βγες από την
ντουλάπα
σχεδιασμός, επιμέλεια έκδοσης: Αλεβίζος Κωσταντίνος Πολυχρονόπουλος Αλέξανδρος / erratadesign@yahoo.com
Η πολιτική της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς. Η Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, στο πλαίσιο της πολιτικής της για την καταπολέμηση των κοινωνικών διακρίσεων, εκπόνησε Πρόγραμμα με αντικείμενο την προάσπιση των δικαιωμάτων των νέων που διεκδικούν το σεβασμό στη διαφορετικότητα της σεξουαλικής τους ταυτότητας. Το Πρόγραμμα με τίτλο “Ζούμε όπως κι εσύ” υλοποιείται για το 2011 - 2012, σε συνεργασία με τον μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα φορέα “Θετική Φωνή”. Στην πρώτη περίοδο υλοποίησης του Προγράμματος, διοργανώθηκε εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, με στόχο να προβληθεί η εικόνα της συντροφικότητας μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου και να εξοικειωθεί η κοινή γνώμη με αυτήν την καθημερινή και ανθρώπινη διάσταση της gay/lesbian σχέσης. Η εκστρατεία περιλάμβανε καταχωρήσεις στον Τύπο (νεανικά έντυπα πανελλήνιας εμβέλειας, αλλά και αντίστοιχα τοπικά), διανομή ενημερωτικού υλικού (αφίσες, ενημερωτικά έντυπα, postcards) στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις, καθώς και τη διοργάνωση δύο ημερίδων σε Θεσσαλονίκη και Ξάνθη με θέμα τον τρόπο που αντιμετωπίζουν οι οικογένειες την αποκάλυψη του διαφορετικού σεξουαλικού προσανατολισμού των παιδιών τους, καθώς και τις δυσκολίες που συναντούν οι γκέι/λεσβίες νέοι στο σχολείο, Στο Πανεπιστήμιο και τον εργασιακό τους χώρο. Επιπρόσθετα, η Γ.Γ.Ν.Γ., στο πλαίσιο του Προγράμματος “Ζούμε όπως κι εσύ”, προέβη στην οργάνωση και λειτουργία τηλεφωνικής γραμμής υποστήριξης για άτομα με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό ή/και ταυτότητα φύλου (την υλοποίηση ανέλαβε μετά από προκήρυξη ανοιχτής πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος ο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα φορέας “Ο.Λ.Κ.Ε.”). Έργο της Τηλεφωνικής Γραμμής Υποστήριξης είναι η ολοκληρωμένη συμβουλευτική υποστήριξη - προσέγγιση των ατόμων Λ.Ο.Α.Δ-L.G.B.T., των οικογενειών τους, αλλά και των εκπαιδευτικών, αναφορικά με το θέμα της σεξουαλικής διαφορετικότητας ή/και της ταυτότητας φύλου. Η Τηλεφωνική Γραμμή Υποστήριξης θα λειτουργήσει πιλοτικά για ένα έτος, πέντε ημέρες την εβδομάδα, οκτώ ώρες την ημέρα, εκτός Σαββατοκύριακου, και πρόκειται να ξεκινήσει τη λειτουργία της εντός του Ιουλίου 2012.
15η Biennale. Στο πλαίσιο της 15ης Biennale Νέων Καλλιτεχνών της Ευρώπης και της Μεσογείου που φιλοξενήθηκε στη Θεσσαλονίκη, με πρωτοβουλία της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς και συνδιοργανωτές το Δήμο Θεσσαλονίκης, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και τον Οργανισμό Λιμένος Θεσσαλονίκης, οργανώθηκαν τρεις ημερίδες, με σκοπό την ανάδειξη θεματικών που, παρά τη σπουδαιότητά τους, έχουν έως τώρα διατηρηθεί χαμηλά στο δημόσιο διάλογο. Αφορμή ήταν το θέμα της Biennale, η ‘’Συμβίωση’’. Στις 24/10/2011, με τη σύμπραξη της ‘’Θετικής Φωνής’’, έλαβε χώρα η πρώτη ημερίδα - συζήτηση, που εστίαζε στο ‘’coming out’’ των γκέι/λεσβιών εφήβων. Τα ποικίλα σχόλια των παρευρισκομένων και όσων παρακολούθησαν διαδικτυακά την εκδήλωση διαμόρφωσαν ένα πλαίσιο διαλόγου, αποτελούμενο από επιστημονικές τοποθετήσεις, κατάθεση εμπειριών και απόψεων, καθώς και προσδοκιών για τον σχεδιασμό ώριμων πολιτικών για το θέμα του σεβασμού στη σεξουαλική διαφορετικότητα. Ακόμα και αν ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς για την άρση των στερεοτύπων, την ενδυνάμωση των βαλλόμενων ατόμων και την έμπρακτη εκδήλωση κοινωνικής αλληλεγγύης, ανάλογες εκδηλώσεις σηματοδοτούν την αλλαγή στάσης τόσο του ίδιου του κράτους όσο και της κοινωνίας στο συγκεκριμένο ζήτημα. Στις επόμενες σελίδες ακολουθούν ενδεικτικά αποσπάσματα από τις τοποθετήσεις που έγιναν.
Εισηγήτριες/τες: Μαριανέλλα Κλώκα: Διευθύντρια του συλλόγου Οροθετικών Ελλάδας «Θετική Φωνή» και εκδότρια του περιοδικού “City Uncovered”. Εύκλεια Παναγιωτίδου: μέλος της LGBΤ οργάνωσης νέων με τον τίτλο GAY (Good As You).
Γιάννος Λιβανός: Γενικός Γραμματέας Νέας Γενιάς, Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων. Εύα Σπίνου: Ψυχολόγος, υποστηρίκτρια, σύμβουλος gay, λεσβιών και αμφισεξουαλικών. Νίκος Χατζητρύφων: Διευθυντής του πολιτισμικού πανοράματος για την ομοφυλοφιλία και τη διαφυλικότητα, και Πρόεδρος της σύμπραξης για το κοινωνικό φύλο.
