gospodarka wodno-ściekowa
3ROLHW\OHQ ELPRGDOQ\ Z HQHUJHW\FH
Rurociągi z materiałów trzeciej generacji mgr inż. Paweł Pill Project Manager, KWH Pipe Poland
5HDOL]DFMD QLH]Z\NOH DPELWQ\FK SODQyZ UR]ZRMX SROVNLHM HQHUJHW\NL NWyUD PD SU]\SDGDý QD QDMEOLůV]H ODWD Z\PDJD Xů\FLD PDWHULDâyZ JZDUDQWXMĊF\FK Z\VRNĊ EH]DZDU\MQRœý 'RW\FKF]DVRZH GRœZLDGF]HQLD Z\QLNDMĊFH ]H VWRVRZDQLD UXURFLĊJyZ SROLHW\OHQRZ\FK VWDQRZLĊ GREU\ SXQNW Z\MœFLD GR SURMHNWRZDQLD QRZ\FK RELHNWyZ
3
ROLHW\OHQ SR UD] SLHUZV]\ ]V\QWHW\]RZDâ QLHPLHFNL FKHPLN +DQV YRQ 3HFKPDQ Z U 3LHUZV]D PRůOLZD GR SU]HSURZDG]HQLD QD GXůĊ VNDOę V\QWH]D SROLHW\OHQX ]RVWDâD RGNU\WD SU]H] (ULFD )DZFHWWD L 5HJLQDOGD *LEVRQD Z ,&, &KHPLFDOV Z U 3ROHJDâD RQD QD G]LDâDQLX Z\VRNLP FLœQLHQLHP NLONDVHW DWPRVIHU QD PLHV]DQLQę HWHQX L EHQ]DOGHK\GX L VWDâD VLę SRGVWDZĊ SU]HP\VâRZHM SURGXNFML /'3( UR]SRF]ęWHM Z U 8ů\FLH NDWDOL]DWRUyZ Z V\QWH]LH SROLHW\OHQX SR]ZDODMĊFH QD SROLPHU\]DFMę HWHQX Z âDJRGQLHMV]\FK SU]HG]LDâDFK WHPSHUDWXU\ L FLœQLHQLD RWZRU]\âR GURJę GR SURGXNFML SROLHW\OHQX QD V]HUV]Ċ VNDOę : 5REHUW %DQNV L -RKQ +RJDQ Z 3KLOOLSV 3HWUROHXP Xů\OL MDNR NDWDOL]DWRUD WOHQNX FKURPX FR XPRůOLZLâR V\QWH]ę Z WHPSHUDWXU]H & SU]\ FLœQLHQLX DWP : U QLHPLHFNL FKHPLN .DUO =LHJOHU 0D[ 3ODQFN ,QVWLWXWH *HUPDQ\ ZUD] ] *LXOLR 1DWWD 3ROLWHFKQLF ,QVWLWXWH LQ 0LODQ UR]ZLQęOL SURFHV NDWDOLW\F]QHM SROLPHU\]DFML RSDUW\ QD FKORUNDFK W\WDQX L PHWDORRUJDQLF]Q\FK ]ZLĊ]NDFK JOLQX 3R]ZDODâ RQ QD V\QWH]ę Z âDJRGQLHMV]\FK ZDUXQNDFK & DWP QLů SURFHV 3KLOOLSVD
38 Energetyka Cieplna i Zawodowa 6/2010
2ELH PHWRG\ SR]RVWDMĊ Z SUDNW\FH • SU]HP\VâRZHM GR G]Lœ
Rurociągi ciśnieniowe
