juni 2015
Reportage
Jong en op zoek naar werk Plan helpt jongeren bij het vinden van een baan Voormalig sponsorkind in...
Sponsor hielp Carlos dromen van een beter leven Cycle4Girls
Cindy deed mee
2
Inhoud
Inhoud
colofon Girls first magazine is een uitgave van Plan Nederland Juni 2015
6
Meningen en standpunten in dit tijdschrift naar voren gebracht, hoeven niet overeen te stemmen met de visie van Plan.
12
Coördinatie Nicole Baltussen Redactie en eindredactie Tijs de Boer, Janine Guijt, Saskia Reitsma, Ulrike Schmidt (Meander Media) Vormgeving Ruth Catsburg, Jet van Fastenhout, Floor Winter
18
3
22
Jong en op zoek naar werk
6
In actie voor Plan
Cindy deed mee aan Cycle4Girls
8 NL nieuws 11 Haar naam is Man
Column van Daphne Bunskoek
12 Voormalig sponsorkind in…
“Miss Louise Miller hielp me dromen van een beter leven”
16 Tenten, voedselpakketten en medische zorg in Dolakha 18 Wereldnieuws 21 PlanPost
Post, mail, tweets en posts, van u!
22 Ebola – veel meer dan een medische ramp
Plan-rapport over de verstrekkende gevolgen van de epidemie
Aan dit nummer werkten mee Jet Bastiani, Daphne Bunskoek, Floor Catshoek, Matt Crook, Cindy van Dijk, Ben van der Harst, John Trew, Yvette Wolterink Drukwerkbegeleiding Michael Zandwijken Grafische productie Huig Haverlag Girls First Magazine is CO2-neutraal geproduceerd, met 100% plantaardige inkten op FSC-gecertificeerd, 100% chloorvrij papier, gemaakt van duurzaam hout van duurzame plantages. Drukkosten per nummer bedragen € 0,20. Plan Nederland Postbus 75454 1070 AL Amsterdam 020 549 55 20 (sponsors) 020 549 53 04 (bedrijven) info@plannederland.nl bedrijven@plannederland.nl
24 Sponsor op reis
Ben van der Harst ontmoet Hondurees prinsesje Kiara
26 Standplaats: Maputo, Mozambique 27 Wereldrecept 28 Plan-puzzel
www.plannederland.nl @plannederland http://www.facebook.com/plannederland www.linkedin.com/company/plan-nederland BIC (SWIFT) RABONL2U Bank NL11RABO 039.35.86.766
3
Jong en op zoek naar werk In ontwikkelingslanden leven 1,3 miljard jongeren in de leeftijd van 15 tot 24 jaar. Hun aantal is groter dan ooit en tussen nu en tien jaar willen al deze jongeren werk. “Nooit eerder in de geschiedenis waren er zoveel jongeren op zoek naar een baan”, vertelt John Trew, specialist op het gebied van jongerenwerkge-
legenheid bij Plan Azië. “Maar naar verwachting komen er de komende tien jaar niet meer dan 300 miljoen banen beschikbaar. Wie een beetje kan rekenen, ziet het probleem. Bij Plan proberen we daar iets aan te doen met opleidings- en werkgelegenheidsprogramma’s voor jongeren in Azië en Latijns-Amerika.”
4
Reportage
Meetee (23) uit Thailand weet uit ervaring hoe moeilijk het is om werk te vinden. “Ik ben nooit naar school geweest”, vertelt ze. “Mijn oudere broer wel, maar er was voor mij simpelweg niet genoeg geld om ook naar school te gaan. Mijn broer is nu uit huis en mijn ouders verwachten dat ik geld ga verdienen voor het gezin.” Meetee moest dus op zoek naar een baan, maar dat viel niet mee als meisje van een minderheid zonder opleiding uit een klein dorp.
Werkvloer gedomineerd door mannen Bijna overal in de wereld hebben jongeren tegenwoordig moeite met het vinden van een baan. Maar voor jonge mensen in ontwikkelingslanden is dit probleem het meest dringend. Niet zelden hebben ze al de financiële verantwoordelijkheid voor een gezin en er zijn geen sociale vangnetten in tijden van nood. Jongeren uit arme families zonder opleiding hebben vaak geen andere keus dan de criminaliteit of de prostitutie om in hun levensonderhoud te voorzien.
De zoektocht naar fatsoenlijk werk is voor meisjes meestal nog moeilijker dan voor jongens, vertelt John Trew. “In Zuid-Azië bijvoorbeeld, wordt de werkvloer gedomineerd door mannen. De verhouding tussen werkende vrouwen en mannen is hier 1 op 34. Meisjes worden vaak niet aangenomen op grond van sociale en culturele opvattingen over wat het betekent om vrouw te zijn.” Ook Meetee liep tegen die muur aan. Jonge vrouwen als zij zijn daardoor vaak overgeleverd aan werk waarin ze worden uitgebuit. In het beste geval betekent dat werken in een karaokebar, maar veel meisjes komen terecht in de seksindustrie. Meetee stond dus voor een bijna onmogelijke uitdaging; bij de zoektocht naar een baan viel ze op bijna alle fronten tussen wal en schip. Maar dat veranderde toen haar dorpshoofd haar vertelde dat Plan jonge, kansarme Thaise vrouwen de kans biedt mee te doen aan een beroepstraining in de horecabranche met baangarantie. Meetee schreef zich in en leert nu samen met 29 andere meiden alles over werken in een restaurant of hotel. Ze krijgt bovendien lees-, schrijf- en rekenles en leert kritisch nadenken en hoe zich staande te houden in een werksituatie.
Bruggen bouwen Meetee doet mee aan een van de programma’s in het kader van Youth Economic Empowerment (YEE) die Plan uitvoert in samenwerking met het bedrijfsleven. Met het YEE-programma, dat in 2012 van start ging, wil Plan 7.100 jongeren in Thailand en Indonesië aan werk helpen. John Trew: “We willen vooral die jongeren bereiken die het meest kwetsbaar zijn en de meeste obstakels tegenkomen op weg naar een baan. Maar we steunen ook jongeren die wel een opleiding hebben, maar toch aan de onderkant van de samenleving dreigen te belanden, omdat hun opleiding niet aansluit bij de vraag op de arbeidsmarkt. Dat gebeurt op grote schaal.” Het YEE-programma dicht het gat tussen de behoefte op de arbeidsmarkt en de kennis en vaardigheden van jonge-
Reportage
5
Plan en werkgelegenheid voor jongeren • Plan voert werkgelegenheidsprojecten voor jongeren uit in onder meer India, Indonesië, Thailand, Vietnam en Brazilië, in samenwerking met onder meer Accenture, een wereldwijde organisatie voor consultancy, technology en outsourcing. • De jongeren krijgen een opleiding van drie maanden in bijvoorbeeld de horeca, marketing, sales, customer relations of naaien. De deelnemers krijgen ook les in schrijf- en rekenvaardigheid, IT en mensenrechten en trainen hun vermogen om kritisch en creatief te denken. Ook leren de jongeren de noodzakelijke vaardigheden om zich te handhaven in een werksituatie. • De jongeren lopen stage bij lokale bedrijven en kunnen na hun stage vaak doorstromen naar vast werk. Het lokale bedrijfsleven is direct betrokken bij het programma, ook om ervoor te zorgen dat de opleidingen aansluiten bij de behoefte van de lokale markt.
ren. “Bruggen bouwen, dat is eigenlijk wat we voornamelijk doen. Vaardigheden en praktijkkennis zijn daarbij heel belangrijk, daarom zijn stages een essentieel onderdeel van het programma.”
