Wódki
W WYSPIARSKICH WHISKIES MO˚NA ODNALEèå SMAKI JODU I SOLI MORSKIEJ
Whisky z morskiej bryzy Typowy malt z Wysp jest torfowy, ale nie tak bardzo jak pochodzàcy z Islay, a w jego koƒcówce pojawia si´ akcent pieprzowy. Odmienna jest tylko whisky z destylarni Islay of Jura – s∏odsza i bardziej kwiatowa od innych. Poza tym na wyspie Mull dzia∏a gorzelnia Tobermory, na Skye – Talisker, na Arran – Isle of Arran, a na Orkadach mieszczà si´ Highland Park i Scapa. 10
Wódki
Obecnie na surowej i skalistej wyspie Skye dzia∏a tylko jedna gorzelnia – Talisker.
Wyspy mo˝na traktowaç jako odr´bnà krain´, a tutejszy klimat ró˝ni si´ od panujàcego na làdzie. Ma zdecydowanie morski charakter, jest wilgotny i bardzo wietrzny. HIGHLAND PARK
Zak∏ad Highland Park, najdalej na pó∏noc wysuni´ta destylarnia w Szkocji, znajduje si´ na wyspie Pomona, zwanej te˝ Mainland (Sta∏y Làd), w miejscowoÊci Kirkwall, g∏ównym mieÊcie archipelagu Orkadów. Pierwsze udokumentowane dowody nielegalnego gorzelnictwa w tej cz´Êci kraju pochodzà z po∏owy XVIII wieku. Przemytem zajmowa∏y si´ tu nawet miejscowe autorytety, np. burmistrz Kirkwall, Thomas Traill czy pastor, Magnus Eunson, który trudni∏ si´ nielegalnà destylacjà w latach 1798-1815, a˝ w koƒcu zosta∏ z∏apany i skazany. Za dat´ za∏o˝enia gorzelni Highland Park przyjmuje si´ rok 1798, zatem mo˝na jà uznaç za jednà z najstarszych destylarni whisky w Szkocji. Jednak oficjalnie zak∏ad zosta∏ zarejestrowany dopiero w 1825 roku przez Roberta Borwicka, który nada∏ mu obecnà nazw´. Do promocji tego trunku przyczyni∏o si´ pewne wydarzenie z 1883 roku. Wtedy to whisky z Highland Park spotka∏a si´ z wyjàtkowym uznaniem dostojnych goÊci statku „Pembroke Castle”, wÊród których znaleêli m.in. car Rosji oraz król i królowa Danii. Mieli oni okazj´ degustowaç ten trunek pod-
czas rejsu w okolicach Orkadów. Wszyscy zgodnie stwierdzili, ˝e nigdy nie pili lepszej whisky. Firma Highland Park sama przeprowadza s∏odowanie j´czmienia, korzysta z w∏asnego urobiska torfu, stosujàc stosunkowo m∏ody i kruchy torf. Otrzymywany s∏ód miesza si´ z nietorfowym, kupowanym poza wyspà w proporcji 1 do 4. Ciekawostk´ stanowi fakt, ˝e êród∏o wody do produkcji whisky Highland Park usytuowane jest ni˝ej ni˝ budynki zak∏adu, dlatego te˝ musi byç ona specjalnie doprowadzana pod gór´. Zak∏ad posiada dwie pary kot∏ów destylacyjnych, wszystkie o identycznych rozmiarach, a tak˝e 23 magazyny le˝akowe, które mieszczà oko∏o 450 tysi´cy beczek destylatu. Highland Park produkuje kilka wersji whisky, w tym 12-, 18- i 25letnià. Whisky Highland Park oferujà równie˝ niezale˝ni dystrybutorzy, tacy jak Gordon & Macphail czy Blackadder. TALISKER
Destylarnia Talisker, po∏o˝ona w zachodniej cz´Êci regionu Highlands, w Carbost powsta∏a dzi´ki braciom – Hugh i Kennethowi MacAskillom – w 1830 roku. Talisker (w j´zyku gaelickim – kamienista kraina) jest jedynà czynnà gorzelnià na wyspie Skye. Utworzony przez braci zak∏ad nie przynosi∏ oczekiwanych zysków, dlatego posiad∏oÊç w 1847 roku przesz∏a na w∏asnoÊç banku. Od