$NWXDOQLH UXU\ SURGXNRZDQH VĊ ] 3( SROLHW\OHQX ELPRGDOQHJR QD]\ZDQHJR SROLHW\OHQHP WU]HFLHM JHQHUDFML 3ROLHW\OHQ ELPRGDOQ\ FKDUDNWHU\]XMH VLę Z\VWęSRZDQLHP GZyFK ]UyůQLFRZDQ\FK URG]DMyZ âDľFXFKyZ F]ĊVWHF]NRZ\FK NUyWNLFK L GâXJLFK :\VWęSRZDQLH REV]DUyZ NU\VWDOLF]Q\FK L DPRUÀF]Q\FK D WDNůH LFK Z]DMHPQH SURSRUFMH GHWHUPLQXMĊ Z ]QDF]Q\P VWRSQLX ZâDœFLZRœFL PHFKDQLF]QH SROLHW\OHQX 3ROLHW\OHQ\ ELPRGDOQH RG]QDF]DMĊ VLę Z\VRNĊ Z\WU]\PDâRœFLĊ QD UR]FLĊJDQLH RUD] GXůĊ RGSRUQRœFLĊ QD V]\ENĊ L SRZROQĊ SURSDJDFMę SęNQLęý ,QQH ]DOHW\ V\VWHPyZ 3( WR • Z\VRND RGSRUQRœý QD G]LDâDQLH FKHPLNDOLyZ ,62 75 2 • RGSRUQRœý QD SURPLHQLRZDQLH 89 GOD 3( Z NRORU]H F]DUQ\P • EDUG]R GXůD RGSRUQRœý QD œFLHUDQLH • EDUG]R QLVNL L QLH]PLHQQ\ Z F]DVLH ZVSyâF]\QQLN FKURSRZDWRœFL EH]Z]JOęGQHM • MHGQRURGQRœý SRâĊF]Hľ RGFLQNyZ UXU L NV]WDâWHN F]ęVWR XPRůOLZLDMĊFD UH]\-
• •
•
• • •
JQDFMę ] EORNyZ RSRURZ\FK PRůOLZRœý ]DVWęSRZDQLD âXNyZ âDJRGQ\P Z\JLQDQLHP UXURFLĊJyZ VWXSURFHQWRZD V]F]HOQRœý SRâĊF]Hľ PDâH SUęGNRœFL UR]FKRG]HQLD VLę IDOL XGHU]HQLRZHM Z SU]\SDGNX Z\VWĊSLHQLD ]MDZLVND XGHU]HQLD K\GUDXOLF]QHJR âDWZRœý PRQWDůX EH] Z]JOęGX QD ZDUXQNL DWPRVIHU\F]QH UyZQLHů Z WHPSHUDWXUDFK XMHPQ\FK EDUG]R PDâ\ FLęůDU UXU Z SRUyZQDQLX ] PDWHULDâDPL WUDG\F\MQ\PL PDâD ZDUWRœý SU]HZRGQRœFL FLHSOQHM UHODW\ZQLH QLVNLH NRV]W\ LQVWDODFML L HNVSORDWDFML Z VWRVXQNX GR LQQ\FK WHFKQRORJLL
Klasyfikacja
3RF]ĊWNRZR ZSURZDG]RQR NODV\ÀNDFMę SROLHW\OHQX RSDUWĊ QD JęVWRœFL L ZVNDŭQLNX Sâ\QLęFLD 0)5 0HOW )ORZ 5DWH Rodzaj materiału LLDPE LDPE MDPE HDPE
Gęstość
MFR
kg/m3 910-935 915-925 926-940 941-965
g/10 min 0,1-0,3 0,1-0,5 0,7-1,3 0,2-0,7
Tab. 1. Podział ze względu na gęstość i MFR (na podstawie „Polyethylene Pipes in applied engineering”3)
gospodarka wodno-ściekowa = ELHJLHP ODW SRG]LDâ WHQ PXVLDâ E\ý ]PLHQLRQ\ JG\ů QLH FKDUDNWHU\]RZDâ Z SHâQL ZâDœFLZRœFL Xů\WNRZ\FK UXU :SURZDG]RQR NODV\ÀNDFMę Z RSDUFLX R QRUPę 31 (1 ,62 VLCL
MRS
(MPa)
(MPa)
ϲ͕ϯчVLCL d7,99
6,3
63
ϴчVLCL d9,99
8
80
ϭϬчVLCL d11,19
