Αλενάμδοα Φοξμάκη 27.04.10
Σξ απϊρπαρμα χπ φσυικϊπ επικαθξοιρμϊπ ςη ρσλλξγή απξρπαρμάςχμ πξσ επιυειοεί η ποξρέγγιρη ςξσ μαθήμαςξπ η ποξρχπική μξσ ρσμβξλή θα ειμαι φσυαμαλσςικξϋ πεοιευξμέμξσ. Μέρα απϊ διατξοεςικά απξρπαρμαςα φσυαμαλσςικόμ ϊοχμ θα ποξρπαθηρξσμε μα αμιυμεϋρξσμε ςη ρημαρία και ςξσπ ςοϊπξσπ εμτάμιρηπ ςξσ απξρπάρμαςξπ ρςημ δξμή ςηπ φσυαμαλσςικήπ θεχοίαπ και ποακςικήπ αμαζηςόμςαπ ρςη ρσμέυεια ςξ οϊλξ ςξσ ςμήμαςξπ / ςξσ μεοικξϋ, ρςημ φσυική ρσγκοϊςηρη ςξσ σπξκειμέμξσ, ερςιάζξμςαπ κσοίχπ ρςη θεχοία ςξσ Freud και ςηπ Melanie Klein. Aμαπϊτεσκςα θα αματεοθό ρε λεπςξμέοειεπ ςηπ φσυαμαλσςικήπ θεχοίαπ εσελπιρςόμςαπ ϊςι ςξ ναμαδιάβαρμα πξσ θα γίμει σπϊ ςξ ποίρμα ςξσ απξρπάρμαςξπ, θα διαρςασοχθεί με ςημ ποξβλημαςική πξσ έυει ρςήρει ςξ ρεμιμάοιξ και θα ςοξτξδξςήρει ςημ ρκέφη πάμχ ρε ασςϊ. ε αμςιρςξιυία με ςημ ιαςοική επιρςήμη πξσ ξογαμόμεςαι με βάρη ςξμ ρχμαςικϊ επιμεοιρμϊ και ςη δημιξσογία αμςίρςξιυχμ ειδικξςήςχμ πξσ ενεςάζξσμ ςη βιξλξγική λειςξσογία ςχμ διατξοεςικόμ ξογαμχμ/μεοόμ ςξσ ρόμαςξπ για ςημ καςαμϊηρη ςηπ λειςξσογίαπ ςξσ ρσμϊλξσ ςξσ αμθοόπιμξσ ξογαμιρμξϋ, η φσυαμάλσρη επιυειοεί ςη διεοεϋμηρη ςηπ αμαςξμίαπ ςξσ φσυικξϋ ξογάμξσ. Ζ διάκοιρη χρςϊρξ φσυήπ και ρχμαςξπ δεμ είμαι απϊλσςη, καθόπ ϊπχπ θα δξϋμε ρςη ρσμέυεια, ξ φσυικϊπ κϊρμξπ δξμείςαι ρςη βάρη ςχμ ποχςαουικόμ ρχμαςικόμ εμπειοιόμ. Ζ ποχςαουική ασςή ποϊρληφη ςξσ ρόμαςξπ είμαι μεοική, αμςιρςξιυεί δηλαδή ρε μέοη/ απξρπάρμαςα ςξσ ρόμαςξπ ή ςχμ ποξρόπχμ με ςα ξπξία ρυεςίζεςαι ςξ σπξκείμεμξ και είμαι καθξοιρςική για ςημ πξοεία αμάπςσνηπ ςξσ σπξκειμέμξσ. Ο φσυικϊπ κϊρμξπ θα λέγαμε απαοςίζεςαι απϊ έμα αμξμξιξγεμέπ ρϋμξλξ ιυμόμ και απξρπαρμάςχμ εμςσπόρεχμ και βιχμάςχμ πξσ ρσμιρςξϋμ έμα δσμαμικϊ δσκςσξ πξσ διαοκόπ αμαμεόμεςαι και επαμαποξρδιξοίζεςαι. Ζ βαρική μξοτή ξογάμχρηπ ςχμ δεδξμέμχμ και ςχμ παοαρςάρεχμ ρςξ μξσ είμαι δικςσακή. Ο φσυικϊπ κϊρμξπ δξμείςαι απϊ σπεοκείμεμα, ρσμαοςήρειπ παοαρςάρεχμ ςχμ βιχμάςχμ, και ρσγκοξςείςαι απϊ απξρπάρμαςα εμπειοιόμ ςα ξπξία ατξμξιόμξμςαι ή απξκλείξμςαι δημιξσογόμςαπ έμα δσμαμικϊ αουείξ παοαρςάρεχμ πξσ διέπει ςημ αμθοχπιμη ϋπαονη. Ζ δξμή ςξσ αουείξσ ασςξϋ είμαι διρσπϊρςαςη: η μια ρσμιρςόρα ςξσ είμαι ρσμειδηςή εμό η άλλη είμαι αταμήπ, λαμθάμξσρα, αρσμείδηςη. Σξ αμθοόπιμξ σπξκείμεμξ είμαι δηλαδή δξμικά διυαρμέμξ.
1
Σα ρσρςήμαςα ςξσ φσυικξϋ ξογάμξσ Ο Freud ποξςείμει ρςιπ θεχοίεπ ςξσ μια υαοςξγοάτιρη ςηπ αμθοόπιμηπ φσυήπ καςά ςημ ξπξία ςξ φσυικϊ ϊογαμξ σπξδιαιοείςαι ρε έμαμ αοιθμϊ ρσρςημάςχμ ςξ καθέμα απϊ ςα ξπξία έυει διατξοεςικά γμχοίρμαςα και λειςξσογίεπ1. Σα ρσρςήμαςα ασςά υχοξθεςξϋμςαι σπξ μια ξοιρμέμη ςάνη όρςε μεςατξοικά μιλόμςαπ μπξοξϋμε μα ςα θεχοήρξσμε χπ φσυικξϋπ ςϊπξσπ πξσ ξοίζξσμ μια αουιςεκςξμική ςξσ φσυικξϋ κϊρμξσ. Ο Freud παοξσρίαζει ςιπ θεχοίεπ ςξσ ξογαμόμξμςάπ ςεπ εμμξιξλξγικά με 3 ςοϊπξσπ: έμαμ πεοιγοατικϊ, έμαμ δσμαμικϊ και έμαμ δξμικϊ. 1/. Ο πεοιγοατικϊπ, είμαι γμχρςϊπ και χπ ςξπξγοατικϊ μξμςέλξ ή ποόςη ςξπική, πεοιγοάτει ςα ςοία ρςοόμαςα ςξσ φσυιρμξϋ. ςξ ρσμειδηςϊ (ρςξιυεία πξσ ατξοξϋμ ςημ αμςιληπςική λειςξσογία), ςξ ποξρσμειδηςϊ (κάμει ςη διαλξγή πληοξτξοιόμ και παοαρςάρεχμ ρσμειδηςξϋ και αρσμειδήςξσ) και ςξ αρσμείδηςξ (λξγξκοιμϊμεμα ρςξιυεία). Ο Freud πεοιγοάτει ακϊμη και ρςξ αρσμείδηςξ ςημ ϋπαονη μια ξογάμχρηπ καςά ρςοχμαςα και η φσυαμαλσςική διεοεϋμηρη πεομά απϊ κάπξιεπ ξδξϋπ ξι ξπξίεπ ποξωπξθέςξσμ μια ξοιρμεμη διάςανη ςχμ ξμάδχμ παοαρςάρεχμ. Μεςανσ ςχμ ςοιόμ ρσρςημαςχμ ςξπξθεςξϋμςαι λξγξκοιρίεπ πξσ ρκξπϊ έυξσμ μα ελέγνξσμ ςξ πέοαρμα απϊ ςξ έμα ρςξ άλλξ.Ο ϊοξπ λξγξκοιρια ϊπχπ και ποξθαλαμξπ ή ρσμξοα μεςανσ ςχμ ρσρςημαςχμ σπξγοαμμίζει ςη υχοική αμςιληφη ςηπ θεχοίαπ ςξσ φσυικξϋ ξογάμξσ απϊ ςξμ Freud2. 2/. Σξ δξμικϊ μξμςελξ, ή δεϋςεοη ςξπική (1920) πεοιγοάτει ςξμ φσυιρμϊ χπ ρσμιρςόμεμξ απϊ ςοειπ δξμέπ: ςξ ασςϊ, ςξ σπεοεγό και ςξ εγό και ενεςάζει ςημ αλληλεπίδοαρή ςξσπ. Σξ Ασςϊ απξςελεί ςημ αουαιϊςεοη φσυική πεοιξυή η ξπξία ρςξ ποξηγξϋμεμξ έογξ ςξσ αμςιρςξιυεί πεοίπξσ ρςξ αρσμείδηςξ και πεοιλαμβάμει ςιπ ξομικέπ όρειπ και καθεςί απχθημέμξ. Σξ Τπεοεγό διαμξοτόμεςαι απϊ ςημ ερχςεοίκεσρη γξμεικόμ απαιςήρεχμ και λειςξσογεί χπ ηθική ρσμείδηρη. Δμό ςξ Δγό είμαι ξ αμσμςικϊπ πϊλξπ ςηπ φσυήπ, ςξ ρϋμξλξ ςχμ ειδόλχμ μέρα απϊ ςα ξπξία ποξρδιξοίζεςαι και πεοιγοάτεςαι ξ εασςϊπ. 3/.Σξ δσμαμικϊ ή ξικξμξμικϊ μξμςέλξ πεοιγοάτει ςιπ μεςαρςοξτέπ ςχμ εμρςίκςχμ και ςηπ φσυικήπ εμέογειαπ. Δνεςάζει ςα 3 ρςάδια ςηπ παιδικήπ ρενξσαλικϊςηςαπ (ρςξμαςικϊ, ποχκςικϊ και γεμμηςικϊ) ςα ξπξία αμςιρςξιυξϋμ ρε διατξοεςικέπ ξομέπ πξσ ποξέουξμςαι απϊ διατξοεςικά μέοη ςξσ ρόμαςξπ, ςιπ εοχςξγεμήπ ζόμεπ και απϊ διατξοεςικά αμςικείμεμα πξσ βοίρκξμςαι εμςϊπ ή εκςϊπ ςξσ ρόμαςξπ αλλά ρσμδέξμςαι με ασςϊ. Ζ ικαμξπξίηρη ή η μαςαίχρη ςηπ επιθσμίαπ και ςχμ ξομόμ ασςόμ ςχμ ρςαδίχμ ςξσ εοχςιρμξϋ καθξοίζει ςημ ξμαλή ή μη φσυξρενξσαλική αμάπςσνη ςξσ σπξκειμέμξσ. 1 2
J.LAPLANCHE & J-B.PONTALIS, Λενιλόγιξ ςηπ Ψσυαμάλσρηπ, Κέδοξπ, Αθήμα, 1986, ρελ.497. ϊ.π., ρελ.499.
