Η ΣΟΔΕΙΑ ΜΑΣ (Harvest Report) Διήμερο Βιωματικό Σεμινάριο Θεσσαλονίκη, Σάββατο 28/02 & Κυριακή 01/03 2015
Το εργαστήριο «Πάρε μέρος! Θεσσαλονίκη» πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη στο Συνεδριακό Κέντρο της Τράπεζας Πειραιώς στις 28/02 – 01/03/2015. Σκοπός του εργαστηρίου ήταν να προσφέρει μια διήμερη βιωματική εκπαίδευση σε σύγχρονες μεθόδους συνεργασίας ομάδων και οργανισμών και σε εργαλεία συμμετοχικού σχεδιασμού και να δώσει κάποιες απαντήσεις στα ερωτήματα: • Πώς επικοινωνούμε και συνεργαζόμαστε αποτελεσματικά μέσα σε μια ομάδα; • Πώς μπορούμε να λύσουμε συλλογικά τις σύνθετες προκλήσεις της κοινωνίας μας;
Καλωσόρισμα
Καλωσόρισμα Το εργαστήριο ξεκίνησε με χαιρετισμό από την εκπρόσωπο της τοπικής ομάδας Γειτονιές σε Δράση, Ελένη Ιωαννίδου. Στη συνέχεια καλωσόρισε την ομάδα η Μαίρη Καρατζά, συνιδρύτρια του μη Κερδοσκοπικού Οργανισμού Place Identity, με σκοπό να αναφερθεί στο πως αυτή η εκπαίδευση έγινε από σκέψη πραγματικότητα. Ενημέρωσε τους συμμετέχοντες πως η Θεσσαλονίκη αποτελεί μέρος του Δικτύου Πόλεων του έργου «Πλατφόρμα Πολιτικής Καινοτομίας» που υλοποιούν οι οργανισμοί κοινωνίας των πολιτών Culture Polis, Place Identity και Scify μέσω του προγράμματος συγχρηματοδότησης EEA Grants (Iceland-Liechtenstein-Norway) το οποίο στην Ελλάδα διαχειρίζεται το Ίδρυμα Μποδοσάκη. Τόνισε πως το έργο έχει ως γενικό σκοπό την εισαγωγή νέων τρόπων για σχεδιασμό και λήψη αποφάσεων και αυτό επιτυγχάνεται (α) μέσω σεμιναρίων (β) μέσω πιλοτικών εργαστηρίων – με θέμα είτε τοπικό είτε εθνικής κλίμακας και (γ) μέσω ενός διαδικτυακού εργαλείου το οποίο θα βοηθάει στη δικτύωση της διατοπικής κοινότητας (ανταλλαγή γνώσης, εμπειρίας, ηλεκτρονικών αρχείων κλπ).
Η ολοκλήρωσή του θα διαρκέσει 8 μήνες και σε αυτό συμμετέχουν το Μεσολόγγι, η Κοζάνη, η Θεσσαλονίκη και η Αθήνα. Κλείνοντας, πληροφόρησε για τη δυνατότητα συνεχής παρακολούθησης των εξελίξεων μέσω των κοινωνικών μέσων (social media) της πλατφόρμας Πολιτεία 2.0 καθώς για το γεγονός της βιντεοσκόπησης και φωτογράφησης της ημερίδας για τους σκοπούς του έργου – και για τη δυνατότητα των συμμετεχόντων να αρνηθούν την προσωπική τους φωτογράφηση/βιντεοσκόπηση.
Τέλος τους παρευρισκόμενους καλωσόρισαν οι εκπαιδευτές Μάρκος Περράκης και Στέλλα Γαμβρέλλη, οι οποίοι περιέγραψαν συνοπτικά το πως θα κυλήσουν οι δύο μέρες και στη συνέχεια η Στέλλα Γαμβρέλλη ζήτησε από τους συμμετέχοντες να χωριστούν σε υποομάδες στο χώρο, ώστε να ξεκινήσει το εργαστήριο (“check in”) και να γνωριστούμε καλύτερα. Η πρώτη συστημική αναπαράσταση, η οποία δημιουργήθηκε με αυτό τον τρόπο απεικόνισε σχηματικά το ποιοι ήμασταν όσοι βρεθήκαμε σε αυτό το χώρο. Έτσι χωριστήκαμε σε υποομάδες με προέλευση από το χώρο • Της τοπικής αυτοδιοίκησης • Των ιδιωτικών εταιρειών • Των μη κερδοσκοπικών φορέων • Των εκπαιδευτικών φορέων και • Των φοιτητών
Πολλοί ένιωσαν να εκπροσωπούνται από περισσότερες της μιας κατηγορίες και αποφάσισαν να μετακινηθούν στο χώρο δημιουργώντας ένα πιο δυναμικό σχήμα! Η δεύτερη συστημική αναπαράσταση που δημιουργήθηκε αποτύπωσε το λόγο για τον οποίο βρεθήκαμε όλοι μαζί και αυτό που έφερε τον καθένα από εμάς στο εργαστήριο. Έτσι χωριστήκαμε με υποομάδες ανάλογα με το εάν: • ειχαμε ένα συγκεκριμένο έργο στο μυαλό μας • δεν είχαμε ένα συγκεκριμένο έργο αλλά θέλαμε να αναπτύξουμε εδώ • θέλαμε να γνωρίσουμε νέα εργαλεία / μεθόδους • θέλαμε να δικτυωθούμε και να αναπτύξουμε συνέργειες Πέραν του να γνωριστούμε ο Μάρκος μας εξήγησε ότι στόχος αυτής της άσκησης ήταν να αποκτήσουμε συνειδητοποίηση και επίγνωση του εαυτού μας. Επίσης μας μίλησε για τους σκοπούς του εργαστηρίου εξηγώντας μας ότι είναι αναγκαίο να δούμε αρχικά τι θέλουμε, να αξιοποιήσουμε αυτό που θέλουμε, να κάνουμε το πρώτο μας ξεκίνημα, ή μια επανεκκίνηση, να εφαρμόσουμε τον στόχο μας και να παρακολουθήσουμε τα αποτελέσματα με την ομάδα μας. Επίσης εξηγήθηκε πως βασικός σκοπός του εργαστηρίου ήταν να βοηθηθούμε γνωρίζοντας και χρησιμοποιώντας εργαλεία όπως η εκτιμητική προσέγγιση (Appreciative Inquiry), διαδικασία κοσμικού καφέ (World Cafe), διαδικασία κύκλου (Circle Process) και Συντονισμός διαλόγου σε κύκλο, διαδικασία τεχνολογίας ανοικτού χώρου (Open Space Technology), και διαδικασία συλλογής πληροφοριών και αποτελεσμάτων ή αλλιώς «συγκομιδής» (Harvesting). Στο τέλος τονίστηκε ότι για την επίτευξη αυτών των στόχων με τις συγκεκριμένες διαδικασίες οι συμμετέχοντες βοηθάει να συμμετέχουν ενεργητικά με ανταλλαγή εμπειριών και γνώσεων, να αισθάνονται και να περνάνε καλά, να εκφράζονται ελεύθερα. Έτσι αξιοποιείται πλήρως η δυναμική των ομάδων και η συλλογική νοημοσύνη. Με αυτές τις ενθαρρύνσεις προς την ομάδα ξεκινήσαμε!