Αποσπάσματα από την Ημερίδα της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς σε συνεργασία με την οργάνωση “Θετική Φωνή”
Πόσο εύκολη καθιστά τη συμβίωση μέσα στην οικογένεια το coming out των γκέι και των λεσβιών εφήβων; Oλόκληρη η συζήτηση είναι διαθέσιμη στο site της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς: www.neagenia.gr σε μορφή κειμένου αλλά και σε βίντεο.
ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ
εισαγωγή Μαριανέλλα Κλώκα: Να καλησπερίσουμε τους φίλους και τις φίλες που είναι μαζί μας καθώς και όσους μας παρακολουθούν από το διαδίκτυο. Είμαι η Μαριανέλλα Κλώκα, διευθύντρια του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδος «Θετική Φωνή» και εκδότρια του περιοδικού City Uncovered. Σήμερα έχουμε τη χαρά να ανοίξουμε μια συζήτηση - θα το τονίσω αυτό θα ανοίξουμε μια συζήτηση με κάποιες ενδιαφέρουσες εισηγήσεις από το πάνελ, να κάνουμε μια πρώτη προσέγγιση στο θέμα συμβίωση στην οικογένεια όπου γονείς, έφηβοι και έφηβες εμπλέκονται γύρω από το ζήτημα του «coming out». Αρχίσαμε με τις ξένες λέξεις και τις δυσκολίες: «coming out». Πάρα πολύς κόσμος λέει: «βγαίνω απ’ την ντουλάπα», άλλος λέει «αποκαλύπτομαι», σε κάποια site αναφέρεται ως παραδοχή της σεξουαλικής διαφορετικότητας. Γράφω στο facebook ότι σήμερα ένα από τα θέματα είναι η παραδοχή της ομοφυλοφιλίας και ξεκινούν ενδιαφέρουσες αντιδράσεις που τονίζουν ότι δεν παραδέχομαι τίποτα γιατί έτσι όπως ακούγεται ο όρος παραδοχή είναι σαν να μιλάμε για την παραδοχή ενός εγκλήματος. Οπότε ας μιλάμε για «coming out» , μέχρι να αποφασίσουμε μετά από μεγάλο κύκλο συζήτησης και όχι μόνο με τη σημερινή, αν υπάρχει κάποια λέξη, κάποια φράση η οποία θα καλύψει καλύτερα τον όρο αυτό στα ελληνικά. 6
Το “coming out” των ομοφυλόφιλων εφήβων στην ελληνική οικογένεια
Γιάννος Λιβανός: Η σημερινή ημερίδα πραγματεύεται ένα πολύ σημαντικό κοινωνικό ζήτημα, το οποίο έχει κρατηθεί χαμηλά στο δημόσιο διάλογο για πολλά χρόνια. Ίσως είναι η πρώτη φορά που ένας δημόσιος φορέας αγγίζει αυτό το θέμα ενώ αφορά χιλιάδες οικογένειες στη χώρα. Επειδή όμως θεωρείται ταμπού, είναι ένα θέμα που δεν το συζητάμε, παρόμοιες εκδηλώσεις δεν γίνονται στην Ελλάδα, σε αντίθεση μ’ όσα συμβαίνουν στο εξωτερικό και ειδικότερα στην Ευρώπη. Είναι ένα θέμα πολύ σοβαρό το οποίο μπορεί να διαταράξει ανεπανόρθωτα τις σχέσεις μεταξύ γονιών και παιδιών, μπορεί να οδηγήσει σε ψυχολογική και σωματική βία εναντίων των εφήβων και θέλει πολύ προσεκτική διαχείριση, τόσο από τους ίδιους τους εφήβους όσο κι από τους γονείς τους, προκειμένου να μην οδηγηθούν οι έφηβοι ακόμα και στην αυτοκτονία.
Τί είναι το “coming out”; Εύα Σπίνου: Πιστεύω πως ο καλύτερος τρόπος για να σπάσουν τα ταμπού, τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις είναι η γνώση κι ο ανοιχτός διάλογος. Τι είναι το «coming out»; Αποτελεί μια διαδικασία η οποία περιλαμβάνει πρώτα το ότι αναγνωρίζω την ομοφυλοφιλία μου, την επεξεργάζομαι, την αποδέχομαι και στη συνέχεια την αποκαλύπτω ή τη γνωστοποιώ σε τρίτους. Το «coming out» δεν είναι μια συγκεκριμένη στιγμή, είναι περισσότερο μια διαχρονική διαδικασία καθώς οι περιστάσεις της ζωής μας αλλάζουν, μπορεί να πιάσουμε καινούρια δουλειά, να γνωρίζουμε καινούριους φίλους, το «coming out» μπορεί να είναι διαρκώς απαραίτητο. Κάποιοι ρωτάνε γιατί είναι τόσο σημαντικό, γιατί πρέπει να πω στους άλλους τι συμβαίνει στην κρεβατοκάμαρά μου; Πρέπει να καταλάβουμε ότι το να είσαι γκέι ή λεσβία δεν έχει να κάνει μόνο με το σεξ. Ο σεξουαλικός 7
ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ
προσανατολισμός περιλαμβάνει τόσο την αγάπη, το ρομαντισμό, την τρυφερότητα, τη συντροφικότητα, όσο και τη σεξουαλική έλξη. Οι γκέι και οι λεσβίες, ζώντας σε μια κοινωνία όπου η ετεροφυλοφιλία θεωρείται το μοναδικό φυσιολογικό μοντέλο για τη δημιουργία συναισθηματικών σχέσεων, έχουν συνηθίσει να ζουν σαν «κατάσκοποι σε εχθρική χώρα». Όταν κρύβεις τη σεξουαλική σου ταυτότητα ή όταν το παίζεις στρέιτ, στέλνεις υποσυνείδητα μηνύματα στον εαυτό σου πως κάτι δεν πάει καλά με σένα και γι αυτό το κρατάς μυστικό. Αυτό μπορεί να έχει διάφορες συνέπειες για το ψυχισμό του ατόμου: από χαμηλή αυτοεκτίμηση ή αισθήματα κατωτερότητας μέχρι και απέχθεια ή μίσος, το οποίο κατ’ επέκταση οδηγεί και σε αυτοκτονικές σκέψεις ή τάσεις. [...] Οι γονείς έχουν την ευκαιρία να οικοδομήσουν την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση των παιδιών με το να αποτελέσουν πρότυπα αποδοχής και εκτίμησης των άλλων. Παρ’ όλα αυτά, κι αυτό είναι το πιο σημαντικό, οι έφηβοι επιθυμούν να περνούν χρόνο με τους γονείς τους και να μιλούν ανοιχτά για όσα βιώνουν όταν πιστεύουν ότι οι γονείς τους δεν είναι επικριτικοί. Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να δείχνουν σεβασμό, εκτίμηση, αγάπη και να μη ξεχνούν ότι αυτοί αποτελούν τα βασικά πρότυπα για τα παιδιά τους. Η δική μου εμπειρία λέει πως το «coming out» των παιδιών προς τους γονείς αποτελεί μία πολύ δύσκολη διαδικασία για τους ίδιους τους γονείς. Το «coming out» αποτελεί ένα ταξίδι απελευθέρωσης και κάθε άτομο το κάνει με διαφορετικό τρόπο και χρόνο. Ο προορισμός όμως παραμένει ίδιος: εκπλήρωση της ακεραιότητας και της αυθεντικότητας του εαυτού, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά.