2
Ζ φσυαμαλσςική διαδικαρία Αμςικείμεμξ ςηπ φσυαμάλσρηπ είμαι ςξ αρσμείδηςξ, ξ πιξ ποξρχπικϊπ και μϋυιξπ υόοξπ ςηπ φσυήπ, πξσ πεοιλαμβάμει ςξ ρϋμξλξ ςχμ λξγξκοιμϊμεμχμ ρςξιυείχμ. Ποϊκειςαι για ςξ ρϋμξλξ ςχμ λαμθάμξσρχμ, ςχμ άκδηλχμ παοαρςάρεχμ και διαρσμδέρεχμ πξσ καςα ςημ πξοεία ςηπ ζχήπ επιλέυθηκαμ μα είμαι αταμή. Σξ αρσμείδηςξ απξςελεί εκείμξ ςξ κξμμάςι πξσ μαπ λείπει για μα ρσμπληοχθεί ςξ ρϋμξλξ ςξσ σπξκειμεμικξϋ μαπ κϊρμξσ. Ασςϊ ςξ απϊρπαρμα ςξσ φσυικξϋ κϊρμξσ πξσ λείπει, δημιξσογεί μια δξμική αρσμέυεια, έμα ‘οήγμα’ ρςημ φσυική ζχή, η ξπξία εκτοάζεςαι χπ διαςαοοαυή ή ρϋμπςχμα και είμαι γμόοιρμα κάθε τσριξλξγικήπ ζχήπ. Ζ έλλειφη ςξσ απξρπάρμαςξπ ρςημ πεοίπςχρη ςξσ αρσμειδήςξσ δεμ ρημαίμει ςημ απξσρία ςξσ. Σξ επιμέοξσπ πεοιευϊμεμξ ςξσ αρσμειδήςξσ είμαι διαοκόπ παοϊμ ρςη ζχή ςξσ σπξκειμέμξσ αλλά είμαι αταμέπ. Ζ καςαμϊηρη ςηπ λεςξσογίαπ ςξσ αρσμειδήςξσ ρςηοίζεςαι ρςη θεχοία ςηπ απόθηρηπ πξσ ρσμιρςά ‘ςξμ ακοξγξμιαίξ λίθξ ςξσ ξικξδξμήμαςξπ ςηπ φσυαμάλσρηπ’ ϊπχπ αματέοει ξ Freud3. Ποϊκειςαι για ςξμ μηυαμιρμϊ απξμάκοσμρηπ και απϊκοσφηπ απϊ ςξ ρσμειδηςϊ ασςόμ πξσ η λξγξκοιρία απξοοίπςει, είμαι δηλαδή ξ μηυαμιρμϊπ πξσ θέςει ρε απϊρςαρη απξρπάρμαςα ςηπ φσυικήπ ζχήπ: απαγξοεσμέμεπ αμαμμήρειπ/ ξομέπ/ ταμςαριόρειπ. Ασςϊπ ξ εκ-ςξπιρμϊπ, η μεςακίμηρη ςχμ απχθημέμχμ απξρπάρμαςχμ ρε μια αμσμςική πεοιξυή ςξσ φσυικξϋ κϊρμξσ, επιςοέπει ρε ασςά μα νετεϋγξσμ απϊ ςξμ έλεγυξ ςξσ σπξκειμέμξσ και ραμ νευχοιρςέπ πλέξμ φσυικέπ μξμάδεπ μα διεπϊμςαι απϊ δικξϋπ ςξσπ μϊμξσπ. Ζ απόθηρη ασςξμξμόμςαπ ςξ απϊρπαρμα ποξρςαςεϋει ςξ ρσμειδηςϊ εμό ςασςϊυοξμα εμιρυϋει ςη δϋμαμη ςξσ απξρπάρμαςξπ, η ξπξία έγγειςαι ακοιβόπ ρςημ
ϋπαονη ςηπ απϊρςαρηπ. Κι ασςϊ γιαςί η απξμάκοσμρη δεμ
ρσμεπάγεςαι ςημ αδοάμεια ή ςημ αμαρςξλή ςηπ λειςξσογίαπ ςξσ. Σξ απϊρπαρμα μέρα ρςξ αρσμείδηςξ δεμ ενξσδεςεοόμεςαι, διαςηοεί ςη δσμαμική ςξσ
και παλεϋει μα εκτοαρςεί
βοίρκξμςαπ ρσμβξλικέπ εκτοάρειπ, πξσ απξςελξϋμ ρσμβιβαρςικέπ λϋρειπ αμάμερα ρςιπ απχθημέμεπ ιδέεπ και ςιπ δσμάμειπ ςηπ απόθηρηπ. Ζ επαμαμεμτάμιρη ςξσ απχθημέμξσ απξρπάρμαςξπ ρςη ρσμειδηςή ζχή, η επιρςοξτή ςξσ απχθημέμξσ, γίμεςαι με ςοϊπξ μη ποξταμή, παοαμξοτχμέμξ/καμξστλαοιρμέμξ σπϊ ςη μξοτή ςχμ λεγϊμεμόμ μξοτχμάςχμ ςξσ αρσμειδήςξσ: παοαδοξμέπ, παοαποανίεπ, ϊμειοα, φσυξπαθξλξγία, πξσ δημιξσογξϋμςαι μέρα απϊ ςιπ διαδικαρίεπ ςηπ μεςάθερηπ, ςηπ ρσμπϋκμχρηπ ςηπ ρχμαςξμεςαςοξπήπ. Σα μξοτχμαςα ασςά ρσμιρςξϋμ ςοϊπξσπ μεςαμτίερηπ ςξσ εκδιχκϊμεμξσ απξρπάρμαςξπ, ςοϊπξσπ εκτξοάπ ςηπ αρσμείδηςηπ αλήθειαπ πξσ απαγξοεϋει ξ ρσμειδηςϊπ κϊρμξπ, είμαι ρσμβιβαρςικέπ μξοτέπ αμαπληοχμαςικόμ ικαμξπξιήρεχμ για αμεκπλήοχςεπ ρενξσαλικέπ επιθσμίεπ.
3
ϊ.π., ρελ.81.