10
100
Klasa
3RGDQR Z\PDJDQLD GRW\F]ĊFH PDWHULDâX L ]DNUHVX Z\PLDUyZ QRPLQDOQ\FK 2NUHœORQR ZâDœFLZRœFL PHFKDQLF]QH L À]\F]QH : QRUPLH 31 (1 ¸ 8 SU]HGVWDZLRQR RJyOQH Z\PDJDQLD GRW\F]ĊFH V\VWHPyZ SU]HZRGyZ UXURZ\FK ] SROLHW\OHQX 3( GR SU]HV\âDQLD ZRG\ GR VSRů\FLD SU]H] OXG]L RUD] ZRG\ SU]HG MHM X]GDWQLHQLHP : QRUPDFK W\FK RNUHœORQR UyZQLHů ]DOHůQRœFL SRPLęG]\ 31 056 6'5 6 6 VHULH UXURZH ZJ ,62 S
Tab. 2. Klasyfikacja (fragment) wg PN-EN ISO 12162
JG]LH 056 PLQLPDOQD Z\PDJDQD Z\WU]\PDâRœý ² ZDUWRœý V/&/ ]DRNUĊJORQD Z Gyâ GR QDMEOLůV]HM PQLHMV]HM ZDUWRœFL ] VHULL 5 OXE 5 V]HUHJL OLF]E 5HQDUGD Z\UDůRQD Z >03D@ V/&/ GROQD JUDQLFD SU]HG]LDâX XIQRœFL Z WHPSHUDWXU]H & SU]H] ODW :LHONRœý QDSUęůHQLD >03D@ NWyUD PRůH E\ý UR]SDWU\ZDQD MDNR ZâDœFLZRœý GDQHJR PDWHULDâX L R]QDF]D GROQĊ JUDQLFę SU]HG]LDâX XIQRœFL œUHGQLHJR GâXJRWUZDâHJR QDSUęůHQLD REZRGRZHJR Z\ZRâDQHJR K\GURVWDW\F]Q\P FLœQLHQLHP ZRG\ Z WHPS & Z RNUHVLH ODW OLF]RQD PHWRGDPL HNVWUDSRODF\MQ\PL ]JRGQLH ] 31 (1 ,62 : QRUPLH WHM ]GHÀQLRZDQR PLQLPDOQ\ ZVSyâF]\QQLN EH]SLHF]HľVWZD GOD 3( & 2NUHœORQR UyZQLHů VSRVyE Z\]QDF]DQLD QDSUęůHľ SURMHNWRZ\FK VV 056 & Klasa PE
MRS
Vs
-
MPa
MPa
PE 63
6,3
5
PE 80
8
6,3
PE 100
10
8
Tab. 3. Klasy PE i odpowiadające im naprężenia projektowe
Typoszereg normowy
: QRUPLH 31 (1 ¸ 8 RNUHœORQR ZâDœFLZRœFL UXU ] SROLHW\OHQX 3( GR FLœQLHQLRZ\FK V\VWHPyZ ZRG\ Xů\WNRZHM NDQDOL]DFML GHV]F]RZHM L VDQLWDUQHM XNâDGDQ\FK SRG ]LHPLĊ L QDG ]LHPLĊ RUD] GR V\VWHPyZ NDQDOL]DFML SRGFLœQLHQLRZHM
SDR 1 2
:VND]DQR PHWRG\Nę REOLF]HQLD FLœQLHQLD QRPLQDOQHJR 31 20 S
ŝƑŶŝĞŶŝĞ ŶŽŵŝŶĂůŶĞ
_ƌĞĚŶŝĐĂ ŶŽŵŝŶĂůŶĂ
Őƌ͘ ƑĐŝĂŶŬŝ
DN/OD
ĞŵŝŶ
;ŵŵͿ
;ŵŵͿ
800
88,9
9
20
1000
90,8
11
16
1200
108,9
11
16
1400
102,9
13,6
12,5
1600
94,1
17
10
SDR
PN
-
;ďĂƌͿ
Tab. 5. Możliwości produkcyjne firmy KWH Pipe wykraczające poza zakres określony w normach PN-EN 13244-2 i PN-EN 12201-2