Sneeuwbaleffect Na vier maanden zwoegen in de schoolbanken loopt Meetee inmiddels stage als receptioniste in een hotel. De kans dat ze daarna een vaste aanstelling krijgt is groot, want na het doorlopen van het YEE-programma vindt gemiddeld tachtig procent van de jongeren een baan. De overige twintig procent stopt voortijdig met het programma, legt Trew uit. Vaak door persoonlijke omstandigheden. “Er is bijvoorbeeld een sterfgeval in hun familie of ze verhuizen.
Maar het gebeurt ook dat jongeren tijdens het programma werk vinden en er daarom mee stoppen.” Meetee verdient met haar werk als receptioniste nu 250 dollar per maand. Daarmee kan ze haar familie ondersteunen en het schoolgeld voor haar zusjes betalen. Een mooi voorbeeld van het sneeuwbaleffect dat het YEE-programma kan hebben. John Trew: “Wanneer we jeugdwerkloosheid echt kunnen tackelen, zullen ook andere problemen worden opgelost. Meer werk zorgt voor betere levensomstandigheden. De belangrijkste bron van een land is het potentieel van jongeren: zij zijn de toekomst. Daarom is het zo belangrijk en waardevol om in jongeren te investeren.”
6
In actie voor Plan
In Actie voor Plan
Cycle4Girls: “Een onvergetelijke out-of-the-box onderneming”
‘Waar ben ik mee bezig? Waarom doe ik dit in vredesnaam? Ik trek dit niet! Ik kan niet meer!’ Die gedachten schoten door het hoofd van Cindy van Dijk, toen ze uitgeput na een lange dag fietsen met 24 andere vrouwen een Vietnamese helling van meer dan 10 procent op fietste. Eenmaal boven vergat ze haar vermoeidheid meteen: “We keken uit over een prachtige vallei, het mooiste wat ik ooit had gezien: zo vredig en ongerept. Ik fietste naar beneden met mijn armen gespreid. Het was een van de hoogtepunten van de fietstocht door Vietnam.”
In actie voor Plan
Cindy is een van de vijftig vrouwen die meededen aan Cycle4Girls, de sponsorfietstocht van Plan Nederland ten behoeve van meisjes in Vietnam. Verdeeld over twee groepen fietsten de vrouwen in februari en maart langs de eindeloze rijstvelden en kuststroken van Vietnam en bezochten onderweg projecten van Plan en sponsorkinderen van de deelneemsters. Voorafgaand aan de fietstocht van ruim 300 kilometer wierven de vrouwen elk minimaal 3.000 euro. Ze deden dat op de meest uiteenlopende manieren. Cindy deed vooral een beroep op haar uitgebreide netwerk: bedrijven, maar ook haar dierbare familie en vrienden hebben mooie donaties gedaan. In totaal brachten de Cycle4Girls-vrouwen meer dan 200.000 euro bij elkaar. Met dit geld zorgt Plan ervoor dat kinderen in Vietnam toegang hebben tot onderwijs, gezonde voeding en veilig drinkwater en een veilige leefomgeving waarin meisjes kunnen opgroeien tot sterke vrouwen.
Echt een verschil maken Cindy raakt nu nog steeds ontroerd als ze vertelt over de ontmoeting met haar zesjarige sponsorkind Truong Thi My Tra en haar moeder: “Dat was een van de meest bijzondere ervaringen van de reis. Je beseft op zo’n moment dat je echt een verschil kunt maken. Daarom deed ik ook mee. Ik ben opgegroeid in ’n gezin met een gehandicapte broer en zus en heb altijd al slecht tegen onrecht en ongelijkheid gekund. Ik wilde graag iets doen." “Cycle4Girls leek me dan ook een mooie out-of-the-box onderneming”, lacht Cindy. “En dan te bedenken dat ik daarvoor nooit langer dan twintig minuten op de fiets had
7
Bent u enthousiast geworden door het verhaal van Cindy? Stap dan ook op de fiets voor meisjes! In het voorjaar van 2016 komen er nieuwe edities van Cycle4Girls. Meer informatie vindt u op www.plannederland.nl/cycle4girls
gezeten. Vroeger sportte ik wel veel, maar twee jaar geleden viel ik 3,5 meter van een ladder en had ik een ernstige driedubbele enkelfractuur. Ik heb heel lang moeten revalideren. Cycle4Girls was voor mij daarom ook een persoonlijke mijlpaal. Ik kijk er met veel blijdschap op terug, want het was een fantastisch avontuur om door het prachtige Vietnamese landschap te fietsen. Volwassenen en kinderen kwamen uit hun huizen gerend om naar ons te zwaaien en wij riepen dan al zwaaiend in koor ‘Xin chao’!”
Springrolls Terug in Nederland is Cindy een onvergetelijke ervaring, ontroerende herinneringen en een vriendinnengroep rijker. “Met een drietal deelnemers heb ik nog dagelijks contact. Laatst hebben we nog Vietnamese springrolls gemaakt. Heerlijk om samen met hen terug te blikken op dit mooie avontuur!” Cindy zou zo weer meedoen. “Toen ik mijn zus vertelde dat ik me had opgegeven voor Cycle4Girls zei ze: ‘Ga je nu weer iets voor een ander doen? Wanneer denk je eens aan jezelf?’ Toen ik terug was, snapte ze het. Ze zei dat ik weer sprankel en er als herboren uitzie. En zo voel ik me ook!”
Plan Nederland dankt alle sponsors die zo gul hebben bijgedragen aan het succes van Cycle4Girls! Het zijn er teveel om allemaal bij naam te noemen. Sponsors van de Cycle4Girls van Cindy waren onder andere: Edwin de Klerk van Select Spray, SIS Finance, Vepo Cheese, Jacco Kaandorp en Marlou Verkleij.