3
ςξ Παοαλήοημα και όμειοα ρςημ Γκοαμςίβα ςξσ Wilheim Jensen4, ξ Freud διμει έμταρη ρςξ γεγξμϊπ ϊςι ςξ απχθημέμξ υοηριμξπξιεί καςά ςημ επιρςοξτή ςξσ ςιπ ίδιεπ ρσμειομικέπ ξδξϋπ πξσ ακξλξσθήθηκαμ καςά ςημ απόθηρη. Υαίμεςαι δηλαδή ϊςι ξι δσξ διαδικαρίεπ είμαι ρςεμά ρσμδεδεμέμεπ και καςα κάπξιξ ςοϊπξ ρσμμεςοικέπ. Ο Freud υοηριμξπξιεί ρςξ ρημείξ ασςϊ ςξ παοάδειγμα ςξσ αρκηςή ξ ξπξίξπ ρςημ ποξρπάθειά ςξσ μα απξμακοϋμει ςξμ πειοαρμϊ με ςξ ρημάδι ςξσ ρςασοξϋ βλέπει μα εμταμίζεςαι ρςη θέρη ςξσ ερςασοχμέμξσ η εικϊμα μιαπ γσμμήπ γσμαίκαπ. ‘Σξ απχθημεμξ κεοδίζει ςελικά ςη μική μέρα και πίρχ από ςξ απχθξύμ’, αματέοει5. Ποϊκειςαι για μια μίκη, μια κσοιαουία ςξσ απχθημέμξσ απξρπάρμαςξπ πξσ επιςσγυάμεςαι, ϊπχπ είδαμε ,με ςημ εγκαθιδοσρη ςηπ απϊρςαρηπ. κξπϊπ ςηπ φσυαμαλσςικήπ διαδικαρίαπ είμαι η άορη ασςήπ ςηπ απϊρςαρηπ πξσ δημιξσογεί η απόθηρη και μερχ ςηπ μέαπ εγγϋςηςαπ η αμάδσρη και η αουειξθέςηρη ςξσ λαμθάμξμςξπ σλικξϋ ςξσ αρσμειδήςξσ. ςημ ξσρία ποϊκειςαι για αμαρσγκοϊςηρη,αμαδιάςανη εμϊπ ρσμξλικξϋ αουείξσ ςξσ φσυικξϋ κϊρμξσ καθόπ ϊπχπ πεοιγοατει ξ Freud, ‘μέρα ρςξ αρσμειδηςξ ξι απχθημεμεπ αμαμμήρειπ ςανιμξμξύμςαι ρε ‘αουεία’ γύοχ από ςξμ παθξγόμξ πσοήμα ρε μια ξογάμχρη πξσ δεμ είμαι μξμάυα υοξμξλξγική, αλλά και λξγική και ξι ρσμειομξί αμάμερα ρςιπ διάτξοεπ παοαρςάρειπ επιςελξύμςαι ρύμτχμα με διάτξοξσπ καμόμεπ’6. Ζ εκ μέξσ αουειξθέςηρη πξσ ποξκϋπςει με ςημ επαμέμςανη ςχμ αρσμείδηςχμ απξρπαρμάςχμ ρςξ εγό ποωπξθέςει ςημ εομημεία και καςαμϊηρη ςξσ αμαδσϊμεμξσ σλικξϋ για ςημ ςακςξπξίηρή ςξσ. Ζ φσυαμάλσρη ρςοέτεςαι ρςξ παοελθϊμ, ρςα ποόςα υοϊμια ςηπ αμθοόπιμηπ ϋπαονηπ για μα αμιυμεϋρει ρπαοάγμαςα αμαμμήρεχμ ποξκειμέμξσ μα καςαμξήρει ςξ φσυικϊ ςξπίξ.Ζ διαδικαρία ασςή πεοιγοάτεςαι ρςη βάρη εμϊπ υχοικά απεικξμιζϊμεμξσ μξμςέλξσ, ϊπξσ η ρσμείδηρη ξοίζεςαι χπ ρςεμχπϊπ πξσ δεμ ατήμει παοά μία μία ςιπ αμαμμήρειπ μα ειρυχοξϋμ ρςξ υόοξ ςξσ εγό. Ποϊκειςαι δηλαδή για μια αουαιξλξγία ςξσ φσυικξϋ κϊρμξσ πξσ αμαζηςά ρςα εσοϋμαςα/απξρπάρμαςα ςξσ παοελθϊμςξπ ςημ αμαγκαία πληοξτξοία για ςημ καςαμϊηρη ςχμ εμερςχςικόμ υαοακςηοιρςικόμ ςξσ σπξκειμέμξσ.
4 5 6
ιγκμξσμς Υοϊσμς, Παοαλήοημα και όμειοα ρςημ Γκοαμςίβα ςξσ Wilheim Jensen, Άγοα, Αθήμα, 1994. J.LAPLANCHE & J-B.PONTALIS, ϊ.π., ρελ.248. ϊ.π., ρελ.499.
4
Ζ ποακςική ςηπ φσυαμαλσςικήπ διαδικαρίαπ Καςά ςημ φσυαμαλσςική ποακςική ξ φσυαμαλσςήπ ερςιάζει ρςημ ‘εκάρςξςε φσυική επιτάμεια’ πξσ ατηγείςαι ξ αμαλσϊμεμξπ για μα τςάρει ρςιπ ληρμξμημέμεπ καςαρςάρειπ και ρσμδέρειπ για ςιπ ξπξίεπ o Freud αματέοει: ‘ρςημ ποαγμαςικξςηςα παμςξςε ςξ γμχοιζα μόμξ πξσ δεμ ςξ ρκετςξμξσμ...’7 Ασςη η φσυική επιτάμεια,
μαπ διατχςίζει χπ ποξπ ςη ρυέρη ασςόμ πξσ θα
ξμξμάζαμε ρσμβαςικά ‘παοελθϊμ’ και ‘παοϊμ’ απϊ ςξμ αμαλσϊμεμξ.Ασςϊ πξσ εμταμίζεςαι χπ παοελθϊμ εμεογεί χπ ‘εμερςόρα δϋμαμη’ και ασςϊ πξσ εμταμίζεςαι χπ ‘μξρηοή καςάρςαρη’ ρςξ παοϊμ αμάγεςαι καςά μεγάλξ μέοξπ ρςξ παοελθϊμ’8. Για ςξμ ίδιξ, η ξσρία ςηπ αμάλσρηπ έγκειςαι ρςημ επαμεμρχμάςχρη απϊ ςξ σπξκείμεμξ ςηπ ιρςξοίαπ ςξσ. Ποϊκειςαι για μια μξοτή αμαρσγκοϊςηρηπ ςξσ παοελθϊμςξπ. Ωρςϊρξ, ςξ ξσριαρςικϊ ςηπ αμαλσςικήπ ποξϊδξσ δεμ βοίρκεςαι ρςημ αμαβίχρη ςξσ παοελθϊμςξπ αλλά ρε μια σπξκειμεμική αμαρσγκοϊςηρή ςξσ.Κι ασςϊ επειδή ςα απξρπάρμαςα ςηπ ατήγηρηπ, ξι αμαμμήρειπ ςξσ αμαλσϊμεμξσ, δεμ πεοιγοάτξσμ ςα αμςικειμεμικά γεγξμϊςα αλλά απξςελξϋμ μια ρϋμθερη ασςόμ πξσ ποαγμαςικά ρσμέβηραμ, ασςόμ πξσ θσμάςαι ξ αμαλσϊμεμξπ, ασςόμ πξσ μξμίζει ϊςι θσμάςαι, ϊπχπ ρσμβαίμει για παοάδειγμα ρςημ αμάλσρη ςηπ παιδικήπ αμαμμηρηπ ςξσ Λεξμάομςξ μςα Βίμςζι πξσ επιυειοεί ξ Freud9. Ζ αμαμμημϊμεσρη πξσ ρσμςελε;iςαι ςελικά με ςημ φσυαμάλσρη δεμ είμαι μια αμαρσγκοϊςηρη ςξσ παοελθϊμςξπ αλλά αμαρσγκοϊςηρη ςξσ
ίδιξσ ςξσ
σπξκειμέμξσ, μιαπ αμαδσϊμεμηπ ποξρχπικϊςηςαπ. Ζ ϊλη φσυαμαλσςική διαδικαρία βαρίζεςαι ρςξσπ ακϊλξσθξσπ 4 ϊοξσπ: ςξμ ελεϋθεοξ ρσμειομϊ, ςξ ρϋμπςχμα,ςημ επαμάληφη και ςη μεςαβίβαρη. Καςά ςξμ ελεϋθεοξ ρσμειομϊ, ξ αμαλσϊμεμξπ κάμει ρσμειομξϋπ, πιξ ελεϋθεοα απ’ ϊ,ςι ρε ξπξιαδήπξςε άλλη ρσμθήκη, μέρα απϊ ςξσπ ξπξίξσπ βαθμιαία ξι αρσμείδηςεπ ρσγκοξϋρειπ ςξσ εκτοάζξμςαι και γιμξμςαι αμςιληπςέπ και εομημεϋριμεπ απϊ ςξμ αμαλσςή. Ζ ποξςοξπή ςξσ Freud είμαι ‘μα λέςε όςι ραπ έουεςαι ρςξ μξσ. Να τέοερςε, για παοάδειγμα, όπχπ ξ ςανιδιώςηπ πξσ κάθεςαι ρςη θέρη δίπλα ρςξ παοάθσοξ ρςξ ςοέμξ και πεοιγοάτει ρ’ εκείμξμ πξσ είμαι ςξπξθεςημέμξπ ρςημ ερχςεοική πλεσοά πχπ μεςαβάλλεςαι η θέα μποξρςά ρςα μάςια ςξσ..’10 H πεοιγοατή παοαπέμπει ρε μια διαδικαρία εμαςέμιρηπ ςηπ ζχήπ ςξσ αμαλσϊμεμξσ χπ ςξπίξσ. Ο αμαλσϊμεμξπ απξμξμόμει ρςιγμέπ απϊ ςξ ρϋμξλξ ςχμ εμπειοιόμ και ςιπ πεοιγοάτει χπ
7
Sigmund Freud, Για ςημ ειραγχγή ςηπ θεοαπείαπ. Αμάμμηρη, επαμάληφη, επενεογαρία, μςτ. Γ.αγκοιόςηπ, Πλέθοξμ, Αθήμα, 2010, ρ.62. 8 ϊ.π., ειραγχγή( Γιάμμηπ Γκιάρςαπ), ρελ. 17. 9 ιγκμξσμς Υοϊσμς, Μια παιδική αμάμμηρη ςξσ Λεξμάομςξ μςα Βίμςζι, Δοαςό, Αθήμα, 2006. 10 Sigmund Freud, ό.π., ρ.45.
