Gyanamrit january 2017

veJe Je<e& kesÀ He´efle oeoer peevekeÀer peer keÀe MegYe mebosMe ve Je³egie efvecee&lee, Yeei³eefJeOeelee, HejceefHelee, HejceefMe#ekeÀ, Hejcemeodieg©

YeesuesveeLe YeieJeeve kesÀ efoue kesÀ ogueejs, ve³eveeW kesÀ leejs meJe& yenveeW leLee YeeF³ees, Hejgeveer Deejw veF& oegvfe³ee keÀs meibece Hej, veJeJe<e& keÀe Deeieceve veF& oegvfe³ee keÀer veF& mcee=lfe³eeW keÀes leepee keÀj jne n~w `Deepe Deejw keÀue' Fve oes Meyoebs ceW meceeS nSg Fme mee=<qì ®ekeÀ´ ceW Deepe nce meibece³eige Hej nQ Deejw keÀue mele³eige ceW neiWe~s Yeejle eHfeÀj mes me®®es DeLeeX ceW (Yee † Hek´eÀeMe + jle † mecHevve) Hek´eÀeMeceeve yeveisee peneB nj vejveejer ®eejf$e mecHevve, ieCge mecHevve Deejw Hem´evvelee mecHevve neiWe~s Ssmes mJeefCe&ce Yeejle keÀes Yet Hej meekeÀej keÀjves kesÀ efueS DeeF³es nce cegeqMkeÀueeW kesÀ yeer®e cegmekeÀjevee meerKeW~ HeefjeqmLeefle³eeW keÀes mJeeqmLeefle mes peerleW Deewj efvevoe leLee veeRo Hej efJepe³e He´eHle keÀj Jevoveer³e yeveW~ nce ³en ve keÀnW efkeÀ efkeÀmeves Ssmee efkeÀ³ee nw yeequkeÀ mJe³eb keÀjkesÀ efoKeeSB~ keÀLeveer-keÀjveer SkeÀ keÀjkesÀ `legjvle oeve ceneHegC³e' kesÀ Yeeieer yeveW~ mece³e kesÀ meeLe yeoueles neueeleeW ceW mecee³eespeve keÀjles ngS DeHeves K³eeueeleeW keÀes yeoue ueW~ JemlegDeeW kesÀ He´efle DeveemekeÌle YeeJe Deewj J³eefkeÌle³eeW kesÀ He´efle DeeeqlcekeÀ YeeJe jKekeÀj efveefue&Hle Deewj v³eejs jnW~ SkeÀ neLe mes keÀce& keÀjW Deewj otmejs neLe mes Oece& DeLee&led Þes<þ iegCeeW keÀes HekeÀæ[keÀj jKeW~ keÀce& keÀjles Yeer cevemee MeefkeÌle Üeje Meeeqvle keÀer efkeÀjCeW mecemle YetceC[ue kesÀ peæ[-®esleve Hej efyeKesjles jnW~ ceQ meejer ogefve³ee keÀes keÀnleer ntB, keÀue efkeÀmeves osKee, pees keÀjvee nw Deye keÀj ueW~ me=eq<ì kesÀ ceneHeefjJele&ve mes Henues mLeeHevee keÀe keÀe³e& mJe³eb YeieJeeve OetceOeece mes keÀjJee jns nQ FmeefueS `SkeÀ kesÀ nQ Deewj SkeÀ nQ' SkeÀlee keÀer Fme ¢æ{ YeeJevee kesÀ meeLe DemecYeJe keÀes mecYeJe keÀj efoKeeSB~ mebmkeÀej efceueve keÀer jeme Üeje DeueewefkeÀkeÀ He´sce keÀes He´l³e#e keÀjW Deewj keÀcepeesj keÀes Yeer MeefkeÌle³eeW kesÀ HebKe oskeÀj TB®eeF³eeW keÀer Deesj ues ®eueW~ HeefjJele&ve keÀer Fme vetleve Jesuee ceW DeeHe meYeer keÀes veJeJe<e& keÀer, veJe³egie keÀer, Heg©<eeLe& ceW veJeervelee keÀer, mesJee keÀer veJeerve ³eespeveeDeeW keÀer yengle-yengle cegyeejkeÀ nes, cegyeejkeÀ nes, cegyeejkeÀ nes!

DeeHekeÀer owJeer yenve yeer.kesÀ.peevekeÀer

Dece=le-met®eer ye´ïee yeeyee keÀe YeeweflekeÀ J³eefkeÌlelJe.. (mebpe³e keÀer keÀuece mes) ..............4  G®®e meeOeve leLee meeoieer kesÀ He´sjkeÀ (mebHeeokeÀer³e) ....................5  yeeyee ves efueKee, legce ner ..........7  ³en efoue nj Heue ieelee jnlee...12  jesce-jesce ceW Meeeqvle Yej ieF&.....14  mebv³eemeer mes yevee ye´ïeekegÀceej ....15  DeeoMe& jepe³eesieer ..............17  yeeyee ves keÀne, efnccele jKeer ....19  efMeJee mes efMeJe keÀer DevegYetefle....20  yeeyee ves keÀne, mewcHeue ..........21  yeeyee ves keÀne, ye®®eer ..........22  `He$e' mebHeeokeÀ kesÀ veece.........23  yeeyee ves keÀne, ye®®eer keÀes ......24  Dees ye´ïee yeeyee.. (keÀefJelee) ......25  yeeyee ves cesje Ye³e efvekeÀeue efo³ee 26  yeeyee ves keÀne, ye®®eer meoe .....27  Þe×ebpeefue .....................27  yeeyee mes efceuee .................28  Þe×ebpeefue .....................29  meef®e$e mesJee mecee®eej ..........30  yeeyee ves keÀne, ye®®eer, vece´lee ...32  ve³ee Je<e& keÀjlee.. (keÀefJelee) ....34 meom³elee MegukeÀ 

Jeeef<e&keÀ DeepeerJeve

Yeejle efJeosMe 100 /- 1,000/2,000 /- 10,000/-

MegukeÀ `%eeveece=le' kesÀ veece mes [^eHeÌì ³ee F&ceveerDee@[&j Üeje Yespeves nsleg Helee nw`%eeveece=le', %eeveece=le YeJeve, MeeefvleJeve307510 (Deeyet jes[) jepemLeeve, Yeejle~ For Online Subscription Bank Name : State Bank of India A/c No. : 30297656367 Branch Name : PBKIVV, Shantivan IFSC Code : SBIN0010638 DeefOekeÀ peevekeÀejer kesÀ efueS mecHeke&À met$e ë Mobile : 09414006904, 09414423949 Email : hindigyanamrit@gmail.com

mebpe³e keÀer keÀuece mes

ye´ïee yeeyee keÀe YeeweflekeÀ J³eefkeÌlelJe Meg×lee keÀer He´sjCee oslee Lee ye´ ïee yeeyee ves jepe³eesie

veeefj³eeW keÀe G×ej veeefj³eeW kesÀ GVe³eve kesÀ efueS yeeyee ves efpelevee keÀe³e& efkeÀ³ee keÀer HeefJe$e MeefkeÌle³eeW kesÀ peefjS DeHeves Je=× Mejerj keÀes Ssmee nw Glevee efkeÀmeer ves Yeer veneR efkeÀ³ee nw~ GvneWves Heg©<eeW kesÀ He´YeglJe meeOe jKee Lee efkeÀ veyyes Je<e& keÀer mes GvekeÀer cegefkeÌle keÀe PeC[e SkeÀ DeeO³eeeflcekeÀ {bie mes Dee³eg ceW Yeer GvekeÀer J³emle Gþe³ee~ GvneWves `Jevos ceelejced' kesÀ veejs keÀes SkeÀ ve³ee DeLe& efoJebiele ye´ïeekegÀceej efvel³e®e³ee& keÀes osKekeÀj, peesefkeÀ efo³ee~ GvneWves Heg©<eeW mes keÀne efkeÀ DeHeves Denb keÀes l³eeie oes peieoerMe ®evê He´eleë 3 yepes mes jeef$e 10.30 Deewj veeefj³eeW keÀes DeHevee DeeO³eeeflcekeÀ ceeie&oMe&ve keÀjves oes (mebpe³e) ³ee 11 yepes lekeÀ ®eueleer Leer, ke̳eeWefkeÀ veeefj³eeW ceW efJeMes<e iegCe nesles nQ~ yeeyee ves veeefj³eeW kesÀ ueesieeW keÀes yesno nwjle nesleer Leer~ peye keÀYeer yeeyee kesÀ J³eJemee³e SkeÀ oue mes, efpeveceW mes DeveskeÀ veeefj³eeB De×&-efMeef#ele, kesÀ efoveeW kesÀ keÀesF& Heefjef®ele J³eefkeÌle Gvemes efceueles Les lees ³ener keÀcepeesj, Demene³e, yetæ{er Deewj meceepe Üeje GHesef#ele LeeRr, keÀnles Les efkeÀ yeeyee Jewmes ner efoKeeF& osles nQ pewmes efkeÀ leerme ³ee efJeMJe ceW SkeÀ DeeO³eeeflcekeÀ ke´Àebefle-mesvee keÀe efvecee&Ce efkeÀ³ee~ ®eeueerme Je<e& Henues efoKeeF& osles Les~ GveceW mes kegÀí pees Gme meefo³eeW mes efðe³eeB Heg©<eeW keÀer iegueece jner LeeR Deewj Deye yeeyee ves mece³e veJe³egJekeÀ Les, Deye 50-55 Je<e& keÀer Dee³eg ceW Yeer yengle Fme iegueeceer keÀes meceeHle keÀj efo³ee~ me®®es %eeve ves Demene³e yetæ{s efoKeeF& osles Les~ GveceW mes keÀF& ueesieeW kesÀ oeble ìtì ®egkesÀ Les, keÀes mene³ekeÀ yevee efo³ee~ yeeyee ves ceefnueeDeeW keÀes Petþs Mejerj efMeefLeue nes ®egkesÀ Les leLee efmej Hej yengle keÀce kesÀMe jn efme×ebleeW leLee efJeMJeemeeW kesÀ efJe©× ngbkeÀejvee efmeKee³ee~ DemebYeJe keÀes mebYeJe keÀj efo³ee ie³es Les ke̳eeWefkeÀ GvneWves Ye³e, ef®eblee leLee keÀece-Jeemevee HetCe& yeeyee ceW efJeefYevve mebmkeÀejeW leLee ceveesJe=efÊe³eeW Jeeues peerJeve efyelee³ee Lee~ peye Jes 90 ³ee DeefOekeÀ Je<eeX keÀer Dee³eg kesÀ DeeO³eeeflcekeÀ efMeMegDeeW keÀes He´sce kesÀ yebOeve ceW yeeBOes jKeves keÀer Fme ocekeÀles ngS cegKeceC[ue Jeeues ³egJekeÀ (yeeyee) mes efceues lees efJeue#eCe #ecelee Leer~ Fme efJeMJe ceW, peneB cee³ee keÀes peerlevee yeeyee mes DeHeveer leguevee keÀjles ngS ³en cenmetme efkeÀ³ee efkeÀ DemebYeJe ceevee peelee nw, GvneWves cee³ee keÀes peerleves keÀe SkeÀ efkeÀmeer ³eesieer keÀe peerJeve efkeÀlevee ®ecelkeÀejer neslee nw! Jes yeeyee HeefjHetCe& DeeoMe& He´mlegle efkeÀ³ee~ yeæ[s-yeæ[s meble Deewj cenelcee keÀe meeoj DeefYeJeeove keÀjles Les Deewj GvekesÀ cegKe mes ceevees efkeÀ ye´ïe®e³e& kesÀ ceeie& Hej ueæ[Keæ[e ie³es efkebÀleg pewmee efkeÀ Henues SkeÀ meeLe ³ener Meyo efvekeÀueles Les, ``oeoe DeeHeves me®eceg®e yelee³ee pee ®egkeÀe nw, yeeyee ves SkeÀ DeefÜleer³e GoenjCe He´mlegle DeHeves peerJeve keÀes peerves ³eesi³e yevee³ee nw peyeefkeÀ nceves Gmes efkeÀ³ee~ yeeyee keÀer Hes´jCee mes npeejeW efJeJeeefnle ³egJekeÀeW leLee yejyeeo keÀj efo³ee~ DeeHeceW efveëmebosn SkeÀ Þes<þ, De¢M³e ³egJeefle³eeW ves leLee DeefJeJeeefnle yeeuekeÀ Deewj yeeefuekeÀeDeeW ves MeefkeÌle keÀe³e& keÀj jner nw~'' `HetCe& ye´ïe®e³e&' keÀe ceeie& DeHevee³ee~ mebbYeJeleë FmeerefueS ye´ïee Fme He´keÀej nce osKeles nQ efkeÀ meeOeejCe DeeYeeefmele nesves kesÀ veece Hej `ye´ïe®e³e&' Meyo keÀer GlHeefÊe ngF&~ Jeeuee ye´ïee yeeyee keÀe Mejerj ueesieeW keÀes DeHevee peerJeve nerjs keÀer Jemlegleë mesJee³eesi³e lejn megboj, cetu³eJeeve leLee GoeÊe yeveeves keÀer He´sjCee kewÀmes oslee Fme He´keÀej yeeyee keÀe nj efJe®eej, Meyo Deewj keÀe³e& ueesieeW Lee~ (Mes<e...He=<þ 11 Hej) 4 peneB otmejeW keÀes mecePevee cegeqMkeÀue nes pee³es, JeneB Kego keÀes mecePee uesvee yesnlej neslee nw peveJejer 2017

mecHeeokeÀer³e

G®®e meeOeve leLee meeoieer kesÀ He´sjkeÀ ye´ïee yeeyee efMeJe yeeyee lees meJe&-keÀu³eeCekeÀejer, meJe&meceLe&, meJe&

