠĂŠn of meer aan infrastructuur gerelateerde factoren [3]. Het volgende hoofdstuk behandelt de onderzoeksresultaten van dit type fietsongevallen en de aangrijpingspunten om ze te voorkomen. Afbeelding 1.2 geeft een overzicht van de belangrijkste infrastructuurgere-

Veilig fietsen

lateerde ongevallentypen die worden beschreven.

Verkeersveiligheid Fietsen is een gezonde bezigheid, maar verkeersveiligheid van fietsers mogen we niet uit het oog verliezen. Landelijke cijfers laten zien dat het aantal dodelijke slachtoffers onder fietsers maar niet wil dalen en het aantal ernstig gewonden onder fietsers toeneemt.

Botsingen tegen paaltjes en bij wegversmallingen 12%

Botsingen tegen portieren en geparkeerde voertuigen 7%

Ongevallen door werkzaamheden op of langs de weg 7%

Hobbels, kuilen en voorwerpen op de weg 10% Glad wegdek en langsgleuven 29%

Scan op onveilige punten Het is momenteel moeilijk om goed inzicht te krijgen in het ongevallenbeeld van fietsers in Amersfoort. De registratie van verkeersongevallen is de laatste jaren incompleet, en een deel van de ongevallen haalt de statistieken niet, waardoor het moeilijk is trends te achterhalen of objectief zicht te krijgen op locaties waar veel

Bermongevallen 12%

ongevallen gebeuren. De aanpak van veiligheid vraagt daarom een meer risico-gestuurde aanpak: wat zijn kwetsbare groepen, welke verkeerssituaties brengen risicoâ&#x20AC;&#x2122;s met zich mee, hoe kunnen die worden voorkomen. Risicovolle locaties zijn bijvoorbeeld fiets-oversteekplaatsen waar de snelheid van het gemotoriseerd verkeer hoger ligt dan 30km/uur en waar sprake is van hoge intensiteiten. Dat soort locaties vraagt extra aandacht, zoals in de

Botsingen tegen troittoirbanden 23% 33 infrastructuur [3] Afbeelding 1.2. fietsongevallen Overzicht van typen enkelvoudige gerelateerd aan Enkelvoudige gerelateerd aanfietsongevallen infrastructuur (landelijk)

vorm van brede middengeleiders en snelheidsremmende maatregelen. Recente voorbeelden hiervan zijn het verbeteren van de oversteekbaarheid van de Albert Schweitzersingel en Gasthuislaan.

Fietsberaadpublicatie 19a

Vergroten van veiligheid en vitaliteit

In de monitor Leefbaarheid en Veiligheid 2015 is onder meer gevraagd naar

30 km-zones

verkeersveiligheidsknelpunten in de wijken. Over de fiets worden daarin als concrete

Vanuit de aanpak Duurzaam Veilig zijn alle woongebieden in Amersfoort tussen 2002

knelpunten vaak genoemd:

en 2014 ingericht als 30km-zone. Uit kostenoverwegingen is dat veelal op een sobere

• Binnenstad: (te) smalle straten voor combinatie fiets en gemotoriseerd verkeer,

manier gedaan, waardoor soms spaarzaam is omgegaan met snelheidsremmende

drukke fietsknooppunten begin en eind Schimmelpenninckstraat.

maatregelen. We grijpen groot onderhoud en rioleringswerkzaamheden aan voor het

• Soesterkwartier: Noordewierweg en rotonde Eemplein.

optimaliseren van de 30km-inrichting van wijken. We verbeteren daarmee de fietsvei-

• Schothorst: rotondes langs de Paladijnenweg, situatie bij Pieter Stastokerf.

ligheid in buurten en wijken. Routes naar scholen en winkels worden daardoor veiliger.

• Hoogland: Zevenhuizerstraat, Hamseweg. • Liendert en Kruiskamp: Van Randwijcklaan. • Randenbroek: oversteek Blekerssingel, kruising Ringweg RandenbroekMendelssohnstraat. • Leusderkwartier/Bergkwartier: Leusderweg en rotonde Borneoplein. • Zielhorst: Albert Schweitzersingel (oversteekbaarheid) en kruisingen Trompetstraat met Albert Schweitzersingel en Bombardonstraat. • Kattenbroek: de Ring en rotonde Jonkvrouw Foeytweg. • Vathorst/Hooglanderveen: rotondes, kruispunt Heideweg-Caraïben. Voor de rotonde Holkerweg–Paladijnenweg onderzoeken we of we auto- en busverkeer niet meer hoeven laten kruisen met de snelfietsroute naar Amersfoort-Noord. Rotondes met tweerichtingsfietspaden worden in de monitor vaak als knelpunt genoemd en als lastig ervaren, vooral door automobilisten. Het toepassen van tweerichtingsverkeer voor fietsers vraagt daarom telkens om een zorgvuldige afweging. In sommige gevallen sluiten fietsroutes zodanig aan op een rotonde dat in één richting laten rijden tot zodanige omrijdbewegingen leidt, dat fietsers toch de kortste weg gaan kiezen. In die gevallen kan worden gekozen fietsers in twee richtingen toe staan. Dat vraagt wel aandacht voor een veilige inrichting.

Fietsers in de knel op de Leusderweg

Vergroten van veiligheid en vitaliteit

Aanpak eenzijdige fietsongevallen Van de jaarlijks in totaal circa 9.000 ernstig gewonde fietsers in het verkeer is 60% het

zijn te betreuren bij aanrijdingen tussen fietsers en motorvoertuigen34. In 2012 hebben

slachtoffer van een zogeheten eenzijdig fietsongeval. Dat betekent dat daarbij geen

we een slag gemaakt met het verwijderen van palen op fietspaden. Uiteindelijk heeft

andere verkeersdeelnemers zijn betrokken. Het gaat dan om valpartijen door gladheid

dit geleid tot het weghalen van ca. 100 fietspaaltjes. We gaan hiermee door. Daarbij

door bijvoorbeeld ijs of zand en botsingen met paaltjes of stoepranden. Daarnaast zijn

kijken we ook naar andere overbodige obstakels zoals geleiders of hoge stoepranden. In

er nog vele ‘lichtere’ letsels. Volgens Stichting Consument en Veiligheid worden er

nieuwe situaties plaatsen we alleen paaltjes als het echt noodzakelijk is en dan zorgen

jaarlijks 67.000 fietsers behandeld op de spoedeisende hulp (SEH). Daarvan gaat het bij

we voor een veilige vormgeving. In het ontwerp van fietsvoorzieningen hebben we

46.000 fietsers om een enkelvoudig fietsongeval. Enkelvoudige fietsongevallen met

aandacht voor veilige trottoirbanden, bermen en andere inrichtingsmaatregelen die

dodelijke afloop vinden gelukkig weinig plaats. De meeste dodelijke fietsslachtoffers

eenzijdige fietsongevallen zoveel mogelijk voorkomen.

Sociale veiligheid Sociale veiligheid op fietsroutes wordt vooral bereikt door ‘ogen’ op de route: veel andere medeweggebruikers zoals anders fietsers of medeweggebruikers en door fietsen in de bewoonde omgeving. Voor nieuwe fietsroutes is een sociaal veilige inpassing en goede verlichting een belangrijk aandachtspunt. Er is een aantal kwetsbare routes in de stad. Deze routes lopen vooral door de buitengebieden, Park Schothorst en de bedrijventerreinen. Van belang is dat deze routes in ieder geval goed verlicht zijn. Dit zorgt voor vergroting van de sociale veiligheid maar ook voor de verkeersveiligheid: zien en gezien worden. Goede verlichting en prettige aankleding van fietstunnels draagt ook bij aan een veilig gevoel. Een mogelijke oplossing is samen ‘op te fietsen’ op sociaal onveilige routes. We onderzoeken of er behoefte is aan bijvoorbeeld ‘fiets-poolpunten’ aan het begin van rustige routes. We vragen bewoners in de stad daar over mee te denken.