5
διαδξυικά καδοαοιρμαςα ςξσ φσυικξϋ ςξσ κϊρμξσ. Ζ διαδικαρία ασςή ξοίζει μια ρσγκεκοιμέμη ρυέρη πξσ ξ αμαλσϊμεμξπ ρσγκοξςεί με ςξ παοελθϊμ και ςξ παοϊμ ςξσ ρε μια ρσγκεκοιμέμη ιρςξοική ρςιγμή ςηπ ζχήπ ςξσ, μέρα απϊ μια παοάθερη απξρπαρμάςχμ πξλλέπ τξοέπ ταιμξμεμικά αρϋμδεςχμ μεςανϋ ςξσπ ςα ξπξία εμξπξιξϋμςαι απϊ ςξ αρσμείδηςξ. Απ θσμηθξϋμε ρςξ ρημειξ ςξμ ξοιρμϊ πξσ δίμει ξ Simmel για ςξ ςξπίξ, ϊπξσ ξ φσυικϊπ ςϊμξπ είμαι ασςϊπ πξσ εμξπξιεί ςα επιμέοξσπ κξμμαςια ςηπ τϋρηπ χπ εμϊςηςα, δημιξσογόμςαπ ςξ ςξπίξ11. Καςά ςη διαδικαρία ςξσ ελεϋθεοξσ ρσμειομξϋ ρσυμά παοεμβάλεςαι έμαπ άλλξπ μηυαμιρμϊπ άμσμαπ πξσ μξιάζει με ςημ απόθηρη, υχοίπ μα ςασςίζεςαι μ’ ασςήμ, και ξ ξπξίξπ εμεογξπξιείςαι ρσυμά καςά ςημ διαδικαρία ςξσ ελεϋθεοξσ ρσμειομξϋ. Ποϊκειςαι για ςη μϊμχρη, έμαμ μηυαμιρμϊ άμσμαπ ξ ξπξίξπ ρσμίρςαςαι ρςημ απξμϊμχρη μιαπ ρκέφηπ ή μιαπ ρσμπεοιτξοάπ καςά ςοϊπξμ όρςε ξι ρσμδέρειπ ςξσ με άλλεπ ρκέφειπ ή με ςξ σπϊλξιπξ μέοξπ ςηπ ϋπαονηπ ςξσ σπξκειμέμξσ μα καςαογξϋμςαι. Ζ λειςξσογία ςηπ θα μπξοξϋρε μα παοαλληλιρςεί με ασςήμ ςηπ ξικξδξμικήπ μξμχρηπ, (σγοξμϊμχρη/ θεομξμϊμχρη) πξσ εμπξδίζει ςη διέλεσρη θεομϊςηςαπ ή σγοαρίαπ. Μεςανϋ ςχμ μεθϊδχμ πξσ υοηριμξπξιεί η μϊμχρη, είμαι ξι παϋρειπ καςά ςη οξή ςηπ ρκέφηπ, ξι ςσπικέπ διαςσπόρειπ, ξι ςελεςξσογίεπ και γεμικά ςα μέςοα πξσ επιςοέπξσμ ςημ παοεμβξλή έμξπ υάρμαςξπ ρςη υοξμική ακξλξσθία ςχμ ρκέφεχμ ή ςχμ ποάνεχμ. Ζ μϊμχρη εμταμίζεςαι, δηλαδή, χπ καςάογηρη ςηπ δσμαςϊςηςαπ επατήπ, χπ μέρξ απξκλειρμξϋ εμϊπ ποάγμαςξπ, εμϊπ απξρπάρμαςξπ, ϊπχπ για παοάδειγμα ξ μεσοχςικϊπ, αματέοει ξ Freud ‘με ςημ παύρη ςξσ απξμξμώμει μια εμςύπχρη ή μια δοαρςηοιόςηςα δείυμξμςαπ ρσμβξλικά όςι δεμ θα επιςοέφει ρςιπ ρκέφειπ πξσ ςιπ ατξοξύμ ςη ρσμειομική επατή με άλλεπ’12. Αματξοικά με ςημ επαμάληφη ξ Freud αματέοει: ‘ξ αμαλσόμεμξπ δεμ θσμάςαι απξλύςχπ ςίπξςα από όρα έυει ληρμξμήρει κι απχθήρει, αλλά ςα ποάςςει.Δεμ ςα αμαπαοάγει χπ αμάμμηρη αλλά χπ ποάνη, ςα επαμαλαμβάμει, δίυχπ τσρικά μα ςα γμχοίζει…ρςξ ςέλξπ καςαμξξύμε όςι ασςόπ είμαι ξ ςοόπξπ μα θσμάςαι…’13ρ.654 Σξ ληρμξμημέμξ απϊρπαρμα παοαμέμει λξιπϊμ, χπ μέοξπ ςηπ ζχήπ ςξσ σπξκειμέμξσ με ςη μξοτή ποάνεχμ μερα ρςιπ ξπξίεπ η ρσμείδηρη αγμξεί ςημ σπαονή ςξσ. O ςελεσςαίξπ ϊοξπ ςηπ φσυαμαλσςικήπ ποακςικήπ, η μεςαβίβαρη πξσ λαμβάμει υόοα μεςανϋ αμαλσϊμεμξσ και αμαλσςή, απξςελεί ςξμ άνξμα ςηπ φσυαμαλσςικήπ θεοαπείαπ. Ποϊκειςαι για μια διεογαρία μέρχ ςηπ ξπξίαπ η ποξβλημαςική ςξσ αμαλσϊμεμξσ καθίρςαςαι επίκαιοη ρςξ πλαίριξ ςηπ φσυαμαλσςικήπ αγχγήπ. Καςά ςημ αμαλσςική ρσμθήκη ρσμβαίμει δηλαδή μια εκ μέξσ 11
G. Simmel, J. Ritter, E.H.Gombich, Τξ ςξπίξ, Πξςαμϊπ, Αθλημα, 2004, ρελ. 25. J.LAPLANCHE & J-B.PONTALIS, ϊ.π., ρελ. 329. 13 Sigmund Freud, Για ςημ ειραγχγή ςηπ θεοαπείαπ. Αμάμμηρη, επαμάληφη, επενεογαρία, μςτ. Γ.αγκοιόςηπ, εκ. Πλεθοξμ, Αθήμα, 2010, ρ.65. 12
6
αμςίληφη ςχμ μηπιακόμ ςξσ ρσγκοξϋρεχμ και μια αμαβίχρη ασςόμ. Ο αμαλσϊμεμξπ μεςαβιβάζει ρςξμ αμαλσςή ξομέπ, ποξρδξκίεπ και ταμςαριόρειπ πξσ είυε καςά ςξ παοελθϊμ ρε ρυέρη με ςα ρημαμςικά ςξσ αμςικείμεμα-γξμειπ, αδεοτιά, κλπ. Δμό ςϊρξ ξ αμαλσςήπ ϊρξ και η ίδια η αγχγή επεμδϋξμςαι μέρχ ασςήπ ςηπ διαδικαρίαπ επικαιοξπξίηρηπ πξσ είμαι η μεςαβίβαρη.Ο Freud αματεοει: ‘ρσμςξμα θ’αμςιλητθξσμε όςι η ίδια η μεςαβίβαρη δεμ είμαι παοά έμα είδξπ επαμάληφηπ, και η επαμάληφη είμαι η μεςαβίβαρη ςξσ ληρμξμημέμξσ παοελθόμςξπ όυι μόμξ ρςξμ γιαςοό αλλά και ρε άλλα πεδία ςηπ παοξύραπ καςάρςαρηπ..’14 Δπιπλέξμ, ξπξιερδήπξςε άμσμεπ αμαπςϋυθηκαμ αουικά εμάμςια ρςξμ πϊμξ πξσ ποξκαλξϋρε η ρϋγκοξσρη κιμηςξπξιξϋμςαι πάλι χπ αμςίρςαρη ρςη βαθσςεοη γμόρη και ασςή η αμςίρςαρη θα ποέπει επίρηπ μα γίμει καςαμξηςή και μ’αμαλσθεί. Με ασςή ςημ αμαβίχρη παλιόμ ρσγκοξϋρεχμ ρε έμα μέξ πλαίριξ o αμαλσϊμεμξπ ξδηγείςαι ρε μια επαμαδιαποαγμάςεσρη ςξσ ςοασμαςικξϋ ή απχθημέμξσ απξρπάμαςξπ ςξσ παοελθϊμςξπ και ςελικά ρε μέεπ, λιγϊςεοξ μεσοχςικέπ λϋρειπ. σμξφίζξμςαπ, ρςημ φσυαμαλσςική διαδικαρία πξσ πεοιγοάτει ξ Freud μπξοξϋμε μα αμαγμόρξσμε ςημ ακϊλξσθη πξοεία μεςαςξπιρηπ, θα λέγαμε, ςξσ ληρμξμημέμξσ απξρπάρμαςξπ: Οομική παοαίςηρη λόγω ςηπ λξγξκοιρίαπ- απξμάκοσμρη από ςημ απώθηρη- εγκαςάρςαρη ρςξ αρσμείδηςξ- παοαμόοτωρη καςά ςημ επαμεμτάμιρη/επιρςοξτή ρςξ ρσμειδηςόαμαμμημόμεσρη μέρω ςξσ ελεύθεοξσ ρσμειομξύ- αμαβίωρη καςά ςημ μεςαβίβαρη ρςξμ αμαλσςή- απξκαςάρςαρη ςηπ ρημαρίαπ ςξσ -άορη ςηπ απόρςαρηπ από ςξ ρσμειδηςόεπαμέμςανη ρςξ εγώ.
Ζ ρενξσαλικϊςηςα Ζ τϋρη ςξσ απχθημέμξσ σλικξϋ είμαι καςά ςξμ Freud βαρικά ρενξσαλική, αλλά αμςιρςξιυεί ρε μια ρενξσαλικϊςηςα διατξοεςική απϊ ασςή πξσ θεχοείςαι τσριξλξγική. Ο Freud σπξρςηοίζει ϊςι η ρενξσαλικϊςηςα ρσμίρςαςαι απϊ έμα μείγμα ερςίκςχμ πξσ απξοοέξσμ απϊ διατξοεςικέπ πεοιξυέπ ςξσ ρόμαςξπ και έυξσμ διάτξοξσπ ρκξπξϋπ. Ασςά ςα πξλσμξοτα έμρςικςα πξσ ρσμιρςξϋμ ςη ρενξσαλικϊςηςα έλκξσμ ςημ καςαγχγή ςξσπ απϊ ςη βοετική και παιδική ηλικία. Σα ρςξιυεία ςηπ αρσμείδηςηπ μηπιακήπ ρενξσαλικϊςηςαπ, πξσ εκτοαρςηκαμ ρςημ παοξμςική καςάρςαρη κιμηςξπξιξϋμ ςιπ μηπιακέπ ρσγκοξϋρειπ και ποξκαλξϋμ ςημ απόθηρη.