Ο Κύκλος των προσδοκιών... Μετά από την πρώτη γνωριμία περάσαμε σε ένα κύκλο, στον οποίο όλοι είχαν την ευκαιρία να εκφράσουν αυτό που τους έφερε στο εργαστήριο και τις προσδοκίες και στόχους που είχαν σε σχέση με αυτό. Ο Μάρκος συντόνισε τον κύκλο και η Στέλλα κατέγραψε σε ένα flipchart τις απαντήσεις των συμμετεχόντων. Οι πιο βασικές κατηγορίες προσδοκιών ομαδοποιημένες είναι οι εξής*: 1) Δημιουργία τοπικών ομάδων οργάνωσης 2) Γνωριμία - Δικτύωση - Προσωπική επικοινωνία - Δημιουργία συνεργιών 3) Ανταλλαγή εμπειριών 4) Γνώση - Εργαλεία / Μέθοδοι - Επικοινωνία στην εργασία μου - Συνεισφορά στην ομάδα που εργάζομαι - Εφαρμογή στην ομάδα μου - Διάδοση δραστηριοτήτων μου - Καλύτερος σχεδιασμός και καινοτομία στον τομέα μου - Πώς χρησιμοποιούμε αυτά τα εργαλεία για να ξεφύγουμε από τη λογική της ανάθεσης – Χρήση των εργαλείων στο δημόσιο διάλογο 5) Κίνητρα για συνεργασία – ομαδικότητα – Συμμετοχή - Συνοχή ομάδων δράσης Ευαισθητοποίηση - Εμπέδωση δημοκρατίας 6) Εμπειρία εκπαίδευσης - βιωματική μάθηση *υπογραμμισμένες με bold είναι όσες απαντήσεις εκφράστηκαν από περισσότερους
Η εκτιμητική προσέγγιση (Appreciative Inquiry) Ο Μάρκος μας μίλησε για τα βασικά σημεία του Appreciative Inquiry, για τον τρόπο που αυτό ενεργοποιεί τις δυνάμεις μας, την εμπιστοσύνη στον ίδιο μας τον εαυτό, και στοιχεία τα οποία έχουμε, αλλά μερικές φορές δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι τα έχουμε ή δεν τους δίνουμε την πρέπουσα σημασία. Το A.I. μας εξήγησε στηρίζεται ιδιαίτερα σε συνεντεύξεις που γίνονται ανά δύο ή περισσότερους, δίνει έμφαση καταρχήν στη διαπροσωπική σχέση και μετά στη σχέση μέσα σε μια μικρή ομάδα, η οποία επεκτείνεται και μεγαλώνει, εστιάζει στις ικανότητες, τις δυνάμεις και τις αξίες του καθενός και ελευθερώνει τη δυναμική της μάθησης. Στη συνέχεια μας καθοδήγησε σε μια άσκηση βασισμένη στη μέθοδο αυτή από την οποία προέκυψαν θετικές συμπεριφορές, ικανότητες και αξίες που έχουμε, οι οποίες μας βοηθούν στην προσωπική και επαγγελματική ζωή μας. Οι ομαδοποιημένοι εννοιολογικοί άξονες των θετικών συμπεριφορών, ικανοτήτων και αξιών της ομάδας ήταν οι εξής: * Κοινωνικά ευαισθητοποιημένος Εσωτερική παρακίνηση Χαρά Τολμηρή Προσφορά Συνέχεια Συνέπεια Αποτελεσματικός Πρακτικός Σταθερή Ενσυναίσθηση Φιλότιμη Καθαρότητα Ρεαλίστρια Ενθουσιώδης Φιλική Δημιουργικός Υπομονή Δεκτικός Ανιδιοτέλεια Επιμονή Δυνατή Θετική Διάθεση για μάθηση Ενεργητική Όραμα
Αφοσιωμένη Ένστικτο Όρεξη Προσηλωμένη Επικοινωνιακή Ήρεμη Εξέλιξη Συνεργατικός Αγάπη Πίστη Έμπνευση Ισότητα Εξέλιξη Οργανωτικός Εμπειρία Ισορροπία Άμεση Τόλμη Δικαιοσύνη Αισιόδοξη Καινοτομία Ομαδικότητα Περιβάλλον Φαντασία Συναισθηματική Προσαρμοστικός
Υπεύθυνη Αναλυτικός Ψυχραιμία Επικοινωνία Ακούει Αξιοπιστία Ελευθερία Πειθώ Επίγνωση Διαλλακτική Διαχείριση χρόνου Σεμνή Κατανόηση Συγκροτημένος Ηγέτης Αλληλεγγύη Εμπιστοσύνη Ευρηματικός Ανεξάρτητη Εργατικότητα Αυθόρμητος Διαδικασία bottom up Ευσυνείδητη Παρωθητική Ασφάλεια
* Ότι είναι με έντονη γραμματοσειρά έχει επαναληφθεί πολλές φορές. * Ο καθένας παρουσίασε την περίπτωση του συνομιλητή του στην ομάδα, δίνοντας έμφαση στις ικανότητες, τις δυνάμεις και τις αξίες που παρατήρησε