8
NL nieuws
'Actie Nederland helpt Nepal' Als lid van de Samenwerkende Hulporganisaties heeft Plan Nederland volop actie gevoerd voor de slachtoffers van de aardbevingen in Nepal. De Giro555-actie bracht in de actieweek begin mei bijna 19 miljoen euro op en de teller loopt hopelijk nog veel verder op. Want er is veel geld nodig om Nepal er weer bovenop te helpen. De aardbevingen eisten ruim 8.000 levens, minstens 10.000 mensen raakten gewond en de materiële schade is enorm. Hulpteams van Plan zijn in het rampgebied en doen er alles aan om de getroffen kinderen en hun familie te helpen. In en rond Kathmandu en in de afgelegen bergdistricten Kavrepalanchok, Sundupalchowk en Dolakha brengt Plan noodhulpgoederen, zoals tenten, tentdoek, dekens, drinkwater, waterzuiveringstabletten, huishoudkits en hygiënekits. Ook bouwt Plan 100 tijdelijke scholen en in Kathmandu heeft Plan de eerste kindvriendelijke ruimtes ingericht. Daar kunnen kinderen in een veilige omgeving spelen en leren en krijgen ze psychosociale hulp.
Don’t Look Away: campagne tegen sekstoerisme krijgt vervolg
! !
In maart heeft minister Van der Steur van Veiligheid en Justitie op Schiphol de aftrap gegeven van de vervolgcampagne tegen sekstoerisme ‘Don’t Look Away’. Deze campagne van Plan Nederland, de ANVR, ECPAT, Free a Girl, de Koninklijke Marechaussee, het ministerie van Veiligheid en Justitie, Terre des Hommes en TUI Benelux vraagt aandacht voor seksuele uitbuiting van minderjarigen op vakantiebestemmingen. Met de campagne willen de initiatiefnemers het aantal en de kwaliteit van meldingen van kindersekstoerisme vergroten, zodat deze voldoende aanknopingspunten bevatten voor opsporingsonderzoek en strafvervolging.
MELD! MELD!
In Nederland wordt het publiek opgeroepen om bij het vermoeden van seksuele uitbuiting van minderjarigen op een vakantiebestemming zo gedetailleerd mogelijk melding te doen op www.meldkindersekstoerisme.nl. Ook worden reizigers aangemoedigd hun reisleiding of reisorganisatie op de hoogte te stellen en aan te dringen op verdere maatregelen. Alle meldingen zijn strikt vertrouwelijk. Bij kindersekstoerisme gaat het niet alleen om seks met minderjarigen, kinderporno en webcamseks. Ook kinderhandel, erotische massage en paal- en naaktdansen zijn vormen van seksuele uitbuiting.
NL Nieuws
9
Ieder jaar €3,15 miljoen van de Postcode Loterij Tijdens het Goed Geld Gala van de Postcode Loterij in januari werd Monique van ’t Hek, directeur van Plan Nederland, verrast met een cheque met een vraagteken. Deze bijzondere cheque staat symbool voor een structurele verhoging van de jaarlijkse bijdrage van de Postcode Loterij aan het werk van Plan voor meisjes in ontwikkelingslanden, van €2,7 miljoen naar €3,15 miljoen.
Strategische partner van
Buitenlandse Zaken De Girls’ Advocacy Alliance, een alliantie van Defence for Children-ECPAT Nederland, Terre des Hommes Nederland en Plan Nederland is recent uitgekozen als een van de strategische partners van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Dit betekent dat de alliantie van 2016 tot en met 2020 jaarlijks ongeveer € 8 miljoen overheidssubsidie krijgt. Het ministerie heeft uit vijfenzestig aanvragen vijfentwintig strategische partners gekozen, waaronder de Girls’ Advocacy Alliance. De alliantie gaat in ontwikkelingslanden lokale organisaties ondersteunen in de lobby voor het uitbannen van geweld tegen meisjes en jonge vrouwen en een grotere kans op veilig werk en goede arbeidsvoorwaarden voor deze groep. Geweld en economische uitsluiting blijken namelijk nauw met elkaar verbonden te zijn. De drie partners zien dat de wetgeving om geweld tegen meisjes en vrouwen aan te pakken in veel landen is aangescherpt in de afgelopen jaren, maar dat de naleving ervan door onder meer de overheid vaak nog te wensen over laat. Juist daarom vindt de alliantie het belangrijk de lobby en inspanningen van lokale maatschappelijke organisaties te ondersteunen, in het bijzonder die van meisjes en jonge vrouwen zelf.
“We zijn ongelooflijk blij met deze steun”, zei Monique van ’t Hek enthousiast. “Dankzij de Postcode Loterij hebben we al heel veel kinderen en jongeren in ontwikkelingslanden zicht gegeven op een betere toekomst en kunnen we nog meer doen om meisjes gelijke kansen en rechten te geven. Wij danken alle deelnemers van de Postcode Loterij voor hun bijdrage.” Plan Nederland krijgt sinds 1998 steun van de Postcode Loterij. Een van de projecten die de Loterij mede mogelijk maakt, is ‘Een bloedserieuze zaak – Menstrual Hygiene Management in Uganda’. In het kader van dit project stelt Plan duurzaam, betaalbaar en lokaal geproduceerd maandverband ter beschikking aan meisjes en jonge vrouwen. Daardoor kunnen ze naar school, ook als ze ongesteld zijn.
10
NL nieuws
Rennen op grote hoogte In november vindt de Great Ethiopian Run plaats in Addis Abeba. Loop deze uitdagende sponsorrun voor Plan mee en ren 10 km op 3.500 meter hoogte. Meer weten? Kijk op plannederland.nl/challenges
Schaatsen voor Water 2014: ruim â‚Ź 310.000 voor Zambia
Plan Nederland en de KNSB blikken terug op de leukste schaatsactie van 2014! Aangemoedigd door Plan-ambassadeur Annamarie Thomas deden particuliere schaatsers en meer dan 11.500 enthousiaste scholieren van 184 scholen in de actieweek in november hun schaatsen aan om zoveel mogelijk gesponsorde rondjes te schaatsen voor een groot water- en sanitatieproject van Plan in Chembe, Zambia.
Zelfs een Nederlandse school uit Qatar schaatste mee voor de actie, na een gastles van Plan over drinkwaterproblematiek via Skype. In totaal hebben de schaatsende scholieren ruim â‚Ź 310.000 bij elkaar gebracht. Daarmee gaat Plan zorgen voor veilig drinkwater en goede sanitaire voorzieningen voor meisjes en jongens op scholen in Zambia.