Με ςημ
αμακάλσφη ασςή ρςξ νεκιμημα ςηπ δεκαεςίαπ ςξσ 1920 ξι Freud, Ferenzi, Abraham, Jones κιμήθηκαμ ποξπ ςη υαοςξγοάτηρη ςηπ φσυξρενξσαλικήπ ενέλινηπ ςξσ παιδιξϋ αμακαλϋπςξμςαπ ςα απξςελέρμαςά ςηπ ρςημ ποξρχπικϊςηςα ςξσ εμηλίκξσ15.
14 15
ϊ.π., ρ.66. Φάμα ηγκάλ, Μέλαμι Κλάιμ, μςτ. Ηαμάρηπ Φαςζϊπξσλξπ, Καρςαμιόςηπ, Αθήμα, 1995, ειραγχγή ρ.17.
7
ε μια ιρςξοία ςχμ εμρςίκςχμ πξσ ρσμιρςξϋμ ςημ ρενξσαλικϊςηςα ξ Freud πεοιγοάτει ϊςι ασςά αμςιρςξιυξϋμ ρε διατξοεςικέπ πεοιϊδξσπ ςηπ ζχήπ ςξσ παιδιξϋ, και πεοιέγοαφε ςα διαδξυικά ρςάδια ςηπ λιβιδιμικήπ αμάπςσνηπ: ρςξμαςικϊ, ποχκςικϊ, ταλλικϊ ή γεμμεςήριξ. ϋμτχμα με ςη θεχοία ςχμ εμρςίκςχμ κάθε έμρςικςξ έυει μια πηγή, έμα ρκξπϊ και έμα αμςικείμεμξ. Ζ πηγή είμαι πάμςα έμα μέοξπ ςξσ ρόμαςξπ, η εοχςξγϊμξπ ζόμη η ξπξία ρσμδέεςαι με ζχςικέπ λειςξσογίεπ. Ο ρκξπϊπ είμαι η εκτϊοςιρη μιαπ ρενξσαλικήπ ςάρηπ με ςημ ικαμξπξίηρη η ξπξία εναρταλίζεςαι μέρα απϊ ςξ αμςικείμεμξ. Έςρι, ςξ ρςξμαςικϊ ρσρςαςικϊ ςξσ εμρςίκςξσ απϊοοέει απϊ ςη ζχςική λειςξσογία ςξσ ςοόγειμ, ςξ ποχκςικϊ και ξσοηθοικϊ απϊ ςξ ατξδεϋειμ και ξσοείμ και ςξ γεμμηςικϊ απϊ ςημ αμαπαοαγχγική λειςξσογία. Ζ ποόςη ζχςική εμρςικςική αμάγκη ςξσ βοέτξσπ είμαι μα ςοατεί, και επξμέμχπ ςξ ρςξμαςικϊ ρσρςαςικϊ ςξσ εμρςίκςξσ είμαι ςξ ποόςξ πξσ διεγείοεςαι και ςξ ρςϊμα είμαι η ποόςη εοχςξγϊμξπ ζόμη. Ζ απξμϋζηρη ςξσ μαρςξϋ ςηπ μηςέοαπ είμαι η ατεςηοία ϊληπ ςηπ ρενξσαλικήπ ζχήπ ‘ςξ άτθαρςξ ποόςσπξ κάθε μεςαγεμέρςεοηπ ρενξσαλικήπ ικαμξπξίηρηπ, ρςξ ξπξίξ επαμέουεςαι αοκεςά ρσυμά η ταμςαρία ρε πεοιόδξσπ αμάγκηπ’.16 ςη ρσμέυεια, ϊςαμ ςξ παιδί αουίζει μ’αμαπςϋρρει ρτικςηοιακϊ έλεγυξ, η απξβξλή ςχμ κξποάμχμ, η καςακοάςηρη ςξσπ, γίμξμςαι ςξ κέμςοξ ςηπ βοετικήπ ρενξσαλικήπ εμπειοίαπ. Ο Freud αουικά θεχοξϋρε ϊςι αμέρχπ μεςά ακξλξσθεί ςξ γεμμηςικϊ ρςάδιξ αλλά αογϊςεοα ποϊρθερε ςξ ταλλικϊ πξσ λαμβάμει υόοα μεςανϋ 3 και 6 εςόμ. ’ ασςϊ ςξ ρςάδιξ ςξ παιδί αμακαλϋπςει ςξ πέξπ ςξσ χπ ερςία ςάρηπ και εσυαοίρςηρηπ. Μη έυξμςαπ επίγμχρη ςξσ γσμαικείξσ γεμμηςικξϋ ξογάμξσ ταμςάζεςαι ϊςι ςη μηςέοα ςξσ χπ έυξσρα πέξπ, χπ ‘ταλλική γσμαίκα’.Ζ γεμμηςική τάρη ϊπξσ ςα δσξ τϋλα είμαι ςελείχπ διατξοξπξιημέμα ςίθεςαι ρε πλήοη ιρυϋ καςά ςημ ετηβεία17. Φαοακςηοιρςικϊ ςηπ λίμπιμςξ είμαι ϊςι κιμείςαι απϊ ρκξπϊ ρε ρκξπϊ και απϊ αμςικείμεμξ ρε αμςικείμεμξ. Έμα ϊογαμξ δεμ αμςιρςξιυεί πάμςα ρςξ ρόμα ϊπχπ είμαι ρςημ ποαγμαςικϊςηςα αλλά μπξοεί μα σπξκαθίρςαςαι απϊ έμα άλλξ και μ’αμαλαμβάμει ςιπ λειςξσογιέπ ςξσ.Για παοάδειγμα ρςη ταμςαρία, ξ ποχκςϊπ μπξοεί μα παίομει ςη θέρη ςξσ ρςϊμαςξπ, ςξ πέξπ μπξοεί μ’αμςικαθιρςά ςξ μαρςϊ χπ αμςικείμεμξ ρςξμαςικόμ επιθσμιόμ, ςξ κϊποαμξ μπξοεί μα σπξκαθιρςά ςξ πέξπ ή έμα μχοϊ, ςξ μχοϊ μπξοεί μ’αμςιποξρχπεϋει ςξ πέξπ κλπ18. Μια μη ικαμξπξιηική εμπειοία μπξοεί μα ξδηγήρει ρε καθήλχρη ρε κάπξιξ απϊ ασςά ςα ρςάδια και ρε παοεμπϊδιρη ςηπ ενέλινηπ/μεςάβαρηπ ρςξ επϊμεμξ ρςάδιξ. Δμό η μαςαίχρη ασςόμ ςχμ όρεχμ δημιξσογεί επιθεςικϊςηςα πξσ αμαζηςά έκτοαρη ρε αμάλξγξσπ με ςη τάρη ςοϊπξσπ. Σα ρενξσαλικά έμρςικςα ενελίρρξμςαι και καθόπ αμαπςϋρρξμςαι ςα γεμμηςικά έμρςικςα ςα ποξγεμηςικά βαθμιαία απχθξϋμςαι αλλά δεμ υάμξσμ εμςελόπ ςη δϋμαμή ςξσπ. σμευίζξσμ μα σπάουξσμ ρςξ αρσμείδηςξ, στίρςαμςαι διάτξοεπ μεςαρςοξτέπ και ξδηγξϋμ ρε ρσμπςόμαςα- η ρςξμαςικϊςηςα μπξοεί μα εκτοάζεςαι χπ λαιμαογία, ή ξοενη για γμόρη. Ζ ποχκςικϊςηςα μπξοεί 16
Sigmund Freud, ‘Διραγχγικέπ ξμιλίεπ πάμχ ρςημ φσυαμάλσρη’, αματέοεςαι ρςξ Φάμα ηγκάλ, ϊ.π., ειραγχγή, ρελ.18. 17 ϊ.π., ειραγχγή, ρελ.19. 18 ϊ.π., ειραγχγή, ρελ.20.