tej pory historia gorzelni notuje kilka nieszcz´Êç w∏aÊcicieli, bankructw, przest´pstw podatkowych i kar wi´zienia. Pod koniec XIX wieku jedynym w∏aÊcicielem zak∏adu zosta∏ Alexander Grigor Allen. W wyniku jego staraƒ gorzelnia zosta∏a zmodernizowana i wyposa˝ona w nowy sprz´t, co znacznie zwi´kszy∏o moc produkcyjnà. Majàc na uwadze dalszy rozwój firmy, Allen wszed∏ w spó∏k´ z zak∏adem Dailuaine ze Speyside. W ten sposób powsta∏ Dailuaine – Talisker Distilleries Ltd. W 1925 roku Dailuaine – Talisker wszed∏ w sk∏ad DCL – Distillers Company Limited. Na poczàtku whisky z wyspy Skye by∏a przewo˝ona na sta∏y làd niewielkimi statkami parowymi. Tà drogà transportowano te˝ na wysp´ j´czmieƒ i inne potrzebne towary. Przystanie nie istnia∏y, pierwszà wybudowa∏ dopiero w 1900 roku A. G. Allen. Parowce musia∏y wi´c czekaç na odp∏yw i dopiero wtedy mog∏y byç wy∏adowane bezpoÊrednio na brzeg. W czasie wojny, w latach 1941-1945, z racji rzàdowych restrykcji w dostawach j´czmienia zak∏ad Talisker by∏ nieczynny. Z kolei w 1960 roku przyczyni∏ si´ do tego po˝ar, który zniszczy∏ wi´kszoÊç budynków destylarni razem ze znajdujàcym si´ w nich sprz´tem. Na szcz´Êcie gorzelnia wkrótce zosta∏a odbudowana i ponownie otwarto jà w 1962 roku. Przy tym dok∏adnie odtworzono kszta∏t i wielkoÊç pi´ciu zniszczonych przez po˝ar alembików, by zachowaç unikalny smak whi-
11
Wódki
Wybrane whisky z Wysp w Polsce nazwa
pojemnoÊç
cena
Highland Park 18YO
0,7 l
265 z∏
Highland Park 30YO
0,7 l
1.545 z∏
Isle of Jura 10YO
0,7 l
165 z∏
Isle of Jura 16YO
0,7 l
225 z∏
Isle of Jura 21YO
0,7 l
325 z∏
Scapa 14YO
0,7 l
179 z∏
Talisker 10YO
0,7 l
215 z∏
Talisker 18YO
0,7 l
345 z∏
êród∏o: Sklep Ballantine’s, Grand Prix Alkohole Âwiata.
Na wyspie Mull znajduje si´ zak∏ad Tobermory, w którym powstajà whiskies Tobermory i Ledaig.
sky. W 1997 przeprowadzono kolejny remont zak∏adu, który poch∏onà∏ ponad 2 miliony funtów. Mi´dzy innymi zmodernizowano i usprawniono systemy kontroli. Do dojrzewania w Talisker u˝ywa si´ beczek po bourbonie, sherry oraz innych winach, ale w najwi´kszym stopniu o smaku whisky decydujà g´ste siatki, które zamiast szyb zamontowano w oknach magazynów le˝akowych. Takie rozwiàzanie zwi´kszy∏o dop∏yw morskiego powietrza do dojrzewajàcej whisky. W efekcie whisky ma silne akcenty soli morskiej, jodu i wodorostów. Przed butelkowaniem whisky Talisker rozcieƒczana jest do 45,8% alkoholu, a nie powszechnie przyj´tych 40% czy 43%. Single malt Talisker znany jest przede wszystkim jako oficjalna wersja 10-letnia, wchodzàca w sk∏ad serii Classic Malts UD. TOBERMORY I ISLE OF JURA
Zak∏ad Tobermory, którego nazwa pochodzi od portu rybackiego na wyspie Mull, za∏o˝y∏ w 1795 roku John Sinclair, zamo˝ny kupiec handlujàcy algami, z których otrzymywano jodyn´. Posiada∏ on niewielkà flot´ statków handlowych, która s∏u˝y∏a mu do transportu towarów z Liverpoolu do Glasgow. Sinclair wydzier˝awi∏ teren przylegajàcy do portu Tobermory od Brytyjskiego Towarzystwa Rozwoju Rybo∏ówstwa (The British Society for Promotion Fisheries) i na tym terenie zbudowa∏ zak∏ad destylarski. Dzi´ki posiadaniu w∏asnej floty móg∏ z ∏atwoÊcià zaopatrywaç zak∏ad w j´czmieƒ i paliwo, a tak˝e wywoziç wyprodukowany destylat z wyspy. Po Êmierci Johna Sinclaira w 1863 roku