In actie voor Plan
11
Haar naam is Man Met licht verzuurde bovenbenen en een milde vorm van zadelpijn hobbel ik tevreden in een bus door het landschap van Midden-Vietnam. Ik denk terug aan de bijzondere dagen die nu achter ons liggen. Vier dagen lang fietsten, of beter gezegd raceten, wij – 25 super gemotiveerde en zeer fitte dames – over groene heuvels, langs de zee en over de snelweg, toegezwaaid door enthousiaste Vietnamezen. Het water kwam soms met bakken uit de hemel, maar dat leek ons alleen maar extra te motiveren.
veel, lijkt blij met de meegebrachte cadeautjes en ze vertelt over haar dromen om arts te worden.
Een van de hoogtepunten van de reis was een bezoek aan het Ruc-volk dat leeft in de bergen in Minh Hoa, vlakbij de grens van Laos. Een volk dat pas 55 jaar geleden is ‘ontdekt’ en tot die tijd in grotten woonde en leefde van jagen en verzamelen. Ik ontmoet er Man, een grappige naam voor het meisje dat ik samen met mijn achterban sponsor in het kader van Plan’s sponsorfietstocht Cycle4Girls. Man is 14 jaar en is samen met haar moeder van een nóg afgelegener gebied hiernaartoe gekomen voor onze ontmoeting. Ze lacht
Ik kijk terug op een enorm geslaagde Cycle4Girls. Deze hele onderneming is een prachtig voorbeeld van een team effort: samen bereiken we ongelooflijk veel. Ik ben trots op de dames, op onze sportieve prestaties en dankbaar voor al die lieve mensen die ons met giften hebben geholpen. Ik ben klaar voor een Dance4Girls of een Climb4Girls. Het liefst wel iets zonder die onflatteuze fietsbroek…
De Vietnamese meisjes zijn op hun paasbest gekleed, terwijl wij fietsdames in totaal besmeurde kleding met modder op onze gezichten en in onflatteuze fietsbroeken meedansen tijdens de spelletjes. Dat mag de pret niet drukken; ook de andere Cycle4Girls-dames hebben bijzondere ontmoetingen met hun sponsormeiden en er wordt hier en daar zelfs een traantje weggepinkt.
Daphne Bunskoek
12
Voormalig sponsorkind in...
Voormalig sponsorkind in...
13
“Miss Louise Miller hielp me dromen van een beter leven” Carlos Alfonso Aparicio Gomez was vijf toen hij met zijn ouders en vijf broers halsoverkop moest vluchten voor het geweld van de Colombiaanse burgeroorlog. Zonder een cent op zak trokken ze naar de hoofdstad Bogota, waar Carlos' vader een geïmproviseerd huis timmerde van bordkarton en wat hout. Het leven was zwaar voor de kleine Carlos en zijn familie, maar gelukkig was daar ook zijn sponsor uit Canada.
Anno 2015 is Carlos lid van de Raad van Bestuur van Plan Colombia en directeur institutionele betrekkingen aan de Universidad Central van Bogota. Voor zijn werk bezocht hij veertien landen en regelde 200 miljoen dollar
aan steun van de Wereldbank om ervoor te zorgen dat 100.000 studenten naar de universiteit kunnen. Het is ongetwijfeld zijn eigen geschiedenis die hem nu motiveert om zoveel mogelijk jongeren in zijn vaderland de kans te geven een universitaire opleiding te volgen. Van kansarm sponsorkind naar succesvolle academicus – het lijkt te mooi om waar te zijn, maar Carlos heeft bewezen dat het kan. Van zijn vijfde tot zijn achttiende jaar was hij sponsorkind van Louise Miller, een gepensioneerde wiskundelerares uit Sooke, Vancouver Island in Canada. "Als klein jongetje was mijn leven zwaar”, vertelt Carlos. “Maar Miss Louise Miller vertelde mij in haar brieven over een andere wereld en hielp me dromen van een beter leven, voor mijzelf, mijn familie en voor Colombia. Kinderen moeten dromen hebben en doelen."
14
Voormalig sponsorkind in...
Dromen en doelen. Carlos heeft ze altijd gehad. Zo won hij meer dan achttien medailles voor marathons die hij heeft gelopen. Volgens hem is dat vooral te danken aan de artsen van het gezondheidscentrum van Plan in die eerste jaren in Bogota. Het was er koud en Carlos kreeg chronische bronchitis. Toen zijn moeder hem voor het eerst meenam naar de gezondheidspost vreesde de dokter dat hij nooit meer een stevige wandeling zou kunnen maken. Maar Carlos gaf niet op en de artsen ook niet. Daardoor lukte ‘t hem zich aan een dagelijkse trainingsroutine te houden en in 2003 vertegenwoordigde hij Colombia met trots bij de New York City Marathon.
Sprookje compleet Met voorbeeldige cijfers rondde Carlos op zijn zestiende de middelbare school af. Zijn vader feliciteerde hem met de woorden: ‘Nu je je diploma hebt, hoef je nooit meer te studeren.’ Wat hij eigenlijk bedoelde, was dat Carlos nu kon gaan werken om de opleiding van zijn broers te helpen bekostigen. En Carlos’ droom dan om te gaan studeren? De steun van sponsor Louise Miller gaf Carlos ook nu de moed om door te zetten. Zij moedigde hem in haar brieven aan om niet op te geven en Magdalena Guzmàn van Plan hielp hem uitzoeken hoe hij een vervolgopleiding en werk kon combineren. En dat lukte. Carlos studeerde en werkte ernaast, deels als vertaler bij Plan. Zo financierde hij zijn studie en droeg bij aan de opleiding van zijn broers. Carlos werd accountant en deed daarna een MBA-opleiding aan de Universidad de Los Andes. En om het sprookje compleet te maken, trouwde hij met zijn jeugdliefde Nina (Evangelina); ooit ook sponsorkind. Hun zoon Christian studeert ICT en hun dochter Laura zit op de middelbare school.
Overal foto’s Voor zijn werk aan de Universidad Central van Bogota helpt Carlos universiteiten om beurzen te organiseren voor kinderen uit arme families, zodat zij toch kunnen studeren. Dat is hard nodig, vindt hij, want in het Colombiaanse onderwijssysteem gaat maar een derde van alle
Voormalig sponsorkind in...
jongeren na de middelbare school door met studeren. De helft daarvan breekt hun studie bovendien voortijdig af. Carlos is nooit vergeten hoe belangrijk onderwijs voor hem was en wijdt zijn carrière daarom aan het overbruggen van die kloof. Met Plan werkt hij bovendien aan een systeem voor beroepsonderwijs dat aansluit bij de behoeften van de markt en tegelijkertijd oog heeft voor begeleiding en motivatie van de individuele student. Carlos’ sponsor leeft niet meer om te delen in zijn succes. Maar Carlos heeft haar wel ontmoet. Toen hij 25 was, leende hij geld bij de bank en boekte zijn allereerste vliegticket, van Colombia naar British Columbia voor een bezoek aan Louise Miller om haar te bedanken. Carlos: “Ik voelde me meteen thuis bij haar. Overal in haar huis stonden foto’s van mij en mijn familie, op de piano een hele grote. Het was een bijzondere gebeurtenis in mijn leven om de vrouw te ontmoeten die me zo heeft gesteund en heeft aangemoedigd om mijn dromen waar te maken.”
