សនសញនងច បននទកទងនងប
ករ នត ករណប
សទប
វហរ តរ!វឲ ព$លដលសនសញទងឡយរវង
បបករសខនម3យដដលបត4វរ5លកដលគ7 អណ G
ល
ល នពg
រង ដដលមនហOPដវពនQ ពហRពណរSល
ល) អបស`យពaបកbងហណcយជបបមbខ ។ តមរពប,បបគបបគងននបប
ល
រងចតដចង
រង-ដខkរ នlmទ១១ ដខសហ ឆ9១៨៦៣ ។
រងមនកត nកចoទកទងជម3យបបពទសពស,ម (បបពទសនlស nនlm) ជបបពទសមនប បបទល ដដន
ជបគ9 នងដដនដឥណMNចនរបស -ពស,ម
រង-ពស,មដដលមនតៗមក។
យពបhបបពទស ននបបពទសកមABជបត4វបបគលពiឲ បបពទស
ពgងតម សនសញអណ G ដ!ពចK
វហរ
ឆ9 ១៨៦៣ រហ!តដលឆ9 ១៩៥៣ បបពទសកមABជ ជបបពទសសDតពបកម
រង (ពបកយមកជអណនគម) កKBងដដនដឥណMNចន
(Gouverneur General = អគOពទសភ ពទសអណ G
សទប
រង ដដលមនបបពទសកមABជពaកKBងពន ដដរ ។ ពaកKBងករទកទងពន
រង
នបពងqQតឲ មនសនសញ, អនbសញ, នងកចoប មពប ,ងម3យចន3នតមច បអនsរជត ។
១. សនសញចb នlmទ ១៥ សហ ១៨៥៦ (សនសញខង$ណជvកមk រវងបបពទស
រងនងបបពទសពស,ម) ។
២. សនសញចb នlmទ ១៥ កកqដ ១៨៦៧ បបពទសពស,មទទ3លសzលអណ G បបពទស
រងប មបបគលពខតsទង រ គ7
ល
រងពលQបបពទសកមABជ ។
តដបង នងពស,មរបឲ ពiបបពទសពស,ម ។
ខ{មសរសខនននសនសញរ3មមន៖ មបត ១៖ ប
រជពស,មទទ3លសzលជឱឡរក ន!វរបបអណ G
លរបសប
ព~អធរជ
រងពលQបបពទស
កមABជ។ មបត ២៖ សនសញដដលបត4វ ប
នចb ហតDពលខ ពaដខធKP ១៨៦៣ រវងប
រជណចបកកមABជ បត4វបបកសជពមឃ•ពដយរដ‚ភ
រជណចបកពស,ម នង
លពស,មមនអចពលQកយកមកសអង ពaព ល
អនគត កKBងកល•ពទស•ណកƒពដយ។ មបត ៣៖ ប
រជពស,មដលងទទ3លរលស3យសអករ វតDBអនbស„វរ…យ† ឬសញពˆRងពទ,ត ននភ ជចណŠ
សណកបបពទសកមABជ សបមបប
អងO ឬអKកសKងរជ ននរបសប
អងO។ ចដណកប
ព~អធរជ
រងវញ
សនGថនងមនដពណ•ម Q យករជណចបកពន ពiបញoPលកKBងទកដជកមkសទរបសខ{•ន ពaក!សងសbនព•Qយ។ មបត ៤៖ ពខតs ពខតsពន
តដបង (ណក’វ) នងអងOរ (ពស,មរប) នងសDតពaកKBងរជណចបកពស,ម។ ប បបទលនន
នងពខតsពˆRងៗពទ,តពaជបអណពខតsពស,ម ដដលស nនlmពន មនករទទ3លសzលពiវញពiមក
ពន នងបត4វកណតពដយបព“zលប ដដន ឬ ពដយសញពˆRងៗពទ,ត ពaព លឆបៗ ពដយគណ•កមkករម3យ