Fietsdiefstal De aanpak van fietsdiefstal loopt via verschillende sporen: bewustwording bij fietsers over risico’s van diefstal, toezicht, fysieke maatregelen (zoals bewaakte stallingen en aan-bindmogelijkheden) en opsporing (zoals met de lokfiets). Daarbij werken we nauw samen met de politie. Fietspaaltjes: één van de oorzaken van eenzijdige fietsongevallen

Vergroten van veiligheid en vitaliteit

Fietsverlichting Het gebruik en kwaliteit van fietsverlichting is veelal nog onder de maat. Specifiek Amersfoortse gegevens zijn er niet, maar uit landelijk onderzoek in grotere steden blijkt dat maar iets meer 60% van de fietsers goede verlichting op de fiets heeft. Onder 50-plussers is het aandeel dat licht voert het hoogst met 80%. Het aandeel jongeren onder de 18 jaar dat licht voert ligt met 50% laagst35. Bij fietsverlichting gaat het om zelf zien en gezien worden. Zelf zien is vooral voor oudere fietsers van belang, gezien worden voor jongeren. Uit onderzoek36 blijkt bijvoorbeeld dat het risicobesef van het niet voeren van verlichting vaak maar beperkt is. Veel fietsers doen hun verlichting pas aan als het echt donker is en nog niet in de schemer. Ook kennis over en beschikbaarheid van robuuste fietsverlichting ontbreekt. We geven in samenwerking met organisaties als VVN, ANWB en politie blijvend aandacht aan het gebruik van fietsverlichting. Op het gebied van infrastructuur ligt hier een verband met goede verlichting van fietsroutes, belijning e.d.. Goede fietsverlichting draagt wezenlijk bij aan de zichtbaarheid van fietsers voor andere verkeersdeelnemers. Met acties als ‘Ik val op’ en ‘Ik wil je zien’ geven we ieder najaar aandacht voor goede fietsverlichting bij met name de fietsende jeugd. Hier gaan we mee door. Fietsverlichting blijkt in de praktijk wel vaak kwetsbaar en daar ligt een uitdaging voor fietsfabrikanten en -leveranciers om de kwaliteit van verlichting te verbeteren.

51 001 OW Basisposter_A4.indd 1

23-07-15 14:03

Vergroten van veiligheid en vitaliteit

Jong en oud fietsvaardig Jong geleerd is oud gedaan. Dat geldt zeker ook voor fietsen. We ondersteunen daarom scholen bij het aanbieden van verkeersonderwijs. We willen kinderen niet alleen veilig leren fietsen, maar ook stimuleren om fietsend of lopen naar school, sport of andere activiteiten te gaan. Ook voor kinderen is bewegen immers gezond. Onderzoek naar de mobiliteit van basisschoolkinderen geeft aan dat 89,7 % op loopafstand (1 km) van school woont en 97% op fietsafstand (2 km). Toch wordt 30% met de auto gebracht en komt slechts tweederde te voet of per fiets37. De beleving van ouders van de verkeersonveiligheid is een belangrijke verklaring voor het halen en brengen van de kinderen. Gevolg is dat kinderen steeds minder verkeerservaring opdoen. Dat vormt een risico wanneer ze (zelfstandig) naar de middelbare school gaan, die vaak verder weg ligt. Kinderen hebben overigens vaak een veel reĂŤlere kijk op de weg van huis naar school dan hun ouders. De visie van de ouders beperkt zich vaak tot de parkeersituatie bij de school. Om kinderen â&#x20AC;&#x2DC;verkeers-weerbaarâ&#x20AC;&#x2122; te maken, is ons streven dat elk kind in Amersfoort een fiets heeft om verkeerservaring op te doen. Om dat te bereiken zoeken we aansluiting bij initiatieven, zoals het ANWB Kinderfietsenplan38, die (kinder)fietsen inzamelt en opknapt zodat ook de kinderen uit gezinnen met een laag inkomen van een fiets kunnen worden voorzien. De toenemende vergrijzing zorgt ervoor dat de groep oudere en kwetsbare fietsers groeit. Tegelijkertijd is fietsen voor deze groep enorm belangrijk. Fietsen is niet alleen een gezonde vorm van bewegen, maar heeft daarnaast een belangrijke sociale functie voor bijvoorbeeld bezoek en boodschappen doen. Met het ouder worden nemen de fysieke vaardigheden wel af, en het is belangrijk ouderen daarmee om te leren gaan. Momenteel werkt Amersfoort met de gemeente Dronten en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu aan een pilot voor deze doelgroep. Voor de verdere invulling onderzoeken we de mogelijkheden voor samenwerking en afstemming met organisaties als SRO en Welzin om het contact met de doelgroep ouderen te leggen.

Vergroten van veiligheid en vitaliteit

Gezond fietsen Voldoende bewegen reduceert het risico op gezondheidsklachten en fietsen is een prima manier van bewegen. Uit onderzoek39 is gebleken dat de gezondheidsvoordelen van fietsen ruimschoots opwegen tegen de verkeersveiligheids- en gezondheidsrisicoâ&#x20AC;&#x2122;s van fietsen. In stedelijk gebied loopt de fietser wel hogere kans op een ongeval en wordt men meer blootgesteld aan de uitlaatgassen.

Luchtverontreiniging snorfietsen Daar waar veelal gedacht wordt dat autoâ&#x20AC;&#x2122;s en vrachtwagens de grootste luchtvervuiling veroorzaken, laat een studie naar luchtvervuiling in grote steden zien dat snorfietsen (ook wel scooters genoemd) de grootste uitstoot veroorzaken. De emissie van tweetaktscooters is gemiddeld 20x vuiler dan die van een bestelbus41. Snorfietsen met een tweetaktmotor veroorzaken door het gebruik van mengsmering en de mindere

Af- en toename van de levensverwachting van fietsers in steden t.o.v. automobilist40

spoeling een hogere luchtvervuiling dan de exemplaren met een viertaktmotor. Ook qua geluid en brandstofgebruik scoort de tweetaktmotor slechter. Als fietsers op korte

Bromfiets en ook snorfiets naar de rijbaan

afstand worden blootgesteld aan dit extra geluid en uitstoot is dit hinderlijk en

Een eerste stap in de verbetering van de gezondheid van fietsers is om de bron van

ongezond.

extra geluid en uitstoot minder in de directe nabijheid te hebben. Het wachten achter een stationair draaiende tweetakt scooter is zeer slecht voor de gezondheid44. In 1999

Uit cijfers van de BOVAG en RAI Vereniging blijkt dat er eind vorig jaar in Nederland

is de bromfiets op veel wegen binnen de bebouwde vanwege de verkeersveiligheid al

bijna 1,2 brommers en snorfietsen rondrijden, een toename van 65% ten opzichte van

verwezen naar de rijbaan. Buiten de bebouwde kom rijden bromfietsen doorgaans op

eind 2006 . Het aantal snorfietsen in Amersfoort is in de periode van 2007-2015

het fietspad. We gaan bekijken of de bromfiets op meer locaties naar de rijbaan kan of

gestegen met 85%, het aantal brommers met 35%43 (zie ook bijlage B), terwijl de bevol-

van fietspaden geweerd. Dit onderzoeken we ook voor snorfietsen.

kingsgroei maar 10% bedroeg. Hoeveel daarvan tweetakt zijn is onbekend, omdat dit niet door de RDW wordt geregistreerd.