iegCeeW kesÀ YeC[ej Deewj HeefjHetCe& nQ ner Hejvleg meekeÀej ye´ïee yeeyee kesÀ peerJeve ceW Yeer Fleves ceneve iegCe nce DevegYeJe keÀjles efkeÀ Jes meyemes v³eejs, H³eejs Deewj DeodYegle J³eefkeÌlelJe kesÀ ceeefuekeÀ ceeuetce nesles~ meeLe-meeLe Ssmee Yeer neslee efkeÀ pees ueesie GvekesÀ mecHeke&À ceW Deeles GvnW Yeer GvekesÀ iegCeeW mes Fleveer He´sjCee efceueleer efkeÀ Jes Yeer Jewmes ner HeeJeve yeveves Megª nes peeles, pewmes efkeÀ Heejme kesÀ meeLe ueieves mes HelLej Yeer meesvee nes peelee nw DeLeJee me®®es ®evove kesÀ efvekeÀì kesÀ Je=#e Yeer DeHeves ceW megieeqvOe YejkeÀj, megieeqvOe osves ueieles nQ~ meeOeve G®®e keÀe³e& keÀes mecHevve keÀjves kesÀ efueS yeeyee meoe meeOeve G®®e DeHeveeles~ Jes keÀYeer %eeve-efJe©× DeLeJee efvecve keÀesefì keÀe meeOeve ve DeHeveeles Deewj ve DeHeveeves osles~ ³eefo Jes ®eenles lees Fme De®ís keÀe³e& kesÀ efueS GvnW Delegue Oeve efceue mekeÀlee Lee Hejvleg GvneWves meoe ³en efve³ece DeHeves meeceves jKee Lee efkeÀ Fme F&MJejer³e keÀe³e& ceW Ssmes ceveg<³eeW mes Oeve veneR efue³ee pee mekeÀlee efpevekesÀ peerJeve ceW ye´ïe®e³e& keÀer OeejCee ve nes leLee pees F&MJejer³e ³eesie mes ³egkeÌle ve neW~ Ssmes keÀF& DeJemej meeceves DeeS peyeefkeÀ ye´ïeekegÀceejer yenveeW keÀes GvekesÀ ueewefkeÀkeÀ mecyeeqvOe³eeW ves ®eskeÀ (Cheque) Yespes ³ee Fme mebmLee kesÀ He´MebmekeÀ ueesieeW ves Oeveoeve osves keÀer F®íe He´keÀì keÀer Hejvleg yeeyee ves Gve ueesieeW mes Hewmes uesves mes FvekeÀej keÀj efo³ee peesefkeÀ DeHeves peerJeve keÀes HeefJe$e Deewj ³eesie³egkeÌle yeveeves keÀe Heg©<eeLe& ve keÀjles neW~ Fme efve³ece kesÀ keÀejCe yengle-mes ueesie He´e³eë ³en Yeer He´Mve keÀjles jnles efkeÀ ³e%e keÀe Ke®e& kewÀmes ®euelee nw DeLeJee Hewmee keÀneB mes Deelee nw? Hejbleg yeeyee ves meoe Fve meyekeÀe meecevee efkeÀ³ee efkeÀvleg meeOeve keÀer G®®elee kesÀ Gmetue keÀes veneR íesæ[e~ Jes ®eenles lees meyemes oeve mJeerkeÀej keÀj mekeÀles Les Deewj Oece&-He´sceer peveJejer 2017

ueesieeW mes ®evoe Yeer FkeÀùe efkeÀ³ee pee mekeÀlee Lee Hejvleg yeeyee ves meoe FmekesÀ efueS cevee ner efkeÀ³ee~ yeeyee keÀnles efkeÀ F&MJejer³e kegÀue keÀer mevleeve neskeÀj ®evoe ceeBievee ³eesi³e veneR~ otmejs keÀer mesJee keÀj GvnW HeefJe$e yevee³es efyevee Gvemes DeeefLe&keÀ mesJee uesvee %eeveesef®ele veneR~ Deleë DeeHe kesÀJeue GvneR mes DeeefLe&keÀ men³eesie uees pees efkeÀ %eeve kesÀ efve³eceeW kesÀ DevegketÀue DeHeves peerJeve keÀes {eueles nQ~ Fmeer He´keÀej, yeeyee efkeÀmeer Yeer keÀe³e& keÀes keÀjves kesÀ efueS keÀesF& efveke=À<ì Dee®ejCe DeHeveeves ³ee efnbmeelcekeÀ jerefle DeLeJee DeMeg× Je®eveeW keÀe meneje uesves keÀe efve<esOe keÀjles~ yeeyee keÀnles, ``pewmes DeeHekeÀe ue#³e G®®e nw Deewj %eeve G®®e nw, Jewmes ner DeeHekeÀes meeOeve Yeer meoe G®®e ner DeHeveevee ®eeefnS~ yeeyee keÀnles efkeÀ JeerCee keÀer ceOegj leeve megvekeÀj meeBHe Yeer JeMeerYetle nes peelee nw lees F&MJejer³e %eeve kesÀ ceOegj DeeueeHe mes ke̳ee ueeskeÀ-keÀu³eeCeeLe& keÀece Yeer veneR keÀje mekeÀles? ye®®es, ³eefo DeeHe ³eesie-³egkeÌle DeJemLee ceW efìkeÀkeÀj DeeeqlcekeÀ ¢ef<ì osles ngS, HeefJe$elee kesÀ efve³eceeW ceW jnles ngS Fme meJeex®®e F&MJejer³e %eeve keÀes keÀneR Yeer ceOegjleeHetJe&keÀ keÀnWies lees DeeHekeÀer JeeCeer ceW Jen peewnj nesiee leLee DeeHekeÀer DeJ³ekeÌle MeefkeÌle Ssmee keÀe³e& keÀjsieer leLee efMeJe yeeyee keÀer DeeHekeÀes Ssmeer ceoo efceuesieer

pees J³eefkeÌle MeefkeÌle ve nesles ngS Yeer ceve mes nej veneR ceevelee, Gmes ogefve³ee keÀer keÀesF& Yeer leekeÀle nje veneR mekeÀleer

5

%eeveece=le efkeÀ ³eefo Jen keÀe³e& nesves ceW keÀu³eeCe nesiee lees Jen nes ner pee³esiee.....Hejvleg DeeHe efveke=À<ì meeOeve keÀYeer ve DeHeveeDees~'' meeoieer Deewj ye®ele yeeyee keÀe DeHevee peerJeve Del³evle meeoe Deewj ceve Del³evle mejue Lee~ GvekeÀe DeHevee keÀceje, efueyeeme, Keeve-Heeve keÀce Ke®eeauee leLee yengle meeoe Lee, Jes meHesÀoHeesMe Deewj DeuHeenejer pees Les~ Deleë GvneWves DeHeves He´wefkeÌìkeÀue peerJeve mes npeejeW ueesieeW keÀes He´sefjle efkeÀ³ee~ Gve Üeje efve³ele efkeÀ³ee ie³ee ³etefveHeÀece& ö ³es meHesÀo Jeðe ö mJe®ílee Deewj meeoieer keÀe He´leerkeÀ nw~ jbieerve efueyeeme ceW lees yengle efJeefJeOelee nesleer nw, Jes lees DeveskeÀ He´keÀej kesÀ Deewj cetu³eJeeve leLee Ke®eeaues Yeer nes mekeÀles nQ~ Deleë MJesle Jem$e ³etefveHeÀece& kesÀ ªHe ceW Hemevo keÀjkesÀ yeeyee ves Fme efveOe&ve Yeejle kesÀ npeejeW-ueeKeeW vej-veeefj³eeW keÀes meeoieer leLee mJe®ílee keÀe Heeþ Heæ{e³ee~ %eeve ªHeer DeeYet<eCeeW mes Deelcee keÀes mepeeves keÀer efMe#ee oskeÀj GvneWves npeejeW peveeW keÀes mJes®íe mes HewÀMeve keÀes efleueebpeefue osves kesÀ efueS He´sefjle efkeÀ³ee~ ve kesÀJeue yengle ueesieeW ves pesJejeW leLee HewÀMeve keÀes íesæ[ efo³ee yeequkeÀ keÀF³eeW ves Ieæ[er ueieevee Yeer Fme efJe®eej mes íesæ[ efo³ee efkeÀ Deepe lees mLeeve-mLeeve Hej Ieefæ[³eeB ueieer ngF& nQ, leye Ieæ[er Hej Yeer Ke®e& keÀjves mes ke̳ee ueeYe, Fmes Íeb=ieej DeLeJee efoKeeJes kesÀ efueS Henveves keÀe ke̳ee DeLe&? yeeyee ves Ssmee G®®e yevee³ee efkeÀ mJeleë ner npeejeW vejveeefj³eeW ves efmevescee peevee, nesìueeW ceW Keevee, J³eLe& kesÀ jmceefjJeepeeW Hej ©He³es ieBJeevee Yeer íesæ[ efo³ee~ Fme He´keÀej keÀcexeqvê³eeW Hej keÀvì^esue nesves mes leLee meeoieer mes, ve kesÀJeue GvekeÀer DeeeqlcekeÀ Gvveefle ngF& yeequkeÀ DeeefLe&keÀ ye®ele Yeer ngF&~ pees ueesie DeeefLe&keÀ ªHe mes Henues meoe lebie jnles Les, Deye GvekesÀ peerJeve ceW kegÀí mentefue³ele ngF& leLee Jes DeHeves Oeve keÀes J³eLe& ner ieBJeeves keÀer yepee³e ueeskeÀ-keÀu³eeCeeLe& He´³eesie keÀjkesÀ DeHeveer KegMeer ceW Je=ef× keÀjves ueies~ yeeyee kesÀJeue Oeve keÀer ye®ele ner veneR yeequkeÀ mebkeÀuHeeW keÀer ye®ele Yeer efmeKeeles leLee J³eLe& 6

Je®eveeW Üeje Yeer MeefkeÌle ieBJeeves mes ye®eves keÀe DeeosMe osles~ meoe mvesner Deewj meoe men³eesieer yeeyee meyekeÀes Flevee lees mvesn Deewj men³eesie osles efkeÀ efpemekeÀe JeCe&ve veneR nes mekeÀlee~ yeeyee keÀnles, ``ye®®es, pewmes efkeÀmeer keÀe keÀesF& Keeveoeveer nkeÀerce (Family Doctor) neslee nw lees HeefjJeej ceW efkeÀmeer Yeer meom³e keÀes keÀesF& lekeÀueerHeÀ nesves Hej Jes efveëmebkeÀes®e GmekeÀe ojJeepee KeìKeìeles nQ, Fmeer He´keÀej, ceQ Yeer DeeHekeÀe ªneveer HewÀefceueer [e@keÌìj ntB~ DeeHekeÀes keÀesF& DeeeqlcekeÀ jesie nes, keÀesF& Yeer mecem³ee nes, DeeHe cesjs Heeme Dee mekeÀles nQ~'' Fme He´keÀej, yeeyee meYeer mes efoue keÀe neue HetíkeÀj GvnW nj He´keÀej keÀer jenle osles~ Jes He´efleefove keÌueeme ceW Hetíles, ``ye®®es, mLetue ³ee met#ce keÀesF& Yeer mesJee nes lees ueppee ve keÀjvee~ DeHeves Fme efHelee keÀes yelee osvee....~'' Jes He´wefkeÌìkeÀue jerefle mes meYeer keÀes Flevee lees mvesn, ceeie&-He´oMe&ve leLee nue (Salvation) osles efkeÀ meYeer ³en DevegYeJe keÀjles efkeÀ ³ener nceeje me®®ee yeeHe SJeb efce$e nw~ SkeÀ yeej keÀer yeele nw efkeÀ efkeÀmeer ie´ece mes kegÀí J³eefkeÌle³eeW keÀe ie´gHe Deeyet ceW yeeyee kesÀ ³eneB DeekeÀj þnje ngDee Lee~ De®eevekeÀ SkeÀ jeef$e keÀes Je<ee& ngF& Deewj meoea Yeer DeefOekeÀ Heæ[ves ueieer~ Jes meYeer ueesie SkeÀ ìwvì ceW mees³es ngS Les~ veeRo ceW ner yeeyee keÀes Gþves keÀe mebkeÀuHe Dee³ee~ yeeyee Gþs Deewj legjvle Gme ìwvì ceW ®eues ie³es~ ³en osKekeÀj Jes meYeer DeeM®e³e&®eefkeÀle ngS efkeÀ Fme mece³e meoea ceW Je=× MejerjOeejer yeeyee ke̳eeW Dee³es nQ! yeeyee yeesues, ``ye®®es, meYeer ®euees, yeeyee kesÀ keÀcejs ceW ®euekeÀj meesDees! Yeues ner peien Leesæ[er nw Hejvleg jeef$e efvekeÀue pee³esieer~'' yeeyee meYeer keÀes keÀcejs ceW ues Dee³es~ meYeer ves ceve ceW mees®ee efkeÀ osKees yeeyee meyekeÀe efkeÀlevee O³eeve jKeles nQ! DeveskeÀeW kesÀ peerJeve ceW ve peeves efkeÀleves mebkeÀì DeeS neWies Hejvleg ueewefkeÀkeÀ leLee DeueewefkeÀkeÀ efJeIveeW keÀes efceìeves kesÀ efueS, Jes yeeyee mes ner efoue KeesuekeÀj je³e uesles~ GvekeÀe mvesn yeeyee mes Flevee pegì peelee efkeÀ Deeyet mes efJeoe uesles mece³e GvekeÀer DeeBKeW lej nes peeleeR~ ö ye´.kegÀ. Deelce He´keÀeMe