8
Το “coming out” των ομοφυλόφιλων εφήβων στην ελληνική οικογένεια
Νίκος Χατζητρύφων: Στην Ελλάδα, η έρευνα γενικώς δε βρίσκεται σε προτεραιότητα. Επομένως δεν υπάρχει εστιασμένη διδασκαλία για τα ομοφυλοφιλικά, αμφιφυλοφιλικά, τρανσεξουαλικά ζητήματα. Σε ένα επόμενο επίπεδο, οι καθηγητές στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση δεν διαθέτουν σχετική επιστημονική γνώση και τέλος οι μαθητές και οι μαθήτριες δεν αποκτούν επαρκή γνώση για τον εαυτό τους και για τους γύρω τους αναφορικά με το θέμα. [...] Πόσο θα βοηθούσε τη συμβίωση των γκέι και λεσβιών εφήβων που ζουν με τους γονείς τους το να τους αποκαλύπτουν τη σεξουαλική τους ταυτότητα, το σεξουαλικό τους προσανατολισμό; Θα έλεγα πως σ’ αυτό το ερώτημα θα έπρεπε ίσως να ξεκινήσουμε από το τι είδους συμβίωση επιθυμούν οι γονείς ή επιθυμούν τα παιδιά. Πώς επιθυμεί να αντιλαμβάνεται το παιδί το γονιό του και τ’ αδέλφια του και πώς επιθυμεί ο γονιός και τ’ αδέλφια να αντιλαμβάνονται το ομοφυλόφιλο παιδί/αδερφό/αδερφή τους. Το παιδί θέλει να αντιλαμβάνεται την οικογένειά του ως κάτι πέρα από παρόχους υπηρεσιών ξενοδοχείου, ύπνου, φαγητού ή κάτι πέρα από εργοδότες; Οι γονείς, τα αδέλφια από τη δική τους πλευρά, θέλουν να αντιλαμβάνονται το ομοφυλόφιλο παιδί ως μελλοντικό ή τωρινό συγχρηματοδότη του σπιτιού και αργότερα, στα γεράματα, ως νοσηλευτή γερόντων; Υπάρχουν, πρέπει να πω, πολλά καλά παραδείγματα συναισθηματικής συμβίωσης ομοφυλόφιλων παιδιών με τους γονείς τους. Πάντως το λεγόμενο «coming out» ή «βγαίνω προς τα έξω» - εγώ θα έβαζα και τον όρο “coming out in public”, δηλαδή βγαίνω με δράση στην κοινωνία - απαιτεί προετοιμασία ώστε να έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Από το παιδί προϋποθέτει τη συνειδητοποίηση των συναισθημάτων του, προϋποθέτει αυτοαποδοχή, θάρρος και απόρριψη του φόβου ώστε να υπερασπιστεί τα αισθήματά του. Για το “coming out in public” χρειάζεται αγωνιστικότητα για να επηρεάσει τους γύρω του σε θετική κατεύθυνση και να συμβάλλει στην αλλαγή της νοοτροπίας της κοινωνίας. 9
ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ
Υπάρχει ελληνική βιβλιογραφία; Μαριανέλλα Κλώκα: Υπάρχει ένα αυστραλέζικο βιβλίο, μάλλον το μόνο που έχουμε σε ελληνική μετάφραση, από το βιβλιοπωλείο «Πολύχρωμος Πλανήτης». Συμπληρωματικά να αναφέρουμε ότι στο διαδικτυακό περιοδικό «10%» υπάρχουν πάρα πολλές καταγεγραμμένες μαρτυρίες, παιδιών ως επί το πλείστον, οπότε τουλάχιστον εκεί, έστω και διαδικτυακά, έχουμε μια καταγραφή εμπειριών. Όπως πολύ σωστά είπε ο Νίκος (σ.τ.σ. Νίκος Χατζητρύφων) μας ενδιαφέρει να στοχαστούμε πάνω στο είδος της συμβίωσης που επιθυμούμε μεταξύ γονιών και εφήβων. Να προχωρήσουμε στη νεώτερη της παρέας, την Εύκλεια Παναγιωτίδου, που θα μας πει τη δική της εμπειρία και δυο λόγια για την ομάδα G.A.Y. (Good As Youth).