Η εφαρμογή του Appreciative Inquiry έχει τέσσερις φάσεις. Το μοντέλο 4 D (Ανακάλυψη – Όνειρο – Σχεδιασμός – Υλοποίηση/πεπρωμένο) με το οποίο αξιοποιούμε την συλλογική νοημοσύνη, διερευνούμε με εκτίμηση και το όραμα εναρμονίζεται με αυτό που θέλουμε να κάνουμε (Appreciative inquiring) και είναι μια διαδικασία από το τέλος προς την αρχή. Στη Φάση 1 – Ανακάλυψη /Διερεύνηση (discovery) οι συμμετέχοντες διερευνούν μια θετική εμπειρία καλής συνεργασίας (διότι στο συγκεκριμένο εργαστήριο θελήσαμε να δώσουμε έμφαση στην συνεργασία), προσωπικές ικανότητες και αξίες σε ζεύγη και μετά σε ομάδες ή σε ολομέλεια όπως στην περίπτωσή μας. Είχαμε τον φόβο της αποτυχίας αλλά τον ξεπερνούσαμε Εισπράτταμε χαρά από την αλληλεπίδραση της ομάδας Να δρούμε μέσα σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα Υπομονή και επιμονή – να ξεκινάει από εμάς Ένοιωσα την ασφάλεια και τις δημοκρατικές αξίες Ήμουν δυναμικός, ειλικρινής, ανεξάρτητος, επαγγελματίας Ενθουσιασμός, συν εργατικότητα, αλληλεγγύη Έδειξα εμπιστοσύνη σε έναν μεγάλο αριθμό ατόμων που δε γνώριζα (συλλογικότητα) Αναζήτηση νέων δρόμων Ικανότητα διαμεσολάβησης, ενσυνάισθησης, προσφοράς, πολύ οργανωτικός αυτοθυσία Ευρηματικότητα – αφήναμε στην άκρη τις ανασφάλειες για το συλλογικό συμφέρον Σκέψη out of the box Ψυχραιμία σε πολύ δύσκολες καταστάσεις Αγάπη για τη συνέχεια Πάνω από όλα ο δίκαιος σκοπός Εμπιστοσύνη στη συνεργασία Διάθεση για αυτοβελτίωση Πλαστικότητα στις σκέψεις και τις πράξεις Προσήλωση στο στόχο
Στη Φάση 2 – Όνειρο (dreaming) ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να ονειρευτούν, να οραματιστούν ατομικά και στη συνέχεια να το καταγράψουν. Χρησιμοποιήσαμε τον όρο «ονειρευτούν» για να μην περιορίσουν την φαντασία τους και την δημιουργικότητα τους. Οι συμμετέχοντες μοιράστηκαν την εμπειρία τους σε ομάδες των τεσσάρων ατόμων και μετά περάσαμε στην 3η και 4η φάση. Στην Φάση 3 – Σχεδιασμός (design) οι συμμετέχοντες σχεδιάζουν τα βήματα που μπορούν να κάνουν για να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους, αξιοποιώντας τις ικανότητες τις αξίες και τις συμπεριφορές που αναδύθηκαν στην πρώτη φάση. Στην Φάση 4 – Υλοποίηση/ πεπρωμένο (Delivery/Destiny) περνάμε στην υλοποίηση των ενεργειών, οι οποίες είναι απαραίτητες για να γίνουν τα πράγματα όπως τα ονειρεύτηκαν στη 2η φάση. Η επεξεργασία μπορεί να γίνει και σε ολομέλεια με σκοπό να οδηγήσει στη διαμόρφωση ενός συγκεκριμένου και μακροχρόνιου σχεδίου δράσης. Κάποιες φορές λόγω συντομίας χρόνου η 3η και η 4η φάση γίνονται μαζί όπως σε εμάς, όπου οι συμμετέχοντες εργάστηκαν πάνω στο μικρότερο και συντομότερο βήμα (δράση, απόφαση, πρωτοβουλία) που θα μπορούσαν να πάρουν και το οποίο θα έφερνε το μεγαλύτερο αποτέλεσμα (impact). Στο πλαίσιο της εκτιμητικής προσέγγισης χρησιμοποιήθηκαν μεταξύ άλλων οι παρακάτω ερωτήσεις: • Τι είδους θετικές συμπεριφορές/ ικανότητες/ αξίες χρησιμοποιήσαμε οι οποίες μας βοήθησαν να διαχειριστούμε καλά την περίπτωσή μας • Θυμηθείτε μία σημαντική / ιδανική περίπτωση που βιώσατε στην επαγγελματική ή την προσωπική σας ζωή, όπου είχατε μία πολύ θετική εμπειρία, μια ιδανική κατάσταση ή συνεργασία, όπου έπρεπε να αντιμετωπίσετε μια δύσκολη περίπτωση και τα καταφέρατε πάρα πολύ καλά. • Οραματιστείτε μία ιδανική κατάσταση (στην ομάδα σας) όπου όλοι συνεργάζονται αρμονικά και εργάζονται για να υλοποιήσουν το σκοπό της ομάδας χρησιμοποιώντας τις θετικές συμπεριφορές, ικανότητες και αξίες που ήδη διαπιστώσατε ότι έχετε.