osves kesÀ efueS oeve, uesves kesÀ efueS %eeve Deewj l³eeieves kesÀ efueS DeefYeceeve

peveJejer 2017

yeeyee ves efueKee, legce ner ®eke´ÀOeejer nes ye´ïeekegÀceejer ®eke´ÀOeejer, MeefkeÌleveiej, efouueer

ye®eHeve mes ner He´Yeg-He´eeqHle keÀer

yengle F®íe jnleer Leer efpemes HetCe& keÀjves kesÀ efueS DeuHe Dee³eg ceW ner YeefkeÌle keÀjvee He´ejcYe efkeÀ³ee Lee~ Deeie´n keÀjves Hej ueewefkeÀkeÀ ceeleepeer ves ieg© Yeer OeejCe keÀje efo³ee efpevneWves cegPes cev$e, þekegÀj Deewj ceeuee He´oeve keÀer~ FvekeÀe peeHe Deewj mesJee efJeefOeJeled keÀjleer Leer~ kegÀí yeæ[s nesves Hej ceeB ves SkeÀ cenelcee peer efve³egkeÌle efkeÀ³es pees ieerlee kesÀ MueeskeÀ ³eeo keÀjeves Deeles Les~ ieceea kesÀ efoveeW ceW DeeOeer jele keÀes GþkeÀj ceQ DeHeves þekegÀjeW keÀes mveeve keÀjeleer Leer leLee meoea kesÀ efoveeW ceW jpeeF& Deesæ{eleer Leer~ nj jespe oesveeW JekeÌle Yeesie ueieeleer Leer~ Fme He´keÀej ueieveHetJe&keÀ YeefkeÌle keÀjles-keÀjles He´Yeg efceueve keÀer lecevvee efoveeWefove yeæ{leer ®eueer ieF&~ ceeB keÀer YeefkeÌle ngF& keÀce ceeB kesÀ meeLe ceefvojeW Deewj leerLe&mLeeveeW Hej oMe&ve keÀjves Yeer pee³ee keÀjleer Leer~ kegÀí mece³e kesÀ HeM®eeled ceQves osKee efkeÀ ceeB YeefkeÌle keÀce keÀjves ueieer nw~ Iej kesÀ ceeqvoj kesÀ þekegÀj keÀes venueevee, ®evove keÀe efleuekeÀ ueieevee, Yeesie ueieevee Deeefo meye keÀe³e& cesjs Hej yeæ{les pee jns nQ~ ceeB keÀes ceQ yeej-yeej Hetíleer Leer, ``DeeHeves YeefkeÌle keÀjvee keÀce ke̳eeW efkeÀ³ee nw?'' SkeÀ efove GvneWves keÀne, ``efpeme He´Yeg keÀes efceueves kesÀ efueS ceQ YeefkeÌle keÀj jner Leer Jes mJe³eb cegPes efceue ie³es nQ, DeeHekeÀer YeefkeÌle DeYeer yeekeÀer jner ngF& nw FmeefueS DeeHe YeefkeÌle keÀjes, ceQ lees %eeve megveleer ntB~'' Deeies GvneWves yelee³ee efkeÀ ceQ ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e kesÀ mecHeke&À ceW ntB peneB mJe³eb F&MJej %eeve megvee jns nQ~ cegPes ³en yeele þerkeÀ DeHeerue keÀjves Jeeueer veneR ueieer~ ceQ Þeerke=À<Ce keÀes Þeer ®eke´ÀOej kesÀ veece mes Hetpeleer Leer~ kesÀJeue GvnW ner DeHevee YeieJeeve ceeve Dev³e efkeÀmeer keÀes YeieJeeve ceeveves keÀes lew³eej veneR Leer Deewj vee ner efkeÀmeer Dev³e osJeer-osJelee peveJejer 2017

kesÀ ceeqvoj ceW keÀYeer peeleer Leer~ efmeJee³e Þeerke=À<Ce kesÀ cesjs efueS Deewj keÀesF& YeieJeeve nes veneR mekeÀlee Lee~ yeeyee keÀes efueKee He$e ceeB keÀer ³en yeele keÀF& yeej cesjs keÀeveesb ceW ietBpeleer efkeÀ YeieJeeve lees Dee ®egkesÀ nQ Deewj ceQ Gvemes %eeve megve jner ntB~ ceve keÀnlee, YeieJeeve Deiej Dee³eW Deewj cegPes vee efceueW, Ssmee kewÀmes nes mekeÀlee nw! SkeÀ yeej Hetpee keÀjles-keÀjles efJe®eej Dee³ee efkeÀ keÀneR YeieJeeve me®eceg®e Dee³es neW Deewj ®eues ve pee³eW, ceQ lees GvekesÀ efceueve keÀer H³eemeer ntB Deewj efceues efyevee ner jn peeTBieer~ cegPes Iej ceW ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e kesÀ ef®e$eeW Hej efueKee ceeGvì Deeyet keÀe Helee efceuee~ efyevee efkeÀmeer keÀes yelee³es ceQves yeeyee keÀes He$e efueKee efpemeceW DeHevee leLee ceeB keÀe Hetje Heefj®e³e efueKee~ Gme mece³e meye ceeB keÀes `³e%e ceelee' keÀnkeÀj HegkeÀejles Les Deleë yeeyee GvnW De®íer jerefle Hen®eeveles Les~ He$e He´eHle nesves Hej yeeyee ves cegPes cesjs ueewefkeÀkeÀ Iej kesÀ Heles Hej ner GÊej efo³ee~ ceQves He$e ceW efueKee Lee, ``ceQ me®®es efoue mes YeefkeÌle keÀjleer ntB Deewj cegPes HetCe& efJeMJeeme nw efkeÀ YeieJeeve Dee³eW Deewj cegPemes efceues efyevee ®eues pee³eW, Ssmee nes veneR mekeÀlee Hejvleg ceQ DeeHekesÀ Deeves Hej efJeMJeeme leye ner keÀªBieer peye DeeHe cegPes efueKeesies efkeÀ ceQ Dee ®egkeÀe ntB~'' ceQves ®eej-HeeB®e HevveeW keÀe yeæ[e uecyee H³eej Yeje He$e efueKee Lee efpemeceW DeHeves F<ì Þeer ®eke´ÀOej keÀe Heefj®e³e Yeer efo³ee Lee~ yeeyee ves He$e He´eHle keÀjles ner cegPes efueKee, ``ye®®eer keÀe He$e Hee³ee, yeeHeoeoe n<ee&³ee~ ye®®eer, legce DeHeves He´erlece keÀe HeÀesìes lees Yespees, yeeyee Dee³ee nw legcnW ®eke´ÀJeleea yeveeves~ legce ner ®eke´ÀOeejer nes~'' Þeer ®eke´ÀOej keÀer HeÀesìes {tbæ{ves ceW cegPes ueieYeie SkeÀ cenervee ueie ie³ee ke̳eeWefkeÀ Gme mebmLeeve ceW Þeer ®eke´ÀOej keÀer HeÀesìes yeveevee efve<esOe Lee~ De®íe ueiesiee lees ceevetBieer He$e keÀe mecee®eej ceeleepeer keÀes efceueles ner GvneWves mesJeekesÀvê keÀer efveefceÊe yenve keÀes meye kegÀí yelee³ee Deewj GvekesÀ

peerJeve keÀer meyemes yeæ[er ieueleer Jener nesleer nw efpeme ieueleer mes nce kegÀí meerKe veneR Heeles

7

%eeveece=le Deeie´n mes ceeB ves cegPes mesJeekesÀvê ®euekeÀj He$e megveeves keÀe efveceb$eCe efo³ee~ peeles ner cegPes keÌueeme ªce ceW ieÎer Hej efyeþe³ee ie³ee, efHeÀj ceQves He$e Heæ{keÀj megvee³ee~ efveefceÊe yenve ves cesje efveCe&³e Hetíe lees ceQves GÊej efo³ee, ``cegPes %eeve megveves mesJeekesÀvê ceW Deeves ceW keÀesF& DeeHeefÊe veneR, %eeve De®íe ueiee lees ceevetBieer~'' ke̳eeWefkeÀ SkeÀ lejHeÀ He$e ceW efueKee Lee efkeÀ yeeHe lees Dee³ee nw Deewj otmejer lejHeÀ cesje YeefkeÌle ceW Hetje efJeMJeeme Lee~ ceve kesÀ Fme ÜvÜ kesÀ keÀejCe ceQves Ssmee GÊej efo³ee~ Gve efoveeW keÀMceerjer iesì SkeÀ íesìer-meer HeeþMeeuee Leer, JeneB keÀer yenveeW ves cegPes je³e oer efkeÀ DeeHe keÀceueeveiej mesJeekesÀvê Hej peekeÀj keÀesme& keÀjes~ Gme mece³e ieguepeej oeoer, Ye´elee peieoerMe peer Deewj yenve megosMe peer (pees Jele&ceeve mece³e pece&veer ceW nQ) JeneB jnles Les~ ®etBefkeÀ ³en mesJeekesÀvê cesjs keÀe@uespe kesÀ jemles ceW Heæ[lee Lee, JeneB peevee cesjs efueS menpe Yeer Lee FmeefueS ceQves keÀceueeveiej mesJeekesÀvê Hej keÀesme& uesvee DeejbYe efkeÀ³ee~ ceccee ves He´Lece yeej ®eke´ÀOeejer keÀnkeÀj HegkeÀeje DeYeer keÀesme& keÀjles oes ner efove ngS Les, leermejs efove ueiee efkeÀ megyen-megyen lew³eej neskeÀj ceeB keÀneR pee jner nQ~ Hetíves Hej GvneWves yelee³ee efkeÀ nceejer ceelesMJejer DeeF& nQ, Gvemes efceueves pee jner ntB~ ceQ Yeer GvekesÀ meeLe ceelesMJejer mes efceueves ®eue Heæ[er~ ceeB HengB®eles ner meerOes ceccee kesÀ keÀcejs ceW ®eueer ieF&~ Gvemes HetJe& oes-leerve yenveW JeneB GheeqmLele LeeRr~ meYeer ceccee mes ieues ueiekeÀj efceue jner LeeR~ peye cesje vecyej Dee³ee lees ceQves mecePee efkeÀ Mee³eo ³eneB efceueves keÀer ³ener jmece nw FmeefueS efceueves kesÀ efueS keÀoce Deeies yeæ{e³ee~ ceccee ves oesveeW keÀvOeeW mes cegPes HekeÀæ[ keÀj yeæ[s H³eej mes efvenejles ngS keÀne, ``De®íe nceejer ®eke´ÀOeejer Yeer DeeF& nw (cesje He$e yeeyee ves Deeyet ceW keÌueeme ceW Heæ{keÀj meyekeÀes megvee³ee Lee, He$e ceW ceeB keÀe Heefj®e³e efueKee Lee Deleë ceccee cegPes GvekesÀ meeLe osKekeÀj Hen®eeve ieF&)~'' keÌueeme Hetje nesles ner cesjs yeenj efvekeÀueves Hej pees efceues, cegPes ®eke´ÀOeejer keÀnkeÀj ner mecyeesefOele keÀjs~ pees ceelee³eW ceccee kesÀ meeLe Keæ[er Leer, Jes mecePeves ueieer Leer efkeÀ cesje veece ner ®eke´ÀOeejer nw~ ceccee ves He´Lece yeej ®eke´ÀOeejer keÀnkeÀj HegkeÀeje Deewj cesje 8

DeueewefkeÀkeÀ veece ®eke´ÀOeejer ner nes ie³ee~ Gme Ieæ[er mes yeeyee ves meoe kesÀ efueS cegPes DeHevee yevee efue³ee~ ªyeª nesves mes Henues ner ceccee mes H³eej cesjer SkeÀ meKeer keÀceueeveiej mesJeekesÀvê Hej pee³ee keÀjleer Leer~ SkeÀ efove Gmeves cegPes DeHeves meeLe ®eueves kesÀ efueS keÀne~ leye cegPes %eeve keÀer Hen®eeve veneR Leer, efHeÀj Yeer GmekesÀ meeLe Ietceves kesÀ yeneves ®eueer ieF&~ leye JeneB ceccee Deeves Jeeueer Leer Deewj peieoerMe Ye´elee peer ves cegPemes ceccee kesÀ keÀcejs keÀes mepeeves kesÀ efueS Hetíe~ ceQves mees®ee, DeeF& ntB, lees kegÀí keÀjvee ®eeefnS, Ssmee ceevekeÀj neB keÀj oer Deewj keÀceje yengle De®ís mes mepee efo³ee~ Deye cegPes Fme yeele keÀe veepe nw efkeÀ ceccee mes cesje H³eej Gvemes ªyeª nesves mes Henues mes ner Lee Deewj ³e%e ceW cesjs Yeei³e keÀe Keelee mesJee mes Keguee~ peieoerMe Ye´elee peer ves cegPes ef$ecetefle& Heef$ekeÀe (%eeveece=le mes Henues ef$ecetefle& veece mes Heef$ekeÀe efvekeÀueer Leer) ceW íHeves Jeeues uesKeeW keÀer HeÀeFveue keÀe@Heer efueKekeÀj ueeves keÀer mesJee meeQHeer~ cegPes De®íe ueiee Deewj ceQ ³en mesJee keÀjleer ieF&~ Ye´elee peer efkeÀmeer Yeer yenve keÀes Deeies yeæ{eves kesÀ efueS yengle ³egefkeÌle mes Ssmes mesJee uesles Les~ Oeerjs-Oeerjs ³es mesJee³eW yeæ{leer ieF¥ Deewj keÀe@uespe keÀer Heæ{eF& Yeer osKeles-osKeles Hetjer nes ieF&~ yeeyee kesÀ He´yevOe mes kegÀí efove efmeueeF& meerKeer efHeleepeer keÀe DeeosMe Lee efkeÀ ceQ DeHeves HewjeW Hej Keæ[er nes peeTB uesefkeÀve cegPes ye´ïeekegÀceejer peerJeve yengle De®íe ueieves ueiee Lee~ cegPes HekeÌkeÀe efveM®e³e nes ie³ee Lee efkeÀ ³ener mel³e %eeve nw Deewj cegPes ye´ïeekegÀceejer ner yevevee nw~ efHeleepeer %eeve keÀes Flevee veneR ceeveles Les Hej GvekeÀes ceccee-yeeyee kesÀ efueS yengle Deeoj Lee, Keeme ceccee kesÀ efueS~ GvekeÀe keÀnvee Lee efkeÀ yesìer keÀer Meeoer keÀj oer pee³es efHeÀj Jees pees ®eens mees keÀjs~ ceQ veewkeÀjer ³ee Meeoer keÀjves kesÀ efueS keÀleF& lew³eej veneR Leer, cegPes lees efmeHe&À Deewj efmeHe&À ye´ïeekegÀceejer ner yevevee Lee~ ceQves DeHevee efveCe&³e ceeB keÀes yelee efo³ee Lee~ Fme oewjeve yeeyee ves nce yevOeve Jeeueer keÀv³eeDeeW kesÀ efueS efmeueeF& keÌueeme Keesue oer Leer~ keÀjesueyeeie ceW SkeÀ ceelee keÀe yengle yeæ[e Iej Lee, JeneB yeeyee kesÀ keÀnves mes efmeueeF& keÀer ì^sefvebie keÌueeme megyen 9 yepes mes Meece kesÀ 5 yepes Meyo cegHeÌle efceueles nQ, DeeHe efpeme lejn GHe³eesie keÀjW, Jewmeer keÀercele ®egkeÀeveer Heæ[leer nw peveJejer 2017