Εύκλεια Παναγιωτίδου: Η G.A.Y. είναι μια καινούρια ομάδα νέων. Προσπαθούμε μέσα από τις συζητήσεις να καταλάβουμε κι εμείς οι ίδιοι το ποιοι είμαστε και εάν μπορούμε, όταν βέβαια είμαστε έτοιμοι, να εξωτερικεύσουμε αυτήν την εικόνα προς τα έξω ώστε να μάθει ο κόσμος ότι υπάρχουμε. 10
Το “coming out” των ομοφυλόφιλων εφήβων στην ελληνική οικογένεια
Το «coming out» αφορά μια πράξη συνειδητότητας της ταυτότητάς μας και περιγράφει διαφορετικές αλλά συσχετιζόμενες μεταξύ τους δράσεις. Ξεκινάμε τη διαδικασία κατά την οποία το άτομο αντιμετωπίζει και αποδέχεται την ομοφυλοφιλία του κι έπειτα παίρνει την απόφαση να μιλήσει και να αποκαλύψει σε ανθρώπους που πιστεύει ότι έχει σημασία, την αλήθεια γύρω από τα συναισθήματα και την ταυτότητά του. Συνήθως, όταν μιλάμε για το «coming out», δίνεται περισσότερη έμφαση στην εξωτερίκευση του σεξουαλικού προσανατολισμού στους γύρω μας. Ωστόσο είναι πολύ σημαντική και η διαδικασία της εσωτερίκευσης. Δηλαδή το ίδιο το άτομο να είναι σε θέση να απαντήσει σε ερωτήσεις: Είμαι ομοφυλόφιλος;, Τί με κάνει ομοφυλόφιλο; Τί είναι ομοφυλοφιλία; Είναι κάτι κακό; Και μέσα απ’ αυτές τις ερωτήσεις να αποδεχτεί την ομοφυλοφιλία του ως μια φυσιολογική σεξουαλική συμπεριφορά και όχι ως ένα αναπόφευκτο πεπρωμένο ή χαρακτηριστικό που πρέπει να κρύψει και να απωθήσει. Επιπλέον, η εσωτερίκευση βοηθάει το άτομο να αντικρούσει όλα εκείνα τα στερεότυπα που η κοινωνία του έχει μάθει για τον ίδιο του τον εαυτό και για την ομοφυλοφιλία. [...] Δίνω έμφαση στο κομμάτι του «coming out» γιατί πολλές φορές οι ίδιοι οι γκέι και οι λεσβίες παρουσιάζουν ομοφοβικές συμπεριφορές και αυτό είναι κάτι προβληματικό. Οι ομοφοβικές συμπεριφορές που παρατηρούνται π.χ. σε μια ομάδα είναι ότι πολλά άτομα χρησιμοποιούν τη φράση «δεν είναι κακό να είναι κάποιος ομοφυλόφιλος όμως γιατί πρέπει να το δείχνει τόσο έντονα, προκαλεί μ’ αυτή του τη συμπεριφορά, προκαλεί δηλαδή ένας άντρας ο οποίος κουνάει πιο έντονα το χέρι ή όταν χρησιμοποιεί γυναικείες εκφράσεις στα λόγια του ή περπατάει μ’ έναν γυναικείο τρόπο ή όταν μια γυναίκα φοράει αντρικά ρούχα ή περπατάει με αντρικό τρόπο». Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι είναι δικαίωμα του καθενός και της καθεμιάς να εκφράζει την ταυτότητά του/της με όποιον τρόπο νιώθει την 11
ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ
ανάγκη να το κάνει και δεν αποτελεί καμία πρόκληση αλλά μια διαφορετική έκφραση και εξωτερίκευση της προσωπικότητας. Εμείς οι ίδιοι έχουμε μάθει να σκεφτόμαστε με τον ίδιο τρόπο που η κοινωνία αντιλαμβάνεται τις ταυτότητες. Όμως, σε μια διαδικασία ενδοσκόπησης μπορούμε να καταλάβουμε ότι η ομοφυλοφιλία έχει την ιδιαιτερότητα να σπάει τις νόρμες της κοινωνικής ετεροκανονικότητας και να κάνει αυτό που θεωρούμε γυναικείο και αντρικό να ανήκει σε όλους και όχι σε δεδομένα φύλα. Νομίζω ότι το κομμάτι του «coming out» που περιλαμβάνει το μεγαλύτερο ρίσκο, είναι εκείνο όπου το άτομο νιώθει την ανάγκη να μοιραστεί με τους γύρω του την ομοφυλοφιλία και τα συναισθήματά του γύρω απ’ αυτήν. Και περνάνε απ’ το μυαλό του όλα εκείνα τα ερωτήματα: Πότε είναι ο κατάλληλος χρόνος και τόπος να το πω; Νιώθω εγώ μέσα μου έτοιμος/η να το πω; Μπορώ να αντιμετωπίσω τις δυσκολίες που θα προκύψουν; Σε ποιούς θέλω να το πω; Πώς θα αντιδράσουν; Τί σκέφτονται οι γονείς μου για τους ομοφυλόφιλους; Τί μπορεί να γίνει αν το αποκαλύψω; Είναι πολύ σημαντικό πριν το «coming out» το άτομο να έχει αποφασίσει να εκφραστεί ύστερα από κάποια στάδια εσωτερικής ωρίμανσης απέναντι σε όλα αυτά τα ερωτήματα. Αυτό μπορεί να είναι μια ψυχοφθόρα διαδικασία. Οι σκέψεις της απόρριψης από το περιβάλλον επαναλαμβάνονται στο μυαλό μας. Η λεκτική βία που ίσως δεχτούμε, η περίπτωση να μας διώξουν απ’ το σπίτι, η περίπτωση να χρειαστεί να δούμε κάποιον ψυχολόγο ή μέχρι και παπά για να μας βοηθήσει να αλλάξουμε ή ακόμα και η περίπτωση το περιβάλλον και κυρίως η οικογένεια να συνεχίσει να μας αντιμετωπίζει ως ετεροφυλόφιλους, σαν οι γονείς μας να μην άκουσαν ποτέ την αποκάλυψή μας, είναι μερικές από τις φοβίες που μας κάνουν να σκεφτούμε ότι ίσως είναι καλύτερο να μείνουμε κλεισμένοι στη ντουλάπα μας. Όμως πέρα από τις αρνητικές σκέψεις πρέπει να ζυγίσουμε ρεαλιστικά τα πράγματα και να δούμε ότι υπάρχει ένα αίσθημα αισιοδοξίας που σχετίζεται με το «coming out». Διότι σίγουρα θα υπάρξουν άτομα που θα μας αποδεχτούν 12
