Les Arcades du Lac 1972 – 1975 Ricardo Bofill
Foto: Laurent Kronental
Pierre Verraes Schakeljaar Stedenbouw en Ruimtelijke planning, Campus Sint-Lucas, Gent (2016-2017)
1
INHOUDSTAFEL p. 3………………..………………..………………..………………..………..………………..ANALYSE p. 4………………..………………..………………..………………...………..……………….GEBRUIK p. 5………………..………………..………………..………………...………..……………….VORMENTAAL p. 7………………..………………..………………..………………..………..………………..MATERIALISATIE p. 8..………………..………………..……………….………………..………..……………….SYNTHESE p. 9..………………..………………..……………….………………..………..……………….BIBLIOGRAFIE
2
ANALYSE
Le Lac et Le Viaduc (verbonden met les templettes) Dit is Taller Architectura’s eerste project in Frankrijk die moest beantwoorden aan de toenmalige Ville Nouvelle rond Parijs. Deze projecten buiten de stad moesten de bevolkingsdruk in het vastgelopen Parijs wat verlichten zonder pure buitenwijken te creëren. Riccardo Bofill is befaamd geworden doordat ieder van zijn projecten een zeer eigen aanpak kreeg. Dit project past volledig in het architectonische & stedenbouwkundige filosofie van Tolles de Arquitectura in 1974 net als La Défense in Parijs wat een idee is ofwel een symbool van een soort gesloten wereld. Het biedt een antwoord om een breuk te maken met de rationalistische fundamentalisten v/d jaren 1920 tot 1970. De stad, dorp of gemeenschappen hebben meerdere functies en gebruiken. Gebruik van uit de grote en lange geschiedenis van de architectuur: Proporties, structuren & harmonie. Bofill wou geen Utopia… Het project is gebaseerd op Pessimisme en het idee van absoluut minimalisme. Bofill wou niet echt een Utopia creëren eerder een toevluchtsoord die een duik neemt in het verleden waarbij we ons veilig voelen. Bofill was niet ambitieus… Het is bedoeld als een statement voor een andere soort architectuur. Het project past in het Neoklassieke plaatje maar dan met variabelen als als cirkels, bogen en ellipsen. Hij wou geen dialoog creëren op de toenmalige architectonische stijlen en bevragingen. Een klassiek model maar dan in een nieuwe vorm: de tuinstad, moest een plaats zijn waar mens structuur kan vinden en zich kan heropladen.
3
Analyse van Les Templettes
GEBRUIK Dit sociaal woonproject is een verandering in het normale programma van een ideale stad. Dit project is gefocust op het publieke leven in die nieuwe stad. Die stad is een soort geprivatiseerde wereld waar mensen samen kunnen ontsnappen van de snel veranderende toekomst. Dit door het gebruik van formele symbolen waardoor we eerder ontsnappen aan de onbepaald toekomst. De bewoners zullen leven in een geïdealiseerd verleden waarbij ze meer kunnen focussen op het gemeenschapsgevoel van de buurt (pleinen). Net als tijdgenoten zoals Le Corbusier had Bofill een filosofische kijk op hoe een ideale stad een betere samenleving kon vormen. Wat opvalt is dat er in tegenstelling tot Le Corbusier geen plaats is voor functies als winkels, werkplaatsen,‌ in zijn ideale stad. Over het hedendaags gebruik is er veel controverse. Velen zeggen dat de gebouwen afgeschreven zijn. Het merendeel van de bewoners zijn bejaard en zijn dus een soort veteranen zoals de fotograaf Kronental het zo mooi beschrijft van een utopische stad. Mooi is hoe diezelfde fotograaf Kronental juist de bevlogenheid van tijd bemint samen met zijn bewoners. De eigenaardige sfeer die het monumentale complex in Saint-Quentin-en-Yvelines oproept lokt veel bezoekers. Het complex werd voor dezelfde redden ook gebruikt als filmdecor voor Brazil (1985) en The Hunger Games (2014). Zicht op Les Templettes
4
VORMENTAAL De Formele Franse tuin wordt een tuinstad Bofill en zijn team gebruikten de formele Franse tuin om een bewoonbare tuinstad te creëren. Deze was bedoeld voor mensen met vaak lagere inkomens te huisvesten. M.a.w. het sociale huisvestingproject mag dan wel op een economische manier gebouwd zijn maar het gevoel waarmee we worden beladen is vergelijkbaar met groteske tuinen als die ontworpen door Le Notre. Omringende natuur wordt totaal gedomineerd door indrukwekkende perspectieven, een artificieel meer, allées, en grootse perspectieven. Bij de analyse van deze Franse tuinen door Bofill en zijn team werden de hagen en bosquets vervangen door muren , de kaders door poorten of toegangen waardoor er een statement wordt gemaakt nl. een tuinstad voor iedereen die dominant in het landschap ligt alsof het voor een hogere maatschappelijk klasse bedoeld is. Wel opvallend is het verschil in functie met de Franse formele tuinen. De Franse formele tuin had als doel om aan te tonen hoe machtig iemand was, denk maar aan Versailles. Deze dominantie van het landschap door grootse artificiële perspectieven had als doel de macht van de Zonnekoning uit te stralen en onderhouden. Het landschap werd door Le Notre opengetrokken en de natuur is ondergeschikt. Deze enorme tuinen waren bedoeld om flamboyante feesten te houden en niet als plaats waar bewoners tot rust konden komen als in een park. Het geheel is toch geslaagd doordat de straten, architectuur en pleinen op elkaar afgestemd zijn. Dit kan als basis dienen voor zoveel en dat is juist het statement die Bofill en zijn team wouden maken volgens mij. Namelijk het scheppen van een basisdecor. Bofill wou een gestructureerde en geordende ruimte creëren. Het was bedoeld om op een nogal minimalistische maar toch brutale manier een statement aan te tonen. Bofill wou iets meer creëren dan architectuur, hij wou een gemeenschapsgevoel aanwakkeren en dit zie ik in vorm van pleinen waar men zal zorgen voor het opstarten van volkstuintjes, speeltuinen, toneel,… De structuur zal verdwijnen en terugkomen en dit project is een ideale basis hiervoor en dus een zeer economisch project. Sanitary Rationalist Myth Door de 8-10 meter blokken zijn er overal dubbele blootstellingen van 0-W en N-Z aanwezig. Het project straalt een combinatie van vrijheid uit tussen ruimte en patronen voor de resterende ruimtes.