%eeveece=le lekeÀ ®eueves ueieer~ kegÀí efoveeW lekeÀ ceQ JeneB peeleer jner Hejvleg DeJelejCe', `ve³eer ceve veneR ueiee~ mele³egieer ogefve³ee keÀer mLeeHevee' Fl³eeefo yeeleW yeeyee kesÀ meeLe cegcyeF& ceW mesJee SkeÀ efove ceccee jepeewjer iee[&ve DeeF&, lees ceQves GvnW DeHeveer yeleeF¥~ GvneWves Ketye F®íe ³e%e ceW meceefHe&le nesves keÀer yeleeF&~ ceQves ³en Yeer yelee³ee efkeÀ O³eeve mes yeeleW megveeRr, efHeleepeer FmekesÀ efueS Devegceefle veneR os jns nQ~ ceccee ves keÀne, efHeÀj keÀne, ``DeeHe ``ceQ DeeHekesÀ efHeleepeer mes yeele keÀªBieer leLee GvekesÀ efJe®eej Yeer yeeyee keÀes keÀnvee efkeÀ uetBieer~'' Leesæ[s efoveeW yeeo yeeyee keÀe HeÀesve jepeewjer iee[&ve SkeÀ yeej cegPes Þeerke=À<Ce mesJeekesÀvê Hej yeæ[er oeroer kesÀ Heeme Dee³ee Deewj efmeueeF& keÌueeme keÀe mee#eelkeÀej keÀjeSB ®eueeves Jeeueer nce keÀv³eeDeeW keÀes yeeyee mes HeÀesve Hej yeele keÀjves lees ceQ IegìveeW kesÀ yeue kesÀ efueS keÀne ie³ee~ ceQves yeeyee mes HeÀesve Hej yeele keÀer lees yeeyee, ®euekeÀj Yeer yeeyee mes nce leerve keÀv³eeDeeW keÀes yeæ[er oeroer kesÀ meeLe cegcyeF& yeguee jns efceueves DeeGBÀiee~'' Les~ nceves lew³eejer Megª keÀj oer~ cesjs efHeleepeer ves meeHeÀ cevee nceves JeeefHeme peekeÀj keÀjles ngS keÀn efo³ee, ``DeHeves yeeyee mes keÀnes efkeÀ De®ís ³en yeele yeeyee keÀes Keeveoeve keÀer yesefì³eeB Ssmes Ietceves-efHeÀjves cegcyeF& pewmeer peien yelee³eer ~ yeeyee ves DekesÀueer veneR pee³ee keÀjleeRr~'' nceejs ceve ceW ³ener yeele Leer efkeÀ keÀne, ``mee#eelkeÀej YeieJeeve ves yeguee³ee nw, nceW peevee ®eeefn³es, YeieJeeve keÀe keÀjevee lees efMeJeyeeyee kesÀ neLe ceW nw, cesjs neLe ceW veneR~'' cesjs efveceb$eCe nes Deewj ceQ ve peeTB, ³en kewÀmes nes mekeÀlee nw~ efìkeÀì ceve ceW Dee³ee, efMeJeyeeyee FvekeÀes mee#eelkeÀej keÀje os lees Yeer yegkeÀ Leer~ DeYeer Leesæ[e ner JekeÌle ye®ee Lee, cegPes yeæ[e Gcebie efkeÀlevee De®íe nes! leYeer SkeÀ Deewj yeele Yeer ngF&~ peneB yeeyee Dee ie³ee~ ceQves efHeleepeer keÀes HeÀesve keÀjkesÀ Hetíe, ``ceQ DekesÀueer kesÀ meeLe nce He´eleë mewj Hej peeles Les JeneB SkeÀ J³eefkeÌle jespe met³e& veneR pee jner ntB, meye pee jns nQ, ceQ peeTB?'' efHeleepeer ves keÀne, keÀes peue ®eæ{elee Lee~ nce Gmes jespe osKeles Les~ cesjs ceve ceW ``peye peevee ner nw lees HeÀesve keÀjkesÀ Hetíleer ke̳eeW nes?'' Ssmee jnce Deelee Lee efkeÀ FOej %eeve-met³e& (yeeyee) nw Deewj ³en peæ[ Leesæ[e nukeÀe peJeeye HeekeÀj meeceeve kesÀ meeLe ceQ jsueJes mìsMeve met³e& keÀes peue ®eæ{e jne nw, lees Fmes %eeve efceuevee ®eeefnS~ leye kesÀ efueS efvekeÀueer~ ceQ pewmes ner ®eæ{er, ì^sve ®eue Heæ[er~ Ssmes ueiee SkeÀ efove yeeyee mes GmekeÀes %eevemet³e& DeLee&led efMeJeyeeyee keÀe ceevees cesjs efueS ner ì^sve ©keÀer Leer~ efHeÀj lees efHeleepeer ves nceejs Heefj®e³e osves kesÀ efueS Hetíe~ yeeyee ves keÀne, ``jnves oes~'' yeeyee HengB®eves keÀer Keyej peeveves kesÀ efueS ìsefueie´ece efkeÀ³ee, He$e leLee kesÀ Ssmes keÀnves kesÀ yeeo Yeer %eeve osves keÀe efJe®eej cesjs ceve ceW Hewmes Yeer Yespes~ yeeyee kesÀ meeLe SkeÀ cenervee cegcyeF& ceW jner~ yeeyee ®euelee jne~ oes efove yeeo Jees J³eefkeÌle DeHeveer peue keÀer ueesìer jespe keÀneR ve keÀneR mesJee Hej YespekeÀj, mesJee keÀjvee efmeKeeles Les JeneR jKekeÀj lespe keÀoceeW mes yeeyee keÀer Deesj Dee³ee Deewj yeeyee leLee DeHeves meeLe He´eleë mewj Hej Yeer ues peeles Les~ kesÀ ®ejCeeW Hej efiej ie³ee~ yeeyee ves yeæ[s H³eej mes Gmes Gþe³ee, ieues ueiee³ee, GmekeÀer DeeBKeeW mes DeÞegOeej yen jner Leer~ yeeyee mee#eelkeÀej mes DeuHekeÀeue keÀer DeeMe HetCe& SkeÀ efove yeeyee kesÀ keÀnves Hej nce pemeueeskeÀ DemHeleeue kesÀ ves DeHevee ªceeue efvekeÀeuekeÀj GmekesÀ DeÞeg HeeWís leye Gmeves ceeefuekeÀ ueesketÀceue peer keÀes YeieJeeve keÀe mevosMe osves ie³es~ yeeyee keÀes osKee Deewj Jees ®euee ie³ee~ efHeÀj yeeyee ves SkeÀ YeeF& yeeyee ves pewmee efmeKee³ee Lee, Jewmes nceves `YeieJeeve keÀe keÀes GmekesÀ Heeme Yespee efkeÀ Hetíes, ye®®ee yeeyee kesÀ ®ejCeeW Hej peveJejer 2017 9 peye nce ke´ÀesOe keÀer Deeqive ceW peueles nQ lees FmekeÀe OegDeeB nceejer ner DeeBKeeW ceW peelee nw

%eeveece=le ke̳eeW efieje Deewj GmekesÀ DeÞeg ke̳eeW yens? yeeyee peeveles Les efkeÀ nce ye®®eeW kesÀ ceve ceW He´Mve DeJeM³e Gþ jns neWies~ Gmeves yelee³ee efkeÀ cegPes cesjs efJe<Ceg YeieJeeve kesÀ oMe&ve ngS Les~ YeeF& ves Gmemes keÀne efkeÀ efpevemes DeeHekeÀes ³en oMe&ve ngS Jes DecegkeÀ mLeeve Hej %eeve megveeles nQ, JeneB DeeF³es Deewj %eeve megefveS~ lees Gmevess keÀne, ``cegPes lees cesjs osJe keÀe mee#eelkeÀej nes ie³ee, yeme, cesjer le=eqHle nes ieF&~'' cegPes leye mecePe ceW Dee ie³ee efkeÀ mee#eelkeÀej nes peeves cee$e mes ueesie %eeve ceW veneR ®eue Heæ[les~ ojDemeue mee#eelkeÀej mes DeuHekeÀeue kesÀ efueS DeeMe Hetjer nes peeleer nw~ yeeyee ves ueer Hejer#ee cegcyeF& ceW SkeÀ efove cegjueer ®eueeles ngS efMeJeyeeyee ves keÀne, ``Deepe yeeyee meyemes efveM®e³e-He$e efueKeJeeSbies, meyekeÀes meHesÀo HesHej os oes, efkeÀmeer keÀes efkeÀmeer keÀe osKevee veneR nw~ efpevekeÀe efveM®e³e-He$e ye´ïeeyeeyee kesÀ efveM®e³e-He$e mes efceuelee nesiee GvekeÀes Fveece efo³es pee³eWies~'' keÀjeryeve 400 ye´ïeekegÀceej YeeF&-yenveW Les~ HesHej osves kesÀ efueS meye Hetjs ne@ue ceW HewÀue keÀj yewþ ie³es~ Hetjer keÌueeme ceW efmeHe&À SkeÀ yenve keÀe efveM®e³e-He$e Leesæ[e yengle yeeyee kesÀ He$e mes efceue jne Lee~ Gmes Fveece efceuee~ yeeyee ves Deelcee ceW, Deelcee kesÀ efHelee ceW, ye´ïee yeeyee ceW, He´eeqHle ceW, [^ecee ceW, [^ecee ceW ®eue jns mece³e Hej, DeHeves peerJeve Hej ö meej ªHe ceW meejs %eeve Hej efveM®e³e keÀes meceelee ngDee efveM®e³eHe$e efueKee Lee efpemeceW keÀneR Yeer vee DeuHe efJejece Lee, vee HetCe& efJejece Lee~ mecHetCe& %eeve kesÀ He´l³eskeÀ HJeeFbì Hej efveM®e³e, Fmeer keÀes efveM®e³e keÀne peelee nw, ³en ye´ïee yeeyee kesÀ efveM®e³e-He$e mes mHe<ì ngDee~ meerKeves keÀe Fmemes yeæ[e ceewkeÀe keÀneB efceuesiee? ceccee peye Hegveë efouueer DeeF& leye ceQves GvnW meceHe&Ce keÀer yeele efHeleepeer mes keÀjves kesÀ efueS keÀne~ ceccee mes efceueves peye efHeleepeer Dee³es, ceccee ves Hetíe, ``FvekesÀ (cesjs) efueS DeeHeves ke̳ee mees®ee nw?'' efHeleepeer ves yeæ[s Flceerveeve mes yeele keÀjles ngS ceccee mes keÀne, ``ceccee, cegPes veneR ueielee efkeÀ cesjer yesìer mesJeekesÀvê Hej jn mekesÀieer~'' ceccee kesÀ keÀejCe Hetíves Hej GvneWves yelee³ee, ``³en yeæ[s veepegkeÀ lejerkesÀ mes Heueer nw~ Fmeves keÀYeer kegÀí keÀece 10