Snorfietsen moeten nu nog steeds op het fietspad rijden. De sterke toename van het aantal brom- en snorfietsen heeft geleid tot onveiligheid en hinder op de fietspaden

Met maatregelen voor scooters en brommers zien we kansen om luchtkwaliteit en ook

door hardrijdende snorfietsen. Hoewel de snorfiets officieel niet harder mag dan 25

veiligheid voor fietsers te verbeteren. We willen dat doen met gerichte maatregelen.

km/u, is de praktijk dat ze de snelheid van bromfietsen vaak evenaren. Het hierdoor ontstane verschil in snelheid op het fietspad leidt geregeld tot ongelukken tussen scooters en fietsers.

Vergroten van veiligheid en vitaliteit

Er is een landelijke wetswijziging in voorbereiding die voor gemeenten de mogelijkheid

Milieuzones en inzet duurzame elektrische voertuigen

biedt om lokaal te besluiten dat snorfietsen met (eventueel lokale) helmplicht van het

Een ander instrument om brommers en scooters van fietsroutes te weren is het

fietspad naar de rijbaan moeten45, net als de bromfiets. Daarnaast is er nu al de

invoeren van milieuzones. Amsterdam heeft dergelijke plannen aangekondigd46.

mogelijkheid om de snorfiets te weren van fietspaden, door fietspaden met een

De omvang van de problematiek daar is van een andere orde dan die in Amersfoort. Er is

verkeersbord aan te wijzen als (exclusief) fietspad.

nader onderzoek nodig om vast te stellen of zoâ&#x20AC;&#x2122;n algemene maatregel in Amersfoort het gewenste effect heeft. Gelet op het onderhavige aantal en de mate van vervuiling,

We gaan alvast bekijken of er nu al fietspaden zijn waar we de snorfietser kunnen

wordt een milieuzone voor (oudere) dieselautoâ&#x20AC;&#x2122;s hier niet overwogen.

weren. Dat zou bijvoorbeeld kunnen op vrijliggende fietsroutes waar snorfietsers een

Wel maken we werk van het vervangen van oude vervuilende snorfietsen door

goede alternatieve parallelle route hebben. Deze maatregel moet wel veilig, begrijpelijk

duurzame elektrische snorfietsen. Daarmee doen we in 2016 een pilot in samenwerking

en uitlegbaar zijn en niet leiden tot verplaatsing van de problematiek.

met bezorgdiensten.

Vergroten van veiligheid en vitaliteit

Vergroten vitaliteit Sport en bewegen Sport en bewegen via recreatief fietsen draagt bij aan de vitaliteit van de Amersfoorter. Sportief en recreatief fietsen staat in de top-vijf van meest beoefende sporten onder Amersfoorters . Er zijn al verschillende initiatieven in de stad om gezond bewegen in de vorm van fietsen voor bepaalde doelgroepen te stimuleren, bijvoorbeeld senioren maar ook kinderen. We werken daarin samen met partijen als SRO en Welzin. Het fietsplatform Fiets033 bundelt in een aantal weekenden per jaar fietsevenementen zoals fietstoer- en recreatietochten en â&#x20AC;&#x2DC;Kika de Berg opâ&#x20AC;&#x2122;. We zien deze initiatieven als goede aanknopingspunten om een breder publiek te bereiken en op de fiets te stappen. We gaan met deze partijen in gesprek om te verkennen waar mogelijkheden zitten voor

* Hardlopen/joggen/trimmen Fitness conditie/spinning * Wandelsport/recreatief wandelen Wielrennen/mountainbiken/ recreatief fietsen Fitness kracht 0%

5% 2014

10%

15%

20%

2010 Vrijetijdsmonitor 201447

samenwerking om fietsen in de breedte te stimuleren en om aansluiting te zoeken bij fietsstimuleringsprojecten binnen bijvoorbeeld het Programma Beter Benutten Vervolg.

Vergroten van veiligheid en vitaliteit

Recreatie en toerisme Een vijfde van de fietsritten in Nederland heeft recreatie als doel. Door haar ligging

In het kader van de planstudie Knooppunt Hoevelaken wordt een aantal recreatieve

dichtbij het Gooi, Randmeren, de Gelders Vallei, de Veluwe, de Utrechtse Heuvelrug en

verbindingen verbeterd en toegevoegd, zoals langs de Barneveldsebeek naar de

Arkemheen-Eemland is Amersfoort een aantrekkelijke bestemming en uitvalsbasis

Schammer en de Paradijsweg naar de Treek. Voor nieuw te ontwikkelen gebieden

voor de recreërende fietser.

(Vathorst, nieuwbouw Wagenwerkplaats/Soesterkwartier) bekijken we hoe die kunnen aansluiten op het Fietsknooppuntennetwerk. In de afgelopen jaren is in het gebied rond

We willen de mogelijkheden verbeteren om vanuit de stad de recreatiegebieden met

de Laak het fietspadennetwerk versterkt.

de fiets te beleven. In ons hoofdfietsnetwerk hebben we daarom ook de ontbrekende schakels opgenomen die een recreatieve functie hebben. Daarmee verfijnen we het

Met het verbeteren van het fietsnetwerk maken we ook recreatief fietsen aantrek-

volledige fietsnetwerk ook voor andere doelgroepen, zoals de recreatieve fietser. Een

kelijker en dragen zo ook bij aan het versterken van de vrijetijdseconomie op het gebied

mooi voorbeeld daarvan is het nieuwe fietspad langs de Eem dat aangelegd is als

van horeca en toerisme. Een concreet voorbeeld daarvan is de invulling van het

recreatieve verbinding maar ook een aanwinst is voor woon-werkfietsers.

‘Stijl-jaar’ in 2017 (‘Van Mondriaan tot Dutch design’). In samenwerking met de provincie Utrecht, gemeente Utrecht en Citymarketing wordt gewerkt aan een

We werken hiervoor samen met partijen als de provincie, buurgemeenten en Stichting

aantrekkelijk programma voor nationale en internationale toeristen. Daarbij wordt

Landelijk Fietsplatform, bijvoorbeeld over de uitbouw van het recreatief fietsnetwerk

onder meer gedacht aan aantrekkelijke fietsroutes rond dit thema.

en het Fietsknooppuntennetwerk.

Vergroten van veiligheid en vitaliteit

Grebbeliniedijk

We gaan voor fietsinclusief beleid: bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen en planvorming nemen we de fiets integraal mee. We richten ons op doelgroepen om fietsgebruik te stimuleren.

De fiets in de hoofdrol

7. De fiets in de hoofdrol Doelen en acties Wat willen we bereiken?

Wat willen we doen?