Το “coming out” των ομοφυλόφιλων εφήβων στην ελληνική οικογένεια
και πλέον δε θα χρειάζεται να υποκρινόμαστε ότι μας αρέσουν άτομα του άλλου φύλου, ούτε θα χρειάζεται να καταπιεζόμαστε και να πλάθουμε ιστορίες με διαφορετικά ονόματα και διαφορετικές καταλήξεις αντωνυμιών. Θα μπορούμε να μιλάμε για τα συναισθήματά μας ανοιχτά και με ειλικρίνεια με τους φίλους και με την οικογένειά μας και δεν θα νιώθουμε πλέον ότι υπάρχει πάντα αυτό το κρυφό κομμάτι του εαυτού μας που μας κρατάει απ’ το να έρθουμε σε ουσιαστική επικοινωνία με τους γύρω μας. [...] Η διαδικασία της αποδοχής του εαυτού δεν είναι διαδικασία άμεση, δηλαδή δεν ξυπνάς μια μέρα και λες «τώρα είμαι ομοφυλόφιλος και νιώθω υπέροχα μ’ αυτό». Είναι μια διαδικασία εσωτερικής ζύμωσης η οποία μπορεί να κρατήσει χρόνια. [...] Οι άνθρωποι στους οποίους θα γνωστοποιήσουμε το σεξουαλικό προσανατολισμό μας μπορεί να αντιδράσουν με έκπληξη, αηδία, θυμό, στεναχώρια… Είναι βιαστικό να απογοητευτούμε από την πρώτη αντίδραση και να σκεφτούμε ότι θα παραμείνει για πάντα ίδια. Κάθε άνθρωπος χρειάζεται το χρόνο του για να επεξεργαστεί τα δεδομένα που του δίνουν πάνω σ’ ένα θέμα το οποίο δεν έχει ποτέ βιώσει σε ρεαλιστική βάση αλλά έχει μόνο υποθετικά σκεφτεί.
13
ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ
Το “Coming out” μέσα στην οικογένεια Μαριανέλλα Κλώκα: Να συνεχίσουμε με άλλη μία ερώτηση από το διαδίκτυο, από το facebook: «Πώς μπορώ να πω στους γονείς μου απλά ότι είμαι gay; Πώς αρχίζω, τι λέω;» Παναγιώτης 19 ετών.
Εύα Σπίνου: Είναι δύσκολο να τυποποιήσουμε τις εκφράσεις που μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει για να το αποκαλύψει στους γονείς του. Άλλοι χρησιμοποιούν extreme μεθόδους, φτάνουν στα άκρα μέσω μιας απόπειρας αυτοκτονίας και άλλοι απλώς κάνουν ένα ταξίδι στο Λονδίνο, στην περιοχή του Σόχο και προσπαθούν να τους φέρουν σε επαφή μ’ αυτή την εικόνα, της ομοφυλοφιλίας που υπάρχει ελεύθερα στο δημόσιο χώρο. Μαριανέλλα Κλώκα: Πριν συνεχίσουμε, να πούμε πως στη σελίδα www.athenspride.eu υπάρχει ένας οδηγός. Είναι μια πρώτη απόπειρα κωδικοποίησης βημάτων για το τι μπορεί να κάνει ένας έφηβος/μια έφηβη σήμερα για να πει στους γονείς του ότι είναι γκέι ή λεσβία. Εύα θα μας πεις πώς μπορεί κανείς να το πει στους γονείς του έτσι απλά; 14
Το “coming out” των ομοφυλόφιλων εφήβων στην ελληνική οικογένεια
Εύα Σπίνου: Αρχικά, όπως είπε και η συνομιλήτριά μου, πρέπει το ίδιο το παιδί να το έχει αποδεχτεί, να έχει κατασταλάξει. Στη συνέχεια, πρέπει να έχει αναρωτηθεί γιατί θέλει να το πει στους γονείς του, είναι σημαντικό να δει το λόγο: Θέλει να το πει γιατί έχει μια σχέση και είναι ερωτευμένος και θέλει να μοιραστεί την ευτυχία του; Θέλει να το πει γιατί δεν ξέρει τι του συμβαίνει και χρειάζεται υποστήριξη; Υπάρχουν πολλοί λόγοι, πρέπει να αναρωτηθεί το γιατί. Και ακόμα, καλό θα είναι να έχει ήδη χτίσει ένα υποστηρικτικό πεδίο από φίλους γύρω του όπου θα έχει ήδη κάνει το «coming out» και να έχει ένα “plan B” έτσι ώστε όταν κάνει το «coming out» στους γονείς του και υπάρχουν αρνητικές αντιδράσεις, να έχει κάπου να απευθυνθεί για να πάρει βοήθεια και υποστήριξη. Τώρα για το πώς θα το πει υπάρχουν πολλοί τρόποι και ο καθένας έχει τον δικό του. Για μένα το πιο απλό είναι και το καλύτερο, δηλαδή καλό θα είναι να μην το παρουσιάσει ως: «Έχω να σας πω κάτι πάρα πολύ σοβαρό, μου συμβαίνει κάτι τρομερό!» Δεν πρόκειται για ένα πρόβλημα. Ας το παρουσιάσει ως την πραγματικότητά του: Είμαι αυτό. Γιάννος Λιβανός: θα ήθελα να ρωτήσω τους καλεσμένους μας, πώς βλέπουν το θέμα της συμβίωσης από την πλευρά των γονιών; Πώς αισθάνονται οι γονείς από τη στιγμή που τα παιδιά τους αποκαλύπτουν τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις, πώς αντιδρούν και πώς θα τους συμβούλευες εσύ Εύα, λόγω της ιδιότητάς σου αλλά και της εμπειρίας που έχεις αποκομίσει από τα περιστατικά που έχεις αντιμετωπίσει, να συμπεριφερθούν; Πώς να το διαχειριστούν;
Εύα Σπίνου: Υπάρχουν ορισμένες αντιδράσεις των γονιών οι οποίες επαναλαμβάνονται σταθερά: Νιώθουν ότι έχουν κάνει κάτι λάθος στον τρόπο που έχουν μεγαλώσει το παιδί τους και «έχει βγει έτσι». Υπάρχουν διάφορες αρνητικές αντιδράσεις. 15
ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ
Τότε είναι προτιμότερο να δίνεις χρόνο στο γονιό να το επεξεργαστεί. Γιατί, ας μη ξεχνάμε, πως και σε μας πήρε καιρό να το επεξεργαστούμε και να το συνειδητοποιήσουμε και είναι πολύ σημαντικό να δώσουμε το χώρο και το χρόνο και στους γονείς μας να το «χωνέψουν». Από εκεί και πέρα πρέπει να συνεχιστεί η συζήτηση πάνω σ’ αυτό, αφού καταλαγιάσουν τα πνεύματα και αφού περάσουν το πρώτο σοκ. Σε αυτή τη φάση ενδέχεται να ακουστούν πολύ άσχημα λόγια, κάτι για το οποίο πρέπει να είναι προετοιμασμένος αυτός που θα κάνει το «coming out». Θα πρέπει να καταλάβει όμως πως όλο αυτό έχει σχέση με το σοκ που περνάει εκείνη τη στιγμή ο γονιός και προτείνω να μην το πάρει προσωπικά. Σιγά σιγά, με επικοινωνία, με επαφή και συζήτηση να δώσει το χώρο και το χρόνο στον γονέα να το επεξεργαστεί. [...] Η σχέση των γονέων είναι πολύ σημαντική και αυτό έχει να κάνει με τη δυναμική της οικογένειας πριν γίνει το «coming out». Πώς ήταν η σχέση των γονέων πριν γίνει το «coming out»; Υπήρχε επαφή και επικοινωνία; Υπήρχε όντως αγάπη και συναίσθημα συμβίωσης; Θέματα σεξουαλικότητας συζητιούνταν προηγουμένως; Ήταν μια συζήτηση ουσιαστική ή επιφανειακή;
16
Το “coming out” των ομοφυλόφιλων εφήβων στην ελληνική οικογένεια
“Coming out” στην κοινωνία Μαριανέλλα Κλώκα: Νομίζω πως και οι οργανώσεις θα πρέπει να αναλάβουν ένα ρόλο πιο ενεργητικό επιστρατεύοντας όσους πόρους, δυνατότητες και φαντασία διαθέτουν. Έχουμε άλλη μια ερώτηση μέσω facebook: «Μιλάμε για ένα κοινωνικό πλαίσιο παραδοχής, κυρίως για την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, μας ρωτάνε όμως τι γίνεται με το «coming out» σε πόλεις και χωριά;»
Εύα Σπίνου: Νομίζω πως η απάντηση δόθηκε και νωρίτερα. Δεν είναι θέμα μορφωτικού επιπέδου, δεν υπάρχουν μεγάλες διαφορές στον τρόπο που αντιδρούν οι οικογένειες από την περιφέρεια σε σχέση με τις μεγάλες πόλεις. Νομίζω πως ο κοινωνικός στιγματισμός είναι η μεγάλη διαφορά μεταξύ μιας μεγάλης πόλης και της περιφέρειας. Ο στιγματισμός σε μια μικρή κοινωνία σίγουρα είναι πιο έντονος. Σε πόλεις όπως η Αθήνα ή η Θεσσαλονίκη, η αποδοχή των γκέι και των λεσβιών από το κοινωνικό σύνολο εξελίσσεται με γοργούς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια. Επίσης είναι πολύ σημαντικό το ίδιο το άτομο να μπορεί να έρθει σε επαφή με συνομήλικούς του γκέι και λεσβίες και να αισθανθεί μέλος ενός συνόλου. Αυτή είναι η προσωπική μου άποψη. Στις μικρές πόλεις και στην περιφέρεια συνολικά, οτιδήποτε θεωρείται ταμπού, διογκώνεται σαν γεγονός.
Παρέμβαση από το κοινό: Είμαστε 30 χρόνια πίσω και δεν είναι μόνο η επαρχία, είναι και η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη. ’Όλο το θέμα χωλαίνει στην εκπαίδευση. Το πρόβλημα για μένα είναι ποιος εκπαιδεύει τους εκπαιδευτικούς. Δυστυχώς έχουμε μια παιδεία και μια Πολιτεία η οποία ουδέποτε έριξε βάρος στην 17
ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ
ουσιαστική εκπαίδευση και στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών. Δεν υπάρχει τίποτα! Ούτε για τα νέα παιδιά, ούτε για τους μεγάλους. Μια δεύτερη αντίρρηση που έχω, αφορά στο “coming out”. Όταν συμβαίνει στην εφηβεία πιστεύω πως είναι μια διαδικασία σαφώς προσωπική που γίνεται ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός. Όταν μεγαλώνουμε, προσωπικά έχω το εξής πρόβλημα: Μα γιατί δεν μου κάνει coming out ο ετεροφυλόφιλος φίλος μου και πρέπει εγώ να υποστώ τη μειωτική αυτή διαδικασία, να κάνω “coming out” της σεξουαλικής μου ταυτότητας; Γιατί πρέπει εγώ να κάνω δήλωση σεξουαλικής διαφορετικότητας και δεν πρέπει να μου δηλώσει και ο άλλος που γι` αυτόν είναι αυτονόητο κάτι που για μένα επίσης είναι αυτονόητο; Η σεξουαλικότητά μας είναι εξίσου αυτονόητη τόσο για μένα ως γκέι όσο και για εκείνον ως στρέιτ. Τη νιώθω ως μια φυσιολογική εξέλιξη. [...] Είμαι απογοητευμένος αλλά δεν παραιτούμαι. Σαν μονάδα είμαι αδύναμος, αλλά σαν σύνολο είμαι πολύ δυνατός και μπορώ να ακούγομαι. Είναι πολύ καλό που σήμερα υπάρχει ένας εκπρόσωπος της Πολιτείας εδώ, είναι πολύ θετικό, αλλά αυτή η Πολιτεία είναι κατάπτυστη. Λυπάμαι που το λέω. Μακάρι να ήμουν περήφανος γα την Πολιτεία μου σαν πολίτης, αλλά δεν είμαι.