lees efkeÀ³ee ner veneR nw~ SkeÀ keÀHeæ[e lekeÀ veneR Oees³ee nw~ Deiej jesìer yesueleer nw lees Flevee Oeerjs mes efkeÀ keÀneR jesìer keÀes oo& ve nes pee³es~ Ssmes ceW ³en mesJeekesÀvê Hej kewÀmes jn mekeÀleer nw?'' ceccee ves Hetjer yeele yeæ[s O³eeve mes megveer~ efHeÀj keÀne, ``De®íe, þerkeÀ nw~ ®eej meHleen kesÀ efueS DeeHe Henues Yespees~ ³en Yeer mesJeekesÀvê Hej jnkeÀj osKe ues, DeeHe Yeer osKe ueW, nce Yeer osKe ueW~'' efHeleepeer ®egHe nes ie³es, kegÀí yeesues veneR~ ceQ GvekesÀ meeLe Iej ®eueer ieF&~ oes-®eej efove lekeÀ kegÀí yeele ner veneR ngF& FmeefueS SkeÀ efove Oeerjs mes ceQves efHeleepeer mes Hetíe efkeÀ DeeHeves ceccee kesÀ meeceves cegPes ®eej meHleen kesÀ efueS mesJeekesÀvê Hej jnves kesÀ efueS keÀne Lee~ efHeleepeer ves keÀne, ``ceQves keÀneB kegÀí keÀne Lee, ceQ lees ®egHe jne Lee~ yeæ[eW kesÀ Deeies Leesæ[s ner yeesuee peelee nw~'' ceQves keÀne, ``yeæ[eW kesÀ Deeies ®egHe jnves keÀe celeueye Yeer mekeÀejelcekeÀ ceevee peelee nw~'' efHeÀj Yeer Jes kegÀí veneR yeesues~ Deieueer megyen ceQ keÀceuee veiej ceW oeoer ieguepeej keÀes SkeÀ efieHeÌì osves ieF& leye oeoer cesjs ieues ceW neLe [euekeÀj yeæ[s H³eej mes DeHeves keÀcejs ceW ues ieF& Deewj Hetíe, ``cesjs meeLe pees yenve jnleer Leer Jees mesJee kesÀ efueS otmejs mesJeekesÀvê Hej ieF& nw, ke̳ee legce cesjs meeLe jnesieer?'' ceQves legjvle neB keÀn efo³ee, mees®ee efkeÀ peieoerMe YeeF& Yeer nQ, oeoer ieguepeej Yeer nQ, Fmemes megvoj mLeeve Deewj megDeJemej Deewj keÀneB efceuesiee? oeoer peer ves Hetíe, ``keÀye DeeDeesieer?'' ceQves otmejs efove ner Deeves kesÀ efueS keÀn efo³ee~ Iej HengB®ekeÀj yewie ceW peªjer keÀHeæ[s jKekeÀj lew³eejer keÀj ueer Deewj ceeB keÀes keÀnkeÀj mesJeekesÀvê Hej Dee ieF&~ ueewefkeÀkeÀ efHeleepeer Deieues efove mesJeekesÀvê Hej Dee³es Deewj keÀne, ``Iej ®euees~'' ceQves keÀne, ``DeYeer DeeHekesÀ keÀnves Hej ceQ Iej ®eue Heæ[leer ntB Hej DeeHe Yeer, peye ceQ keÀntB, cegPes JeeefHeme Deeves osvee~'' otmejs efove ceQves mesJeekesÀvê Hej Deeves keÀes keÀne lees efHeleepeer ves keÀne, ``peeves kesÀ efueS Leesæ[s ner JeeefHeme ues Dee³ee Lee~'' ceQves keÀne, ``DeeHekesÀ keÀnves Hej ceQ DeeHekesÀ meeLe Dee ieF&, cesjs keÀnves mes Deye DeeHe cegPes peeves oerefpeS veneR lees efHeÀj ceQ Yeer DeeHekesÀ keÀnves mes JeeefHeme veneR DeeTBieer~'' efHeÀj ceQ mesJeekesÀvê Hej Dee ieF& ke̳eeWefkeÀ cegPes peerJeve keÀe HewÀmeuee keÀjvee Lee Deewj Kego Hej Yejesmee keÀjves keÀe ngvej meerKe uees, menejs effkeÀleves Yeer me®®es neW, SkeÀ efove meeLe íesæ[ ner peeles nQ peveJejer 2017

%eeveece=le leye mes yeeyee kesÀ Iej ceW ner ntB~ Fve ®eej meHleen ves cegPes ve³ee peerJeve He´oeve efkeÀ³ee mebpe³e keÀer keÀuece mes... pees ®eue ner jns nQ~ He=<þ 4 keÀe Mes<e..

HeÀefj³eeo keÀe ceewkeÀe Dee³ee veneR keÀes yeæ[er DeeO³eeeflcekeÀ TB®eeF³eeW lekeÀ Gþe SkeÀ yeej cegPes ueewefkeÀkeÀ efHelee peer ves keÀne, ``DeYeer let íesìer nw, pees Yeer osves keÀe efoJ³e keÀe³e& keÀjlee Lee~ GvekeÀe HewÀmeues efueS peeles nQ, mees®ekeÀj efueS peeles nQ, keÀue keÀes let yeerceej nes ieF&, kegÀí YeeweflekeÀ ªHe, GvekesÀ ves$e, GvekesÀ neLe Deewj Deveyeve ngF& lees lesjs keÀes keÀewve osKesiee? ³es yenveW meye efmevOeer nQ, FvekeÀe keÀu®ej GvekeÀer cegmekeÀeve keÀe ueesieeW Hej ®ecelkeÀejer Deueie nw, nce Hebpeeye JeeueeW keÀe keÀu®ej kegÀí Deueie nw, S[pemì nes mekesÀ, vee He´YeeJe neslee Lee~ GvekeÀer YeeQneW kesÀ yeer®e nes mekesÀ, efHeÀj legPes keÀewve mebYeeuesiee?'' ceQves leye mees®ee efkeÀ cesjs efHelee peer ves efmLele lespeesce³e Deelcee, otmejer DeelceeDeeW DeHeveer SkeÀ yesìer keÀer Meeoer keÀjkesÀ GmekeÀe neLe, oes neLe Jeeues ceveg<³e keÀes keÀes cee³ee mes ueæ[ves keÀer He´sjCee osleer Leer~ meeQHee nw, GmekeÀe FvekeÀes Flevee Yejesmee nw Deewj ceQ npeejeW neLeeW Jeeues YeieJeeve GvekeÀer ef o J³e ¢ef < ì uees i eeW keÀes keÀes neLe meeQHe jner ntB, Gve Hej FvekeÀes Yejesmee ke̳eeW veneR nw? FvekeÀe npeej DeeO³eeeflcekeÀlee kesÀ HeLe Hej Deeies yeæ{ves keÀe neLeeW Jeeues ceW efJeMJeeme efyeþevee cesjer efpeccesJeejer nw Deleë FvekesÀ Deeies HeÀefj³eeo keÀe ceewkeÀe keÀYeer Deeves veneR osvee nw, Ssmeer ieeBþ ceQves ceve ceW yeebOe ueer~ peye FvekeÀes ceewve, met#ce mebosMe osleer Leer~ GvekesÀ mebHeke&À ceveg<³e Hej Flevee efJeMJeeme nw lees cegPes cesjs yeeyee Hej Yeer lees ¢æ{ efJeMJeeme nw, Jees ceW Deeves mes efoJ³e iegCeeW keÀe Hegvepee&iejCe neslee cegPes keÀYeer keÀ<ì veneR Deeves oWies~ yeeyee peneB jKeW, pewmes jKeW, pees efKeueeSB, pees Lee~ GvekeÀer GHeefmLeefle Hejceevebooe³ekeÀ Henvee³eW, cegPes Jener Deewj Jewmee ner keÀjvee nw~ Deiej He´Yeg peceerve Hej meguee³eWies lees Leer~ GvekeÀer JeeCeer Ëo³e-leb$eeW keÀes Pebke=Àle JeneB meesTBieer, pees kegÀí Yeer nesiee, yeeyee keÀer osve mecePekeÀj mej-ceeLes Hej keÀj osleer Leer~ GvekeÀer DeeO³eeeflcekeÀ ®eæ{eTBieer, ³en ceve ceW HekeÌkeÀe keÀj efue³ee~ me®eceg®e keÀYeer HeÀefj³eeo keÀe ceewkeÀe MeefkeÌle³eeW ves DeveskeÀ ueesieeW keÀes megKeer yevee efo³ee, DeveskeÀ ueesieeW keÀes megOeej efo³ee Deewj Dee³ee ner veneR~ Fme F&MJejer³e peerJeve ceW Yeejle kesÀ yengle-mes mLeeveeW Hej mesJee keÀjves keÀe DeveskeÀ ueesieeW ves mJe³eb keÀes yeeyee keÀer mesJee ceW megDeJemej efceuee~ yeeo ceW ³et.Sme.Deej.(meb³egkeÌle meesefJe³ele ieCejep³e) peevee meceefHe&le keÀj efo³ee~ GvekesÀ ienve ef®ebleve ngDee~ Deepe JeneB ueieYeie 55 mesJeekesÀvêeW, GhemesJeekesÀvêeW ceW mesJee³eW ®eue jner leLee GvekeÀer MeebefleHetCe& lejbieeW ves ceOegyeve kesÀ nQ~ JeneB nceejer oes yenveW efve³eefcele mesJeeSB os jner nQ~ ceQ Je<e& ceW SkeÀ ³ee oes yeej keÀCe-keÀCe keÀes MeebefleHe´o yevee efo³ee~ mesJeeLe& peeleer ntB~ FbiueQ[, DecesefjkeÀe, Dee@mì^sefue³ee, DeHe´ÀerkeÀe, jefMe³ee leLee GvekeÀer ceeveJe-mesJee DeefÜleer³e Leer~ GvekeÀe yengle mes Dev³e osMeeW kesÀ mesJeekesÀvêeW Hej F&MJejer³e mesJee keÀjves keÀe meewYeei³e He´eHle veeje ``mesJee, mesJee Deewj mesJee'' DeefÜleer³e ngDee nw~ ceQ DeHeves peerJeve keÀes Oev³e mecePeleer ntB efkeÀ efpeme He´Yeg keÀer cegPes leueeMe Lee~ keÀesF& Yeer yeele GvnW ueesieeW keÀer YeueeF& Leer Gme He´Yeg ves cegPes DeHevee yeveekeÀj DeveskeÀeW keÀes Gme He´Yeg keÀe yeveeves keÀer mesJee keÀjves mes veneR jeskeÀ mekeÀleer Leer~ efJeÞeece, Deejesi³e ueeYe leLee efveJe=efÊe kesÀ efJe®eejeW ves keÀe DeJemej efo³ee~ Oev³eJeeo nw cesjs He´Yeg keÀe Deewj Oev³e nw cesje Yeei³e~ meYeer keÀes SkeÀ ner MegYe mevosMe osvee ®eenleer ntB efkeÀ ceeveJe pevce keÀes GvnW efJe®eefuele veneR efkeÀ³ee~ mesJee keÀjves ceW meJe&Þes<þ keÀne ie³ee nw~ Fmes meJe&Þes<þ yevee³es jKeves kesÀ efue³es mJe³eb kesÀ mel³e Jes Fleves Glmeener, He´sceHetCe& leLee mebJesoveece³e mJeªHe keÀes Hen®eeve, mel³e efHelee Hejceelcee mes meJe& mecyevOe peesæ[, meJe& mel³e Les efpeleves efkeÀ Jes Yeer veneR Les efpevekeÀe He´eeqHle³eeW keÀes He´eHle keÀj meoe megKeo Deewj Meevle peerJeve peer³eW~ mevceeie& keÀer jen keÀu³eeCe Jes efkeÀ³ee keÀjles Les!  Hej ®eueves Deewj meyekeÀes ®eueeves keÀe He´³elve keÀjW~  peveJejer 2017 nce efpelevee mejue nesles nQ, Glevee jemlee þerkeÀ neslee nw, efpeleveer ®elegjeF& keÀjles nQ, Glevee jemlee keÀefþve nes peelee nw 11

³en efoue nj Heue ieelee jnlee Snmeeve legcneje Dees yeeyee

oeoer keÀceueceefCe ke=À<Cee veiej, efouueer

H³eej keÀs meeiej HejceeHfelee Hejceelcee eMfeJe keÀer DevekseÀ ueeureeSb meekeÀej yeï´ee yeeyee Üeje oKseves leLee DeveYgeJe keÀjves keÀe Hejce-meeYweei³e oeoer keÀceueceeCfe peer keÀes Hee´Hle n~w DeeHeves Jejoelee mes DevekseÀ JejoeveeW keÀes Hee´Hle keÀjkeÀs mJe³eb keÀes YejHejt ekfeÀ³ee n~w DeeHekeÀs J³eekfelÌelJe ceW DeJeCev&ee³re ceOejglee Deejw J³eJenej ceW keÀceue pemwee v³eeje Deejw H³eejeHeve n~w DeeHeves oMse-eJfeoMse keÀer np]eejeW ceve<g³eelceeDeeW keÀe HeY´eg mes ecfeueve keÀjekeÀj GvekeÀs peeJreve keÀes eofJ³e yevee³ee n~w Jelec&eeve mece³e DeeHe eofuueer ceW FM&Jeje³re meJseeDeeW keÀer ep]fecceJseejer mecYeeueles nSg meJseejle n~Q oeoer peer keÀs eofJ³e DeveYgeJe GvneR keÀs YeeJeeW ceW Hem´lelge n.Q.. mecHeeokeÀ