• Kansen pakken voor de fiets: de fiets centraal en integraal onderdeel van

• Fiets centraal bij nieuwe ontwikkelingen

planvorming voor goede fietsbereikbaarheid, routes en stallen • Doelgroepen zijn goed geïnformeerd en gericht benaderd om meer en vaker te fietsen • Een grotere tevredenheid van fietsers over de aanwezige fietsvoorzieningen

• Gedragscampagnes via doelgroepbenadering • Pilot met verhuur van e-bakfiets • Onderzoek gezamenlijke communicatieaanpak fietsinitiatieven in de stad • Monitoren tevredenheid fietsers over fietsvoorzieningen

De fiets in de hoofdrol

Ruimtelijke ontwikkelingen Fiets integraal onderdeel planvorming

Gedragsbeïnvloeding

Bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen van een stadsgebied (Vathorst, Wagenwerk-

Fietsen is snel, goedkoop, gezond, milieuvriendelijk én leuk. Om mensen de overstap te

plaats) maar ook bij grootschalige herinrichting van andere gebieden, is de fiets

laten maken naar de fiets, of vaker te laten fietsen, vraagt een doelgroepgerichte

centraal en integraal onderdeel van de planvorming voor een goede fietsbereikbaar-

aanpak.

heid, routes en stallen. Daarmee zorgen we ervoor dat van meet af aan de kansen voor de fiets optimaal worden benut. Er wordt vanuit de fiets gedacht: Wat is de logische

De voordelen van de fiets brengen wij samen met werkgevers, onderwijsinstellingen en

route? Hoe fiets je daar het snelst en het prettigst? Hoe kom je zo min mogelijk

sportclubs actief onder de aandacht van forensen, scholieren en sporters. We richten

obstakels (verkeerslichten) tegen? Hoe creëren we een uitnodigende route?

ons daarbij op specifieke doelgroepen, zoals werknemers, ouders van kinderen (fietsen naar school) en nieuwe inwoners.

Voorbeelden hiervan zijn: • Ruimte voor de fiets bij scholen en nieuwe voorzieningen.

Binnen het programma Beter Benutten Vervolg werken we samen met andere

• Beleving en kwaliteit bestaande en nieuwe routes verbeteren met ruimtelijke

overheden en bedrijven aan een betere bereikbaarheid, onder meer door gedrags-

ontwikkelingen, door oriëntatie van woningen op fietsroutes voor sociale controle.

beïnvloedingsprojecten gericht op meer fietsgebruik. De focus ligt daarbij op Amersfoort-Noord. We kijken of de goede ervaringen uit dat programma kunnen

Kansen pakken voor de fiets betekent ook doordacht locatiebeleid van publieke voorzie-

vertalen naar nieuwe doelgroepen en andere delen van de stad.

ningen en economische functies. De kracht van de fiets zit vooral ook in de korte afstand. Nabijheid van functies als scholen, winkels en andere sociaaleconomische

In de periode 2016-2017 voeren we binnen Beter Benutten Vervolg onder meer de

voorzieningen bij de woning vergroot de kans op fietsgebruik.

volgende projecten uit: • Stimuleren fietsen naar school

Kencijfers fietsparkeren

• Probeeraanbod jonge ouders voor o.a. e-bakfiets

In 2014 hebben we fietsparkeerkencijfers vastgesteld om ervoor te zorgen dat bij

• Stimuleren e-bike en fietsgebruik werknemers

nieuwe ontwikkelingen voldoende fietsparkeerplaatsen worden gerealiseerd. We

• Fietskaart met fietsroutes verstrekken aan nieuwe inwoners

evalueren in 2017 of deze werkwijze met kencijfers voldoet, of dat het vastleggen in

• Stimuleren lopen en fietsen voor korte ritten in de wijk

normen nodig is, zoals bij het autoparkeren. Kennis laten maken met de voordelen van fietsen kan ook door uitproberen. We doen daarvoor in 2016 een pilot met de laagdrempelige verhuur van een e-bakfiets.

De fiets in de hoofdrol

Bedrijven

Voorlichting en promotie

Werkgevers hebben een belangrijke rol in stimuleren en faciliteren van fietsgebruik

We gaan meer en beter uitdragen wat we doen voor de fietser. Nieuwe fietsvoor-

voor hun werknemers. Dat mes snijdt aan meer kanten: gezondere werknemers, minder

zieningen zetten we in de schijnwerpers en we benaderen doelgroepen gericht om het

ziekteverzuim en bijvoorbeeld minder noodzaak en dus kosten voor autoparkeerruimte.

gebruik van fietsvoorzieningen te verbeteren. Binnen het programma Beter Benutten

Denk aan maatregelen als:

Vervolg maken we daarmee een begin. We gaan kijken hoe we in die communicatie-

â&#x20AC;˘ voldoende stallingsmogelijkheden: vindbaar, veilig en oplaadmogelijkheid

aanpak kunnen optrekken met initiatieven van andere partijen in de stad.

voor e-bikes â&#x20AC;˘ ruimtes om te douchen en om te kleden

Tevreden fietsers

â&#x20AC;˘ mobiliteitsregeling waarin ook de fiets als attractieve keuze is opgenomen

In de Amersfoortse Bike Five hebben we benoemd wat we gaan doen om meer mensen vaker te laten fietsen. Dan is het in elk geval belangrijk dat fietsers tevreden zijn en

Binnen het programma Beter Benutten Vervolg werken we hier aan in samenwerking

blijven fietsen. De beste reclame is immers een tevreden collega of buurman/-vrouw

met het bedrijvenplatform U15.

die enthousiast vertelt over zijn of haar goede fietservaringen. We gaan daarom geregeld onderzoeken hoe onze fietsers aankijken tegen het fietsen in de stad, waar ze verbeterpunten zien, en of ze verbeteringen ervaren.

Van ideeĂŤn naar doen

8. Van ideeën naar doen Samenwerking

Er zijn al veel kleine en grotere initiatieven binnen en buiten de stad op het gebied van

In de voorgaande hoofdstukken hebben we onze doelen en acties benoemd. Per

de fiets, bijvoorbeeld op recreatief en sportief gebied. Wij zien daarin een rol voor ons

maatregel kijken we wie dat het beste kan doen. De rol van de gemeente in het

om die initiatieven met elkaar te verbinden en waar mogelijk te faciliteren, zodat het

realiseren van maatregelen en werken aan doelstellingen verschilt per onderwerp.

geheel meer wordt dan de som der delen.

Het realiseren van de ‘traditionele’ fietsmaatregelen in de openbare ruimte zoals aanleg en onderhoud van fietspaden ligt vrijwel altijd op het bordje van de gemeente of

We zoeken daarvoor actief de samenwerking met bewoners, bedrijfsleven en

bijvoorbeeld provincie, wanneer die de wegbeheerder is. De gemeente kan zo de rol

ondernemers (bijvoorbeeld via het regionale werkgeversplatform voor mobiliteit U15),

hebben van initiatiefnemer, trekker en uitvoerder.

‘fietspartijen’ zoals de Fietsersbond, omliggende gemeenten, provincie en Rijk om ons ‘fietsnetwerk’ uit te bouwen en te versterken.

Op andere onderwerpen en thema’s, zoals sportief en recreatief fietsen heeft de gemeente meer de rol van aanjager en verbinder. Bijvoorbeeld om partijen met elkaar in

In de vorige hoofdstukken is benoemd wat we binnen de ‘Bike Five’ willen bereiken en

contact te brengen en initiatieven die bijdragen aan een prettig fietsen in Amersfoort

gaan doen. De stip aan de horizon is 2030. Dat is ver weg. Om qua programmering aan

te faciliteren of om doelgroepen te bereiken.

te sluiten bij de planning van onderhoudsprojecten, kijken we nu eerst 5 jaar vooruit. Deze programmering gaan we jaarlijks actualiseren.

Van ideeën naar doen

De stad denkt mee

Na vaststelling van dit fietsplan wordt in de loop van 2016 wordt een verdere

We hebben in dit plan op verschillende thema’s benoemd wat we willen bereiken.

uitwerking, raming en prioritering van projecten en maatregelen gemaakt.