មនសមសភ
នយទហនពស,ម នងដខkរ ពដយមនវតsមន នងជន3យ នយទហន
ពដយពទសភ
លក!សងសbន។ពaព លណដដលមនករកណតប ដដន រ3ចពហQយពន ដˆនទជកលកម3យ
នងបត4វគ!រពដយនយទហន
រង ដដលចតតង
រង។
៣. សនសញចb នlmទ ៣ តbល ១៨៩៣ បបពទសពស,មឈបក3ចកនប
ថ9 ចង
នទដទងអស ដដលសDតពលQពបតQយខងព–nង ននទពន{ពមគងO នងពលQ ពក
ទងឡយននទពន{ពន ។ បបពទសពស,មសនGមនដកកងកលងទ` អnម3យ ពaកKBងពខតs
តដបង នងពខតs
ពស,មរប ព•Qយ ។ ៤. អនbសញចb នlmទ ១៣ កbម—• ១៩០៤ ពន ជអតDបទបបកបពដយសរ• ។ អតDបទពន មនវតDBបណងជអទ™ ពដQមšបញ›កន!វបនœត ដƒបតមបត4វ ត ប ននប បបទលដដន រវងបបពទសពស,ម នងបបពទសកមABជ។ តមអនbសញពន ពស,មបត4វបបគលពខតsម{Pនប ទពន{រព• ដដលសDតពaពបតQយខងលច ននទពន{ពមគងO មកឱ កមABជវញ ពហQយដដលមនប
សទប
កដ
នង
វហរ ពaកKBង
ពន ។ បបករទ ១ ននអនbសញពន ជកមkវតDB ពសស ។ -បបករទ ១ ៖ ប បបទលដដន រវងបបពទសពស,ម នងបបពទសកមABជ បបប តsពiតមពបតQយខងព–nង ននទពន{ សប
មត$មសžងរល3សពi ប បបទលដដនពន បបប តsពiបសបគ9នងចណŠចខងពលQ ពiទសខងពកQត
រហ!តដល សžងដប កក ងចម រ3ច“កពiខងពជQងបŸ នងដខRវណMចណŠចខងពលQព•Qង រហ!តដលជ3រភKដងដរក ។ ទពន ពiប
បបទលដដន បបប តsតមបនœតដបងដចកទក រវងទពន{ ណពសន នងទពន{ពមគងOម3យដˆKក នងទពន{
ណម3នម3យដˆKក ពហQយពiភ›បនងជ3រភK
Sដង ដដលបបប តsពiតមក !លភKបតងពiទស ខងពកQតរហ!តដល
ទពន{ពមគងO ។ ពaខង ពលQទកននចណŠចពន ទពន{ពមគងOសDតពaជប បបទលដដន ននប
រជណចបកពស,ម
ពដយអនbពលមតមបបករទ ១ ននសនសញចb នlmទ ៣ តbល ១៨៩៣ ។ ពaកKBងឆ9១៩០៤ ពន ˆង ដដរ ពស,មបត4វបបគលពខតsបតត ដដលជពខតsដខkរពaតបនព–Kរសមbបទ មកឱ
រង
បគបបគងវញ។ បបករពˆRងពទ,តននសនសញ ឥណMNចន
រង នងប
នដចងថ នងបត4វកណតប បបទលដដន រវងដដនដទងឡយ ននបបពទស
រជអណ ចបកពស,ម ។ គណ•កមkករចរb ទងឡយ មននយទហនជសមជក
ពហQយដដលបបពទសជបកចoសនGទង រជ អKកដតងតង បត4វពរ,បចកណតប ដដនពន ...។ ៥. សនសញចb នlmទ ២៣ មន ១៩០៧ សនសញពន (ដដលបត4វ
នចb ហតDពលខ ពaទបកbង