ces je ueewefkeÀkeÀ pevce meved 1929 ceW efmevOe kesÀ cesueJeeveer kegÀue ceW SkeÀ Oeeefce&keÀ leLee mecHevve HeefjJeej ceW ngDee~ ceeleeefHelee Oeeefce&keÀ Je=efÊe kesÀ nesves kesÀ keÀejCe Oece& keÀer yeeleeW ceW DeemLee jKeles Les efpeme keÀejCe cegPes Yeer ye®eHeve mes ner YeieJeeve mes efceueves keÀer ueieve Leer~ Fme GÎsM³e keÀer Hetefle& kesÀ efueS yeeu³ekeÀeue mes ner melmebieeW leLee ceefvojeW ceW peeves ceW ©ef®e uesleer Leer~ nwojeyeeo-efmevOe ceW meved 1936 ceW oeoe uesKejepe kesÀ Iej `Deesced ceC[ueer' keÀe melmebie Megª ngDee~ melmebie ceW pees Yeer peelee Lee, GmekeÀes mee#eelkeÀej neslee Lee efpememes melmebie ceW peeves JeeueeW keÀer mebK³ee yeæ{leer ieF&~ kegÀí efoveeW kesÀ yeeo yeeyee keÀes efJe®eej Dee³ee efkeÀ íesìs ye®®eeW keÀes ye®eHeve mes ner %eeveueesjer oer pee³es Deewj GvekesÀ efueS me®®es ieg©kegÀue keÀer lejn JeeleeJejCe nes lees GvekeÀe yengle ner keÀu³eeCe nes mekeÀlee nw~ yeeyee ves yeeuekeÀeW Deewj yeeefuekeÀeDeeW keÀer efMe#ee kesÀ efueS Deesced efveJeeme ceW J³eJemLee keÀer~ ueewefkeÀkeÀ efHeleepeer keÀes ³en yeele Helee ®eueles ner GvneWves Hetíe, ``ye®®eer, ke̳ee legce melmebie ceW peevee ®eenleer nes?'' ceQves yeæ[er KegMeer mes keÀne, ``neB, cegPes ]peªj peevee nw~'' ceelee-efHelee ves ueewefkeÀkeÀ ®ee®ee keÀes keÀne, ``peeDees, ye®®eer keÀes Deesced efveJeeme ceW yeeyee kesÀ Heeme %eeveece=le Heerves ues peeDees~'' Fme He´keÀej cegPes yeesef[¥ie ceW jnves keÀe megvoj DeJemej efceue ie³ee~ 12

yeeyee keÀer Heeuevee DeefÜleer³e Leer leye cesjer Gce´ Deeþ Je<e& keÀer Leer~ yeesef[¥ie ceW nce íesìs ye®®eeW Deewj yeef®®e³eeW keÀes efMe#ee osves kesÀ efueS ye´ïeekegÀceejer He´keÀeMeceefCe peer, ®evêceefCe peer leLee MeevleeceefCe peer LeeR~ meYeer ye®®eeW keÀer SkeÀ pewmeer HeesMeekeÀ, SkeÀ-pewmes efyemlejs Deeefo-Deeefo yevee³es ie³es~ jepekegÀceeefj³eeW keÀer lejn yeeyee nceejer Heeuevee keÀjles Les efpememes nceW ueewefkeÀkeÀ mecyevOeer keÀYeer ³eeo veneR Deeles Les~ nceejer meejer efove®e³ee& Deewj efMe#ee %eeve-³egkeÌle jerefle mes ®eueleer Leer~ nceW efve³eefcele jepe-efJeÐee kesÀ meeLe-meeLe F&MJejer³e efJeÐee Yeer Heæ{eF& peeleer Leer~

yeæ[e Deeoceer yevevee De®íer yeele nw uesefkeÀve De®íe Deeoceer yevevee yengle yeæ[er yeele nw

peveJejer 2017

%eeveece=le Þeer ke=À<Ce keÀe mee#eelkeÀej He´efleefove Heæ{eF& kesÀ yeeo oesHenj ueieYeie SkeÀ yepes nce meYeer ye®®eeW keÀes Meevle meceeefOe ceW efyeþe³ee peelee Lee~ leye SkeÀ efMeef#ekeÀe `Deesced' keÀer Oegve Yeer keÀjleer Leer~ nce ye®®es Yeer GvekesÀ meeLe Oeerces mJej ceW Deesced keÀer OJeefve ieeles Les~ Gme mece³e keÀF& ye®®es O³eeveeJemLee ceW ®eues peeles Les~ ceQ Yeer SkeÀ efove O³eeve ceW ®eueer ieF& Deewj efoJ³e ¢ef<ì Üeje yengle ner megvoj Þeerke=À<Ce keÀes osKee~ GmekesÀ meeLe efoJ³e jeme keÀjles-keÀjles Deleerefvê³e megKe keÀe DevegYeJe keÀjves ueieer~ cesjs meeefLe³eeW keÀes Yeer JewkegÀCþ kesÀ DeveskeÀ Ssmes mee#eelkeÀej ngS~ GvekesÀ DeueewefkeÀkeÀ DevegYeJe Ssmes Les efkeÀ megveves Jeeues Yeer DeeM®e³e&®eefkeÀle jn peeles Les~ me®eceg®e, Ssmes DeueewefkeÀkeÀ efoJ³e DevegYeJeeW mes mecHevve ye®eHeve kesÀ efove Yegueeves mes Yeer veneR Yetueles~ cesje ueewefkeÀkeÀ veece efkeÀMeveer Lee, meekeÀej ye´ïee yeeHe cegPes yeæ[s ner H³eej mes `efkeÀMeefceMe' veece mes HegkeÀejles Les Deewj HeejueewefkeÀkeÀ DeJ³ekeÌle yeeHeoeoe ves cegPes `keÀceueceefCe' veece efo³ee~ leerveeW veece keÀer jeMeer SkeÀ nw Deewj yeeyee keÀer ieeso ceW Deeles ner keÀceueceefCe veece meeLe&keÀ ngDee ke̳eeWefkeÀ ueewefkeÀkeÀ mecyeefvOe³eeW mes ceesn keÀer jie peuoer ner ìtì ieF& Deewj keÀceue meceeve v³eeje Deewj H³eeje jnves keÀer yeeyee ves cegPes efJeMes<elee He´oeve keÀer~ yeeyee ves ueer Hejer#ee cesjs meeLe-meeLe cesjer ueewefkeÀkeÀ HeeB®e yenveW Yeer ³e%e ceW meceefHe&le ngF¥~ yeeyee nceW H³eej mes keÀnles Les ö Six Lucky Sisters. ueieYeie 6 ceeme kesÀ yeeo nceejs ueewefkeÀkeÀ efHeleepeer keÀe osnevle ngDee, yeeyee ves keÀne efkeÀ DeeHe meYeer yenveW ueewefkeÀkeÀ Iej peekeÀj meYeer mes efceuekeÀj DeeDees~ nceves keÀne, yeeyee, nce veneR pee³eWies~ yeeyee ves keÀne, yeeyee keÀer Dee%ee nw efkeÀ DeeHe meYeer ueewefkeÀkeÀ Iej peekeÀj DeeDees, yeeyee osKeWies efkeÀ efkeÀme-efkeÀme keÀes jesvee Dee³ee~ nce meYeer yenveW Iej peekeÀj ueewefkeÀkeÀ mecyeefvOe³eeW mes efceueeR, yegef× ceW Deelcee keÀe Deewj yesno [^ecee keÀe %eeve mHe<ì nesves kesÀ keÀejCe efkeÀmeer keÀes jesvee veneR Dee³ee~ yeeyee keÀes mecee®eej megvee³ee, lees yeeyee ves keÀne efkeÀ peveJejer 2017

me®eceg®e DeeHe `ceesnpeerle' nes~ Fme lejn nceW yeeyee MeefkeÌle oskeÀj Deeies yeæ{eles jns~ yeeyee mes DeveJejle mekeÀeMe keÀe DevegYeJe ®eewon Je<e& keÀer ³eesie-leHem³ee keÀer Yeùer ceW yeeyee nce ye®®eeW kesÀ efueS ³eesieeY³eeme kesÀ efJeefYevve He´keÀej kesÀ keÀe³e&ke´Àce yeveeles Les~ keÀYeer-keÀYeer nce meHleen Yej lekeÀ ³ee DeefOekeÀ mece³e lekeÀ `ceewve' OeejCe keÀjleer LeeR~ Gve efoveeW kesÀJeue Leesæ[e-mee HeÀueenej keÀjleer LeeR~ keÀYeer-keÀYeer leerve efove SkeÀ ner keÀcejs ceW yewþkeÀj ³eesie keÀjves keÀe He´esie´ece efceuelee Lee~ cegPes keÀF& yeej Ssmee DevegYeJe ngDee efkeÀ ceQ Fme meekeÀej ogefve³ee mes otj, met#ce Jeleve ceW DeekeÀejer HeÀefjMles ªHe ceW DekesÀueer yeeyee kesÀ meeLe yewþer ntB~ yeeyee cegPes DeveJejle mekeÀeMe os jns nQ~ ceQ DeHevee mecHetCe& HeÀefjMlee mJeªHe DevegYeJe keÀjleer Leer~ yeeyee nceW keÀnles Les, ``ye®®eer, Ssmee mece³e Yeer Dee³esiee peye legcneje mebieþve efyeKej keÀj meye DekesÀues-DekesÀues nes pee³eWies~ legcnejs meeceves efJekeÀejer DeelceeSB Jeej keÀjves Dee³eWieer~ Deiej legce ³eesie³egkeÌle veneR neWies lees nej Kee ueWies~'' Ssmes ceneJeeke̳e megvekeÀj nce Deewj Yeer p³eeoe ueieve mes ie´gHe-ie´gHe yeveekeÀj ³eesieeY³eeme keÀjles Les~ Ssmes efoJ³e DevegYeJe mJe³eb YeieJeeve kesÀ meeLe keÀjles jnves mes ®eewon Je<e& kewÀmes yeerle ieS, nceW Helee Yeer ve ®euee~ cegPes F&MJejer³e %eeve keÀe ceveve-ef®evleve keÀjves keÀe MeewkeÀ Lee~ mece³e efceueves Hej F&MJejer³e ceneJeeke̳eeW keÀe Heþve-Heeþve Deewj ceveve keÀjleer Leer, otmejeW kesÀ meeLe %eeve-®e®ee& keÀjleer Leer~ Fmemes meoe J³eLe& ef®evleve, J³eLe& yeesue Üeje mece³e ve ieBJeekeÀj mJe³eb keÀes megjef#ele jKeleer Leer Deewj meoe Deeies yeæ{leer jner~ yeeyee ves Yespee mesJee Hej SkeÀ efove yeeyee ves cegPes yegueekeÀj Hetíe, `ye®®eer, keÀceueeveiej, efouueer ceW mesJeekesÀvê kesÀ efueS ve³ee cekeÀeve efceuee nw, ceveesnj ye®®eer ves He$e ceW efueKee nw efkeÀ keÀceueceefCe keÀes Yespees, lees ke̳ee DeeHe mesJee Hej peeDeesieer?' ceQves keÀne, `peer yeeyee, ceQ peªj peeTBieer~' efJeoeF& osles mece³e yeeyee ves keÀne, `ye®®eer, legce peneB Yeer peeDeesieer, legcnW meye menpe efceuesiee~' ³es

nce Fme Mejerj keÀes ®eueeves Jeeueer Deelcee nQ, Fme %eeve mes Meebefle efceueleer nw

13

%eeveece=le Jejoeveer yeesue megvekeÀj cesje DeelceefJeMJeeme Deewj Yeer yeæ{e~ yeeyee ves cegPes 26 peveJejer kesÀ efove ®evêneme YeeF& kesÀ meeLe efouueer Yespee~ JeneB ceQ ceveesnj oeoer kesÀ meeLe Deeþ Je<e& lekeÀ efJeefYevve He´keÀej keÀer mesJee keÀjleer jner~ oeroer ceveceesefnveer peer ves cegPes efouueer kesÀ DeemeHeeme cesjþ, neHegæ[, iegæ[ieeBJe, efmekeÀvojeyeeo Fve íesìs-íesìs mesJeekesÀvêeW ceW mesJee kesÀ efveefceÊe yevee³ee~ GmekesÀ yeeo Fueeneyeeo, yeveejme, ueKeveT ceW Yeer mesJeeLe& ieF&~ DeYeer efHeíues 56 Je<eeX mes ke=À<Ceeveiej mesJeekesÀvê Hej ner mesJeejle ntB~ efJeosMe mesJee Hej peevee ngDee meved 1988 ceW uevove ceW ®eej ceeme meJseeLe& peevee nDgee~ DeJ³ekelÌe yeeHeoeoe mes eJfeoeF& uelses mece³e yeeyee ves keÀne ekfeÀ DeeHekeÀs Heeme yenlge Kep]eevee n,w Gmes yeeìBves DeLe& meJsee Hej pee jner ne~s uevove ceW yeeyee keÀer peeJreve keÀnevee,r mJe³eb keÀs peeJreve keÀs eofJ³e DeveYgeJe DevekseÀ yeï´eeJelmeeW keÀes mevgeeves keÀe DeJemej ecfeuee~ GvnevWes peeJreve ceW ve³ee Gceibe-Guueeme DeveYgeJe ekfeÀ³ee~ yeeHeoeoe nce ye®®eeW keÀes evfeecfeÊe yeveekeÀj DevekseÀ DeelceeDeeW keÀer keÀwmes meJsee keÀjeles n,Q ³es cevQes DeveYgeJe ekfeÀ³ee~ ceQ meoe ³en O³eeve osleer ntB efkeÀ cessjs Üeje ®eens ceve mes, Jee®ee mes, keÀce& mes efkeÀmeer keÀes ogKe veneR HengB®es~ cesjs mes meYeer KegMe jnW leLee megKe HeekeÀj ner pee³eW~ ceQ meoe Meeefvle ceW jnvee Deewj DeewjeW keÀes Yeer Meevle jKevee Hemebo keÀjleer ntB~ FmeefueS ve keÀYeer efkeÀmeer mes ef[mìye& nesleer ntB, ve efkeÀmeer keÀes ef[mìye& keÀjleer ntB~ meoe leHem³ee ceW ceive jnleer ntB~ H³eejs yeeyee keÀer nce ye®®eeW kesÀ He´efle DeeMe nw efkeÀ nce `me®®es yesoeie nerjs' yevekeÀj meejs efJeMJe ceW ®eejeW Deesj efoJ³elee keÀe He´keÀeMe HewÀuee³eW, Jen DeeMe Hetjer keÀjves keÀer ner leele meoe jnleer nw~ Ssmes Þes<þ peerJeve yeveeves Jeeues yeeHeoeoe kesÀ Snmeeve keÀes nce kewÀmes ®egkeÀe mekeÀles nQ~  14