Hiervoor hebben wij vooraf al met een aantal belangenorganisaties gesproken. Per doelstelling en thema bepalen we nu hoe we de stad bij de uitwerking van het vervolg

Maatregelen om fietsparkeren te verbeteren in de binnenstad, zoals extra bewaakte

het best kunnen betrekken. Sommige onderwerpen, zoals het vergroten van sociale

stallingen, brengen flinke jaarlijkse exploitatielasten met zich mee. Voor sommige

veiligheid op fietsroutes, lenen zich goed voor een uitvraag voor ideeën. Voor het in

maatregelen, zoals deelfietssystemen, is onderzoeksbudget noodzakelijk om de

kaart brengen van fietsknelpunten op routes, of het aandragen van verkeerslichten die

kansrijkheid en haalbaarheid te onderzoeken.

verbeterd kunnen worden, doen we oproepen aan de fietsers in onze stad. Infrastructuurmaatregelen prioriteren we op basis van:

Wat kost het?

• Aantallen fietsers (zowel bestaande als potentiële)

Sommige maatregelen kunnen budgetneutraal worden uitgevoerd, zoals het

• Specifieke doelgroepen, zoals kwetsbare verkeersdeelnemers, of juist

verbeteren van de afstelling van verkeerslichten, en vragen vooral capaciteit in de vorm

woon-werkverkeer

van uren. Bij de vervanging van verkeerslichten kan met nieuwe regelprogramma’s

• Bijdrage aan veiligheid/snelheid/comfort/gemak/beleving

fietsdoorstroom worden verbeterd.

• Meldingen vanuit de stad

Als kosten voor fietsmaatregelen kunnen de volgende bedragen als indicatie worden

Bij het programmeren van maatregelen kijken we onder meer naar mogelijkheden om

aangehouden:

werk met werk te maken en zoeken we aansluiting bij ruimtelijke ontwikkelingen. Voor de regionale routes stemmen we af met buurgemeenten en provincie.

Inrichten hoogwaardige snelfietsroute

als landelijke vuistregel geldt ca. € 1 miljoen per km

Bewaakte fietsenstallling binnenstad

ca. € 50.000-100.000/jaar

(bemensing, huur, etc)

(locatie- en grootte afhankelijk)

Asfalteren tegelfietspad (2,5m breed)

ca € 250.000/km

Aanbrengen middengeleider voor

ca €50.000-100.000 per locatie

verbeteren oversteekbaarheid op wijkontsluitingsweg Fietstunnel

> € 2-4 miljoen per locatie

Van ideeën naar doen

Middelen

Actieplan Fietsparkeren bij stations

Voor de financiële dekking van maatregelen zien we als belangrijkste bronnen:

Vanuit dit rijksprogramma wordt cofinanciering geleverd voor het verbeteren van fietsparkeren bij station Amersfoort.

Integreren en meenemen in ruimtelijke ontwikkelingen Bij grote ruimtelijke ontwikkelingen (als Vathorst West, Amersfoort-Vernieuwt) worden

EU- en andere subsidies

fietsvoorzieningen integraal meegenomen in de planvorming en uitvoering. In de

We onderzoeken de mogelijkheid van Europese subsidies voor fietsprojecten of vanuit

planstudie Hoevelaken worden ook diverse fietsmaatregelen gerealiseerd.

andere provinciale of rijksprogramma’s.

Werk met werk

Eigen middelen

Door aan te sluiten bij reconstructie- of rioleringsprojecten kunnen de meerkosten voor

Voor aanvullende financiering vanuit eigen middelen moet nog dekking worden gevonden.

fietsvoorzieningen beperkt blijven.

Monitoring en evaluatie VERDER

In het VVP 2030 is aangegeven dat we een jaarlijkse evaluatie doen van de maatregelen

Binnen het programma VERDER (looptijd t/m 2020) staat nog een flink aantal fiets-

uit dat plan. De voortgang van dit fietsplan brengen we daar in onder.

projecten gepland voor realisatie. Twee fietsprojecten nog niet opgestart: maatregel 11 (Fietsroute Baarn Amersfoort-Noord, 1 miljoen) en deelmaatregel 116 (gebouwde

We evalueren twee zaken:

fietsparkeervoorziening station Vathorst, 1 miljoen). Omdat de gemeente Baarn geen

Output

Wat hebben we jaarlijks gerealiseerd (gebouwd, gemaakt, gedaan)?

fietsbrug over de Eem gaat aanleggen is op dit moment de noodzaak voor deze

Outcome

Wat hebben we bereikt?

maatregel vervallen. Voor station Vathorst wordt medio 2016 bekend of het wenselijk

We streven naar meer fietsgebruik, en meten dat aan de hand van

en noodzakelijk is de stallingcapaciteit nog uit te breiden. Deze twee projecten kunnen

onder meer het MON (Mobiliteits Onderzoek Nederland = indicator uit

worden geherprioriteerd, mits ze voldoen aan de spelregels voor evaluatie en herijking

het VVP). We willen ook een grotere tevredenheid van fietsers over de

binnen VERDER.

kwaliteit van fietsvoorzieningen zoals verharding, verkeerslichten en dergelijke, en bekendheid met en gebruik van voorzieningen, zoals de

Beter Benutten Vervolg

bewaakte stallingen in de binnenstad.

In het programma Beter Benutten zijn zowel fietsinfraprojecten als gedragsprojecten opgenomen. Dit programma ligt nu vast voor de periode tot en met 2017.

Binnen de programma’s VERDER en Beter Benutten Vervolg worden alle afzonderlijke deelmaatregelen uitbreid geëvalueerd.

Actieplan Fiets en Veiligheid provincie Utrecht De provincie kan financieel bijdragen aan het verbeteren van fietsroutes met een regionaal belang, ook als deze binnen de bebouwde kom liggen.

9. Uitvoeringsprogramma infrastructuur 2016 â&#x20AC;&#x201C; 2020 Geplande fietsprojecten Locatie

Maatregel

Dekking

Planning

Bisschopsweg gedeelte Heiligenberger-

Fietsstraat

Bijdrage actieplan Fiets Provincie

2017-2018

weg-Arnhemseweg (werk met werk) Columbusweg (werk met werk)

(onder voorbehoud) Fietsstraat

Bijdrage actieplan Fiets Provincie

2017-2018

(onder voorbehoud) Rotonde Van Randwijkclaan-Zangvogelweg

Ombouw naar rotonde met vrijliggende fietspaden en asfalteren

VERDER

2016

toeleidende fietspaden Mgr. Van de Weteringstraat

Fietscomfort, bewegwijzering

VERDER

2016

Hogeweg (Schakelaar-Nijkerkerstraat)

Asfalt fietsstroken, autoluw

VERDER

2016

Kruising Coelhorsterweg-Bunschoterstraat

Fietstunnel

VERDER

2018-2019

Fietsroute Nijkerk Amersfoort

Inrichting als snelfietstoute

VERDER, Fietsfilevrij

2018-2019

Fietsroute Masker Nieuwland

Comfortverbetering

VERDER

2017

Fietsroute Soest Amersfoort

Comfortverbetering

VERDER

2017

Westelijke ontsluiting

Fietsviaduct spoorlijn Amersfoort-Utrecht, tweerichtingfietspaden

VERDER

2018-2020

langs BW-laan, fietstunnels Daam Fockemalaan en N237 Fietsverbinding Calveen-Kattenbroek