តដបង, ពស,មរប នង សbសbˆbន។ បនœបមក ពខតs ប
សbសbវតD តមអនbបកត របសអគOពទសភ
ងកក) តបម4វឱ ពស,មបបគលមកឱ
រង ន!វទកដពខតs
តដបង, ពស,មរប នង សbសbˆbន បត4វ
នថយមកសពមsច
លឥណMNចន ចb នlmទ ២៣ ធKP ១៩០៧។ប បបទលដដនដƒពទ,ងទត
មនសពរចរ3ចពហQយជពបសចកKBង "ខ" ទងឡយ ននដដនដƒពទ,តទត ដដលដកជបជម3យនងសនសញ។
ចដណកបបពទស
រង កƒ
នបបគលឲ ពiពស,ម ន!វពខតsដនសយ នងពខតsបកត(បតត) ប មទងពក
ទងអស ដដលសDតពaជខងតšPងពបជយ•មលង ពដយរបច!លទងពក គbតˆង ។ សនសញ¢
នដចងថ ករកណតប ដដនជកលកននដដនដទងឡយ ដដលបបគលឲ មកពន នងបត4វគណ•កមk
ករចរb ជអKកពធnQកKBងរយ•ព ល ៤ ដខ តមករសច£ប`នននសនសញ¢ ។ ធករដដលដកភ›បមកនងសនសញ បញ›កន!វចណŠចដƒធៗទងឡយ ននករកណតប បបទលដដន ពដQមšឲ គណ•កមkករ“យនងពធnQករពន ។ ខ{មសរសខនៗននសនសញ¢រ3មមន៖ -មបត ១៖ រដ‚ភ
លពស,មបបគលឱ
រងន!វទកដ
តដបង ពស,មរប នងសbសbˆbន ដដលប ដដនបត4វកណត
ពដយ ខទ១ នន ធសរសs ករកណតប ដដន ដដលភ›បមកជម3យពន ។ -មបត ២៖ រដ‚ភ
ល
រងបបគលឱ ពស,មន!វទកដដនសយ នងបកត (បតត) ដដលប ដដនបត4វកណតពដយ
ខទ១ នងទ២ នន ធសរពន
ប មទងពក ទងអសដដលសDតពaខងតšPង ពបជយ•មលង រហ!តពiដលនង
របបញoPលទងពក គbត។ -មបត ៣៖ ករបបគលទកដទងពន នងបបប តsពiទងសងខង កKBងអ•Bងព ល២០ នlm ពបកយព លសនសញពន នង ៦. សនសញខងមតsភ
នទទ3លសច£ប`ន។
ខង$ណជvកមk នងខងនវចរ ចb នlmទ ១៤ កbម—• ១៩២៥
សនសញពន បញ›កបដនDម នង ធនចព$ ប បបទលដដន ដដល
នស¥បនពហQយព លមbន រវងដដនដ
បបពទសកមABជ នងបបពទសពស,ម ពដយអនbពលមតមកចoប មពប ,ង មbនមក ពហQយដដលពaជធរមនgSង បតមបត4វ ពaព•Qយ (បបករទ២) ។ កKBងសនសញពន មនដចងពសចក¦ថ ករសkBគស§ញទងឡយ ដដលមនអចពដ បសយ
ន តមˆ{Pវទ!ត ឬ
តមកចoប មពប ,ង សរb សរ3លណម3យពន បត4វដកជ!នពiឲ អKកអជ¨កណ©លម9ក ឬពបចQននកជ3យវនចª`យ ឬ ពបQ គ§នអKកអជ¨កណ©លពទ បត4វដកពiជ!នពiសលតbលករអចន«នsយ†អនsរជត (បបករទ ២)។ បបករទ ២៧ ននសនសញកƒមនដចងពសចក¦ដ!ពចK ពទ,តថ សនសញពន អចលbបពចលន!វសនសញដនទ អនbសញ នងករសរb សរ3លទងឡយ ដដល