Plan in Colombia 1.420.589 sponsorkinderen wereldwijd krijgen via Plan steun van 1,2 miljoen kindsponsors. 21.552 van hen steunen een of meerdere kinderen in Colombia, onder wie 1.732 Nederlandse sponsors. Plan werkt sinds 1962 in Colombia en zet zich onder meer in voor kinderrechten, onderwijs, inkomensverbetering, bescherming en gendergelijkheid. In februari is in Bogota de aftrap gegeven voor een driejarig project om 4.000 jongeren in Brazilië, Colombia en El Salvador met een (beroeps)opleiding en coaching in staat te stellen om een baan te vinden of een eigen bedrijf te beginnen. Carlos Aparicio is betrokken bij het project en was aanwezig bij de aftrap.
15
16
Wereldnieuws
Buitenlandblog
17
Tenten, voedselpakketten en medische zorg in Dolakha ‘Het is een angstige ervaring: midden in de nacht wakker worden in een veldbed dat trilt door een naschok. Het gebeurt in Nepal nog elke dag en ik kan er alleen maar naar gissen hoe vreselijk het 25 april moet zijn geweest, toen dit land werd getroffen door een ernstige aardbeving. De naschokken zijn voor de overlevenden een dagelijkse herinnering aan die verschrikkelijke dag. Wat zullen ze bang zijn elke keer. Overal bergen puin We zijn in het district Dolakha, waar Plan een tijdelijk noodhulpkantoor heeft geopend. De districtshoofdstad Charikot ligt ruim vijf uur rijden ten oosten van Kathmandu en overal waar ik kijk zie ik tenten en provisorische onderkomens van tentdoek. De smalle, steile weg hiernaartoe voerde ons door zo’n adembenemend prachtig landschap, dat ik even bijna vergat wat er in Nepal is gebeurd. Maar nog geen minuut later zag ik opnieuw de harde realiteit: scheuren in de weg, aardverschuivingen en overal bergen puin. Voor de aardbeving waren het huizen. Gehavend De schade in Charikot is enorm. En het zijn niet alleen huizen die zijn ingestort of beschadigd. Ook gezondheidscentra en ziekenhuizen zijn gehavend door de aardbeving. Gisteren hoorden we dat 28 gezondheidscentra in het district in puin liggen, 16 zijn flink beschadigd. Artsen en gezondheidswerkers zitten dus te springen om grote tenten als tijdelijk onderkomen. Gisteren was ik in een klein hospitaal, waar artsen de klok rond werken en ongelooflijk werk doen
om de stroom van gewonden met een minimum aan middelen medische zorg te geven. Hun instrumenten zijn oud en beschadigd, het gebouw zit vol scheuren en de patiënten zijn heel erg bang door al die naschokken. Maar waar kunnen ze anders naartoe met een botbreuk of een ernstig geïnfecteerde wond? Er zijn ook veel vrouwen die ieder moment kunnen bevallen of net een baby hebben gekregen. Waar moeten ze heen als ze ontslagen worden uit het ziekenhuis? De meeste patiënten die hier liggen, zijn alles kwijt. Ook hun huis. Zes lange maanden Plan blijft hier in elk geval de komende zes maanden, misschien langer, om van hieruit noodhulp te organiseren. We werken samen met de organisatie Irish Aid, het Nepalese leger en Amerikaanse mariniers om noodhulpgoederen als tenten en voedsel in de afgelegen dorpen van dit district te brengen. En we treffen voorbereidingen om de gezondheidszorg hier te ondersteunen, met name de zorg voor zwangere vrouwen, pasgeboren baby’tjes en jonge kinderen. Het worden zes lange maanden, maar ik weet zeker dat we veel kunnen doen. Ik zie overal om me heen mensen die elkaar helpen, die samen puin ruimen en herbouwen. Die saamhorigheid en gemeenschapsgeest zal de Nepalezen door deze moeilijke tijd helpen en wij steunen hen daarbij.’
Matt Crook Plan International
18
Wereldnieuws
Afrikaanse Assepoesters Voor Bella (16) uit Togo in WestAfrika was het de belofte van school die haar overhaalde om met haar oudere zus naar de Togolese hoofdstad Lomé te vertrekken. Bella was 10 en haar zus bezwoer haar dat het leven in de grote stad een sprookje was in vergelijking met de barre armoede thuis, waar hun alleenstaande moeder ploeterde om haar zes kinderen te voeden. Maar Bella’s leven in Lomé werd een hel. Haar zus liet haar al na een paar weken achter bij een ‘bazin’ en Bella werd aan het werk gezet, van vijf uur ’s ochtends tot middernacht. “Ik was degene die de was en de afwas deed, die de vloeren dweilde,
het eten kookte en de kinderen verzorgde”, vertelt Bella. “En als de bazin vond dat ik niet hard genoeg werkte, sloeg ze me. Of ik moest knielen en kreeg met de zweep. Ik was pas 11!” Ogas Ieder jaar worden duizenden Togolese meisjes met mooie beloftes van huis weggelokt en verhandeld als huisslaven. De meisjes zijn vaak niet ouder dan zeven en worden meegenomen naar Lomé of Nigeria door mensenhandelaren die in Togo ‘ogas’ worden genoemd. Vaak zijn het vrouwen en meestal vrouwelijke familieleden van de ontvoerde meisjes, zoals een tante of een
zus. De meisjes worden als slaven uitgebuit terwijl hun salaris door de ogas wordt opgestreken. Bella ontsnapte. Zij werd, net als veel andere verhandelde meisjes, bevrijd door Plan, die in de Togolese regio’s Sotouba en Sokodé een programma uitvoert om verhandelde meisjes terug te halen en weer naar school te laten gaan of een vak te leren. Bella doet nu een kappersopleiding vlakbij haar huis. Bella: “Als ik denk aan die tijd in Lomé word ik heel verdrietig. Maar ik leer nu een vak. Ik wil later een eigen salon openen, geld verdienen en op eigen benen staan.”