jesce-jesce ceW Meeeqvle Yej ieF& [e@.yeyeerlee Jecee&, [svìue mepe&ve, ®ecHeeJele (GÊejeKeb[)

cegPes F&MJejer³e %eeve ceW Dee³es ®eej Je<e& nes ie³es nQ, 22 DeHe´wue, 2016 keÀes cegPes ceOegyeve (ye´ïeekegÀceejerpe cegK³eeue³e, ceeGbì Deeyet) peeves keÀe megvenje DeJemej efceuee~ peeves kesÀ mece³e ceQ keÀcejoo& mes ie´mle Leer Hejvleg pewmes ner ceOegyeve keÀer ³ee$ee Megª keÀer, oo& keÀneB ®euee ie³ee, kegÀí Helee veneR ®euee~ ceOegyeve keÀer HeeJeve Oejveer Hej keÀoce jKeles ner Ssmee ueiee pewmes ve³ee peerJeve efceue ie³ee nw~ JeneB kesÀ JeeleeJejCe ves jesce-jesce ceW megKe Deewj Meeeqvle Yej oer~ meeje leveeJe ceevees yeeyee ves Kego ye Kego ues efue³ee Deewj ve³eer Gcebie Yej oer~ yeeyee kesÀ Hetjs Heefjmej ceW Fleveer mekeÀejelcekeÀ Tpee& nw efpemekeÀer DevegYetefle nce He´l³e#e ªHe mes keÀj mekeÀles nQ~ JeneB ³eesie ueieevee veneR Heæ[lee, Hetjs efove menpe ner nce ³eesie³egkeÌle jnles nQ~ ³eesie keÀer MeefkeÌle keÀe JeneB J³eJeneefjkeÀ HeefjCeece osKee~ yeeyee ves SkeÀoce mel³e keÀne nw efkeÀ ceOegyeve peekeÀj YejkeÀj DeeDees Deewj efHeÀj yeeoue yevekeÀj yejmees~ Deye lees nj HeefjeqmLeefle SkeÀ Kesue vepej Deeleer nw~ J³eLe& mebkeÀuHeeW mes SkeÀoce efkeÀveeje nes ie³ee nw~ cesjer ¢eq<ì ke̳ee yeoueer ceevees Hetjer me=eq<ì ner yeoue ie³eer nw~ Deble ceW ³ener keÀntBieer ö YeìkeÀles Les ojyeoj OetHe kesÀ jsefiemleeve ceW, Deye lees þb[er íeBJe keÀe Hetje Deemeceeve efceue ie³ee~ H³eemes Les megKe-Meeeqvle keÀer SkeÀ yetBo Heeves keÀes, Deye lees megKe keÀe meeiej meJe&MeefkeÌleJeeve efceue ie³ee~ meye He´Mve meceeHle ngS, meejs cevecegìeJe efceì ie³es, Jees oelee, Jejoelee ceneve efceue ie³ee~ ke̳ee, ke̳eeW, kewÀmes kesÀ ®ekeÌkeÀj mes cegkeÌle nes ieS, efoJ³e ves$e Kegue ie³es, JeeHeme cesje peneve efceue ie³ee~

DeeHekesÀ DeHeves mJeYeeJe kesÀ efmeJee³e keÀesF& DeeHekeÀes ogKe veneR os mekeÀlee

peveJejer 2017

mebv³eemeer mes yevee ye´ïeekegÀceej ye´ïeekegÀceej jecesMJej, ueeueiebpe-nepeerHegj (efyenej)

ceg Pes

ye®eHeve mes Hejceelcee efHelee keÀer leueeMe Leer~ oeoe peer YekeÌle Les, meeOeg-mebv³eeefme³eeW keÀer yengle mesJee keÀjles Les~ nj jespe jele keÀes efMeJe-HegjeCe ³ee He´scemeeiej keÀe SkeÀ DeO³ee³e peªj Heæ{les Les Deewj nce Gmes megveles Les~ efHeleepeer ves cegPes Iej cesb ner Heæ{vee-efueKevee efmeKee³ee~ efHeÀj ceQ Oeeefce&keÀ efkeÀleeyeW Heæ{ves ueiee~ SkeÀ yeej ceQves Oe´gJe keÀer keÀneveer Heæ{er efkeÀ Jen íesìer Dee³eg ceW ner YeieJeeve keÀes Heeves ceW meHeÀue nes ie³ee~ lees efJe®eej ®euee efkeÀ Gmeves lees Deeþ meeue keÀer Dee³eg ceW ner YeieJeeve keÀes Hee efue³ee, ceQ lees yeejn meeue keÀe nes ie³ee, Deye keÀye YeieJeeve mes efceuetBiee~ efHeÀj jecee³eCe kesÀ GÊejkeÀeC[ ceW efvejekeÀej YeieJeeve keÀer ceefncee Heæ{er ö efyeve Heie ®euew, megvew efyeve keÀevee, efyeve keÀj keÀjw keÀce& efJeOe veevee~~ meeceeve ueskeÀj Yeeie ie³ee ieg© Fmes Heæ{keÀj meJeeue Gþe efkeÀ Jen efyevee neLe-Hewj Jeeuee keÀewve nw, keÀneB efceuesiee, Gmes {tBæ{vee ®eeefnS~ Fve meye yeeleeW mes He´sefjle neskeÀj 12 Je<e& keÀer Dee³eg ceW SkeÀ efove YeieJeeve keÀer Keespe ceW Iej íesæ[ efo³ee Deewj yeveejme ceW efJeMJeveeLe ceeqvoj ceW YeieJeeve efJeMJeveeLe kesÀ oMe&ve efkeÀS~ JeneB mes Deeieje ie³ee~ Deeieje ceW SkeÀ Je=× mebv³eemeer efceuee~ GmekeÀes ceQves ieg© yevee efue³ee~ Gmeves cegPes efYe#ee ceebieves yeepeej ceW Yespe efo³ee Deewj Heerís mes cesje meeceeve Deewj Leesæ[e pees Hewmee Lee, ueskeÀj Yeeie ie³ee~ ceQves efkeÀmeer-efkeÀmeer mes GmekesÀ yeejs ceW Hetíleeí keÀer lees cegPes yelee³ee ie³ee efkeÀ ceLegje ®eues peeDees, JeneB yengle meeOeg jnles nQ, JeneR efceue peeSiee~ veece jKe efo³ee keÀecesMJej ceLegje Deeves Hej cegPes otmeje Je=×, Jew<CeJe meeOeg efceuee~ Jees keÀnlee Lee, efpeOej osKelee ntB efJe<Ceg ner vepej Deelee nw~ ceQves peveJejer 2017

GmekeÀes ieg© yevee efue³ee~ Gmeves cegPes ieg©ceb$e efo³ee, kegÀí efove ceQ peHelee jne, efHeÀj peye YeieJeeve keÀer He´eeqHle nesleer vepej veneR DeeF& lees JeneB mes Deeies yeæ{e Deewj keÀesmeerkeÀueebb kesÀ vepeoerkeÀ HeÀejce ieeBJe mes neslee ngDee keÀeceyeve (yejmeeves mes Deeies) kesÀ efMeJe ceeqvoj ceW veeiee yeeyee efjpejepe efieefj kesÀ Heeme HengB®ee ~ ceQves Gmemes DeHevee efMe<³e yevee uesves keÀe vece´ efveJesove efkeÀ³ee~ Gmeves cegPes keÀne, legce DeHeves Iej JeeHeme peeDees~ efkeÀje³ee osves keÀes Yeer lew³eej nes ie³ee~ ceQves keÀne, cegPes YeieJeeve keÀes Heevee ner nw~ cesjer o=æ{lee keÀes osKe Gmeves efMe<³e yeveekeÀj cev$e os efo³ee Deewj cesje veece keÀecesMJej jKe efo³ee~ Gme ceb$e mes Yeer cegPes keÀesF& HeÀe³eoe veneR ngDee~ mevlegeq<ìoe³ekeÀ GÊej keÀneR veneR efceuee efHeÀj Gve ieg© mes ígÆer ueskeÀj efouueer Dee ie³ee, JeneB jeceueeruee cewoeve ceW SkeÀ Goemeer meeOeg nefjnj yeeyee keÀe DeeÞece nw~ JeneB DeveskeÀ meeOeg Les~ Gvemes Yeer Hetíe, Jen efvejekeÀej, efyevee neLe-Hewj Jeeuee keÀewve nw? peye Jes Yeer mevlees<epevekeÀ peJeeye veneR os HeeS lees ceQ nefjÜej Dee ie³ee~ FmekesÀ yeeo yeêerveeLe, kesÀoejveeLe, peievveeLeHegjer, cewmetj, cegcyeF&, ÜejkeÀeOeece nesles ngS meejs Yeejle kesÀ ogie&ce leerLe&mLeueeW kesÀ veeceerefiejeceer meeOeg-mevleeW mes efceuelee jne, ³en peeveves kesÀ efueS efkeÀ YeieJeeve keÀewve nw, keÀneB Hej nw Hej mevlegeq<ìoe³ekeÀ GÊej keÀneR veneR efceuee~ `meJeexHeefj mebmLee' kesÀ yeejs ceW Heæ{keÀj efceueer mevlegeq<ì meeje Yeejle IetcekeÀj meved 1961 ceW JeeHeme ceLegje ceW Dee ie³ee~ JeneB Ieeì Hej SkeÀ meeOeg efceuee efpemekeÀe veece Lee ke=À<CeosJe~ Jen efouueer kesÀ ye´ïeekegÀceejer DeeÞece kesÀ mecHeke&À ceW jne Lee~ leerve HegmlekeWÀ Gmeves efueKeeRr, SkeÀ keÀefJeleeDeeW keÀer, otmejer DeHeveer peerJeve-keÀneveer, leermejer DeeÞece peerJeve kesÀ DevegYeJeeW keÀer HegmlekeÀ efueKe jne Lee~ GmekesÀ De#ej yengle megvoj Les, cegPes DeekeÀ<e&Ce ngDee efkeÀ Fleves megvoj De#ej lees

peneB HeefJe$elee veneR, JeneB He´sce veneR nes mekeÀlee Deewj peneB He´sce veneR, JeneB Meeeqvle veneR nes mekeÀleer

15

%eeveece=le ceMeerve Yeer veneR íeHeleer, FmeefueS GmekeÀes Hetíe, ke̳ee ceQ Fme efkeÀleeye keÀes osKe-Heæ{ mekeÀlee nttB? GmekeÀer Devegceefle HeekeÀj ceQ Gve DevegYeJeeW keÀes Heæ{ves ueiee~ GmeceW Gmeves ef®e$eeW meefnle efJemleej mes DevegYeJe efueKes Les efkeÀ peerJeve ceW keÀye, keÀewve-mee meeOeg, keÀneB efceuee, efkeÀme-efkeÀme mebmLee ceW ie³ee, ke̳ee-ke̳ee meerKee~ meyemes Devle ceW `meJeexHeefj mebmLee' Meer<e&keÀ kesÀ meeLe ye´ïeekegÀceejerpe mebmLee keÀe JeCe&ve Lee~ HegmlekeÀ ceW efvejekeÀej efMeJe yeeyee keÀe ef®e$e, efMeJe yeeyee kesÀ veece, iegCe, keÀÊe&J³e Deeefo keÀe mel³e Heefj®e³e, Deelcee, ef$ecetefle&, 84 pevce Deeefo keÀe megvoj JeCe&ve Lee Deewj %eeve³egkeÌle ef®e$e Yeer Les~ Fme mebmLee kesÀ yeejs ceW Heæ{keÀj yengle mevlegeq<ì ngF&~ yeeyee ves oer Deeyet Deeves keÀer mJeerke=Àefle cegPes efvejekeÀej YeieJeeve keÀes Heeves keÀer F®íe Leer FmeefueS Gme meeOeg keÀes keÀne, cegPes Yeer efouueer ceW Fme mebmLee ceW ues ®euees~ GmekeÀes þC[ ceW veneves keÀer mecem³ee Leer FmeefueS efouueer ues peeves ceW Deepe-keÀue, Deepe-keÀue keÀjlee jne Deewj Fmeer yeer®e ceLegje ceW ye´ïeekegÀceejer mesJeekesÀvê Kegue ie³ee~ mesJeekesÀvê Kegueves keÀe Heefj®e³e osves kesÀ efueS Ye´elee peieoerMejece Deevevo (ye=peceesnve YeeF& peer kesÀ ueewefkeÀkeÀ efHeleepeer) He®ex yeeBì jns Les~ SkeÀ He®ee& GvneWves ke=À<CeosJe mebv³eemeer keÀes Yeer efo³ee~ GvneWves Jees He®ee& cegPes efoKee³ee~ cegPes yeæ[er KegMeer ngF& Deewj nce oesveeW Meece keÀes meele yepes mesJeekesÀvê Hej HengB®e ieS~ JeneB keÌueeme Kelce nesves kesÀ yeeo ³eesie ®eue jne Lee~ Heeuet oeoer (oeoer Oew³e&ceefCe) ves ncemes Heefj®e³e Hetíe~ ceQves Mejerj keÀe veece yelee³ee~ GvneWves keÀne, Mejerj veneR, DeeHe Deelcee nQ, Fme He´keÀej mebef#eHle ceW %eeve mecePee³ee~ efHeÀj keÀne, SkeÀ meHleen keÀe keÀesme& keÀjvee Heæ[siee~ nceves Hetíe, oef#eCee ke̳ee osveer Heæ[sieer? oeoer ves keÀne, SkeÀ Deevee Deewj 5 Keesìs Hewmes osves Heæ[Wies~ nce mecePes veneR lees mHe<ì efkeÀ³ee efkeÀ nj jespe SkeÀ yeej mesJeekesÀvê Hej peªj `Deevee' Deewj `5 efJekeÀejeW' keÀe oeve osvee~ efHeÀj ceQves oesveeW mece³e peevee Megª keÀj efo³ee~ cegPes Ye³e Lee efkeÀ keÀneR meele efove keÀe keÀesme& Hetje nesves kesÀ Henues ner Mejerj vee ítì peeS FmeefueS ®eej efove ceW ner megyen-Meece keÀjkesÀ keÀesme& Hetje keÀj efue³ee~ keÀesme& Hetje nesves 16