5
De expressie die Bofill gebruikt is te herkennen in de geschiedenis van publieke architectuur: Stad met straten (passage), Plein (leefplaats, ontmoetingsplaats) De pleinen bij de kruisingen v/d straten zijn essentieel voor de nieuwe stad want hier zullen de mensen elkaar ontmoeten. Orthogonaal klassiek grid Van Hippodamos tot New York ! Simpel en werkt in tijd van tijdsdruk en crisis ! Er ontstaat ook de vrijheid om meer variabelen op dit klassiek systeem te gebruiken. Zoals cirkels, bogen, ellipsen, ‌ kunnen ontstaan omdat de basis reeds gelegd is van een geordende tuin.
6
MATERIALISATIE Bofill gebruikte de vormentaal van een formele Franse tuin maar dan beperkt door bouwregels als standaardmaten en hoogtebeperkingen. Op het eerst zicht lijkt hun materiaalgebruik zeer simpel en van zicht doet het wat denken aan de Klassieke Oudheid. De setting bestaat uit: - natuurlijke elementen: het meer, bomen, - architectonische elementen: muren, leefblokken, belijning, bogen, ‌ Opvallend is het gebruik van zeer economische en duurzame prefabpanelen in beton die bekleed zijn met Terra Cotta. Dit gaf Bofill hoog aanzien bij ingenieurs en ondernemers. Samenwerking van materialen om zo een juiste klassieke verhouding te vinden.
7
SYNTHESE
Deze structuur is gebaseerd op een klassiek orthogonaal grid. Hierbij zijn 2 dingen zeer belangrijk: ° Passage (Rood) ° Pleinen (Paars) Het centrale plein valt op bij de synthese. Hiernaast is er inspiratie gehaald uit de Franse formele tuin. Dit zien we door de dwarsassen (dikke zwarte lijnen) en perspectieven (dunne lijnen die samenlopen nabij Les Templettes) Dit project is zo eigen aangezien hier voor het eerst de principes van een formele Franse tuin omgezet worden in een tuinstad. Hagen worden muren enz. Een stad kan maar een stad zijn volgens Bofill als er pleinen en passage aanwezig zijn. Deze worden dan ook geïntegreerd in het ontwerp. Het echte statement die Bofill echter maakte met dit ontwerp gaat verder dan dit! Hij biedt voor het eerst de luxe aan om een grote ruimte met het potentieel om vele functies te vervullen te “verspillen” aan rijkelijke verhoudingen, proporties en perspectieven en dit aan een publiek die dit voorheen nooit in zijn achtertuin te zien kreeg. Het gaat Bofill niet om een utopische gesloten wereld te creëren zoals Le Corbusier waar de bewoners al hun noden en behoeftes kunnen waarmaken en zelf werken. Ook gaat het niet om ruimte voor natuur te creëren want in de tijd van de Franse formele tuin was de natuur naar menselijke hand te zetten juist een teken van rijkdom en macht. Het gaat hem om het overladen gevoel die we krijgen bij gigantische perspectieven en klassiek goddelijke verhoudingen en dit aan te bieden aan zijn bewoners. Hij creëert voor hen gigantische restruimtes, perspectieven en mooie verhoudingen op plaatsen die veel beter zouden kunnen besteed worden en dat was ongezien. Ongezien omdat deze plaatsen op de wereld vaak aangelegd werden (en wordden) voor de lucky few.
8
BIBLIOGRAFIE Yukio FUTAGAWA Ricardo Bofill: Taller de Arquitectura (New York: Rizzoli, 1985)
Schuman, Tony. “Utopia Spurned: Ricardo Bofill and the French Ideal City Tradition.” Journal of Architectural Education 40 (1986): 20-29 “Officiële Website Riccardo Bofill ”, www.ricardobofill.com “De poëtische buitenwijken van Parijs,” De Tijd, 20 Januari, 2016, https://www.nrc.nl/nieuws/2016/01/20/de-poetische-buitenwijken-van-parijs-a1463956
9