នពធnQរ3ចពហQយ រវងបបពទស
រង នងបបពទសពស,ម,
ពវ,រដលងដត "ខ" ទងឡយដដលទកទងចព$ ពសចក¦សពរច ពហQយនងករកណតប បបទលដដន ដដលមន ពaកKBងសនសញចb នlmទ ៣ តbល ១៨៩៣ កKBងអនbសញចb នlmទ១៣កbម—• ១៩០៤ នង ចb នlmទ២៣មន ១៩០៧ ពហQយនង ធកររបសខ{•ន ដដលពaជបជម3យពន ពចញ ។ ៧. អនbសញចb នlmទ ២៥ សហ ១៩២៦ អនbសញពន សពរចករកណតប បបទលដដនខងទពន{ពមគងO រវងបបពទសពស,មនងបបពទសឥណMNចន ពហQយ បពងqQតឲ មនសហបបតបតsករម3យ រវងបបពទសទង រខងមbខបកbមប ។ ៨. សនសញមតsភ
ខង$ណជvកមk នងនវចរចb ពlmQទ ៧ ធKP ១៩៣៧
នគរ
ល នងខងសនsសbខពaតមទពន{
សនសញពន បញ›កបដនDមជlk ពលQប បបទលដដនដខkរ-ពស,ម ដដល
នកណតទbករ3ចពហQយ ព លមbន ប មទង
រក„ទbកឲ ពaជធរមនgSងដចខត ចព$ ចណŠចពន ន!វអនbញ ១៩០៤ នងអនbសញ ១៩០៧ (បបករទ ២២) ។ ៩. អនbសញសនsភ រវងបបពទស អនbសញពន យbទសនsភ បប ពទស
រង នងបបពទស ពស,ម (នlmទ ៩ ឧសភ ១៩៤១)
នទទ3លករចb ហតDពលខនបកbងត!កšPតមអនsរគមន† ននបបពទសជបŸbន ដដល ពដQមšបញ-បករបបទ!សsរយ ដដលបបពទសនl
នតរ!វឲ មន
នបបប តsបបឆងនងបបពទសកមABជ គ7ថបបឆងនង
រងកKBងដខ វចªក ១៩៤០ ។
តមអនbសញពន រដ‚ភ ភគខងលច គ7ពខតs
កចoប មពប ,ងពន
រង ពដយមនករបង® បបពទសជបŸbន
នល បងពចល ន!វពខតsដខkរ
តដបង ពខតsក ងធម3យភគ ពខតsសžងដបតង នង ពខតsពស,មរប ។
ពហតbដ!ពចK អនbសញពន ១០. កចoប មពប ,ង
លវ…សbរបស
នដកដបបប បបទលដដនរវងឥណMNចន នងបបពទសនl (បបករ ២) ។
រង -ពស,ម នlmទ ១៧ វចªក ១៩៤៦ នទបកbង វSសbនពតន នចតទbកអនbសញចb នlm ទ ៩ ឧសភ ១៩៤១ ជពមឃ• ពហQយស¥បនជlkព•Qងវញ ន!វ
ច បចសដដលពកQតមនមbនអនbសញពន (បបករ ២) ។តមន`យពន តបម4វឱ រក„ស¥នភ ប ដដន ដ!ចមbនឆ9 ១៩៤១, ដ!ពចK នlបត4វបបគលទកដដខkរ ដដល
នកនកបចប ឆ9១៩៤១ ដលឆ9១៩៤៦ពន មកឱ ដខkរវញ។
បបករ ២ ននកចoប មពប ,ងពន បញ›កថ ...ដដនដឥណMNចនជកមkវតDBននអនbសញពន បត4វពˆžរមកឲ រជករ
រង
។ កចoប មពប ,ងបញ›កថ កចoប បបពទស
បស`យទកទងខងករទ!ត
នបត4វស¥បនព•Qងវញ ពហQយករទកទងរវង