Comfort en herkenbaarheid

Beter Benutten/VERDER

2017

Fietspad Heideweg (A1-viaduct)- Laan naar

Verbreden en comfortverbetering

Beter Benutten/VERDER

2017

Fietsverbinding station Schothorst De Wieken

Comfort en herkenbaarheid

Beter Benutten/VERDER

2017

Fietsverbinding langs de Laak

Ontbrekende schakel

Beter Benutten/VERDER

2017

Emiclaer

Uitvoeringsprogramma infrastructuur 2016-2020

Voor regionale (snel) fietsroutes is de stand van zaken als volgt : Route

Stand van zaken

Grootste knelpunten

Grootste knel-

Amersfoort

punten buiten

Reeds geplande maatregelen

Planning

2019-2022

Amersfoort Hoevelaken

Grotendeels al goede kwaliteit

Verkeerslichten

Fietstunnels binnen planstudie

(verharding, voorrang)

(Ringweg Kruiskamp,

knooppunt Hoevelaken

knooppunt Hoevelaken) Nijkerk

Deels als goede kwaliteit (route

Tracé tussen

Routedeel Vathorst is onderdeel

langs het spoor, fietsstraat

Brenninkmeijerlaan en

Laak3

Fliersteeg)

gemeentegrens Nijkerk

Fietstunnel Sterrebos en overige

2017-2020 2018-2020

tracé (maatregel binnen VERDER) Bunschoten /

Planvorming moet nog starten

p.m.

Planvorming loopt

Route door/langs

Birkstraat

Planvorming 2016 gereed (maatregel

Realisatie Amersfoorts

binnen VERDER)

deel 2018 Studie 2016

Hoogland Soest

Soesterkwartier Utrecht-Utrecht

Provincie trekt ambtelijke verken-

Verbreden fietspad

Route door

Fietsviaduct als

Science Park

ning. Tracé grotendeels al aanwezig

langs spoor

kernen De Bilt,

onderdeel westelijke ontsluiting

Den Dolder

(maatregel binnen VERDER)

langs spoorlijn Amersfoort-Utrecht Aansluiting op fietsviaduct westelijke ontsluiting is voorzien. Zeist-Soesterberg

Tracé loopt langs N237

Aansluiting op Stichtse

Fietstunnels bij Daam Fockemalaan

2018-2020

Rotonde

en Stichtse Rotonde als onderdeel

(i.v.m. Westelijke

westelijke ontsluiting (VERDER)

ontsluiting)

p.m.

Leusden

Fietspaden langs Kersenbaan en

Verbinding Diamant-

Ontbrekende

Zuid-Woudenberg

Dorresteinseweg gereed

weg-Kersenbaan

schakel langs PON-lijn

Leusden (via Heili-

Grotendeels goede kwaliteit

Deels open verharding

genbergerweg en

vanwege bomen

Verdistraat)

Beperkte breedte

p.m.

Bronnen

Bronnen Documenten

Nederlands Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid, Ministerie van Infrastructuur en Milieu

CROW Fietsberaad

• Fietsen en lopen: de smeerolie van onze mobiliteit, oktober 2015

• Fietsen in Nederland, patronen, trends en beleid, publicatie 26 - 2014 • Grip op enkelvoudige fietsongevallen (publicatie 19a), april 2011, Utrecht

Planbureau voor de Leefomgeving • Bereikbaarheid verbeeld, 2014

Fietsersbond • Een toekomstagenda voor snelfietsroutes, september 2013

Platt, S.M. et al (Paul Scherrer Institut, Zwitserland) • Two-stroke scooters are a dominant source of air pollution in many cities, 13 mei 2014

Gemeente Amersfoort – Onderzoek & Statistiek

(publicatie in Nature Communications)

• Bevolkingsprognose van Amersfoort 2013-2030, maart 2013 • Vrijetijdsmonitor 2014, mei 2015

Prorail • Evaluatie Handhaven en Benutten Fietsenstallingen (HBF), 13 november 2012

Gemeente Amersfoort • Verkeer- en vervoerplan Amersfoort - Visie op verkeer en vervoer tot 2030, 23 september 2013

SWOV • Achtergronden bij de vijf Duurzaam Veilig-principes, november 2012

Hagen, Mark van (NS), Govers, Bas (Goudappel Coffeng), Haan, Marc de (Tiem)

TNO Preventie en Zorg (Ingrid Hendriksen)

• Robuust sturen op keuzegedrag van mobilisten, Waarom consequent sturen op

• Regelmatig fietsen naar het werk leidt tot lager ziekteverzuim, januari 2009

veraangenaming zo effectief is in de stedelijke mobiliteit, Bijdrage aan het Colloquium Vervoersplanologisch Speurwerk 22 en 23 november 2012

TNO (Janssen, R. et al) • Truck platooning driving the future of transportation, februari 2015

Ministerie van Infrastructuur en Milieu • Lichtvoering fietsers 2012/2013, 22 februari 2013

Universiteit van Utrecht, Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS),

• Verbetering van fietsverlichting, verkenning van beleidsmogelijkheden, december 2012

Hartog, J.J. de, et al • Do the Health Benefits of Cycling Outweigh the Risks?, augustus 2010 – gepubliceerd in Environmental Health Perspectives (volume 118, nr. 8)

Bronnen

Foto’s p. 3

Björn Hählen

Wij hebben zoveel mogelijk geprobeerd rechthebbenden van het beeldmateriaal te achterhalen.

p. 4

Eigen foto

Meent u desondanks dat u in uw belang geschaad bent, dan kunt u contact opnemen met de

p. 6

Nienke Gorter

gemeente Amersfoort.

p. 14

Eigen foto

p. 21

Eigen foto

p. 26

Eigen foto

p. 28 BMW, Cangoo p. 29

Eigen foto

p. 30

Eigen foto

p. 33

Google Streetview

p. 37

GoBikes

p. 38

Fabian Magri ‘Eco Fuv’

p. 40 Green Waves for Cyclists in Copenhagen (uit presentatie) p. 41

Studio Roosegaarde

p. 42

Heijmans + eigen foto

p. 44

Strava + Oudestedebroec.nl

p. 45

Fietsersbond afd. Amersfoort - Wouter Wagemakers

p. 46

Eigen foto

p. 49

Eigen foto

p. 50

Eigen foto

p. 51

Veilig Verkeer Nederland

p. 57

Eigen foto

p. 58

Black Theatre of Prague, http://www.blacktheatre.cz/

p. 62

Wolverhampton Bikeshed, http://wolverhamptonbikeshed.org

overig

internet

Bronnen

Presentatie(s)

BNR Nieuwsradio

• Nicolai Ryding Hoegh (The Technical and Environmental Administration Traffic

• Recordaantal brommers en snorfietsen, 8 december 2015

Department, Kopenhagen)

http://www.bnr.nl/nieuws/mobiliteit/723751-1512/recordaantal-brommers-en-snor-

Green waves for cyclists in Copenhagen, 2007

fietsen

Websites

Copenhagenize (Bicycle Urbanism for Modern Cities)

AD/Rotterdamse Courant

• Green Waves of Copenhagen

• Boze chauffeurs vanwege regensensor voor fietsers, 18 januari 2016 http://www.ad.nl/ad/nl/1038/Rotterdam/article/detail/4226618/2016/01/18/ Boze-chauffeurs-vanwege-regensensor-voor-fietsers.dhtml

http://www.copenhagenize.com/2014/08/the-green-waves-of-copenhagen.html • Watching Copenhagen bike share die, Mikael Colville-Andersen, 24 februari 2015 http://www.copenhagenize.com/2015/02/watching-copenhagen-bike-share-die. html