World Café Το Καφενείο του Κόσμου Μετά το φαγητό περάσαμε στη μέθοδο του World Café. Ήδη στο χώρο και σε διακριτό σημείο της αίθουσας η ομάδα διοργάνωσης είχε τακτοποιήσει τα απαραίτητα για όλους μας τραπέζια, στα οποία είχε τοποθετήσει από πέντε καρέκλες, δύο flipchart και πολύχρωμους μαρκαδόρους. Πριν ξεκινήσουμε ο Μάρκος εξήγησε συνοπτικά τη μέθοδο και μίλησε για την ευελιξία της και την εύκολη προσαρμογή της πολλές διαφορετικές περιστάσεις. Επιπλέον εξήγησε κάποιες βασικές αρχές του World Café, οι οποίες μοιράστηκαν επιπλέον για διευκόλυνση και στα τραπέζια και είναι οι εξής: • Μιλήστε με το μυαλό και την καρδιά σας. • Ακούστε για να καταλάβετε (ενεργητική ακρόαση). • Αντιστοιχίστε και συνδέστε τις ιδέες. • Εστιάστε στις ιδέες και στα βαθύτερα ερωτήματα. • Παίξτε, Σχεδιάστε, Ζωγραφίστε • Διασκεδάστε! Στη συνέχεια οι εκπαιδευτές κάλεσαν τους συμμετέχοντες να καθίσουν ανά τέσσερις ή πέντε σε κάθε τραπέζι και η Στέλλα έδωσε την πρώτη ερώτηση: «Ποιές είναι οι συνθήκες που θα επιτρέψουν στον οργανισμό σας να υλοποιήσει καλύτερα το έργο του;» Για την ερώτηση αυτή δόθηκε χρόνος είκοσι λεπτών για συζήτηση και αφού ελέγχθηκε ότι όλα τα τραπέζια είχαν ολοκληρώσει τη συζήτησή τους ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να σηκωθούν και να καθίσουν σε ένα άλλο διαφορετικό τραπέζι. Σε κάθε τραπέζι έμεινε μόνο ένα άτομο, ο “host” του τραπεζιού και της συζήτησης, ο οποίος εξήγησε στους υπόλοιπους, που ήρθαν στο τραπέζι του τι είχε συζητηθεί προηγουμένως και έτσι συνέχισε η συζήτηση στο ίδιο πάντα ερώτημα. Στο τέλος δόθηκε σε κάθε τραπέζι από ένα χρωματιστό καρτελάκι, στο οποίο ζητήθηκε να καταγραφεί μια απάντηση στην πρώτη ερώτηση, στην οποία όλα τα μέλη από κοινού να μπορούν να καταλήξουν και να συμφωνήσουν. Αφού πέρασαν άλλα είκοσι - και κάτι παραπάνω - λεπτά και οι συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν και αυτό τον κύκλο δόθηκε η δεύτερη ερώτηση: «Ποιές αλλαγές χρειάζεται να κάνετε ώστε να δημιουργήσετε αυτές τις συνθήκες στον οργανισμό σας;» Και για την τρίτη αυτή ερώτηση οι συμμετέχοντες είχαν είκοσι λεπτά, χρειάστηκαν όμως παραπάνω.
Σε κάποια τραπέζια δημιουργήθηκε το ζήτημα ότι οι συνθήκες που αντιμετώπιζαν ήταν διαφορετικές, επομένως και οι λύσεις στις οποίες κατέληγαν δεν συνέπιπταν και για πολλούς ήταν προκλητικό να βρεθεί μια λύση, η οποία να ικανοποιεί όλους. Επίσης ενώ κάποιες ομάδες προχωρούσαν πολύ γρήγορα και ολοκλήρωναν το γύρο σύντομα, κάποιες άλλες ήθελαν - και ζητούσαν - περισσότερο χρόνο, ο οποίος κάποιες φορές δόθηκε και κάποιες φορές όχι, δεδομένου ότι όπως εξηγήσαμε στις συνθήκες του εργαστηρίου βασικό μέλημά μας ήταν όλοι να μάθουν και να πειραματιστούν με τα εργαλεία και τις μεθόδους και όχι να βγουν κάποια συγκεκριμένα απτά αποτελέσματα, όπως θα γινόταν παραδείγματος χάριν στο εσωτερικό μιας ομάδας. Και σε αυτό – τον τρίτο και τελευταίο γύρο που κάναμε – δόθηκαν χρωματιστά καρτελάκια και ζητήθηκε, όπως και προηγουμένως, από τους συμμετέχοντες να καταγράψουν μια απάντηση στη δεύτερη ερώτηση. Ολοκληρώνοντας τη διαδικασία ένα τραπέζι παρουσίασαν τις απαντήσεις που έδωσαν και τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξαν και τα τοποθέτησαν σε flipchart σχετίζοντας τα ή όχι με αυτά που είχαν πει οι προηγούμενοι και δημιουργώντας κάποιες κατηγορίες απαντήσεων και κοινών θεμάτων.