-HůHOL V\VWHP SU]HZRGyZ UXURZ\FK ] 3( OXE 3( G]LDâD Z VSRVyE FLĊJâ\ SDR 1 JG]LH Z VWDâHM WHPSHUDWXU]H Z\ůV]HM QLů & 6'5 VWRVXQHN Z\PLDUyZ QRUPDW\ZQ\FK ZyZF]DV PDMĊ ]DVWRVRZDQLH ZVSyâF]\QQLNL DQJ 6WDQGDUG 'LPHQVLRQ 5DWLR REQLůHQLD FLœQLHQLD IW ]JRGQLH ] WDEOLFĊ $ 6'5 '1 H =DâĊF]QLN $ GR 31 (1 OXE GR 31 (1 8VWDORQR UyZQLHů JUXERœFL œFLDQHN dĞŵƉĞƌĂƚƵƌĂ tƐƉſųĐnjLJŶŶŝŬ Ĩƚ L WROHUDQFMH G]LęNL F]HPX X]\VNDQR WDEHOH o C – Z\PLDURZH UXU PN
>EDU@
ŝƑŶŝĞŶŝĞ ŶŽŵŝŶĂůŶĞ
_ƌĞĚŶŝĐĂ ŶŽŵŝŶĂůŶĂ
Őƌ͘ ƑĐŝĂŶŬŝ
DN/OD
ĞŵŝŶ
;ŵŵͿ
;ŵŵͿ
;ďĂƌͿ
800
58,8
12,5
1000
59,3
17
10
1200
57,2
21
8
1400
53,5
26
6
1600
61,2
26
6
SDR -
PN
Tab. 4. Maksymalne parametry rur PE 100 dla DN≥800 wg norm PN-EN 13244-2 i PN-EN 12201-2
20 30 40
1 0,87 0,74
'RSXV]F]DOQH FLœQLHQLH URERF]H 3)$ Z\]QDF]D VLę ZyZF]DV ] UyZQDQLD 3)$ IW 31 -HGQ\P ] SU]\NâDGyZ Z\NRU]\VWDQLD UXURFLĊJyZ FLœQLHQLRZ\FK 3( MHVW XNâDG FKâRG]HQLD EORNX FLHSâRZQLF]HJR %& Z (OHNWURFLHSâRZQL 7\FK\ Z\EXGRZDQ\ Z U ] NRWâHP ÁXLGDOQ\P ] WXUERJHQHUDWRUHP R PRF\ HOHNWU\F]QHM 0: L PRF\ FLHSOQHM 0: 5XURFLĊJ ZRG\ FKâRG]ĊFHM [ P 3( '1[H [ 6'5 31 QD RGFLQNX SRPLęG]\ NRPRUĊ WXUELQ D NRPRUĊ FKâRG]HQLD
=DVWRVRZDQLD SU]HP\VâRZH F]ęVWR Z\PDJDMĊ Xů\FLD UXU SU]H]QDF]RQ\FK GOD ZLęNV]\FK FLœQLHľ QLů Z\QLNDMĊFH ] SU]\WRF]RQ\FK QRUP 3URGXFHQW SRVLDGDMĊF\ GXůH GRœZLDGF]HQLH L QRZRF]HVQ\ VSU]ęW MHVW Z VWDQLH Z\SURGXNRZDý UXU\ R JHRPHWULL ]QDF]QLH Z\NUDF]DMĊFHM SR]D RJUDQLF]HQLD QRUPRZH ,VWQLHMH UyZQLHů WHFKQLF]QD PRůOLZRœý Z\SURGXNRZDQLD UXU R œUHGQLFDFK LQQ\FK QLů XMęWH Z QRUPLH G]LęNL F]HPX PRůQD ]RSW\PDOL]RZDý SDUDPHWU\ SUDF\ V\VWHPX SU]HP\VâRZHJR
6/2010 Energetyka Cieplna i Zawodowa 39