Amsterdam • Milieuzone https://www.amsterdam.nl/parkeren-verkeer/milieuzone/

CROW Fietsberaad • Fiets ‘Big Data’ beschikbaar voor de hele wereld http://www.fietsberaad.nl/index.cfm?lang=nl&section=nieuws&mode=newsArti-

ANWB • Ongekend snel met de speed pedelec http://www.anwb.nl/fietsen/nieuws/2014/augustus/speed-pedelec

cle&repository=Fiets+‘Big+Data’+beschikbaar+voor+de+hele+wereld • Inchecken met de OV-chipkaart in nieuwe Utrechtse stalling, 20 mei 2014 http://www.fietsberaad.nl/index.cfm?lang=nl&section=nieuws&mode=newsArticle&repository=Inchecken+met+de+OV-chipkaart+in+nieuwe+Utrechtse+stalling

Bike Portland • ODOT embarks on “big data” project with purchase of Strava dataset http://bikeportland.org/2014/05/01/odot-embarks-on-big-data-project-with-purchase-of-strava-dataset-105375

Emerce • Nederlandse fietskoeriers bundelen krachten, 25 januari 2016 http://www.emerce.nl/nieuws/nederlandse-fietskoeriers-bundelen-krachten

• A closer look at Strava’s ‘heat map’ for the Portland region http://bikeportland.

Fietsersbond

org/2014/04/30/a-closer-look-at-stravas-heat-map-for-the-portland-region-105280

• Kamer maakt scooter naar de rijbaan mogelijk, 26 januari 2016 http://www.fietsersbond.nl/nieuws/kamer-maakt-scooter-naar-de-rijbaan-mogelijk#.VrexCY-cHcs

Bronnen

Goed op weg

Strava

• Amersfoort verwijdert gevaarlijk paaltje, 22 april 2014

• Global Heatmap

https://www.goedopweg.nl/nieuws/amersfoort-verwijdert-gevaarlijk-paaltje

http://labs.strava.com/heatmap/#8/5.93811/52.20984/blue/bike

Heijmans

Studio Roosegaarde - Van Gogh-Roosegaarde fietspad

http://heijmans.nl/nl/bikescout/

http://www.heijmans.nl/nl/nieuws/11-innovaties-die-fietsen-leuker-maken/

http://www.heijmans.nl/nl/nieuws/van-gogh-fietspad/

https://www.studioroosegaarde.net/project/van-gogh-path/

Van Gogh Brabant

http://www.vangoghbrabant.com/nl/meer-van-gogh/fietspad

NOS • Surfen op de groene golf voor fietsers

Verkeersnet

• Verwarmd fietspad doorstaat sneeuwtest, 22 januari 2013

http://nos.nl/op3/artikel/2066808-surfen-op-de-groene-golf-voor-fietsers.html

http://www.verkeersnet.nl/8714/verwarmd-fietspad-doorstaat-sneeuwtest/

Oudestedebroec http://www.oudstedebroec.nl/Middenstand%20Grootebroek/Bakkers%20en%20

VVV Amersfoort

cafees%20grootebroek.htm

• Fietsroutes

http://www.vvvamersfoort.nl/fietsroutes#list

Paul Scherrer Institute PSI • Unassuming rampant polluters on two wheels

https://www.psi.ch/media/unassuming-rampant-polluters-on-two-wheels

RTL Nieuws • 12 doden per jaar door fietspaaltjes, 3 februari 2012

http://www.rtlnieuws.nl/economie/12-doden-jaar-door-fietspaaltjes

StatLine - elektronische databank van het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek)

http://statline.cbs.nl/

Bijlage A

Bijlage A : Verklaring gebruikte afkortingen en termen Afkortingen

Termen

HBF

Handhaven en Benutten Fietsenstallingen

Duurzaam Veilig Een verkeersveiligheidsvisie gebaseerd op vijf principes:

ITS

Intelligente Transportsystemen

LZV

Langere en Zwaardere Vrachtautocombinaties (of Ecocombi)

Functionaliteit van wegen

Monofunctionaliteit van wegen: ‘stroomweg’, ‘gebiedsontsluitingsweg’ of

‘erftoegangsweg’ in een hiërarchisch

MON

Mobiliteitsonderzoek Nederland

Nu: OViN = Onderzoek verplaatsingen in Nederland (CBS)

USP

Utrecht Science Park (De Uithof)

VRI

Verkeersregelinstallatie

VVP

Verkeer en Vervoerplan 2030

opgebouwd wegennet Homogeniteit van massa en/of

Gelijkwaardigheid in snelheid, richting

snelheid en richting

en massa bij matige en hoge snelheden

Herkenbaarheid van de vormgeving

Omgeving en gedrag van andere

van de weg en voorspelbaarheid van

weggebruikers die de verwachtingen

wegverloop en van gedrag van wegge-

van weggebruikers ondersteunen via

bruikers

consistentie en continuïteit van het wegontwerp

Vergevingsgezindheid van de

Letselbeperking door een vergevings-

omgeving en van weggebruikers

gezinde omgeving en anticipatie van

onderling

weggebruikers op gedrag van anderen

Statusonderkenning door de verkeers-

Verkeersdeelnemer

deelnemer

Vermogen om taakbekwaamheid te kunnen inschatten

Bijlage A

Intelligente

Verzamelbegrip voor de toepassing van informatie- en communicatie-

Transport

technologieën in voertuigen en transportinfrastructuur om het verkeer

Systemen

veiliger, efficiënter, betrouwbaarder en milieuvriendelijker te maken.

Modal split

De verdeling van de (personen-)verplaatsingen over de vervoerwijzen

(modaliteiten)

Big data

Gegevens te definiëren door 4 V’s48:

Een omvangrijke hoeveelheid gegevens (Volume), die in hoog tempo

worden ontvangen (Velocity), in een veelheid aan soorten/vormen

(Variety), veelal ongestructureerd met een intrinsieke waarde (Value) die

nog wel ontdekt moet worden.

VERDER

Regionaal pakket aan bereikbaarheidsmaatregelen (www.ikgaverder.nl)

Beter

Regionaal pakket aan bereikbaarheidsmaatregelen (www.goedopweg.nl)

Benutten Vervolg

Bijlage B

Bijlage B : Eisen en definities Eisen goed fietsnetwerk (VVP)

Kwaliteitseisen ‘doorstromen en benutten’ Vanuit de Beleidsnota Verkeersregelingen Amersfoort (2011) zijn voor het

Binnen het VVP zijn de eisen die gesteld worden aan een goed fietsnetwerk in kaart

operationaliseren van het maatregelpakket ‘doorstromen en benutten’, de

gebracht: samenhang, directheid, aantrekkelijkheid, veiligheid en comfort .

volgende kwaliteitsdefinities gehanteerd: zie volgende bladzijde (75).

Samenhang

De fietsinfrastructuur vormt een samenhangend geheel en sluit aan

op alle herkomsten en bestemmingen van fietsers. De routes worden

ondersteund met bewegwijzering en verlichting.

Directheid

De fietsinfrastructuur biedt de fietser steeds een zo direct mogelijke

fietsroute (zo min mogelijk omrijden). Rechte lijnen in de fiets-

structuur moeten ook op straat directe routes opleveren.

Wachttijden worden zo veel mogelijk geminimaliseerd.