រង នង បបពទសពស,ម កƒបត4វមនជlkព•Qងវញតមសនសញចb នlmទ ៧ ធKP ១៩៣៧ ។
កចoប មពប ,ង
នបញ›កមGSងពទ,តថ ខងពបកយករពˆžរទកដ ដដលពគ
ពន មនគណ•កមkករបបង¯ប បបង¯មម3យ
នបបគលឲ កKBងព លមbនម¦ងពហQយ
នទទ3លភរ• នត ពបគ°ងសអង ខងជត នB ខងភ!មស«សs នង
ខងពសដ±កចoននគ!វវទ ពដQមšពរ… នត ជlk ឬបញ›កបដនDមន!វ "ខ" ទងឡយននសនសញចb នlmទ ១ តbល ១៨៩៣, ននអនbសញចb នlmទ ១៣ កbម—• ១៩០៤ នងសន សញចb នlmទ ២៣ មន ១៩០៧ ដដលសនសញចb នlmទ ៧ ធKP ១៩៣៧ (បបករ ៣)
នរក„ទbកឲ ពaជធរមន ។ គណ•កមkករពន
ពបកយករ នត បញ²ដƒស nបគប គណ•កមkករ
នសពរចចតsថ មនច
ព•Qយ ។ គណ•កមkករមន ជ ពសសន!វអKកតណងដខkរ នl នង ដ!ពចK ចប ឆ9១៩៤៦ បញ²ទកដកមABជពaភ!មភគ$យ`
បត4វ
នរ3មបបជbគ9ពaឆ9 ១៩៤៧ ។
ច នត ប បបទលដដន ជlkព•Qងវញ
រង ជសមជក ។ នបញoប។ បŸbដនs បញ²ប
សទប
វហរពaដត
ពចទព•Qងជបនsមកពទ,តពដយសរបបពទសនlមន អនbវតsតមកចoប មពប ,ងបកbងវSសbងពតន ពa ឆ9១៩៤៦។ ១១-សលបកមតbលករយbតsធ³មអងsរជតនlmទ ១៥ មlbន ១៩៦២ សវនករជចbងពបកយរបសតbលករ
នសពបមចឱ កមABជទទ3លជ`យជន កKBងពរ°ងកsប
សទប
វហរ។ ដប!ង
បបពទសនl
នបដពសធ ចព$ សលបកមរបសតbលករបកbងឡពអពន ។ បŸbដនsពaទបញoប គ7ពa នlmទ ២១
មlbន ១៩៦២ ពលកពសនបបមbខ សរត ថណរSត(Sarit Thanarat)នយករដ±ម«នsនl
នដl{ងថបបពទសរបស
ពលកលឱនកយ ចព$ មbខពសចកsសពរចរបសតbលករអនsជត ពដQមšពគរ កចoសនGរបសខ{•នចព$ ធមkនbញ¢ សហបបជជត។ ១២-អនbសRរណ•ននករពgគយល រវងរដ‚ភ
លននរជណចបកកមABជ នងរដ‚ភ
លននរជណចបកនl សs
ករអពងqត នងករកណតប ដដនពគក ចb នlmទ១៤ មlbន ឆ9២០០០ ពaភKព ញ។ អនbសRរណ•ននករពgគយលដចងថ៖ "អនbសRរណ•ននករពgគយល សs ករអពងqត នងករកណតប ដដនពគក ឈនពiពធnQករអពងqត នងកណត ប ដដនពគក រវងបបពទសទង រ ពហQយនងបត4វពធnQរ3មគ9 ពលQម!លដ‚នននអនbសញ
រង-ពស,មឆ9១៩០៤ នង
សនសញឆ9 ១៩០៧ នង ធសរជឧបសមA`នននកចoប មពប ,ងទងពន នង ដˆនទរបសគណ•កមkករកណត ប ដដន
រង-ពស,ម"។
រក„សទបគបgSងពដយពខមប!ឌពអចពបបសញPសƒ ២០០៨