gospodarka wodno-ściekowa :\NRU]\VWDQLH RWZDUWHJR XNâDGX FKâRG]HQLD VWDQRZL OHSV]Ċ Z SRUyZQDQLX GR FKâRGQL NRPLQRZ\FK RSFMę ]H Z]JOęGX QD Z\ůV]Ċ VSUDZQRœý Z\WZDU]DQLD Z\ůV]Ċ Z\GDMQRœý PDNV\PDOQĊ PQLHMV]H ]DMęFLH WHUHQX RJUDQLF]HQLH XE\WNyZ ZRG\ 3RGVWDZRZ\P SUREOHPHP Z W\P SU]\SDGNX MHVW ]DSHZQLHQLH GRVWDWHF]QHM LORœFL ZRG\ FKâRG]ĊFHM :\NRU]\VWDQLH RWZDUWHJR XNâDGX FKâRG]HQLD MHVW PRůOLZH Z]GâXů :LVâ\ 2GU\ L LFK JâyZQ\FK GRSâ\ZyZ D WDNůH QD Z\EU]HůX PRUVNLP %DUG]R GREU\P UR]ZLĊ]DQLHP MHVW FKâRG]HQLH ZRGĊ PRUVNĊ :\PDJD RQR MHGQDN VWRVRZDQLD PDWHULDâyZ RGSRUQ\FK QD NRUR]Mę L WX UXURFLĊJL SROLHW\OHQRZH ]QDMGXMĊ V]HURNLH ]DVWRVRZDQLH
&LHNDZ\P SU]\NâDGHP Z\NRU]\VWDQLD ZRG\ PRUVNLHM Z SURFHVLH FKâRG]HQLD MHVW ]UHDOL]RZDQD Z URNX EXGRZD HOHNWURZQL RELHJX NRPELQRZDQHJR 0: &RPEL*ROIH Z )RVVXU 0HU )UDQFMD
5XURFLĊJL SRVDGRZLRQH ]RVWDâ\ QD GQLH MH]LRUD PHWRGĊ ÅVZRERGQHJR ]DWDSLDQLDµ D GRFLĊůHQLH X]\VNDQR SRSU]H] Z\SHâQLHQLH SURÀOX UXU\ VSHFMDOQĊ PLHV]DQLQĊ EHWRQRZĊ
Rurociągi niskociśnieniowe
: SU]\SDGNX RWZDUWHJR XNâDGX FKâRG]HQLD SRWU]HEQH VĊ UXURFLĊJL R œUHGQLFDFK ZLęNV]\FK QLů PP D MHGQRF]HœQLH SUDFXMĊFH SU]\ FLœQLHQLDFK ]D]Z\F]DM QLHSU]HNUDF]DMĊF\FK EDU : WHM V\WXDFML GREU\P UR]ZLĊ]DQLHP MHVW ]DVWRVRZDQLH UXU SROLHW\OHQRZ\FK VWUXNWXUDOQ\FK QLVNRFLœQLHQLRZ\FK )LUPD .:+ 3LSH RSUDFRZDâD VSHFMDOQ\ V\VWHP :HKROLWH /3 SU]H]QDF]RQ\ GR WHJR W\SX UR]ZLĊ]Dľ R œUHGQLFDFK '1 ,' ZHZQęWU]Q\FK Z ]DNUHVLH PP 5XURFLĊJL âĊF]RQH VĊ PHWRGĊ DXWRPDW\F]QHJR VSDZDQLD HNVWUX]\MQHJR
8MęFLH ZRG\ VWDQRZLĊ GZD UXURFLĊJL QLVNRFLœQLHQLRZH :HKROLWH ,' PP =H Z]JOęGX QD EDUG]R GREUH ZâDR GâXJRœFLDFK SR P NDůG\ 3R SURFHVLH œFLZRœFL Xů\WNRZH MDN L GRW\FKF]DVRZH FKâRG]HQLD ]U]XW ZRG\ SURZDG]RQ\ MHVW UXUR]QDNRPLWH UHIHUHQFMH SU]HP\VâRZH UXURFLĊJLHP :HKROLWH ,' R GâXJRœFL P FLĊJL SROLHW\OHQRZH ]QDMGXMĊ FRUD] V]HUV]H ]DVWRVRZDQLH Z HQHUJHW\FH Literatura
2