Οι απαντήσεις στην 1η ερώτηση («Ποιές είναι οι συνθήκες που θα επιτρέψουν στον οργανισμό σας να υλοποιήσει καλύτερα το έργο του;») ήταν – όπως κατηγοριοποιήθηκαν από τους συμμετέχοντες - οι εξής*: • Συνέργεια • Συντονισμός /συνεργασία • Ασφάλεια • Ανθρώπινο δυναμικό • Ανοιχτή επικοινωνία • Συμμετοχικότητα/Δέσμευση *υπογραμμισμένες με bold είναι όσες απαντήσεις εκφράστηκαν από περισσότερους
Οι απαντήσεις στην 2η ερώτηση («Ποιές αλλαγές χρειάζεται να κάνετε ώστε να δημιουργήσετε αυτές τις συνθήκες στον οργανισμό σας;») ήταν – όπως κατηγοριοποιήθηκαν από τους συμμετέχοντες - οι εξής*: • Νοοτροπία/θεσμοί/αλλαγές • Ανατροφοδότηση, Εσωτερική συνοχή και ετοιμότητα για τις εξωτερικές, αλλαγές, Προσαρμοστικότητα / ευελιξία • S.M.A.R.T. συμπράξεις • Κατάρτιση, οργανόγραμμα, καλλιέργεια σχέσεων ανθρώπινων - επαγγελματικών • Επιμόρφωση *υπογραμμισμένες με bold είναι όσες απαντήσεις εκφράστηκαν από περισσότερους
Συζητώντας σε κύκλο στη συνέχεια με τους συμμετέχοντες για την εμπειρία τους ακούστηκαν διάφορες σκέψεις. Συχνές ήταν οι σκέψεις που εκφράστηκαν σχετικά με τη σημασία του ρόλου του συντονιστή, ο οποίος πολλοί αισθάνθηκαν ότι χρειαζόταν και σε αυτή τη διαδικασία, όσο και το πλαίσιο της συζήτησης, το οποίο χρειαζόταν για να μπορέσουν όλοι να εκφραστούν και να συζητήσουν εποικοδομητικά.
Το Σάββατο το απόγευμα η Μαίρη Καρατζά μοιράστηκε την εμπειρία της σχετικά με το εγχείρημα της Βαρβακείου Αγοράς και προσκάλεσε όσους ενδιαφέρονται να συμμετέχουν στο Σύνταγμα 2.0 που θα γίνει στη Θεσσαλονίκη στις 18-19 Απριλίου και στην τετραήμερη εκπαίδευση που θα γίνει στην Αθήνα στις 14-17 Μάϊου. Επίσης ο Μάνος Χατζημαλωνάς, Ιδρυτής του “Filotimo Foundation” μίλησε στους συμμετέχοντες για την πρωτοβουλία και κάλεσε όσους ενδιαφέρονται να επισκεφθούν την ιστοσελίδα και να συμμετέχουν στην έρευνα που πραγματοποιούν.
Διάλογος σε κύκλο Την Κυριακή το πρωί συζητήσαμε για το ρόλο του συντονιστή, μάθαμε κάποια πράγματα παραπάνω για το δομημένο διάλογο σε κύκλο και δοκιμάσαμε να τον εφαρμόσουμε και οι ίδιοι σε ένα παιχνίδι ρόλων (“role play”). Η Στέλλα ξεκίνησε εξηγώντας την έννοια του διαλόγου σε κύκλο, ο οποίος είναι μια συζήτηση που συνδυάζει διάλογο, σκέψη και επίλυση ζητημάτων που ανακύπτουν στο πλαίσιο κοινοτήτων, υποστηρίζεται κατά κανόνα από συντονιστή (μπορεί να ανήκει στην κοινότητα ή να είναι κάποιος τρίτος – αναλόγως της επιλογής της ίδιας της κοινότητας και των συνθηκών) και βοηθά στην μάθηση, στην αλληλοκατανόηση και στην ανάπτυξη σχέσεων και εμπιστοσύνης σε μια κοινότητα. Συνήθως σε τέτοιους διαλόγους – όπως και συνήθως στον κύκλο - χρησιμοποιείται κηρύκειο (“talking piece”).
Ξεκινήσαμε με την παρατήρηση ενός εικονικού διαλόγου (Fishbowl demonstration), ο οποίος πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια εθελοντών από την ομάδα και της Μαίρης ως συντονίστριας. Το σενάριο για το συγκεκριμένο σύντομο παιχνίδι ρόλων ήταν ότι όλοι είναι μέλη μιας περιβαλλοντικής οργάνωσης και συζητούν για ένα έργο που είχε προταθεί από το Δήμο και μια αντίστοιχη δράση ευαισθητοποίησης πολιτών που προετοιμάζει η οργάνωση, σημαντικό για την πόλη τους, για το οποίο όμως έχουν διαφορετικές απόψεις, προκειμένου να αποφασίσουν τη στάση που θα κρατήσουν σχετικά με το ζήτημα και τη δράση που θα αναλάβουν. Στη συζήτηση σύμφωνα με το σενάριο συμμετείχαν: η Πρόεδρος της οργάνωσης, ένα μέλος που ήταν κατά του έργου που πρότεινε ο Δήμος, ένα μέλος που δεν ήθελε σε καμία περίπτωση να αντιτεθεί η οργάνωση στο Δήμο, ένα μέλος που ήθελε να κρατήσει τις ισορροπίες μεταξύ όλων και ένα μέλος που ήθελε να διακόπτει διαρκώς τους άλλους και να τοποθετείται. Η ομάδα – σύμφωνα πάντα με το σενάριο – έχει ζητήσει από ένα «τρίτο» συντονιστή να διευκολύνει το διάλογό της, καθώς έχουν προκύψει διαφωνίες μεταξύ τους, που δυσκολεύουν την επικοινωνία τους. Η συντονίστρια είχε πολλές ικανότητες, αλλά ήταν άπειρη και έκανε άθελά της αρκετά λάθη. Η Στέλλα διέκοπτε συχνά το διάλογο εξηγώντας τι συνέβη, τι λειτουργούσε και τι δεν λειτουργούσε στο συντονισμό, τι θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά και στο τέλος μοιράστηκαν όσοι συμμετείχαν τις δικές τους παρατηρήσεις βάσει της