Γιάννος Λιβανός: Θα ήθελα να κάνω μια αναφορά στο σύμφωνο συμβίωσης προκειμένου να σας ενημερώσω ότι έχει γίνει μια πολύ σοβαρή δουλειά από το Υπουργείο Δικαιοσύνης. Στην ομάδα που έχει επεξεργαστεί το σχετικό σχέδιο νόμου συμμετείχε και εκπρόσωπος της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς. Υπάρχει βέβαια, μια καθυστέρηση στην προώθηση του νομοσχεδίου προς ψήφιση, πιστεύω όμως ότι αυτό συμβαίνει λόγω των καταιγιστικών εξελίξεων αναφορικά με τα οικονομικά της χώρας που έχουν μονοπωλήσει την κυβερνητική ατζέντα. 18
Το “coming out” των ομοφυλόφιλων εφήβων στην ελληνική οικογένεια
Είναι ένα θέμα που απασχολεί σοβαρά και το ίδιο το Υπουργείο, διαφορετικά η Επιτροπή Αναθεώρησης του Οικογενειακού Δικαίου δε θα είχε επιφορτιστεί και με το θέμα του συμφώνου συμβίωσης τόσο για τους στρέιτ όσο και για τους γκέι και τις λεσβίες.
Εύα Σπίνου: Είπες γιατί θα πρέπει εγώ να αποκαλύπτω τον σεξουαλικό μου προσανατολισμό στον ετεροφυλόφιλο φίλο μου ενώ εκείνος δε χρειάζεται να μου τον δηλώνει. Πιστεύω ότι τον δηλώνει καθημερινά. Αν είναι παντρεμένος, έχει τη φωτογραφία της συζύγου του στο γραφείο του. Το να κάνεις το «coming out» πέρα από τα ψυχολογικά οφέλη, τα οποία μπορεί να έχει για το ίδιο το άτομο, γιατί ούτως ή άλλως ζούμε σε μια σεξιστική κοινωνία που είπαμε ότι η ετεροφυλοφιλία αποτελεί το μοναδικό φυσιολογικό μοντέλο για να κάνεις σχέσεις, θεωρώ ότι είναι και μια πολιτική πράξη. Οπότε έχει πολλές πτυχές. Στη ζωή καλούμαστε να επιλέξουμε και να δεχτούμε τα οφέλη αλλά και τις συνέπειες των επιλογών μας.
Εύκλεια Παναγιωτίδου: Θέλω να σταθώ σ’ αυτό που είπε ο κ. Λιβανός. Στο πόσο ενεργοί είμαστε εμείς. Βλέπω μέσα από τις συζητήσεις μας ότι είμαστε επαναπαυμένοι. Περιμένουμε την Ευρωπαϊκή Ένωση να δράσει και να φέρει αυτή το νομοσχέδιο και να πιέσει εκείνη την ελληνική Κυβέρνηση να αλλάξουν τα πράγματα. Νιώθουμε ότι είναι κάτι δεδομένο, και όμως αυτή η αλλαγή δεν είναι δεδομένη. Προσπαθούμε να απαντήσουμε στο αν είμαστε ακόμη καταπιεσμένοι ή όχι. Πώς περιμένουμε να κατανοήσουμε αν είμαστε καταπιεσμένοι ή όχι; Βγαίνει ο Άνθιμος, μιλάει για κουσούρι, δεν μπορούμε να κάνουμε στη Θεσσαλονίκη ένα Pride επειδή φοβόμαστε μήπως έρθουν οι φασίστες (τελικά τον Ιούνιο του 2012, σειρά συλλογικοτήτων πραγματοποίησαν στη Θεσσαλονίκη το πρώτο φεστιβάλ Υπερηφάνειας στο οποίο είχε παρουσία και η Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς), δεν μπορούμε 19
ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ
να δώσουμε αίμα όταν τίθεται το ερώτημα αν είμαστε ομοφυλόφιλοι ή όχι. Εμείς οι ίδιοι πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι πρέπει επιτέλους να δράσουμε.
Παρέμβαση από το κοινό: Εν έτει 2011, οι αντιδράσεις των γονέων έχουν αλλάξει. Έχω φιληθεί δημόσια, έχω πιαστεί χέρι χέρι με τον σύντροφό μου και έχω περπατήσει όλη τη Θεσσαλονίκη. Λέμε να βγούμε και να το φωνάξουμε. Βγήκε ποτέ κανείς; Γιατί τόσοι γκέι που υπάρχουν δεν φιλιούνται πουθενά και γιατί εμείς οι gay έχουμε βάλει ταμπέλες στα ίδια μας τα μαγαζιά; Γιατί δηλαδή να υπάρχουν τα gay μπαρ, gay καφετέριες, gay το ένα και gay το άλλο; Δεν μπορώ να πάω με το σύντροφο μου σε μια ταβέρνα και να φιληθώ; [...] Πρέπει επίσης οι ψυχολόγοι να βγάλουν κάποιο βιβλίο, να μην έχουν μεταφράσεις του εξωτερικού και επίσης πρέπει να γίνονται έρευνες-μελέτες για το θέμα στην Ελλάδα.