Wereldnieuws
19
Thaise ondernemers in de dop Op de Wat Kod School in het oosten van Thailand leren kinderen hoe ze met geld moeten omgaan. Plan en de Thaise Citibank hebben daarvoor een onderwijsprogramma ontwikkeld, met een eigen schoolspaarbank die door de leerlingen wordt gerund. Inmiddels hebben ruim 1.000 kinderen financiële vaardigheden opgedaan, zoals sparen, discipline met geld en budgetteren. Maar de kinderen leren spelenderwijs ook hoe ze een
bedrijfje kunnen opzetten. Ze kunnen daarvoor een bedrag lenen bij de schoolspaarbank. “Mijn vrienden en ik hebben een bedrijfje opgezet in sleutelhangers die we zelf maken”, vertelt Bow (11) enthousiast. “We dachten dat mensen sleutelhangers wel leuk zouden vinden en dat klopt. We hebben onze lening al terugbetaald en verdienen al een beetje. Maar ik ga niets kopen. Alles wat we verdienen, besteden we aan ons bedrijf.”
El Salvador: braille maakt onderwijs toegankelijk voor blinde kinderen Om ervoor te zorgen dat blinde en slechtziende Salvadoraanse kinderen op school niet buiten de boot vallen, werkt Plan in El Salvador samen met de nationale blindenvereniging bij het invoeren van LEPINA, een vorm van
braille, in het onderwijssysteem. Het gaat daarbij vooral om het beschikbaar maken van onderwijs- en voorlichtingsmateriaal, bijvoorbeeld over de rechten van kinderen. Maar Plan organiseerde ook bewustwordingstrainingen
voor leerkrachten, leerlingen en Plan-medewerkers met als doel de rechten van kinderen te benadrukken en discriminatie van blinde en slechtziende kinderen tegen te gaan.
20
Wereldnieuws
Missing Child Alert In de landendriehoek Bangladesh, India, Nepal is de handel in kinderen een groot en verschrikkelijk probleem. Alleen al in India verdwijnen jaarlijks tussen de 300.000 en 600.000 kinderen, die elders te werk worden gesteld in bordelen, sweatshops of fabrieken, of worden vermoord voor hun organen. Plan werkt daarom sinds 2012 aan een missing child alert, een grensoverschrijdend alarmerings- en responssysteem in de landendriehoek met als doel verhandelde kinderen op te sporen en op te vangen en daders te straffen.
Samuon kookt soep voor de hele familie Samuon (13) uit Cambodja deelt trots haar recept voor een heerlijke soep. Haar geheim: de verse groenten uit de moestuin van haar familie. Sinds het overlijden van haar moeder kookt Samuon twee keer per dag voor haar broertje en haar vader, die ernstig ziek is. Het is een hele verantwoordelijkheid die op haar schouders rust, maar Samuon draagt het met een glimlach. De moestuin is haar trots. “Ik teel hier zeven verschillende groenten en ik gebruik ze allemaal in de soep. Een klein stukje vis zorgt voor de smaak.” Samuon weet veel over eten door lessen op school over gezonde en afwisselende voeding. Ook tuinieren in de moestuin leert ze op school en alles wat ze leert, past ze thuis toe. Veel kinderen in Cambodja zijn ondervoed, vaak door te eenzijdige voeding. Plan legt daarom moestuinen aan bij scholen en steunt lessen over gezonde voeding en het telen van groenten. De leerlingen zorgen zelf voor het onderhoud van de moestuin op school; de zelfgekweekte groenten komen op hun eigen bordje terecht, tijdens de lunch.
In een grootschalig en complex project als het Missing Child Alert liggen snelle successen niet voor de hand, maar de fundamenten zijn gelegd. Een belangrijk resultaat tot nu toe is bijvoorbeeld de ontwikkeling van een blauwdruk voor software dat ervoor zorgt dat een vermist kind bij alle betrokkenen – politie, justitie, hulporganisaties – op dezelfde manier staat geregistreerd. Dit bevordert de samenwerking en verbetert de slagvaardigheid. Een andere stap in de goede richting betreft preventie door grote waakzaamheidscampagnes over de gevaren van kinderhandel en het in kaart brengen van de meest kwetsbare gezinnen. De politie in de betrokken landen krijgt bovendien trainingen om kinderhandel te herkennen en te voorkomen en aan de grens tussen India en Nepal zijn informatiekiosken ingericht waar mensen worden opgeroepen alert te zijn op groepen reizigers met een ongewone samenstelling, zoals meerdere kinderen met een man. Plan werkt nauw samen met SAIVAC, de pan-Aziatische overheidskoepel voor kinderbescherming. De scope van het project wordt daardoor naar een hoger plan getild.
n a l P
PlanPost
21
Elke dag ontvangen we bij Plan Nederland reacties op ons werk, onze acties en campagnes. En dat horen we altijd graag! Want complimenten zijn fijn en van kritiek kunnen we leren.
Post
Over de sponsorreis naar Sri Lanka...] Heb hier echt moeite mee. Geur van neokolonialisme. Besteed dat geld aan projecten en niet aan een reis voor jezelf. En hoe is het voor de kinderen daar....Plan doet veel goede dingen, maar dit soort zaken doet me aarzelen steun te blijven verlenen. Hilde
elf ez t s er e e ns je d n o rkind e r n so va ste Gi rief pon n! r. ! s e k b e leu ven land vang vad t r e t a r r e n a W ch ed ha s yo ge lanN anP reef l @P @P sch n ers ke a v d ie An lem l E
De campagnesong 'Step Out Of The Shadow' van @PlanNederland is tof, met prachtige clip: https://youtu.be/ tKDikSi58Mc Trots op Daan. Supernummer. Tim
Ik ben heel blij dat jullie dit initiatief hebben genomen. Vergt toch ook enige moed denk ik zo en spanning. Heel veel sterkte met zijn allen. Kindhuwelijken mogen gewoon niet voorkomen,dat is onnatuurlijk. De meisjes zijn nog niet eens volgroeid. Vecht door. Jacky
Wat een verrassing vandaag, toen ik het februarinummer van het Girls first magazine in de bus kreeg en mijn favoriete gerecht Amok hierin aantrof. Wij hebben dit vorig jaar in Cambodja vaak gegeten toen wij daar waren om ons sponsorkindje Rachna te bezoeken. Dat was een onvergetelijke gebeurtenis, waar we graag aan terugdenken. Marianne
Omdat het me een mooi initiatief leek, ging ik even naar de website. Toch best opmerkelijk dat ik daar het volgende tegen kom: "een leven zonder discriminatie", en een paar cm lager "girls first" (zie afbeelding). Waarschijnlijk omdat ik een man ben en omdat het om kinderen gaat, dacht ik.. hoezo meisjes eerst? Is hier verder nog een reden voor? Worden jongens nu eerder geholpen? Verder nog steeds mooi initiatief! Michael
22
Onderzoek
Onderzoek
23
Ebola – veel meer dan een medische ramp Ruim een jaar na de eerste verontrustende berichten over de ebola-epidemie in West-Afrika is de crisis verre van voorbij. De ziekte verspreidt zich weliswaar niet meer zo razendsnel als in het begin, maar nieuwe besmettingen komen nog steeds voor. Daarbij komen de ontwrichtende langetermijneffecten van de uitbraak, die nu steeds duidelijker zichtbaar worden. In het onderzoek 'Ebola, beyond the health emergency' zet Plan de feiten op een rijtje.
