Testy akwarystyczne – co, jak i kiedy?

autor: Janusz Kosik

Czym są testy akwarystyczne?

Testy akwarystyczne to akcesoria, które pomagają akwarystom zobaczyć to, czego gołym okiem dostrzec się nie da. Jeden z moich mentorów powiedział kiedyś, że najbardziej nie ufa krystalicznie czystej wodzie, bo nigdy nie wiadomo, dlaczego taka jest. Może być czymś zatruta i dlatego jest wolna od organizmów, które byłyby w stanie ją zanieczyścić.

Aby to sprawdzić, wykonujemy testy przeróżnych parametrów fizycznych i chemicznych wody akwariowej. Pomiary pomogą nam zrozumieć, czego w wodzie jest za dużo, czego za mało, a co nie wymaga naszej uwagi.

Testy łatwo zrobić. Należy pobrać próbkę wody i wykonać w kilku prostych krokach reakcje chemiczne. Na koniec sprawdzamy wynik i już wszystko wiemy.

Po co testujemy?

Wodę w akwarium testujemy z różnych powodów, najczęściej jednak po to, aby dowiedzieć się, czy coś nie zagraża naszym akwariowym pupilom. Gdy już wiemy, z jakim problemem mamy do czynienia, możemy podjąć decyzję, jakie zabiegi pielęgnacyjne trzeba wykonać. Jednym zdaniem – testy akwarystyczne dają podstawową wiedzę na temat tego, co należy w akwarium poprawić.

Kiedy zakładamy akwarium, chcemy, aby jak najszybciej było ono zarybione. Najchętniej wpuścilibyśmy ryby zaraz po nalaniu wody do zbiornika. Tymczasem sprzedawcy w sklepie straszą, że to niebezpieczne, że musi się zamknąć cykl azotowy, że ryby zdechną itd. A najgorsze jest to, że każdy sprzedawca mówi co innego. Jeden twierdzi, że to potrwa kilka tygodni, a inny – że wystarczy kilka dni. I każdy z nich może mieć rację. O tym, czy możemy już wpuszczać zwierzęta do akwarium, powiedzą nam testy. Nie da się tego określić w inny wiarygodny sposób. Jeśli testy wykryją amoniak lub azotyny, to znaczy, że akwarium jeszcze nie jest gotowe na przyjęcie mieszkańców.

Jakość wody

Najmniej lubianym powodem testowania wody jest pojawienie się choroby u mieszkańców akwarium. Powody występowania chorób są różne i nie zawsze wynikają one z jakości wody. Najprostszym parametrem wody, jaki możemy zmierzyć, jest często pomijana temperatura. Pozostałe testy mogą wskazać, czy jakość i skład wody odpowiada naszym rybom i bezkręgowcom. Najczęstszą przyczyną problemów ze zdrowiem ryb jest nieodpowiednia profilaktyka i pielęgnacja, np. zbyt obfite karmienie, niewystarczające podmiany wody, przerybienie. Jeśli testy wody wykonamy zawczasu, możemy w porę zauważyć błąd i zapobiec pojawieniu się poważniejszych problemów.

Glony

Podobnie jak w przypadku chorób, pojawienie się w zbiorniku glonów również jest powodem, by przetestować wodę. Wyniki testów potrafią zaskoczyć nawet najbardziej zaawansowanych akwarystów. Walka z glonami jest tym skuteczniejsza, im lepiej rozpoznamy problem. A jakie parametry są najczęściej związane z rozwojem glonów? Azotany i fosforany. Podwyższony poziom tych związków prowadzi do masowego rozwoju glonów. Pamiętajmy, że walcząc na ślepo, możemy bardziej zaszkodzić niż pomóc.

Wpływ na rozwój organizmów

Ostatnim powodem do testowania parametrów wody jest chęć sprawienia, żeby nasze akwarium funkcjonowało jeszcze lepiej. Dotyczy to zwłaszcza akwariów roślinnych i rafowych. Testy mówią nam całą prawdę o nawożeniu i suplementacji. Jeśli akwarium jest w doskonałej kondycji, tym bardziej powinno nam zależeć, by taki stan zachować. Testy wody powinniśmy wykonywać możliwie często. Traktujmy to jako element profilaktyki. Raz w tygodniu, przed podmianą wody, to moim zdaniem optymalne rozwiązanie. Częstsze testowanie ma uzasadnienie tylko w akwariach bardzo młodych, niedojrzałych. Rzadsze – niesie ryzyko przegapienia momentu pojawienia się niewidzialnego problemu, który na tym etapie byłby łatwy do zwalczenia.

Rodzaje testów

Jest kilka rodzajów testów. Każdy z nich ma swoich zwolenników i przeciwników. Znając ich mocne i słabe strony, możemy wybrać odpowiedni typ testu dla siebie.

Paskowe

Testy paskowe są najprostsze. Ich wykonanie zajmuje kilka sekund, a przybliżone wartości kilku podstawowych parametrów wody znamy już po minucie. Testy paskowe dobrze sprawdzają się jako akcesorium profilaktyczne. Są łatwe w obsłudze, szybkie, tanie, ale niestety najmniej dokładne. Kiedy ich wskazania nas zaniepokoją, powinniśmy wykonać kolejny krok, czyli zrobić dokładniejsze testy kropelkowe.

Kropelkowe i permanentne

Testy kropelkowe są najbardziej rozpowszechnione. Ich wykonanie zajmuje zwykle od kilku do kilkunastu minut, za to wyniki są dość precyzyjne. Aby dobrze odczytać pomiar, należy porównać kolor otrzymanego roztworu ze wzornikiem znajdującym się w zestawie.