Aantrekkelijkheid De fietsinfrastructuur is zodanig vormgegeven en in de omgeving

ingepast dat fietsen aantrekkelijk is, ook ’s nachts. Bij voorkeur

worden fietsroutes ontvlochten van drukke autoroutes.

Comfort

Een goed wegdek waarover comfortabel kan worden gefietst. Ruime

boogstralen zodat de snelheid behouden kan blijven.

Veiligheid

De fietsinfrastructuur waarborgt de verkeersveiligheid van fietsers

en overige weggebruikers. Uitgangspunt is het ‘Duurzaam

Veilig’principe50. Ook zal het fietsnetwerk sociaal veilig uitgevoerd

worden met voldoende verlichting en sociale controle.

Bijlage B

Modaliteit

Kwaliteitsdefinitie

Hoogwaardig Openbaar Vervoer

Reissnelheid (gemiddeld)> 24 km/uur Betrouwbaarheidsinterval 10%

Openbaar Vervoer • verkeersregelingen route CS – Hogeweg

Reistijd < 8 min.

• verkeersregelingen route CS – Ringweg Koppel / Kwekersweg

Reistijd < 6 min.

• overige verkeersregelingen met busstroken

gemiddelde wachttijd < 10 sec. in de spits gemiddelde wachttijd < 5 sec. buiten de spits

• overige verkeersregelingen zonder busstroken

gemiddelde wachttijd < 15 sec. in de spits gemiddelde wachttijd < 10 sec. buiten de spits

Snelfietsroutes • verkeersregelingen in de spits

gemiddelde wachttijd < 30 sec., maximale wachttijd < 45 sec.

• verkeersregelingen buiten de spits

gemiddelde wachttijd < 20 sec., maximale wachttijd < 35 sec.

Netwerk fiets • In de spits - doorstroomroutes

Maximale wachttijd: 75 sec.

• in de spits - overige wegen

Maximale wachttijd: 60 sec.

• buiten de spits

Maximale wachttijd: 45 sec.

Doorstroomroutes

Reissnelheid > 20 km/uur Binnenring – Noord sneller dan route via Stadsring

Nooddiensten

Altijd ongehinderde doorstroming bij uitruk van nooddienst

Voetgangers • Route CS – centrum

Maximale wachttijd 30 sec.

• CS en Stadsring

Maximale wachttijd 30 sec.

Bijlage B

Bromfiets / snorfiets Bromfiets

gele kentekenplaat / helmplicht

maximumsnelheid

- op de rijbaan:

45 km/u

- op fiets-/bromfietspad

30 km/u (binnen bebouwde kom)

40 km/u (buiten bebouwde kom)

Snorfiets

blauwe kentekenplaat / geen helmplicht

(snorscooter)

maximumsnelheid

25 km/u

CBS cijfers

Bromfietsen; aantal (per 1000 inwoners)

Noten

Noten 1 CBS gegevens Statline en Bevolkingsprognose van Amersfoort

24 Verwarmd fietspad doorstaat sneeuwtest, Verkeersnet, 22 januari 2013

2 MON data 2005-2007, gemiddelde werkdag

25 BikeScout, ontwikkeld door Heijmans

3 TNO Preventie en Zorg, Regelmatig fietsen naar het werk leidt tot lager ziektever-

26 Evaluatie Handhaven en Benutten Fietsenstallingen (HBF), Prorail, p. 6

zuim 4 Nederlands Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid, Fietsen en lopen: de smeerolie van onze mobiliteit, p. 26 5 CROW Fietsberaad, Fietsen in Nederland, patronen, trends en beleid, p. 25 6 Nederlands Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid, Fietsen en lopen: de smeerolie van onze mobiliteit, p. 28

27 Inchecken met de OV-chipkaart in nieuwe Utrechtse stalling, CROW Fietsberaad 28 Fiets ‘Big Data’ beschikbaar voor de hele wereld, CROW Fietsberaad, 20 juni 2014 29 ODOT (Oregon Department of Transportation) embarks on “big data” project with purchase of Strava dataset, Bike Portland 30 Bakker Gerrit Breed uit de Snoekstraat (Grootebroek) met zoon Vincent aan het uitventen van brood. 1950

7 O&S stadspeiling 2013

31 Truck platooning driving the future of transportation, TNO, p. 2 en 6

8 VVP, p. 22

32 Nederlandse fietskoeriers bundelen krachten, Emerce, 25 januari 2016

9 O&S, stadspeiling 2013

33 Grip op enkelvoudige fietsongevallen, Fietsberaad, p. 14

10 Mobiliteitsvisie Provincie Utrecht, p. 23

34 Grip op enkelvoudige fietsongevallen, Fietsberaad, p. 12

11 Een toekomstagenda voor snelfietsroutes, p. 9

35 Lichtvoering fietsers 2012/2013, Ministerie van IenM, p. 19

12 Een toekomstagenda voor snelfietsroutes, p.2., bewerkte versie

36 Verbetering van fietsverlichting, verkenning van beleidsmogelijkheden, Min van

13 Schriftelijke vragen 2012-172 d.d. 7 november 2012 14 Boze chauffeurs vanwege regensensor voor fietsers, AD/Rotterdamse Courant, 18 januari 2016 15 Robuust sturen op keuzegedrag van mobilisten, p. 8 en 9 16 Asfalt als fietsverharding, gewenst en mogelijk (Fietsberaad/KOAC/NPS, 2006) 17 Bereikbaarheid verbeeld, Planbureau voor de Leefomgeving, p.20 18 Bereikbaarheid verbeeld, Planbureau voor de Leefomgeving, p.20 19 Watching Copenhagen bike share die, Mikael Colville-Andersen 20 De ‘Light Companion’, ontwikkeld door Innovatiebureau Springlab en Frolic Studio 21 ITS = Intelligente Transport Systemen 22 Beter Benutten Vervolg, Project Slimme Kruisingen (MNL.BBV.501) 23 Surfen op de groene golf voor fietsers, nieuwsbericht NOS, 3 november 2015

IenM, p. 4 37 kpVV, dashboard ‘Onderweg naar de basisschool’ 38 http://www.anwb.nl/over-anwb/anwb-kinderfietsenplan/informatie-voor-professionals 39 Do the Health Benefits of Cycling Outweigh the Risks?, Universiteit van Utrecht, Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS) 40 Do the Health Benefits of Cycling Outweigh the Risks?, Universiteit van Utrecht, Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS) - Summary of impact on all-cause mortality for subjects shifting from car to bicycle 41 Two-stroke scooters are a dominant source of air pollution in many cities, Stephan M. Platt, p. 1 42 Recordaantal brommers en snorfietsen, BNR Nieuwsradio, 8 december 2015

Noten

43 CBS gegevens Statline 44 Two-stroke scooters are a dominant source of air pollution in many cities, Stephan M. Platt, p. 3 45 Kamer maakt scooter naar de rijbaan mogelijk, Fietsersbond, 26 januari 2016 46 Milieuzone, Gemeente Amsterdam 47 Vrijetijdsmonitor 2014, gemeente Amersfoort O&S, p. 7 48 https://www.oracle.com/big-data/index.html 49 VVP, p. 53 50 Zie voor uitleg in Bijlage A: Verklaring van afkortingen en termen

Colofon Uitgave gemeente Amersfoort, 29 maart 2016 Afdeling Stad en Ontwikkeling Vormgeving: Harry Prins grafisch ontwerp

Gemeente Amersfoort

Postadres Postbus 4000 3800 ea Amersfoort

Bezoekadres Stadhuisplein 1 3811 lm Amersfoort

t 14 033 e info@amersfoort.nl i www.amersfoort.nl