εμπειρίας που είχαν. Σκοπός της άσκησης ήταν να δούμε στην πράξη πως κυλάει ένας δομημένος διάλογος και πως γίνεται ο συντονισμός με τρόπο που λειτουργεί και πώς με τρόπο που δεν λειτουργεί. Στη συνέχεια η Στέλλα εξήγησε κάποια βασικά ζητήματα, που συνήθως μας απασχολούν σε ένα διάλογο, και ανέφερε κάποιες βασικές δεξιότητες ενός συντονιστή και κάποια εργαλεία, που μπορούν να είναι χρήσιμα. Μεταξύ άλλων μίλησε για τη χρήση συγκεκριμένων σταδίων σε ένα διάλογο, την καταγραφή (κυρίως σε flipchart ή πίνακα), τον καταιγισμό ιδεών (brainstorming), τρόπους ανάπτυξης και ιεράρχησης ιδεών και βασικές προτάσεις και λύσεις για την διαχείριση συγκρούσεων, που τυχόν προκύπτουν. Τελικά έβαλαν την πεζοδρόμηση σωστά;
Μετά από αυτό περάσαμε να δοκιμάσουμε όσα μάθαμε (για όσους ήταν η πρώτη φορά που συντόνιζαν) και να παρατηρήσουμε εμβαθύνοντας τις γνώσεις μας (για όσους ήταν πιο έμπειροι στο συντονισμό). Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε υποομάδες των επτά με οκτώ ατόμων και διάλεξαν ένα θέμα που θα ήθελαν να συζητήσουν, καθώς και το ρόλο με τον οποίο θα ήθελαν να συμμετέχουν. Κάποιοι δοκίμασαν να είναι συντονιστές και εναλλάσσονταν ανάλογα με τη ροή στην κάθε ομάδα, ενώ σε κάθε ομάδα ένα με δύο άτομα, που είχαν εμπειρία στο συντονισμό, ανέλαβαν το ρόλο του παρατηρητή, κρατούσαν σημειώσεις για όλα όσα υπέπιπταν στην αντίληψή τους και σε περιπτώσεις που χρειαζόταν διέκοπταν το διάλογο, ώστε να δώσουν ανατροφοδότηση (“feedback”). Τα πλαίσια διαλόγου τα οποία προσφέρθηκαν στους συμμετέχοντες ήταν τα εξής: • Στο πλαίσιο μιας μη κερδοσκοπικής οργάνωσης • Στο πλαίσιο μιας ιδιωτικής εταιρείας • Στο πλαίσιο ενός εκπαιδευτικού φορέα/σχολείου • Στο πλαίσιο ενός Δήμου • Στο πλαίσιο μιας γειτονιάς Οι ομάδες που σχηματίστηκαν ήταν τελικά οι εξής: • Γειτονιά, η οποία μίλησε για την αξιοποίηση του ελεύθερου χώρου • Δήμος, ο οποίος πραγματοποίησε ένα Δημοτικό Συμβούλιο • Ακαδημαϊκός φορέας, ο οποίος συζήτησε για τη μετεγκατάσταση του campus • Μια Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία, η οποία διάλεξε ως θέμα συζήτησης το ζήτημα των άστεγων
Αφότου ολοκληρώθηκε η άσκηση οι παρατηρητές κάθε ομάδας παρουσίασαν αυτά που είχαν καταγράψει και η Στέλλα τα αποτύπωσε σε ένα flipchart ομαδοποιώντας όσα λειτουργούν σε ένα συντονισμό (+) και όσα δεν λειτουργούν (-).
Καταγράφηκαν τα εξής:
Θετικά (+) Υπενθύμιση κανόνων Ενθάρρυνση σε συμμετέχοντες Ανοιχτές ερωτήσεις Σύνοψη Εμπλοκή τρίτων Μένουμε στο θέμα Λόγος σε όλους Ξεκάθαρος ρόλος συντονιστή Καταγραφή απόφασης και επόμενων βημάτων Ενεργητική ακρόαση Ο συντονιστής αφήνει χώρο σε συμμετέχοντες
Αρνητικά (-) Δε γίνεται καταγραφή ιδεών (καθόλου ή όχι σε όλη τη διάρκεια) Συντονιστής - παρατηρητής Διακοπή – διαφωνία Όχι κανόνες κοινώς αποδεκτοί Επιβολή κανόνων από συντονιστή Ο συντονιστής παίρνει θέση Πώς θα πάρουμε απόφαση; Ο συντονιστής δε δίνει προσοχή
Open Space Διαδικασία τεχνολογίας ανοικτού χώρου (Open Space Technology) Στη συνέχεια ο Μάρκος μας εξήγησε τη μέθοδο του Open Space Technology. Ο στόχος της διαδικασίας αυτής είναι να δώσει χρόνο και χώρο στους συμμετέχοντες, ώστε να συμβάλλουν ενεργά και δημιουργικά σε ζητήματα που τους ενδιαφέρουν. Το πρόγραμμα (ατζέντα) της συζήτησης διαμορφώνεται από τους συμμετέχοντες. Το Open Space είναι μια εξαιρετικής μορφής συνάντηση για ποικιλομορφία χαρακτήρων και απόψεων σε ένα ή περισσότερα ζητήματα, για την εύρεση μιας άμεσης απόφασης. Όταν γίνεται σωστά ενεργοποιούνται και δεσμεύονται οι εμπλεκόμενοι σε σύντομο χρονικό διάστημα σχεδόν σε κάθε περιεχόμενο ή πλαίσιο συμπεριλαμβανομένου και του στρατηγικού σχεδιασμού, του οραματισμού για το μέλλον, της λήψης αποφάσεων, της επίλυσης συγκρούσεων, της οικοδόμησης κοινής κουλτούρας, της διαβούλευσης ιθυνόντων, του σχεδιασμού κοινοτήτων, της συνεργασίας και βαθιάς μάθησης. Δεν είναι ακατάλληλη μόνο όταν η έκβαση της συνάντησης είναι προκαθορισμένη ή εάν οι χορηγοί δεν είναι προετοιμασμένοι να αλλάξουν ως αποτέλεσμα της συνάντησης. Το Open Space λειτουργεί σύμφωνα με τέσσερις αρχές και ένα νόμο δημιουργώντας ένα δυναμικό γεγονός που παρακινείται από το πάθος και δεσμεύεται από την υπευθυνότητα των συμμετεχόντων.