In GuinĂŠe, Liberia en Sierra Leone zijn het afgelopen jaar in totaal bijna 10.000 mensen aan ebola overleden. Naar schatting 16.600 kinderen zijn getroffen door de epidemie: ze hebben zelf ebola gekregen of hebben een of beide ouders aan ebola verloren. Maar het aantal kinderen dat kampt met de niet-medische gevolgen van de ebola-ramp is vele malen groter. Duizenden families proberen weer op te krabbelen na de verpletterende klappen die ebola heeft uitgedeeld. Velen zijn hun bron van inkomsten kwijt, voedselprijzen stijgen bijna met de dag, de gezondheidzorg blijft gebrekkig en het stigma van ebola blijft. Ebola is kortom veel meer dan een medische ramp. Geen werk en geen inkomen Denk aan het wegvallen van de gewone gezondheidszorg, inclusief een groot deel van het medische personeel. Kinderen worden daardoor niet meer ingeĂŤnt en moeder-kindzorg bestaat nauwelijks nog. De angst en het stigma van ebola drijft families en gemeenschappen uit elkaar. Boeren konden maandenlang hun land niet bewerken en vrouwen konden hun waar niet verkopen. Het gevolg: geen inkomen en geen voedsel. Uit het Plan-onderzoek blijkt dat het afgenomen gezinsinkomen in veel gevallen betekent dat kinderen moeten werken. Meisjes die hun moeder hebben verloren, kunnen niet anders dan de
zorg op zich nemen voor hun jongere broertjes en zusjes en het huishouden. Het grote belang van school Bovendien hebben veel kinderen maandenlang school moeten missen, omdat de meeste scholen dicht waren. Het onderzoek maakt duidelijk dat de rol van school veel groter is dan die van onderwijsinstelling alleen. School is bij uitstek ook een plek waar kinderen spelen, zich in alle veiligheid emotioneel ontwikkelen en waar adolescente meisjes seksuele voorlichting en voorbehoedsmiddelen krijgen. Veel meisjes zijn inmiddels getrouwd of moeder en willen niet meer naar school; anderen durven niet uit angst om met de nek te worden aangekeken. Hoe nu verder? Het onderzoek laat zien dat het leven van duizenden kinderen volledig is ontwricht door de ebolauitbraak. Plan pleit daarom bij de regeringen van de betrokken landen en bij internationale partners voor een allesomvattende aanpak voor herstel. Ook heeft Plan een stappenplan ontwikkeld waarin de toegang tot onderwijs, herstel van de gezondheidszorg, voedsel- en inkomenszekerheid en blijvende voorlichting en ebola-bestrijding in samenhang worden aangepakt. En vooral in samenspraak met de betrokkenen zelf.
24
Sponsor op reis
“Kiara zag eruit als een prinsesje”
Ben van der Harst is al ruim 25 jaar sponsor van Plan en hij heeft al heel lang een bijzondere band met Honduras. Hij reist regelmatig af naar het land om mee te helpen met een Amerikaans-Hondurees tandartsenproject. Toen onlangs Kimberly, zijn sponsorkind 18 werd en werd uitgeschreven, belde hij Plan Nederland met het verzoek om nog een kind in Honduras te gaan sponsoren. Hij en zijn dochter Karin, kersverse sponsor van de Hondurese Kimberly, hadden namelijk reisplannen...
Ben werd sponsor van Kiara. Het meisje komt uit Honduras en woont ook nog in dezelfde regio als Kimberly. Een bezoek aan de twee meisjes was dan ook goed te combineren tijdens de reis van Ben en Karin. Vader en dochter zijn vaker samen op reis geweest. “We zijn dus wel aan elkaar gewaagd’, vertelt Ben. “Maar het blijft toch heel bijzonder om met je dochter te reizen.” Dit keer ging ook een buurman van Ben en de vriend van Karin,
Eltjo, mee. Zij waren nog niet eerder in Honduras geweest. Veiligheidsbriefing Voor hun vertrek naar Honduras kregen Ben en Karin en hun reisgenoten een veiligheidsbriefing van Plan. Ben: “Ik ken Honduras wel van mijn eerdere reizen, maar soms ben je je toch niet voldoende bewust van de gevaren. Zo komt kidnapping in Honduras nog steeds voor. Belangrijk om te weten en voorzorgsmaatregelen treffen. We kregen een tasje mee met een
kompas, een fluitje, een mobiele telefoon, verband en nog meer. Heel attent.” Als koningen Aan het bezoek aan sponsorkinderen Kiara en Kimberly houdt Ben een dubbel gevoel over. “Kiara zag eruit als een prinsesje, met een roze jurkje en een beetje lippenstift op. Zij ontroerde me enorm. We werden als koningen onthaald en dat gaf wel een beetje een ongemakkelijk gevoel. Het hele dorp was uitgelopen en de kinderen in het dorp vormden
Sponsor op reis
een erehaag. We hoorden dat mensen hun huis zelfs speciaal hadden geschilderd voor onze komst en er was een ereboog geplaatst van bananenblad met roze bloemetjes. Overweldigend, maar de warmte en hartelijkheid van de mensen zullen me altijd bijblijven.” Kimberly In een dorpje verder woont Kimberly, het sponsorkind van Karin. En ook daar werden de bezoekers uit Nederland groots onthaald. “De directeur van Kimberly’s schooltje heette ons
welkom en we werden opnieuw getrakteerd op mooie optredens van de schoolkinderen. We hadden zelf cadeautjes uit Nederland meegebracht, vooral schoolspulletjes. Die schoolspulletjes hebben we aan een hele blije schooldirecteur meegegeven. Kimberly was heel blij met haar boek uit Holland. Ze was reuze benieuwd naar ons leven in Nederland.” Hechte gemeenschap Terugkijkend op de bijzondere reis vindt Ben het soms moeilijk om te beoordelen hoe diep het werk van Plan in de gemeen-
25
schap is ingebed. “Maar toch heb ik nu wel een goed beeld van de resultaten van het werk van Plan. Plan-medewerker Rolfino vertelde dat 20 jaar geleden, toen Plan hier begon, het voor de gezinnen ieder voor zich was. Nu is er een hechte gemeenschap waar mensen voor elkaar klaar staan. We zagen ook het verschil met andere dorpen in de omgeving. De zwakkeren, de zieken, ouderen en kinderen, zijn veel beter af in de dorpen van Kiara en Kimberly.”
