Bind-Kracht: visie en kader van empowerment Kristel Driessens Tine Van Regenmortel Koen Vansevenant
1
BIND-KRACHT in ARMOEDE • Missie: begeleiders versterken en ondersteunen in krachtgericht werken met mensen in armoede • Aandachtspunten: VERBINTENISPROBLEMATIEK AFHANKELIJKHEID • Hulpverlening VERBINDEND en VERSTERKEND werken in dialoog 2
Krachtgerichte hulpverlening werkt verbindend veerkracht
eigen drijfveren positieve ervaringen competenties krachten versterking van zelfbeeld
vertrouwen samen op weg erkenning en respect betekenis verantwoordelijkheid greep
Verbindend werken is versterkend en autonomieverhogend 3
Eigenheid van Bind-kracht Theoretische kaders
onderzoek
publicaties Methodische handvatten
werkveld praktijk
ervaringsdeskundig heid
trainer vormingen
cursist
coach 4
Vanuit een erkenning voor • De complexiteit van problemen • De diepe kwetsuren • De hogere druk in het werkveld • De nadruk op korte-termijn-resultaten • De terugkeer van het individueel schuldmodel • De onmacht van de sociaal werker/ Hulpverlener • De spanningsvelden in de relatie met mensen in armoede 5
Visie op armoede Niveau van de oorzaak
Aard van de oorzaak Intern Extern
Meso
Structuur, functioneren van de groep, institutie Institutioneel schuldmodel
Macro
De maatsch. ordening Maatsch. schuldmodel
meervoudige kwetsbaarheid
Persoonlijke tekorten Individueel schuldmodel Empowerment
Micro
Persoonlijke ongevallen Individueel ongevalmodel Door externe instantie (gemeenschap, institutie) Institutioneel ongevalmodel Maatsch. veranderingen Maatsch. ongevalmodel
6
Definitie van armoede (Vranken – Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting) ‘Armoede is een netwerk van sociale uitsluitingen dat zich uitstrekt over meerdere gebieden van het individuele en collectieve bestaan. Het scheidt de armen van de algemeen aanvaarde leefpatronen van de samenleving. Deze kloof
kunnen ze niet op eigen kracht overbruggen.’
7
De Bind-Kracht visie op armoede • Meervoudige kwetsbaarheid als verklaringsmodel • Gelaagd kijken naar armoede • Aandacht voor het leefwereldperspectief • De schuldvraag voorbij • Het krachtenperspectief centraal • Aandacht voor heterogeniteit
8
Het spinneweb dat vastzet
9
Een probleem- en krachtgerichte kijk • Multi-complexe problematiek de crisissen en de stress
• Openheid voor het unieke van elk levensverhaal als potentie
• machteloosheid en afhankelijkheid
• Aanwezige verbindingen en Hulpbronnen
• Sociaal isolement / eenzaamheid
• Trots- en survivals pride
• Gevoelens van wantrouwen
• loyaliteiten en solidariteit
• Gestoorde communicatie/taal
• Overlevingsstrategieën en veerkracht
• onveilige gehechtheid/ parentificatie
• Inzet en drijfveren
• Vaardigheden en creativiteit
• Berusting en apathie
• Humor
• Verbintenisproblematiek
• Restanten van vertrouwen / zelfwaarde
• Verloren kapitaal: een vicieuze negatieve spiraal
• Zelfsturing en initiatief nemen 10
Def. Van Armoedebestrijding (aanvulling Van Regenmortel) ‘Deze kloof kan enkel worden overbrugd wanneer de samenleving een appèl doet op het psychologisch kapitaal van personen in armoede en van hun omgeving. De samenleving maakt daarbij ook de economische, sociale en culturele kapitaalvormen voor hen toegankelijk. Zo krijgt iedereen gelijke kansen op niet-kwetsende sociale en maatschappelijke interacties en op waardevolle bindingen met zichzelf, de anderen, de maatschappij en de toekomst.’ 11
De Bind-Krachtvisie op armoedebestrijding • Krachtgericht en integraal werken • Structureel werken aan een sociaal rechtvaardige samenleving • Via dialoog en participatie • In relationele gelijkwaardigheid met mensen in armoede • Vanuit een geloof in de kracht van diversiteit
12
Empowerment als paradigma •
•
Empowerment is een denk- en handelingskader: het is een geheel aan overtuigingen en zienswijzen die door de leden van een bepaalde samenleving of groep worden gedeeld.. Het gaat over een fundamentele verandering in het kijken naar sociale problemen – Bottom-up benadering/vanuit de doelgroep – Focus op welzijn, krachten en omgevingsinvloeden – Positief en pro-actief – Empowerment vecht actief discriminerende en onderdrukkende praktijken aan.