6\VWHP WHQ ]DFKRZXMH ZV]\VWNLH ]DOHW\ W\SRZH GOD UXURFLĊJyZ SROLHW\OHQRZ\FK FLœQLHQLRZ\FK D GRGDWNRZR G]LęNL RSDWHQWRZDQHM PHWRG]LH Z\SHâQLDQLD SURÀOX PRůH E\ý ]DWDSLDQ\ Z FHOX SRVDGRZLHQLD QD GQLH U]HNL MH]LRUD EĊGŠPRU]D EH] Xů\FLD ]HZQęWU]Q\FK REFLĊůQLNyZ EHWRQRZ\FK FR ]QDF]QLH XâDWZLD SURFHV LQVWDORZDQLD UXURFLĊJyZ SRERUX L ]U]XWX ZRG\ FKâRG]ĊFHM
40 Energetyka Cieplna i Zawodowa 6/2010
5XURFLĊJL WH Z\SURGXNRZDQH ]RVWDâ\ Z IDEU\FH .:+ Z 3ROVFH 3RVDGRZLHQLH QD GQLH PRUVNLP UXURFLĊJyZ ] Z\SHâQLRQ\P SURÀOHP VSHFMDOQĊ ]DSUDZĊ EHWRQRZĊ QDVWĊSLâR SRSU]H] ÅVZRERGQH ]DWDSLDQLHµ .ROHMQ\P SU]\NâDGHP Z\NRU]\VWDQLD UXURFLĊJyZ R œFLDQFH VWUXNWXUDOQHM :HKROLWH MHVW ]UHDOL]RZDQD Z U (OHNWURFLHSâRZQLD .HOMRQODKWL )LQODQGLD QD ELRPDVę R PRF\ FLHSOQHM 0: L HOHNWU\F]QHM 0: ŬUyGâHP ZRG\ FKâRG]ĊFHM MHVW ZRGD ] SREOLVNLHJR MH]LRUD 3lLMlQQH SRELHUDQD UXURFLĊJLHP R œUHGQLF\ ,' PP L GâXJRœFL P 3R SURFHVLH FKâRG]HQLD ZRGD RGSURZDG]DQD MHVW UXUĊ R œUHGQLF\ ,' PP L GâXJRœFL P
-$1621 / ( 3ODVWLFV 3LSHV IRU :DWHU 6XSSO\ DQG 6HZDJH 'LVSRVDO WK HGLWLRQ %RUHDOLV 6WRFNKROP ,62 75 3ODVWLFV SLSHV DQG ÀWWLQJV &RPELQHG FKHPLFDO UHVLVWDQFH FODVVLÀFDWLRQ WDEOH 3RO\HWK\OHQH 3LSHV LQ DSSOLHG HQJLQHHULQJ 'LQDU *UDQQ 0H\HU 31 (1 ,62 0DWHULDâ\ WHUPRSODVW\F]QH QD UXU\ L NV]WDâWNL GR ]DVWRVRZDľ FLœQLHQLRZ\FK .ODV\ILNDFMD R]QDF]HQLH L ZVSyâF]\QQLN SURMHNWRZ\
31 (1 ,62 6\VWHP\ SU]HZRGyZ UXURZ\FK L UXU RVâRQRZ\FK ] WZRU]\Z V]WXF]Q\FK 2]QDF]DQLH SU]H] HNVWUDSRODFMę GâXJRWUZDâHM Z\WU]\PDâRœFL K\GURVWDW\F]QHM PDWHULDâyZ WHUPRSODVW\F]Q\FK Z SRVWDFL UXU
31 (1 ¸ 8 6\VWHP\ SU]HZRGyZ UXURZ\FK ] WZRU]\Z V]WXF]Q\FK GR FLœQLHQLRZ\FK UXURFLĊJyZ GR ZRG\ Xů\WNRZHM L NDQDOL]DFML GHV]F]RZHM RUD] VDQLWDUQHM XNâDGDQH SRG ]LHPLĊ L QDG ]LHPLĊ 3ROLHW\OHQ 3(
31 (1 ¸ 8 6\VWHP\ SU]HZRGyZ UXURZ\FK ] WZRU]\Z V]WXF]Q\FK GR SU]HV\âDQLD ZRG\
,62 7KHUPRSODVWLFV SLSHV 8QLYHUVDO ZDOO WKLFNQHVV WDEOH