Standplaats: Maputo, Mozambique Jet Bastiani Werkt als: senior themadeskundige health en gender bij Plan Nederland. Is tijdelijk in Mozambique om: haar collega’s te adviseren en toe te zien op de voortgang van het programma tegen kindhuwelijken. Wenst dat: het project om kindhuwelijken tegen te gaan meer fondsen krijgt, zodat het werk voortgezet kan worden.
Sonia’s baba
“Mijn Mozambikaanse Plan-collega Sonia beheert projecten op het gebied van onderwijs, gezondheid en economische ontwikkeling en maakt daarmee lange dagen. Zij woont met haar man in een buitenwijk van Maputo en gaat iedere ochtend om zes uur van huis om op tijd op het werk te zijn. ‘s Avonds is zij pas na zessen weer terug. Gelukkig is daar hun kindermeisje, hun ‘baba’, die overdag voor hun dochters van vier en twee klaarstaat. Een hele zorg minder voor Sonia, zou je denken. Maar dat blijkt toch anders te liggen. De baba is inmiddels 22 en de druk van haar familie om te trouwen wordt steeds groter. Haar vader heeft al jaren een echtgenoot voor haar op het oog: een oudere man met nog twee andere vrouwen. Ook de tante van de baba vindt dat ze in moet stemmen met dit huwelijk. Dat leidde pas nog tot heftige ruzies en tranen.
Mozambique Hoofdstad: Maputo Inwoners: 24,6 miljoen Oppervlakte: ± 147.500 km² Taal: Portugees (officieel) en tal van inheemse talen Levensverwachting: 52,6 jaar Alfabetisme: 56% Meisjes getrouwd vóór hun 18e jaar: 48%
Sonia besloot te bemiddelen en bezocht de familie van haar baba. De moeder steunt haar dochter. Zij trouwde heel jong met een oudere man, die al kinderen had van twee andere vrouwen. Toen deze vrouwen hem verlieten, moesten zij volgens de traditie hun kinderen bij de vader achterlaten. En zo kreeg de moeder van Sonia’s baba de zorg voor twaalf kinderen, die niet eens allemaal van haar waren. Nu vecht zij voor een betere toekomst voor haar dochter. Het meisje zelf wil het liefst haar opleiding afmaken, een goede baan zoeken en trouwen met de man van haar keuze. Ze is blij met de steun van haar moeder en Sonia, maar hoe lang zal het nog duren voor haar vader op zijn strepen gaat staan en haar tante stappen onderneemt? Hoe lang nog voordat traditie en cultuur voorbijgaan aan het recht op zelfbeschikking van een jonge vrouw? Welkom in het hedendaagse Mozambique!”
werel d r e c ep t Dit heeft u nodig: (6 personen)
Mozambikaanse garnalen in kokos
• 1kg (biologische)
Bereiding
• 1 groene peper
1. Pel de garnalen en verwijder het darmkanaal. Spoel ze af onder koud water en laat ze uitlekken in een vergiet. 2. Snijd de ui en de peper in ringen en de tomaten in stukjes. 3. Verhit de olie in een grote, zware pan en voeg de garnalen toe. Roer er dan de ui, de peper en de tomaten door en bak alles op laag vuur tot de ui zacht wordt. 4. Voeg de kokosmelk toe en breng het geheel aan de kook. Dek de pan af, zet het vuur laag en laat alles 20 minuten zachtjes sudderen. 5. Knijp na het opscheppen over elke portie wat limoensap uit.
• 2 tomaten, gewassen
Tip: Lekker met gestoomde witte rijst of knapperig brood om de saus mee te deppen.
reuzengarnalen • 1 ui, gepeld
• 4 eetlepels zonnebloemolie • 400 ml kokosmelk • 1 limoen
Mozambikanen houden van lekker eten, vooral verse vis en garnalen. De meeste van mijn Afrikaanse collega’s komen met kleine koeltasjes naar kantoor. Daarin zit hun warme lunch. Tussen een en twee uur ‘s middags stijgen de heerlijkste geuren op uit de kantoormagnetron, die als een gek staat te snorren. Soms komen dan ook deze garnalen in kokos op tafel. Eet smakelijk! Jet Bastiani vanuit Mozambique
Zet uw hersens aan het werk: los deze Plan-woordzoeker op! G
W
E
N
E W
U
O
R
V W
E
R
K
L
O
O
S
D
N
A
L
I
A
H
T
R
K
Ë
I
L
I
Z
A
R
B
G
L
I
N
D
O
N
E
S
I
Ë
E
L
G
G
E
L
D
P
N W
D
L
O
O
H
C
S
E
G
N
O
T
E
G
E
R
A
E
F
I
E
T
S
E
N
J
I
M
U W
E
R
K
O
R
R
T
N
E
H
N
F
I
L
I
P
I
J
N
E
N
J
B
E
T
S
Z
L
E
E
E
C
M W
I
N
D
I
A
E
E
L
M
I
M
E
P
K
R
O
N
A
R
E
T
A W
C
I
D
R
E
C
O
K
O
C
O
A
E
N
E
R
E
L
T
D
B
K
E
N
I
K
E
S
L
S
M
S
T
D
I
D
E
S
A
E
V W
R
P
N
R
P
O
N
O
N
E
N
O
N
M
N
N
T
E
O
E
A
I
H
E
O
O
L
A
I
O
E
A
K
N
D
O
R
P
D
T
R
E
O
H
P
P
K
V
T
R
O
I
J
E
I
T
A
N
I
M
I
R
C
S
I
D
H
K
E
S
G
E
N
D
E
R
O
E
O
D
E
S
N
D
C
T
G
N
E
T
H
C
A
R
K
S
D
I
E
B
R
A
E
C
O
N
O
M
I
E
M
S
I
R
E
O
T
E
R
E
R
J
N
M
E
I
S
J
E
S
K
I
N
D
E
R
E
N
computers economie filipijnen geld India jongeren kansen leren ondernemer
onderwijs participatie plan rechten school Thailand Vietnam wereldbank werk
werkloos arbeidsmarkt arbeidskrachten toerisme ontwikkeling ongeschoold Brazilië beroepsopleiding meisjes
zekerheid inkomsten kennis discriminatie microkrediet vrouwen power water sponsoren
Mail uw oplossing, woorden die gevormd worden door de overgebleven letters, vóór 12 juli naar info@plannederland.nl en win! Onder de juiste inzendingen verloten we vijf exemplaren van het inspirerende boek ‘Iedere dag is Malaladag’, beschikbaar gesteld door www.middernachtpers.nl.
kinderen fietsen diploma gender Indonesië school projecten