Μαριανέλλα Κλώκα: Ευχαριστούμε για την τοποθέτηση. Να πούμε ότι η ορμή της νεότητας είναι πάντοτε υπέρ μας. [...] Έχουμε άλλη μια ερώτηση: «Ένα από τα «σοβαρότερα» προβλήματα για τους γονείς είναι ότι δε θα δουν ποτέ εγγόνια. Σε αυτήν την περίπτωση τι να πει κανείς;»
Εύα Σπίνου: Μιλάμε για την ομοφυλοφιλία, όχι για τη στειρότητα. Δηλαδή το ότι δε θα δουν εγγόνια δεν μπορώ να το καταλάβω από τη στιγμή που δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα γονιμότητας. 20
Το “coming out” των ομοφυλόφιλων εφήβων στην ελληνική οικογένεια
Παρέμβαση από το κοινό: Έχω μια ερώτηση προς την Εύα. Αν βάσει της μέχρι τώρα εμπειρίας της, μπορεί να μας δώσει μια ταξική διάκριση αναφορικά με τους γονείς. Δηλαδή πού, σε ποιες τάξεις εμφανίζονται οι πιο αρνητικές αντιδράσεις;
Εύα Σπίνου: Πίστεψέ με δεν υπάρχει καμία διάκριση στις τάξεις, έχει να κάνει με το πώς είναι η δυναμική της οικογένειας και κατά πόσο είναι δεμένη, κατά πόσο υπάρχει αγάπη και κατανόηση. Σίγουρα υπάρχει μια διάκριση όσον αφορά τη θρησκευτική συμπεριφορά της οικογένειας. Δηλαδή μια θρησκόληπτη οικογένεια παρουσιάζει μεγαλύτερη δυσκολία στην αποδοχή. Δεν έχει να κάνει ούτε με τις τάξεις, ούτε με το μορφωτικό επίπεδο.
Οι γκέι που δεν κάνουν «coming out» επιλέγουν εκτός από τη συναισθηματική απόσταση και την γεωγραφική. Είτε αυτό σημαίνει να πάνε να σπουδάσουν σε μια άλλη πόλη, είτε να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό. Αυτό συμβαίνει.
Γιάννος Λιβανός: Ουσιαστικά δηλαδή οι γονείς χάνουν τα παιδιά τους. Και η χώρα επίσης. Ακριβώς επειδή δεν έχει την πολιτική που θα έπρεπε και οι γονείς την αντιμετώπιση που θα έπρεπε, οδηγούν τα παιδιά μακριά απ’ αυτούς και μακριά από τη χώρα...
Παρέμβαση από το κοινό: Έχω συμμετάσχει σε πάρα πολλά παρεμβατικά εκπαιδευτικά προγράμματα σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε σχολεία σχετικά με τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι έχει απόλυτο δίκιο ο κύριος που μίλησε προηγουμένως. Το κλειδί για όλα είναι η εκπαίδευση. Όταν ένα παιδί ξεκινάει τη ζωή του έχοντας στο νου του κάτι το οποίο του «φυτεύουν», 21
ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ
ενώ μέσα του αισθάνεται κάτι άλλο το οποίο φοβάται να εκδηλώσει (και υπάρχει μια φοβία γενικώς), θα μεγαλώσει με αυτή τη φοβία. Και όταν μεγαλώσει, θα καταλήξει να έχει πολλά ψυχοσωματικά προβλήματα ή να φοβάται και να ντρέπεται γι’ αυτό που είναι.
Μαριανέλλα Κλώκα: Ευχαριστούμε για την παρέμβαση. Είπαμε ότι το «coming out» είναι μια διαδικασία ζωής. Ξεκινάει από τη στιγμή που συνειδητοποιώ ότι εκτός από μελαχρινή είμαι και λεσβία και αυτό το πράγμα έχει την πορεία του. Σε όλη μου τη ζωή έχω καινούρια περιβάλλοντα, όλη μου τη ζωή καλούμαι να κάνω βήματα στο «coming out» ξεκινώντας από την εφηβεία μου. Φαντάζομαι ότι αντιστοίχως είναι και μια διαδικασία ζωής για τους γονείς, γιατί και εκείνοι το καταλαβαίνουν, το αντιλαμβάνονται και το δουλεύουν. Αυτό που λέγαμε: χρειάζεται υπομονή και χρόνος για μένα, για να το καταλάβω και να το πω όπου νομίζω, αλλά και για τον γονέα που πρέπει να επαναπροσδιορίσει τα όνειρα και τις προσδοκίες που έχει για το παιδί του. Να πούμε επίσης ότι υπάρχει έλλειμμα στη βιβλιογραφία. Να ξεκινήσουμε να γράφουμε, εσείς που μας βλέπετε, που καταγράφετε εμπειρίες, τα περιοδικά, τα on line sites, όποιοι νομίζουν ότι έχουν κάτι να προσφέρουν. Υπάρχει ένας LGBT- ΛΟΑΔ εκδοτικός οίκος για να απευθυνθείτε.
Γιάννος Λιβανός: Να σας ευχαριστήσω όλους και όλες που ανταποκριθήκατε στο κάλεσμα της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς και της Θετικής Φωνής και συμμετείχατε στη σημερινή εκδήλωση. Θα ήθελα να τονίσω ότι η Γραμματεία διαθέτει γρήγορα ανακλαστικά σε σχέση με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις της νέας γενιάς. Τμήμα της πολιτικής μας είναι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση πολιτικών με σκοπό την αντιμετώπιση των διακρίσεων. Το επόμενο βήμα σε σχέση με το θέμα της σεξουαλικής 22
Το “coming out” των ομοφυλόφιλων εφήβων στην ελληνική οικογένεια
διαφορετικότητας θα είναι η ενημερωτική εκστρατεία που προανήγγειλε και η Μαριανέλλα. Τιτλοφορείται «Ζούμε όπως κι εσύ», είναι ένας τίτλος που προέκυψε μετά από σχετική ψηφοφορία που διεξήχθη στο «Athens Pride» πρόπερσι και ο σκοπός της είναι να εξοικειώσει την κοινωνία με το θέμα των ζευγαριών του ιδίου φύλου, με το θέμα της συντροφικότητας. Θέλουμε να περάσουμε στον κόσμο το μήνυμα ότι τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια συμβιώνουν, ότι πέρα από το σεξ, υπάρχουν συναισθήματα, υπάρχει αγάπη. Προωθούμε, λοιπόν, μια άλλη εικόνα των LGBT- ΛΟΑΔ στην κοινωνία, με τη συνδρομή της Θετικής Φωνής και του περιοδικού City Uncovered. Περιμένουμε και από εσάς σχόλια αλλά και τη στήριξή σας στο όλο εγχείρημα. Σας ευχαριστώ πολύ.
23