8
μα μεςατοαρςεί ρε ςάρη για ςάνη, καθαοιϊςηςα, τιλαογσοία, ιρυσοξγμχμξρϋμη. Δμό ϊςαμ ξ ρενξσαλικϊπ ρκξπϊπ αμαρςέλλεςαι μπξοεί μα εκτοαρςεί ρε μεςξσρίχρη, έκτοαρη δηλαδή ςξσ ρενξσαλικξϋ με ςοϊπξ μη ρενξσαλικϊ.π.υ. καλλιςευμική ή διαμξηςική ποάνη. Σξ αμςικείμεμξ ςχμ ρενξσαλικόμ επιθσμιόμ ενελίρρεςαι και ασςϊ. Καςά ςξμ Freud, ρςημ φσυική ζχή αουίζει μα εμταμίζεςαι έμα ρενξσαλικϊ αμςικείμεμξ με ϊλη ςξσ ςη ρημαρία απϊ ςημ ϊφιμη ποχκςική και ταλλική τάρη.Σξ ρςξμαςικϊ έμρςικςξ έυει χπ αμςικειμεμξ ςξ μαρςϊ αλλά επειδή ασςϊ δεμ είμαι διαοκόπ διαθέριμξ ςξ βοέτξπ γίμεςαι ασςξεοχςικϊ. Αμαζηςά ικαμξπξίηρη ρςξ ίδιξ ςξσ ςξ ρόμα, ρςξ πιπίλιρμα ςχμ δαυςϋλχμ ςξσ ή ςχμ υειλιόμ ςξσ.Σξ έμρςικςξ ικαμξπξιείςαι αλλά εμταμίζεςαι υχοίπ αμςικείμεμξ. Ωπ αμςικείμεμξ βιόμεςαι ςξ ίδιξ ςξσ ςξ ρόμα. ςη ταμςαρία ςξ παιδί μπξοεί μα ποξβάλλει ςξ ίδιξ ςξσ ςξ ρόμα πάμχ ρςξ αμςικείμεμξ. Μϊμξ ρςξ ταλλικϊ ρςαδιξ ξι γξμείπ γίμξμςαι αμςικείμεμα ρενξσαλικήπ επιθσμίαπ κι έςρι ειράγεςαι ςξ Οιδιπϊδειξ ρϋμπλεγμα. Ζ επιθσμία για ςη μηςέοα ρσγκοξϋεςαι με ςημ αγάπη και ςξ τϊβξ πξσ έυει για ςξμ παςέοα ςξσ, και ξ τϊβξπ πξσ κσοιαουεί είμαι ϊςι ξ παςεοαπ θα ςξμ ςιμχοήρει εσμξσυίζξμςάπ ςξμ. Υϊβξπ εσμξσυιρμξϋ αμαγκάζει ςξ αγϊοι μ’απχθήρει ςη ρενξσαλικϊςηςα ποξπ ςη μηςέοα και ςημ επιθεςικϊςηςα ςξσ ποξπ ςξμ παςέοα. συμά η απόθηρη αουίζει μα εμταμίζεςαι με ςξ Οιδιπϊδειξ ρϋμπλεγμα και η παλιμδοϊμηρη ρε ποξγεμμηςικέπ τάρειπ χπ άμσμα απέμαμςι ρε Οιδιπϊδεια άγυη19. Δίδαμε λξιπϊμ ϊςι η τϋρη ςξσ απχθημέμξσ σλικξϋ πξσ απξςελεί αμςικείμεμξ ςηπ φσυαμάλσρηπ είμαι ρενξσαλική εμό η ενιρςϊοηρη ςηπ φσυξρενξσαλικήπ αμάπςσνηπ απϊ ςξμ Freud βαρίζεςαι ρε μια διαδξυική ερςίαρη και ποϊρληφη ςχμ ρχμαςικόμ ςμημάςχμ. ςα διατξοεςικά ρςάδια ςηπ παιδικήπ ρενξσαλικϊςηςαπ διατξοεςικά απξρπάρμαςα ςξσ ρόμαςξπ απξκςξϋμ κσοίαουη ρημαρία, γίμξμςαι αμςικείμεμα, σπξκαθιρςόμςαπ ςξ ϊλξ ςξσ ρόμαςξπ εμό γίμξμςαι ςξ μέρξ ποϊρληφηπ ςξσ εασςξϋ. Ο Freud, ϊςαμ επικαλείςαι για ποόςη τξοά ςημ έμμξια ςξσ αμςικειμέμξσ ρςξ έογξ ςξσ ‘ Τοειπ μελέςεπ για ςη θεχοία ςηπ ρενξσαλικόςηςαπ’
20
εκθεςει ςη λαψκή μσθξπλαρία ρϋμτχμα με ςημ
ξπξία η αμθοόπιμη ϋπαονη υχοίρςηκε ρε δσξ μέοη: άμδοαπ και γσμαίκα πξσ ςείμξσμ έκςξςε μα εμχθξϋμ μέρχ ςηπ αγάπηπ. ςη υοιρςιαμική θοηρκεία η γσμαίκα τςιάυμεςαι απϊ έμα ςμήμα ςξσ άμδοα. Δίμαι ςξ απξκξμμέμξ μέλξπ ςξσ άμδοα πξσ διαμξοτόμει ςη γσμαίκα. ςξ ίδιξ κειμεμξ ξ Freud αματέοει ϊςι ‘ςξ μα ρσμαμςήρειπ ςξ ρενξσαλικό αμςικείμεμξ δεμ ρημαίμει ςίπξςα άλλξ από ςξ μα ςξ ναμαβοείπ’.21 Απϊ ςη βοετική ηλικία ϊπχπ είδαμε, ασςϊ ςξ αμςικείμεμξ εμταμίζεςαι τεσγαλέα, εναταμίζεςαι και επαμεμταμίζεςαι πεοιξδικά. Σξ εγό ςξπξθεςείςαι έςρι για ποόςη τξοά απέμαμςι ρ’ έμα
19 20 21
ϊ.π., ειραγχγή, ρελ.22. ιγκμξσμς Υοϊσμς, Τοειπ μελέςεπ για ςη θεχοία ςηπ ρενξσαλικόςηςαπ, Δπίκξσοξπ, Αθήμα, 1991. ϊ.π., ρελ. 34.
9
αμςικείμεμξ ρε κάςι ενχςεοικϊ. Ασςϊ ςξ υαμέμξ αμςικειμεμξ γίμεςαι αογϊςεοα ςξ ποχςϊςσπξ ςξσ αμςικειμέμξσ πξσ αμαζηςείςαι και πξσ είμαι ήδη υαμέμξ. Και για ςξμ Lacan ςξ αμςικείμεμξ είμαι ασςϊ πξσ λείπει. Δίμαι ςξ απϊρπαρμα πξσ λαμβάμει σπϊρςαρη δια ςηπ έλλειφηπ και ςηπ απξσρίαπ. Μέρα απϊ έμαμ απξυχοιρμϊ πξσ ρσρυεςίζεςαι με ςημ αμαδιαμξμή ςξσ ρόμαςξπ μέρα απϊ ςημ εκκέμχρη ςηπ απϊλασρηπ, και ςξσ αμςικειμέμξσ. ςξ ρημείξ πξσ ξ Lacan διατξοξπξιείςαι απϊ ςξμ Freud είμαι ρςξ ϊςι θεχοεί ςξ ίδιξ ςξ αμςικείμεμξ πιξ πξλϋςιμξ απϊ ςημ ικαμξπξίηρη πξσ ποξρτέοει. Για παοάδειγμα καμιά ςοξτή δεμ μπξοεί μα ικαμξπξιήρει ςξ αίςημα ςξσ ρςήθξσπ, δηλαδή ςξ αμςικείμεμξ δημιξσογείςαι με ςξ αίςημα πέοα απ’ ςημ αμάγκη πξσ ςημ κιμηςξπξιεί 22. Ο ϊοξπ μεοικϊ αμςικείμεμξ ειράγεςαι απϊ ςξμ Karl Abraham για μα ποξρδιξοίρει ςη ρυέρη με αμαςξμικά μέοη ςχμ γξμιόμ, ϊπχπ ξ μαρςϊπ ή ςξ πέξπ ρε αμςιδιαρςξλή με ςξσπ γξμείπ χπ ποϊρχπα.Ο Freud πεοιέγοαφε κάπξιεπ ρυέρειπ με μεοικά αμςικείμεμα αλλά δεμ έδχρε μεγάλη ρημαρία ρε ςέςξιεπ ποξγεμμηςικέπ καθηλόρειπ.Ο Abraham αμςίθεςα μελέςηρε λεπςξμεοέρςαςα ςη ρςξμαςική και ποχκςική ρυέρη με μεοικά αμςικείμεμα ϊπχπ ςξ μεοικϊ αμςικείμεμξ μαρςϊπ και ςη μεςαςοξπή ςξσ ρε μεοικϊ αμςικείμεμξ κϊποαμξ. Ήςαμ ξ ποόςξπ πξσ πεοιέγοαφε ρ’ ασςή ςη διαδικαρία ςημ απόλεια εμϊπ ερχςεοικξϋ αμςικειμέμξσ καθόπ η απξβξλή ςξσ κξποάμξσ βιόμεςαι χπ η απόλεια εμϊπ μεοικξϋ αμςικειμέμξσ23. Ζ Melanie Klein άουιρε μα εογάζεςαι ποιμ απϊ ςξ 1920 πάμχ ρςιπ βαρικέπ αουέπ ςξσ Freud, αμαπςϋρρξμςαπ ςη ρκέφη ςηπ ποξπ ςημ καςεϋθσμρη πξσ είυε πάοει ξ Abraham. Αμ ξ Freud μερχ ςξσ μεσοχςικξϋ αμακάλσφε ςξ απχθημέμξ παιδί ρςξμ εμήλικξ η Klein ενεςάζξμςαπ ςα παιδιά αμακάλσφε ςι ήςαμ ήδη απχθημέμξ ρςξ παιδί, δηλ. ςξ βοέτξπ. Ζ έμταρη ςηπ ρςη ρυέρη ποξπ ςα αμςικείμεμα ενχςεοικά και ερχςεοικά, μεοικά ή ξλικά, έγιμαμ γμχρςέπ χπ ΄θεχοία ςχμ ρυέρεχμ αμςικειμέμξσ’. ςξ κείμεμξ ςηπ Ο εμήλικξπ κόρμξπ μαπ και ξι οίζεπ ςξσ ρςη βοετική ηλικία (1959)24 κάμει λϊγξ για ςιπ ποχιμϊςεοεπ ρυέρειπ ςξσ παιδιξϋ- εκείμεπ πξσ διαμξοτόμξσμ ςξμ ερχςεοικϊ κϊρμξ ξι ξπξίεπ είμαι η βάρη ςηπ άπξφήπ ςξσπ για ςξμ κϊρμξ χπ ρϋμξλξ. Ασςϊ με ςη ρειοά ςξσ καθξοίζει κξιμχμικέπ και ποξρχπικέπ ρυέρειπ ρςημ εμήλική ζχή. Σα μεοικά ασςά αμςικείμεμα είμαι ςϋπξπ αμςικειμέμχμ ρςα ξπξία ρςξυεϋξσμ ξι μεοικέπ εμξομήρειπ. Δεμ αμςιρςξιυξϋμ ρε άςξμα ρςημ ξλϊςηςά ςξσπ αλλά ρε μέοη ςξσ ρόμαςξπ ποαγμαςικά ή ταμςαριχςικά και ρςα ρσμβξλικά ςξσπ ιρϊδσμαμα. Ζ Klein παοαςηοεί ϊςι ςα παιδιά κσοιαουξϋμςαμ απϊ ςημ αρσμείδηςη ρυέρη ςξσπ με ήδη απόθημεμα αμςικείμεμα ςηπ ρςξμαςικήπ τάρηπ και θεχοεί ςη ρυέρη με ςξ μαρςϊ θεμελιόδξσπ ρημαρίαπ. Δρςίαρε ρςημ ποχςξγεμή ρυέρη ςξσ παιδιξϋ με ςξ ρόμα ςηπ μηςέοαπ και ειδικϊςεοα 22
Jacques Lacan, Τξ ρεμιμάοιξ ςξσ Lacan: βιβλίξ XI. Οι ςέρρεοιπ θεμελιώδηπ έμμξιεπ ςηπ φσυαμάλσρηπ (1964). Μεςαγοατή κειμέμξσ απϊ ςξμ Εακ Αλαίμ- Μίλλεο, Κέδοξπ- Ράππα, Αθήμα, 1982, ρελ.60. 23 Φάμα ηγκάλ, ϊ.π., ειραγχγή, ρελ.31. 24 ϊ.π., ρελ.181.