Αρχές Open Space • • • •
Οποιοσδήποτε έρχεται είναι ο κατάλληλος άνθρωπος Οποτεδήποτε ξεκινάει είναι η σωστή στιγμή Οτιδήποτε συμβαίνει είναι το μόνο πράγμα που θα μπορούσε να συμβεί Όταν ολοκληρώνεται, είναι η στιγμή που έπρεπε να ολοκληρωθεί
Ο νόμος της Κινητικότητας (the law of two feet) Εάν βρεθείς σε μία κατάσταση στην οποία δεν συμβάλλεις ή δεν μαθαίνεις, μετακινήσου κάπου αλλού όπου μπορείς να συμβάλλεις και να μάθεις. Ο Μάρκος ζήτησε από τα άτομα με τα προτεινόμενα προς συζήτηση θέματα να έρθουν στον κύκλο και να γράψουν τα ζητήματα προς συζήτηση σε μια κόλλα χαρτί για να τα ανακοινώσουν στην υπόλοιπη ομάδα, όπως και έγινε. Η ομάδα χωρίστηκε σε μικρότερες υποομάδες. Έγινε διάλογος και συζήτηση μεταξύ τους καθόλη τη διάρκεια της μίνι-συνάντησης για την ανάλυση των επιλεγμένων θεμάτων από τους ενδιαφερόμενους. Στο τέλος οι εκπρόσωποι της κάθε ομάδας μοιράστηκαν τα συμπεράσματα τις επιπλέον σκέψεις και τα επόμενά τους βήματα στην ευρύτερη ομάδα στον κύκλο.
Τα θέματα του Open Space, τα οποία συζητήθηκαν ήταν τα εξής: 1) Street Fart 2) «Όταν η αδικία γίνεται νόμος του κράτους η μόνη διέξοδος είναι η αντίστασις» 3) Ανακύκλωση 4) Γιατί δυσκολεύονται σε συνεργασία Μ.Κ.Ο. με κοινό σκοπό 5) Αντιμετώπιση του ψυχικού πόνου (κατάθλιψη, σχιζοφρένεια): χάπια ή εναλλακτική θεραπείες;
Κλείσιμο – Αποχεραιτισμός (“Check – out”) Για να κλείσουμε το εργαστήριο, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να αναλογιστούν τις δύο αυτές μέρες και όσα έμαθαν και βίωσαν και να απαντήσουν τι κρατάνε από τις δύο αυτές μέρες, τι χρειάζονται τώρα και τι θα κάνουν αύριο. Ο καθένας πήρε τρία χαρτάκια post it και πέντε λεπτά σκέψης και σημείωσε τις απαντήσεις του και στο τέλος ένας ένας οι συμμετέχοντες σηκώθηκαν και έδωσαν τα χαρτάκια τους στη Στέλλα, η οποία τα ομαδοποίησε σε τρία αντίστοιχα flipchart. Έτσι η ομάδα κράτησε: 1. Επαφές - Γνωριμίες - Νέους φίλους – συναγωνιστές - Ενδιαφέροντες ανθρώπους 2. Ιδέες - Νέες ιδέες – καινούρια ερεθίσματα 3. Γνώσεις - Νέα γνώση – Τεχνογνωσία 4. Μεθόδους - Νέοι τρόποι συνεργασίας και συζήτησης - Εργαλεία - Νέα εργαλεία και μεθοδολογίες - Εργαλεία για διάλογο - Νέους τρόπους επικοινωνίας - Καινούρια εργαλεία που διευκολύνουν τη συνεργασία - Open space - 2o D - την τεχνική του open space, world cafe κλπ 5. Εμπειρίες εκπαιδευτών από εφαρμογή σε άλλα περιβάλλοντα 6. Θετικές σκέψεις ως προς το ότι μια θετική κοινωνική αλλαγή είναι εφικτή και είναι ήδη εδώ - θετική σκέψη - την όρεξη των ανθρώπων - πανανθρώπινη ανάγκη για επικοινωνία – συμμετοχή 7. Τη σημασία και την ποιότητα της συλλογικής νοημοσύνης - τη δύναμη της συλλογικής ευφυίας - τις πολλαπλές δυνατότητες - the sky is the limit 8. Τη σημασία του καλού διευκολυντή - τη σπουδαιότητα συγκρότησης ομάδας για συλλογικό έργο - υπομονή, ενεργητική ακρόαση 9. Όσα άκουσα και σκέφτηκα συνάμα - προβληματισμό 10. Εμπειρίες από εφαρμογή εργαλείων - συμμετοχή - καλό κλίμα μεταξύ συμμετεχόντων 11. ... γερά *υπογραμμισμένες με bold είναι όσες απαντήσεις εκφράστηκαν από περισσότερους
Χρειάζεται: 1. Βιβλιογραφική αναζήτηση και διάβασμα - Μελέτη για καλύτερη γνώση εργαλείων Περισσότερη γνώση των μεθόδων σε μεγαλύτερο βάθος - Ενημέρωση - Αναζήτηση προσωπική/συλλογική - Υλικό, πηγές – Εργαλεία - Πηγές, αναφορές βιβλιογραφικές 2. Συνέχεια - παρέα για practice - να δω την εφαρμογή τους στην πράξη σε «πραγματικό» περιβάλλον - να εξασκηθώ ως διευκολυντής ή ως οργανωτής συμμετοχικών διαδικασιών - να ακούσω και να μοιραστώ περισσότερο 3. Χρόνο για να τα χωνέψω και να τα τοποθετήσω στη δική μου πραγματικότητα - Χρόνο για μελέτη 4. Ίσως κάποια συμβουλευτική υποστήριξη όταν το χρειαστώ 5. Ανοιχτό μυαλό - Αναγνώριση λαθών 6. Ύπνο *υπογραμμισμένες με bold είναι όσες απαντήσεις εκφράστηκαν από περισσότερους