Elektroniczne

Testy elektroniczne są najdokładniejsze, ale są dość drogie. Warto wyróżnić tutaj dwa rodzaje testów: urządzenia w rodzaju pH-metrów, konduktometrów czy refraktometrów, fotometry jedno- i wieloparametrowe, potencjalnie obejmują ogromną ilość parametrów chemicznych wody (mierzą właściwie wszystko).

Najczęściej znajdują zastosowanie w akwarystyce morskiej, przy hodowli bardzo wymagających koralowców.

Dokładność pomiaru testów akwarystycznych różnych producentów bywa często tematem sporów na grupach akwarystycznych. Jednak skala dokładności testów zwykle jest wystarczająco precyzyjna, by zwrócić uwagę hobbysty na to, czy w akwarium jest problem, czy go nie ma. A jeśli już problem się pojawi, to nie ma wielkiego znaczenia, czy jakiejś substancji jest za dużo o 200%, czy o 250%. Tak czy inaczej, trzeba się z problemem uporać.

Jakie parametry mierzymy testami akwarystycznymi?

W akwarystyce słodkowodnej wybieramy testy dostosowane do wiedzy, jaką musimy posiadać na temat swojego akwarium. Inne zagadnienia będą nas interesować podczas hodowli wymagających organizmów żyjących w egzotycznych wodach Indonezji, a inne – kiedy trzymamy w akwarium zimnowodne karasie.

Okres dojrzewania akwarium

W okresie dojrzewania akwarium czekamy, aż zamknie się cykl azotowy. Czyli aż bakterie, które przeprowadzają filtrację biologiczną, namnożą się dość licznie, by przetwarzać odchody ryb w mniej toksyczne azotany i fosforany, będące pożywką dla roślin wodnych (w tym niestety glonów).

Najważniejszymi testami w tym okresie są te na azotyny i azotany. Azotynów NO2 nie powinno być w akwarium, a azotany NO3 pojawiają się dopiero wtedy, gdy bakterie już wykonają całą pracę.

Biotopy

Aby właściwie pielęgnować akwarium biotopowe, musimy znać parametry wody, z jakiej pochodzą nasze zwierzęta. To wiedza encyklopedyczna i obecnie łatwo dostępna. Jednak czasem trudno uzyskać zbliżone wyniki w domowym akwarium. Ale bez wiedzy o tym, jakie obecnie mamy parametry wody, nie będziemy w stanie ich poprawić. W akwarystyce biotopowej istotna jest temperatura wody, przydatne będą też testy na twardość KH, GH oraz pH.

Roślinne

W akwarystyce roślinnej najbardziej interesuje nas to, czego brakuje naszym roślinom, albo dlaczego mamy glony, których nie powinno być w akwarium. Najistotniejsze dane pochodzą z pomiarów azotanów NO3 i fosforanów PO4, oraz żelaza Fe. Na tej podstawie dość precyzyjnie możemy ustalać dawki stosowanych nawozów. W wielu przypadkach ważne okazuje się też stężenie CO2, które można zmierzyć testem kropelkowym albo w przybliżeniu oznaczyć dzięki zainstalowaniu w akwarium testu stałego (taki test zmienia kolor w zależności od wysycenia wody dwutlenkiem węgla). Ten parametr można też obliczyć, jeśli znamy twardość i odczyn wody.

Twardość wody w akwarium roślinnym może wpływać na stabilność parametrów i wchłanianie nawozów. Na szczęście wszystko to możemy sprawdzić testami akwarystycznymi.

Testy w akwarystyce morskiej

Wbrew pozorom akwarystyka morska nie jest o wiele bardziej wymagająca od słodkowodnej. Jednak do wykonywania pomiarów stężenia azotanów NO3 i fosforanów PO4 potrzebujemy testów bardziej czułych, wykrywających mniejsze stężenia tych jonów.

Hodując koralowce twarde, te najpiękniejsze i najbardziej wymagające, będziemy dążyć do tego, aby zdrowo rosły i nie zabrakło im substancji potrzebnych do budowy szkieletów. Aby odpowiednio dobrać dawki suplementów, musimy wykonywać testy twardości węglanowej KH oraz stężenia jonów wapnia Ca i magnezu Mg.

Nie taki test straszny

Choć ilość możliwych do zmierzenia parametrów wody jest dość duża, w naszych domowych akwariach nie musimy wykonywać wszystkich pomiarów naraz. Wystarczy znać zapotrzebowanie ryb i mierzyć parametry dla nich kluczowe. Największym problemem zwykle nie jest zrobienie testu, tylko poprawna interpretacja wyników. Producenci zwykle poświęcają znaczną część instrukcji wyjaśnieniu tego zagadnienia – po co dany parametr mierzymy i jakie powinny być jego optymalne wartości w różnych typach akwarium.

Wykonując testy akwarystyczne, nie musimy sięgać pamięcią do czasów szkolnych ani obawiać się obcowania z chemikaliami. Poza nielicznymi wyjątkami, wykonanie pomiaru jest bardzo łatwe i opisane w instrukcji w przystępny sposób. Większość nowoczesnych testów jest tak prosta, że do ich wykonania w pełni wystarcza instrukcja obrazkowa.

Testowanie wody w akwariach pomaga zrozumieć procesy, które w nich zachodzą, pozwala szybciej reagować na zmiany parametrów i unikać potencjalnych problemów. ♦