10
ςξ μαρςϊ ςηπ. Και ςελικά μπϊοερε μέρα απϊ ασςά ςα αμςικείμεμα μα υαοςξγοατήρει ςημ αμάπςσνη ςξσ παιδιξϋ απϊ ςημ ποχιμϊςεοη ρυέρη με ςξ μαρςϊ χπ ςημ αμάδσρη ςξσ Οιδιπϊδειξσ ρσμπλέγμαςξπ25. σγκεκοιμέμα, μέρα απϊ ςη ρυερη ςχμ μεοικόμ αμςικειμέμχμ και 3 διαδικαρίεπ πξσ πεοιγοάτξσμ ασςή ςη ρυέρη - ςη ρυάρη, ςημ εμδξβξλή και ςημ ποξβξλή – αμέλσρε ςη βαθμιαία δϊμηρη ςξσ ερχςεοικξϋ κϊρμξσ ςξσ παιδιξϋ.
ςημ πξοεία ασςή θεχοεί ςημ εμδξβξλή εμϊπ
καλξϋ και έμξπ κακξϋ μαρςξϋ χπ ςξ ποόςξ βήμα ρςη δημιξσογία ςξσ ερχςεοικξϋ κϊρμξσ ςξσ βοέτξσπ. Έμα απϊρπαρμα ςξσ ρόμαςξπ και μάλιρςα εμϊπ νέμξσ ρόμαςξπ, πξσ εμδξβάλεςαι ταμςαριακά γίμεςαι η βάρη πάμχ ρςημ ξπξία δξμείςαι ξ φσυικϊπ κϊρμξπ. ςαδιακά η Klein διατξοξπξιείςαι απϊ ςξμ Freud χπ ποξπ ςημ καςαμϊηρη ςξσ αμςικειμέμξσ. Ο Freud θεχοεί ςξ αμςικείμεμξ χπ αμςικείμεμξ ςχμ εμρςίκςχμ έμχ η Κlein ςξ βλέπει πεοιρρϊςεοξ χπ αμςικείμεμξ ςξσ βοέτξσπ, εμα αμςικείμεμξ εμρςικςικόμ όρεχμ βεβαίχπ αλλά επίρηπ αμςικείμεμξ ενάοςηρηπ, μίρξσπ, αγάπηπ, εμα φσυξλξγικϊ και εμρςικςικϊ αμςικείμεμξ. Μέρα ρςξμ φσυιρμϊ
ςξσ
βοέτξσπ
ασςϊ
ςξ
αμςικειμεμξ
έυει
φσυξλξγικά
υαοακςηοιρςικά,
μια
‘ποξρχπικϊςηςα’ ςξ ίδιξ ιρυϋει και για ςα μεοικά αμςικείμεμα και για ςα ποϊρχπα. Απξκςξϋμ υαοακςηοιρμξϋπ και γιμξμςαι αγαπηςά, μιρηςά, άπληρςα, τθξμεοά, κλπ.Ασςή η αμςιληφη ςξσ μεοικξϋ αμςικειμέμξσ χπ έυξμςξπ ποξρχπικά υαοακςηοιρςικά είμαι απϊοοξια εμϊπ ρσμδσαρμξϋ ςηπ εμπειοίαπ ςξσ παιδιξϋ απϊ ςημ ποξρχπικϊςηςα ςηπ μηςέοαπ ςξσ και ποξβξλόμ ξοιρμέμχμ δικόμ ςξσ ρσμαιρθημάςχμ ρςξ αμςικείμεμξ26. Ζ Klein ακξλoσθόμςαπ ςξμ Abraham πίρςεσε ϊςι ςξ παιδί πεομάει απϊ μια ποόιμη απξμσζηςική τάρη η ξπξία ακξλξσθείςαι απϊ μια ραδιρςική καμιβαλιρςική. ςημ ποόςη τάρη ξ μαρςϊπ είμαι καλϊπ και δεμ σπάουει ραδιρμϊπ ή αμτιθσμία εμό ρςξ δεϋςεοξ αμαπςϋρρεςαι μια αμτιθσμία και μαζί η αμάγκη για ρυάρη και ποξβξλή. ςη ταμςαρία ςξ παιδί εμδξβάλλει ςξ μηςοικϊ μαρςϊ απϊ ςημ αουή και υχοίζει ρσμευόπ ςιπ καλέπ και ςιπ κακέπ πλεσοέπ ςξσ, ρκξπεϋξμςαπ ρςημ εμδξβξλή εμϊπ καλξϋ μαρςξϋ και ρςημ ποξβξλή και αταμιρμϊ ςξσ κακξϋ. Ζ καμιβαλική ρυερη με ςξ μαρςϊ μεςα ςξμ απξθσλαρμϊ μεςατέοεςαι ρςξ πεξπ, ςξ ξπξίξ επίρηπ μπξοεί μα υχοιρςεί ρε έμα ιδεόδεπ και ρ’ έμα κακϊ.αδιρςικέπ καμιβαλιρςικέπ ταμςαριόρειπ και άγυη μεςά ςξμ απξθσλαρμϊ ξδηγξϋμ ρςη μεςαςϊπιρη ςξσ εμδιατέοξμςξπ ρςξ ρϋμξλξ ςξσ ρόμαςξπ ςηπ μηςέοαπ και ρςξ ρςξμαςικϊ ραδιρμϊ ποξρςίθεςαι ποχςξγεμήπ Οιδιπϊδειξπ τθϊμξπ και ζήλια. ςη ταμςαρία ςξσ παιδιξϋ ςξ ρόμα ςηπ μηςέοάπ εμταμίζεςαι χπ πεοιέυχμ, είμαι γεμάςξ πλξϋςηγάλα, ςοξτή, πξλϋςιμα κϊποαμα, μχοά και ςξ πέξπ ςξσ παςέοα.Σξ ρόμα ασςϊ αμακιμεί ρςξ παιδί ιρυσοέπ επιθσμίεπ ενεοεϋμηρηπ και καςξυήπ ςξσ πλξϋςξσ ςξσ απϊ ςξ ίδιξ. Αμακιμεί επίρηπ,
25 26
ϊ.π., ρελ. 78. ϊ.π., ρελ.63.