12
w gorzelni przerwano prac´. Od tej pory zaczà∏ si´ dla zak∏adu Tobermory okres cz´stego przechodzenia z ràk do ràk oraz wiele doÊç d∏ugich przestojów w produkcji. W roku 1890 pojawi∏ si´ nowy w∏aÊciciel – firma John Hopkins & Co., która po 26 latach do∏àczy∏a do grupy DCL. W 1930 roku zak∏ad Tobermory znowu zamkni´to, tym razem na d∏u˝ej, a produkcj´ wznowiono dopiero w 1972 roku. Przed ponownym otwarciem destylarni´ przebudowano i zwi´kszono jej moc produkcyjnà do 3,6 milionów litrów alkoholu rocznie. Z chwilà wznowienia produkcji zmieniono nazw´ zak∏adu na Ledaig Distillery. S∏owo „ledaig” pochodzi z j´zyka gaelickiego i na angielski t∏umaczy si´ jako „safe heaven”, co oznacza „bezpieczne niebiosa”. W 1993 roku nastàpi∏a kolejna zmiana w∏aÊciciela Tobermory. Zak∏ad kupi∏a spó∏ka Burn Steward za 600 tysi´cy funtów plus 200 tysi´cy za zapasy dojrzewajàcego trunku. Burn Steward postanowi∏ produkowaç w Tobermory dwa ró˝ne rodzaje whisky single malt z zastosowaniem ró˝nego rodzaju s∏odu: whisky o nazwie Tobermory, z j´czmienia s∏odowanego bez u˝ywania torfu oraz o nazwie Ledaig, ze s∏odu torfowego. W zak∏adzie Tobermory wykorzystuje si´ dwa ró˝e zestawy alembików do destylacji alkoholu, z których jeden (dwa alembiki) stosowany jest w produkcji Tobermory, a drugi (równie˝ dwa alembiki) – do wytwarzania Ledaig. Ze wzgl´du na to, ˝e woda u˝ywana w Tobermory do procesu destylacji przep∏ywa przez torfowiska tutejsza whisky Tobermory posiada mimo wszystko lekko torfowy posmak.
Produkcja whisky na wyspie Jura na zachodnim brzegu Szkocji rozpocz´∏a si´ ju˝ w XVI wieku. Urz´dnicy podatkowi rzadko odwiedzali t´ wysp´, bowiem okolica by∏a prawie bezludna. Zak∏ad Isle of Jura powsta∏ w miasteczku Craighouse w 1810 roku. Na poczàtku nazywa∏ si´ Caol’Nan Eileen od popularnego imienia celtyckiego. W∏aÊciciele gorzelni zmieniali si´ kilka razy. W 1875 roku przej´∏a jà spó∏ka James Fergusson & Sons. Zak∏ad zawdzi´cza jej przebudow´ i gruntownà modernizacj´, przeprowadzonà za 25 tysi´cy funtów. Produkcja whisky w Isle of Jura zosta∏a przerwana w czasie I Wojny Âwiatowej na ponad 50 lat. W 1958 roku miejscowi w∏aÊciciele ziemscy podj´li decyzj´ o przywróceniu destylacji. Zak∏ad zosta∏ uruchomiony dzi´ki pomocy finansowej firmy Scottish & Newcastle Breweries. W 1974 roku, kiedy na rynku pojawi∏ si´ single malt Isle of Jura, licencj´ destylacyjnà zak∏adu posiada∏ koncern Invergordon Distilleries, od 1994 roku kontrolowany przez Whyte & Mackay. Destylat Isle of Jura u˝ywany jest do zestawiania blendów Whyte & Mackay oraz blendu o nazwie Mackinlay. Single malt jest dost´pny w wersji 10-, 16- oraz 21-letniej. Istnieje te˝, w ograniczonej iloÊci, 26-letni Stillman’s Dram. Bardzo rzadko whisky t´ spotyka si´ u niezale˝nych dystrybutorów. W Isle of Jura do maturacji stosuje si´ 90% beczek po bourbonie i 10% beczek po sherry. ¸UKASZ SOSI¡SKI FOT. MONIKA FILIPIUK, WWW.LANCS.AC.UK, WWW GLENGORMCASTLE.CO.UK Autor jest za∏o˝ycielem stowarzyszenia Connoisseurs of Alcohol & Tobacco Association. www.whisky.org.pl