Θα... 1. Θα αρχίσω καινούριες, ειλικρινείς και ουσιαστικές συνεργασίες - Θα συναντήσω υποψήφιους συνεργάτες - Θα επικοινωνήσω με συνεργάτες – Θα πάρω τηλέφωνο μια φίλη για να δούμε πως μπορούμε να συνεργαστούμε 2. Θα το εφαρμόσω με κύκλους ανθρώπων που συνεργάζομαι - Θα εφαρμόσω, θα σχεδιάσω, Θα προσπαθήσω να εφαρμόσω κάποια άμεσα στο περιβάλλον της ομάδας μου, της μεγαλύτερης ομάδας των συνεργατών μου - Θα προσπαθήσω να χρησιμοποιήσω τα εργαλεία στη δουλειά μου - Δράση - Θα σχεδιάσω και θα εφαρμόσω - Θα επανέλθω με δράσεις – εξάσκηση 3. Θα μείνω σε επαφή με νέες επαφές - Θα διατηρήσω επαφές 4. Θα ενημερωθώ περαιτέρω - Θα διαβάσω σχετικά - Θα συνεχίσω προσωπική ενημέρωση, θα μελετήσω, Θα διαβάσω, 5. Συμμετοχή σε αντίστοιχες ομάδες - θα συμμετάσχω σε αντίστοιχες εκδηλώσεις - Θα προσπαθήσω να βοηθήσω στη δικτύωση ανθρώπων με παρόμοια ενδιαφέροντα 6. Γνωστοποίηση εμπειριών σε φίλους - Θα επικοινωνήσω σχετικά – Αποτύπωση και οργάνωση παραδειγμάτων, εμπειριών, ανοιχτά αρχεία 7. Βελτιώνω τον εαυτό μου για να βοηθήσω και την ομάδα μου – υπομονή – ενεργητική ακρόαση 8. Θα προσπαθήσω να βοηθήσω την τοπική κοινωνία - Πρόταση εφαρμογής ενός εργαλείου (world cafe) στο Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου μου 9. Θα κοπιάσω για τις ιδέες μου - Θα κάνω ανεύρεση κοινού στοιχείου σε διαφορετικές μορφές δραστηριοποίησης - Επιβράβευση - Θα κάνω διερεύνηση αυτών των δυνατοτήτων 10. Κάνει θραύση *υπογραμμισμένες με bold είναι όσες απαντήσεις εκφράστηκαν από περισσότερους
Για να αποχαιρετιστούμε κλείσαμε σε κύκλο με μία λέξη (“check-out”) • Κάποιες λέξεις που ακούστηκαν... • Καλή αντάμωση • Χαρά που ανοιγόμαστε εύκολα • Ευγνωμοσύνη • Εις το επανιδείν • Σαν να κέρδισα χρόνο + έχω αμφιβολίες • Εντυπωσιασμένη από τη δημιουργικότητα • Έκανα καλή επιλογή που ήρθα • Χαρά • Ενδιαφέρον • Εργαλεία • Γνώση • Νέα γνώση
Εις το επανιδείν λοιπόν! Σας ευχαριστούμε!
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ *Από τους 33 συνολικά συμμετέχοντες, απάντησαν οι 27
Ποιοί ήταν οι προσωπικοί σας στόχοι για τη συμμετοχή σας στο εγχείρημα; Γνωριμία με τα εργαλεια συμμετοχικού σχεδιασμού
11%
19% Δικτύωση
70% Απόκτηση θεωρητικού υποβαθρού σχετικά με τον συμμετοχικό σχεδιασμό
Επετεύχθησαν οι στόχοι σας;
[ΠΟΣΟΣΤΟ]
NAI OXI
[ΠΟΣΟΣΤΟ]
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίσατε κατά την συμμετοχή σας; Εφαρμογή στην πράξη των εργαλείων
Συνεργασία με άλλους στο πλαίσιο των ασκήσεων
15% 30%
Αξιοποίηση προηγούμενης εμπειρίας
Αυτοκριτική
11%
44%
Ποιo είναι το κέρδος που αποκομίσατε από τη συμμετοχή σας; Γνώση μέσα από την πράξη
Γνωριμία και δικτύωση με συμπολίτες / ομάδες
11%
52%
37%
Αναθεωρηση απόψεων
Πώς βιώσατε τη μέθοδο συζήτησης 4% Θετικά
Αρνητικά 96%
Θεωρείτε ότι η συμμετοχή στις ομάδες συζήτησης απαιτούσε κάποιες ειδικές δεξιότητες και γνώσεις; 15% Ναι Όχι
85%
Είχατε κάποια προηγούμενη γνώση / εμπειρία σχετικά με τις σύγχρονες μεθόδους συνεργασίας ομάδων και οργανισμών & εργαλεία συμμετοχικού σχεδιασμού; Ναι
41% 59%
Όχι
Πώς θα αξιολογούσατε τον τόπο διεξαγωγής του εργαστηρίου; 4%
Θετικά
48%
Πολύ θετικά 48% Αρνητικα
Πώς αξιολογείτε το κλίμα διεξαγωγής του εργαστηρίου; 30%
Θετικά
Πολύ θετικά
70%
Πως αξιολογείτε την διοργάνωση του εργαστηρίου; 4%
Θετικά Πολύ θετικά Αρνητικά
22%
74%
Πως αξιολογείτε τους εκπαιδευτές του εργαστηρίου 11% Θετικά 48% Πολύ θετικά
41%
Αρνητικά
Θεωρείτε ότι είχατε όλη την υποστήριξη που χρειαζόσασταν (επεξήγηση της διαδικασίας και της μεθοδολογίας και υποστήριξη κατά την διαδικασία) από τους εκπαιδευτές; 19%
Ναι Όχι
81%
Συνολικά πώς θα αξιολογούσατε το εργαστήριο; 11%
Θετικά Πολύ θετικά
30% 59%
Αρνητικά
Από πού ενημερωθήκατε για το εργαστήριο; Φορέα που εργάζομαι
Facebook 26%
30%
Φιλικό περιβάλλον Διαδίκτυο
7%
37%