11
λιβιδιμικέπ επιθσμίεπ, τθϊμξ και ζήλια. ‘Σςη ταμςαρία σπξβάλλει ςξ ρώμα ςηπ μηςέοαπ ρε άπληρςεπ επιδοξμέπ και καςαρςοξτικέπ επιθέρειπ’, ϊπχπ αματεοει η Klein27. Ασςή η αρσμείδηςη ταμςαρίχρη λαμβάμει ϊπχπ και ρςξμ Freud θεμελιόδη ρημαρία για ςη ρσγκοϊςηρη ςηπ φσυικήπ ζχήπ. Ο ίδιξπ αματέοει: ‘με ςημ αουή ςηπ ποαγμαςικόςηςαπ μια μξοτή δοαρςηοιόςηςαπ ςηπ ρκέφηπ απξρυίρςηκε, διαςηοήθηκε ελεύθεοη από ςξμ έλεγυξ ςηπ ποαγμαςικόςηςαπ και παοέμειμε σπξςαγμέμη μόμξ ρςημ αουή ςηπ εσυαοίρςηρηπ. Ασςή η δοαρςηοιόςηςα είμαι η ταμςαρίχρη’28. Ζ Klein σπξρςηοίζει ϊςι ξι ρυέρειπ αμςικειμέμξσ ρε μικοά παιδιά και με ποαγμαςικά αμςικείμεμα και ιδιαίςεοα ταμςαριακά είμαι λειςξσογικέπ και επιπλέξμ ϊςι η ποόιμη ρυέρη
μεοικξϋ
αμςικειμέμξσ με ςξ μαρςϊ και ςξ πέξπ έπαινε πξλϋ ρημαμςικϊ οϊλξ ρςη δξμή ςχμ ερχςεοικόμ αμςικειμέμχμ ςξσ παιδιξϋ, ρςξ σπεοεγό και ρςη ταμςαριακή ςξσ ζχή. Όπχπ είδαμε, ξ Freud είυε πεοιγοάφει ςξ σπεοεγό χπ εμα ερχςεοικϊ αμςικείμεμξ ςηπ φσυικήπ δξμήπ πξσ αμςιρςξιυεί ρε μια εμδξβλημέμη γξμεική μξοτή. Ζ Klein επενέςειμε ασςή ςημ έμμξια. Αμακάλσφε ϊςι ςξ βοέτξπ εμδξβάλλει ρςη ταμςαρία ςξσ μεοικά αμςικείμεμα πξσ είμαι μέοη ςχμ ρχμάςχμ ςχμ γξμέχμ. Αουικά η ρσμδσαρμέμη μξοτή ςχμ γξμιόμ, αογϊςεοα ξι γξμείπ ρε ρσμξσρία αλλά ϊυι ρσμδσαρμέμξι ρε μια μξοτή και ςελικά ξι γξμείπ χπ νευχοιρςά ποϊρχπα ερχςεοικεϋξμςαι. Ασςά ςα ερχςεοικά αμςικείμεμα δεμ είμαι ακοιβόπ αμςίγοατα αληθιμόμ ενχςεοικόμ αμςικειμέμχμ αλλά υοχμαςίζξμςαι πάμςα απϊ ςη ταμςαρία ςξσ παιδιξϋ και απϊ ποξβξλέπ. Μπξοεί μα σπξρςξϋμ ρυάρη ρε ιδαμικά και διχκςικά ϊπχπ καλξί και κακξί μαρςξί. Ασςά ςα αμςικείμεμα βιόμξμςαι χπ έυξμςα ρυέρειπ και μεςανϋ ςξσπ και με ςξ παιδί ςξ ίδιξ. Ζ Klein αουικά απξκαλξϋρε σπεοεγό ϊλα ςα ερχςεοικά αμςικείμεμα με ςα ξπξία ςξ παιδί δεμ είυε ςασςιρςεί. Αογϊςεοα διαςηοεί ςξμ ϊοξ σπεοεγό μϊμξ για ςημ ςιμχοηςική πλεσοά ςχμ αμςικειμέμχμ29. Τπξρςηοίζει ϊςι εκειμα ςα αουαψκά αμςικείμεμα, ςα μεοικά αμςικείμεμα, θα έποεπε μα παοαμείμξσμ απξρυιρμέμα ρε ϊςι πεοιγοάτει χπ ‘βαθϋςεοξ αρσμείδηςξ’, και ϊςι η απξςσυία μιαπ ςέςξιαπ ρυάρηπ, μια αιτμίδια ειρβξλή αουαψκόμ αμςικειμέμχμ επιτέοει έμαμ φσυχςικϊ κλξμιρμϊ. ϋμτχμα με ςημ ίδια, η ιδεόδηπ καςάρςαρη απαοςίχρηπ δεμ επιςσγυάμεςαι πξςέ, αλλά ςα αουαψκά διχκςικά αμςικείμεμα παοαμέμξσμ απξρυιρμέμα και ςξ ζήςημα είμαι η ρυεςική ιρυϋπ ςξσ απαοςιχμέμξσ ςμήμαςξπ χπ παοαμέμξμςα παοαμξειδή ρυιζξειδή αμςικείμεμα, ϊπχπ ςα ξμξμάζει. Αμ ςξ μη απαοςιχμέμξ ςμήμα πξσ είμαι απξρυιρμέμξ, είμαι πξλϋ ιρυσοϊ μπξοεί μα ειρβάλλει και μα καςαρςοέφει ςξ απαοςιχμέμξ ςμήμα ςξσ εγό 30.
27
ϊ.π., ρελ. 63. Sigmund Freud, ‘Διαςσπόρειπ πάμχ ρςιπ δϋξ αουέπ ςηπ φσυικήπ λειςξσογίαπ’, αματέοεςαι ρςξ Φάμα ηγκάλ, ϊ.π., ρελ.78. 29 Φάμα ηγκάλ, ϊ.π., ρελ. 79. 30 ϊ.π., ρελ.181. 28
12
Όπχπ ποξαματέοθηκε, ξ Freud σπξρςήοιζε όςι ξι σρςεοικξί σπξτέοξσμ από αμαμμήρειπ και θεώοηρε όςι για μα λύρει ςξ ποόβλημα ςξσ αρθεμξύπ θα ηςαμ αοκεςό μα μεςαςοέφει ςημ μεςαβίβαρη ρε μμήμη, χπ αμαβίχρη μιαπ απχθημέμηπ αμάμμηρηπ ή μιαπ απχθημέμηπ ξομήπ31. Ζ Klein αμςιλαμβάμεςαι ςη μεςαβίβαρη ραμ μα ειμαι οιζχμέμη ρε ρυέρειπ αμςικειμέμξσ αουέγξμηπ ταμςαρίχρηπ. Καςα ςημ άπξφή ςηπ η μεςαβίβαρη βαρίζεςαι ρςημ ποξβξλή και ρςημ εμδξβξλή. Για ςξσπ κλαψμικξϋπ η ρυέρη με ςα μεοικά αμςικείμεμα δεμ υαοακςηοίζει απλά και μϊμξ έμα ρςάδιξ ςηπ φσυξρενξσαλικήπ ενέλινηπ αλλά ρσμευίζει μα διαδοαμαςίζει ρημαμςικϊ οϊλξ και μεςά ςη διαδικαρία εγκαςάρςαρηπ ςχμ ρυέρεχμ με ξλικά αμςικείμεμα32. Ο Lacan υοηριμξπξιεί επίρηπ ςξμ ϊοξ μεοικϊ αμςικείμεμξ καςά ςημ άπξφή ςξσ ϊμχπ ςα μεοικά αμςικείμεμα είμαι μεοικά ϊυι επειδή απξςελξϋμ μέοξπ εμϊπ εσοϋςεοξσ αμςικειμέμξσ, ςξσ ρόμαςξπ, αλλά επειδή αμςιποξρχπεϋξσμ μεοικόπ ςη λειςξσογία πξσ ςα παοάγει. Για ςξ αρσμείδηςξ δηλαδή
μϊμξ η λειςξσογία ςηπ εσυαοίρςηρηπ ασςόμ ςχμ αμςικειμέμχμ
αμαπαοίρςαςαι εμό η βιξλξγική ςξσπ λειςξσογία ϊυι.Ο Lacan ποξρθέςει ςξ 1960 κι άλλα μεοικά αμςικείμεμα εκςϊπ απϊ ςξ μαρςϊ, ςα κϊποαμα και ςξ πέξπ ςα ξπξία ρσμξφίζει ρςη ρσμέυεια με ςη θεχοία ςξσ αμςικειμέμξσ α ρε: τχμή, βλέμμα, μαρςϊ και κϊποαμα πξσ αμςιρςξιυξϋμ ρε 4 επιμέοξσπ ξομέπ και διατξοεςικέπ εοχςξγεμήπ ζόμεπ: ασςί, μάςι, ρςϊμα και ποχκςϊ33. ςη βάρη ασςόμ πεοιγοάτει με ςη ρειοά ςξσ ςη δξμή ςξσ φσυικξϋ κϊρμξσ διαυχοίζξμςάπ ςξμ ρςξ Ποαγμαςικϊ (ςξπξθεςειςαι ρςημ πλεσοά ςηπ ζχήπ)- σμβξλικϊ (ςξ απχθημεμξ) και Υαμςαριακϊ (η σπξκειμεμική αίρθηρη και παοάρςαρη ςξσ κϊρμξσ με εικϊμεπ αιρθήρεχμ). Διδικϊςεοα ςξ ταμςαριακϊ αμςλεί ςημ καςαγχγή ςξσ απϊ ςξ ρόμα, αμςαπξκοίμεςαι ρςημ παοάρςαρη ςξσ κϊρμξσ μέρχ ςξσ ρόμαςξπ και έυει ραμ πσοήμα ςημ εικϊμα ςξσ ρόμαςξπ. σμξφίζξμςαπ, ςϊρξ ξι θεχοίεπ ςξσ Frud πξσ βαρίζξμςαι ρςημ απχθημέμη παιδική ρενξσαλικϊςηςα, ϊρξ και η θεχοία ςηπ Klein πξσ ερςιάζει ρςιπ απχθημέμεπ ρυέρειπ μεοικόμ αμςικειμέμχμ ρςξ βοέτξπ, αμαδεικμϋξσμ ςξμ ςοϊπξ με ςξμ ξπξίξ ςα επιμέοξσπ ςμήμαςα ςξσ ρόμαςξπ, ςξ ρχμαςικϊ απξρπάρμα, είμαι καθξοιρςικϊπ παοάγξμςαπ ςηπ φσυικήπ ρσγκοϊςηρηπ. Σξ αμθοόπιμξ σπξκείμεμξ δξμείςαι ρςη βάρη ςχμ απξρπαρμάςχμ έμξπ ποξρόπξσ ή έμξπ ρόμαςξπ, ρςιπ ρυέρειπ πξσ ρυημαςίζει με ασςά, και ρςξ βαθμϊ ικαμξπξίηρηπ πξσ λαμβάμει απϊ ασςέπ. Ασςξί είμαι ξι ποχςαουικξί παοάμμεςοξι πξσ καθξοίζξσμ ςημ ενέλινη ςηπ μεςέπειςα εμήλικηπ ζχήπ.
31
Breuer και Freud, ‘Πεοί ςξσ φσυικξϋ μηυαμιρμξϋ ςχμ σρςεοικόμ ταιμξμέμχμ: ποξκαςαοκςικέπ πληοξτξοίεπ’ (1893), αματέοεςαι ρςξ Φάμα ηγκάλ, ϊ.π., ρελ.197. 32 ϊ.π., ρελ.197. 33 Jacques Lacan, ϊ.π., ρελ.60.
13