13
Empowerment heeft een primaire bekommernis voor personen of groepen die maatschappelijk kwetsbaar zijn. • Erkenning van individuele, sociale en maatschappelijke kwetsbaarheid • Geen blaming the victim ook geen blaming the system • Verbindingsproblematiek (met zichzelf, anderen, samenleving) • Verbindingen herstellen • Focus op positieve aandacht en netwerken die groei mogelijk maken
14
Waardenoriëntatie • Sociale rechtvaardigheid • Pluralisme • Kracht en macht – Power from within – Power with – Power to • Eigen kracht en gedeelde verantwoordelijkheid • Vermaatschappelijking en kwartiermaken • Doel: volwaardig burgerschap 15
De empowermentbloem Positief gelijkwaardigheid, respect, present, ontmoeting
Inclusief
Integraal
iedereen betrokken
•Brede kijk, contextgerichthei d
Participatief zeggenschap, invloed, eigenaarschap
Verbindend& versterkend
Proactief
Gecoördineerd
• anticiperend • Informeren • Actief opsporen
samenwerking, onderlinge afstemming, regie
Gestructureerd planmatig, transparant, doelen op korte en lange termijn
16
OMSCHRIJVING VAN EMPOWERMENT Empowerment is viewed as a process: the mechanism by which people, organizations and communities gain mastery over their lives. (Rappaport, 1984) Empowerment is een proces van versterking waarbij individuen, organisaties en gemeenschappen greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving en dit via het verwerven van controle, het aanscherpen van kritisch bewustzijn en het stimuleren van participatie (Van Regenmortel, 2002)
17
Een gelaagd concept
• Niveau van het individu • Niveau van de organisatie(s) • Niveau van de gemeenschap
18
KENMERKEN VAN EMPOWERMENT • Interactionistische en dynamische kijk: verwerven van kracht kan slechts mits ondersteuning van de omgeving • Empowering processen en empowered outcomes • Kijken naar persoonlijke en maatschappelijke problemen vanuit verschillende dimensies: psychologische, sociologische, filosofische, gender-verscheidenheid enz • Empowerment omvat een dubbelperspectief: de ‘mannelijke’ concepten van meesterschap, macht en controle gaan samen met de ‘vrouwelijke’ concepten van verbondenheid, coöperatie en caring • Empowerment is een continue variabele en open einde constructie.
19
Bouwstenen voor krachtgericht werken 1. Bewust werken vanuit een visie 2. Aandacht voor de leef- en ervaringswereld van mensen in armoede 3. Evenwichtig omgaan met spanningsvelden en rolpatronen 4. De krachtgerichte basishouding 5. Versterkend en verbindend werken vanuit het empowermentparadigma 20
Het krachten-model van Rapp Uitgangspunten • alle mensen hebben doelen en talenten. • alle omgevingen omvatten bronnen, mensen en mogelijkheden. • nieuw perspectief. Focus op mogelijkheden, opties, welzijn (niet op problemen, disfuncties, drempels, pathologie)
21
Het krachten-model van Rapp Persoon
Omgeving Hulpbronnen
Aspiraties
Niches Competenties en talenten
Werk Vrije tijd Huisvesting Opleiding Sociaal netwerk
Sociale relaties
Mogelijkheden
Vertrouwen Gewenste uitkomsten
22
De Niches Natuurlijk Vastzettende Armoede-werkloosheid niche Thuisloosheid Entrapping Stigmatiseringniche Uitsluiting Kansenbiedende niche Enabling niche
Integratie/inclusie Kansen tot werk, vrije tijdsbesteding Betrokkenheid in de familie Actief burgerschap in de gemeenschap
GecreĂŤerd Totale instituties Gespecialiseerde, categoriale voorzieningen Vermaatschappelijking van de zorg Inclusief onderwijs Supported employment Toegankelijke verenigingen
23
Werken aan het vergroten van keuzemogelijkheden en zeggingskracht
24
Relationele dynamiek met een dynamisch doel Relationele Autonomie controle en zelfsturing
vasthouden
Dialoog Kritisch bewustzijn participatie
loslaten
Verbondenheid Gedragenheid en rolopname
25
Empowerment in de hulpverlening als proces van re誰ntegratie met dialoog en rolopname als sleutels
Binding Herverbinding en herstel Vanuit dialoog
Netwerk Verbreding Bridging Rolopname
Gedeelde verantwoordelijkheid
Vaardigheden en competenties
Versterken kapitaalvormen
EMPOWERMENT
Samenredzaamheid en gedeelde verantwoordelijkheid
Maatschappelijke actie en zingeving Realisatie van duurzame sociale grondrechten
26
BIND-KRACHT groeit in een stimulerende omgeving en empowerende organisatie, overlegnetwerken en een krachtgericht sociaal beleid.
27