efHeleeÞeer He´peeefHelee ye´ïee kesÀ meeLe ye´.kegÀ.jecesMJej YeeF& (11-22 HeÀjJejer 1965, veF& efouueer)

kesÀ yeeo cegPemes efveM®e³e-He$e efueKeJee³ee ie³ee~ ceQves efueKee, yeeyee nceves DeeHekeÀes Hen®eeve efue³ee nw, nce DeeHekesÀ yevekesÀ jnWies, nce DeeHemes meekeÀej ceW efceuevee ®eenles nQ~ efHeÀj oeoer kesÀ veece yeeyee keÀe GÊej Dee³ee Deewj keÀne, ye®®es keÀes ³e%e kesÀ Ke®ex mes yeeyee kesÀ Heeme ues DeeDees~ Fme He´keÀej, meekeÀej leve ceW efvejekeÀej keÀe mel³e Heefj®e³e HeekeÀj 12 meeue keÀer Dee³eg mes He´ejcYe ngF& Keespe mecHevve ngF&~ cegPes efyevee neLe-Hewj Jeeues DeLee&led DeMejerjer, efvejekeÀej efMeJe efceue ieS~ GvneR efoveeW ceelesMJejer peieocyee keÀe efouueer ceW Deevee ngDee~ ceccee kesÀ meeLe SkeÀ meHleen Yej efouueer ceW jnves Deewj Gvemes Heeuevee Heeves keÀe megvoj ceewkeÀe efceuee~ efHeÀj ceLegje JeeHeme Dee ie³ee~ keÀecesMJej mes jecesMJej ceLegje DeekeÀj mees®ee, Deye yeeyee kesÀ ye®®es yeve ieS lees kegÀí keÀceevee ®eeefnS~ efouueer ceW SkeÀ ye´ïeekegÀceej [e@.YeeF& kesÀ Heeme 75 ©He³es cenervee keÀer Heieej mes oeoer ves cesjer veewkeÀjer ueieJee oer~ oes meeue kesÀ yeeo yeeyee mes efceueves Deeyet peevee ngDee~ efnmì^er ne@ue ceW yeeyee mes cegueekeÀele ngF&~ yeeyee ves keÀF& meJeeue Hetís~ ceQves %eeve³egkeÌle GÊej efoS Deewj yeeyee keÀes keÀne, cegPes ³eneR HeeC[Je YeJeve ceW jKe ueerefpeS~ yeeyee ves keÀne, DeYeer lees mesJee keÀce nw, efHeÀj DeeHekeÀes yegueeSbies~ Deieueer yeej yeeyee mes efceueves ieS lees OeesyeerIeeì keÀer mesJee efceueer~ yeeyee 10.30 yepes Leeueer YejkeÀj ìesueer ues Deeles Les, H³eej mes efKeueeles Les~ efHeÀj iee³e keÀes Yeer ìesueer efKeueeles Les~ (Mes<e..He=<þ 25 Hej) DeHeveer HejsMeeefve³eeW mes Yeeievee SkeÀ Ssmeer jsme nw pees legce keÀYeer veneR peerle mekeÀles peveJejer 2017

DeeoMe& jepe³eesieer, keÀce&³eesieer He´peeefHelee ye´ïee ye´ïeekegÀceej efJeÐeemeeiej, jesefnCeer, efouueer

ceQ He´ p eeef H elee

ye´ ï eekeg À ceejer F& M Jejer ³ e ef J eMJe ef J eÐeeue³e (ceeueJeer³e veiej mesJeekesÀvê, efouueer) kesÀ mecHeke&À ceW meved 1963 ceW Dee³ee Deewj F&MJejer³e efMe#eeSB He´eHle keÀj jepe³eesie keÀe DeY³eeme keÀjles-keÀjles cegPes ¢æ{ efJeMJeeme nes ie³ee efkeÀ mJe³eb HejceefHelee efMeJeyeeyee, He´peeefHelee yeïee kesÀ Üeje F&MJejer³e %eeve SJeb jepe³eesie keÀer efMe#ee oskeÀj veF& ogefve³ee keÀer HegvemLee&Hevee keÀj jns nQ~ cesjs Devoj leerJe´ F®íe ngF& efkeÀ ceQ mJe³eb yeeHeoeoe mes efceuetB~ keÀe@uespe keÀe efJeÐeeLeea nesves kesÀ keÀejCe meved 1964 ceW ceF&-petve keÀer ígefƳeeW ceW ner ³en mecYeJe nes mekeÀe~ legce efmej kesÀ leepe nes pewmes ner HeeC[Je YeJeve (ceeGCì Deeyet) ceW HengB®ekeÀj veneOeeskeÀj DeeBieve ceW Dee³es lees osKee efkeÀ yeeHeoeoe mJe³eb DeeBieve ceW Dee ieS nQ Deewj efHeÀj nce ye®®eeW mes efceues~ Ssmes ueie jne Lee pewmes efkeÀ yeeyee yengle mece³e mes Fvlepeej keÀj jns Les efkeÀ ceQ DeHeves keÀuHe kesÀ efyeígæ[s ngS ye®®eeW mes efceueBt~ yeeyee keÌueeme ceW ³ee DeHeves keÀcejs ceW ner ye®®eeW mes efceueve ceveeles Les uesefkeÀve Gme efove Jes ©keÀ veneR mekesÀ Deewj nceW DeHeves meeLe efnmì^er ne@ue keÀer íle Hej ues ie³es~ JeneB nceejs meeLe %eeve Jeelee&ueeHe keÀjles ngS jemles keÀer meejer LekeÀeve otj keÀj oer~ efvejnbkeÀejer Deewj yesno efvecee&Ceef®eÊe yeeyee ves He´sce Yejer ¢eq<ì osles ngS ceneJeeke̳e G®®eejs, ``ye®®es, yeeHeoeoe nLesueer Hej legce ye®®eeW kesÀ efueS yeefnMle uee³es nQ~'' yeeo ceW efve³eceevegmeej keÌueeme ªce ceW Heefj®e³e meefnle efceueve ngDee~ yeeyee keÀer yeele®eerle ceW yengle ner efceþeme Leer pewmes efkeÀ Jees efceþeme kesÀ Heneæ[ neW~ efceueve ceveeles ngS Ssmee DevegYeJe nes jne Lee efkeÀ keÀuHe mes efyeíæ[e yeeHe DeHeves Kees³es ngS ye®®eeW keÀes HeekeÀj Deevevo Deewj KegMeer ceW peveJejer 2017

efkeÀuekeÀeefj³eeB ceej jne nes~ yeeyee keÀYeer Yeer ye®®eeW keÀes HeeBJe veneR ítves osles Les~ nceves HeeBJe ítves kesÀ efueS neLe yeæ{e³ee ceiej yeeyee ves neLe HekeÀæ[keÀj keÀne efkeÀ ye®®es, legce lees cesjs efmej kesÀ leepe nes, yeeHe DeHeves efmej kesÀ leepe keÀes HeeBJe kewÀmes ítves oWies~ legce mebie yewþtB, KesuetB... nce ye®®es peeveles nQ efkeÀ nce pevce-pevceevlej kesÀ HeeHeer nQ Deewj DeHeves keÀes HeeJeve yeveeves kesÀ efueS DeHeves Deefle H³eejs yeeyee mes efceue jns nQ uesefkeÀve yeeyee ves keÀYeer Yeer cenmetme veneR nesves efo³ee efkeÀ legce Heeflele nes yeequkeÀ meoe ³ener keÀne efkeÀ legce cesjs efmeefkeÀueOes, efoueleKleveMeerve, Iej kesÀ Íe=bieej, nesJevenej efJeMJe cenejepeve, me=eq<ì kesÀ DeeOeejcetle&, vetjs jlve ye®®es nes~ yeeyee keÀe Jeelmeu³e HeekeÀj ueiee efkeÀ `pees Heevee Lee mees Hee efue³ee' Deewj Deleereqvê³e megKe keÀe, Deevevo keÀe DevegYeJe He´wefkeÌìkeÀue ceW neslee jne~ yeeHeoeoe mesJeekesÀvê keÀer Heeìea kesÀ meeLe Yeespeve keÀjles, veeMlee keÀjles, Heme&veue efceueve keÀjles, yew[efcevìve Kesueles, meeLe yewþkeÀj Petues Hej Pegueeles, DeveskeÀeW keÀce& mebie-mebie keÀjles~ Fmemes mJeleë efoue mes efvekeÀuelee, legcneR mebie yewþtB, peer YejkeÀj yeeleW keÀªB, KesuetB, efJe®ejCe keÀªB, KeeTB, HeerTB Deeefo-Deeefo~ keÌueeme ªce keÀes yevee osles Les DeJ³ekeÌle cekeÀeve efvecee&Ce, Yeespeve keÀer J³eJemLee, nj efJeYeeie keÀe ceeie&oMe&ve ö ³es meye yeeHeoeoe keÀjles Les efpememes ³e%e meg®ee© ªHe mes ®eues~ nj keÀe³e& ceW Kego neLe yebìeles Les, ®eens meypeer keÀeìvee, ®eens Deveepe meeHeÀ keÀjvee~ DeevleefjkeÀ Deewj yeenjer meHeÀeF& Deeefo keÀe Hetje FMeeje osles Deewj keÀjJeeles Les~ yeeyee mes cegjueer megveles-megveles nce Ssmee cenmetme keÀjles Les efkeÀ pewmes nce Oejleer Hej veneR nQ, met#ceJeleve ceW nQ~ nceejs THej pewmes meHesÀo ueeFì keÀer SkeÀ yengle lespe yeewíej Heæ[ jner nw~ yeeyee DeHeveer MeefkeÌle mes meejs keÌueeme ªce keÀes DeJ³ekeÌle yevee osles Les efpememes

ke´ÀesOe kesÀ mece³e ©keÀvee meerKees, ieueleer kesÀ mece³e PegkeÀvee meerKees

17

%eeveece=le ceve KegMeer ceW vee®e Gþlee Lee~ ueeFì-ceeFì neGme yevekeÀj jns Deef[ie meejer me=eq<ì keÀes HeeJeve keÀjves keÀe Flevee yeæ[e keÀe³e& keÀjles yeeyee ves ceneJeerj, ³egefOeeq<þj, S[ce, Deeoce, Debieo Deeefo meejs ìeFìueeW keÀe He´ceeCe efo³ee~ Oece&vesleeDeeW Üeje, jepeveweflekeÀ vesleeDeeW Üeje, ueewefkeÀkeÀ mecyeeqvOe³eeW Üeje, meeceeefpekeÀ mebmLeeDeeW Üeje, Iej kesÀ ye®®eeW Üeje ³e%e Hej mece³e He´efle mece³e Yeejer letHeÀeve Dee³es uesefkeÀve ³egieHeg©<e He´peeefHelee ye´ïee ye®®eeW kesÀ Deeies ueeFì neGme, ceeFì neGme yevekeÀj Deef[ie jns~ ceOegyeve ceW Deeves Jeeues ye®®eeW keÀe meew He´efleMele mes Yeer p³eeoe O³eeve jKee~ GvekesÀ jnves-Keeves-Heerves keÀer megJ³eJemLee kesÀ meeLe Deeyet jsueJes mìsMeve mes ueeves Deewj JeeHeme mìsMeve lekeÀ íesæ[ves keÀer Deejeceoe³ekeÀ J³eJemLee keÀer, pees Deepe lekeÀ Yeer nes jner nw~ H³eej keÀe Ssmee GoenjCe yeeHeoeoe ves He´mlegle efkeÀ³ee~ yengle efvejnbkeÀejer Les yeeyee yeeyee yengle efvejnbkeÀejer Les~ ceQ SkeÀ yeej Gme meYee ceW ceewpeto Lee efpeme meYee ceW, DebOesjs ceW He´espeskeÌìj Üeje He´oMe&veer kesÀ ef®e$eeW Hej kewÀmes mecePee³ee pee³es, FmekeÀer He´wefkeÌìme ®eue jner Leer~ yeeyee meboueer Hej yewþs Les~ GvneWves Hee³ee efkeÀ meboueer keÀer peien yeoueer pee³es leeefkeÀ Jes He´espeskeÌìj kesÀ ef®e$eeW keÀes De®íer lejn osKe mekeWÀ~ efyevee efkeÀmeer keÀes DeeosMe efo³es, Je=× leveOeejer yeeyee ves Kego meboueer Gþe keÀj þerkeÀ mLeeve Hej jKe oer~ cegPes yengle De®ecYee ngDee efkeÀ osKees, yeeyee keÀn mekeÀles Les efkeÀ ye®®es FmekeÀe mLeeve HeefjJele&ve keÀjes ceiej Ssmee GvneWves veneR efkeÀ³ee~ He´efleefove efpeleves Yeer He$e Deeles Les, GvekesÀ GÊej yeeyee legjvle osles Les ®eens He$e efkeÀmeer Yeer ye®®es keÀe nes~ keÀesF& Yeer veneR keÀn mekeÀlee efkeÀ yeeyee ves cesjs He$e keÀe peJeeye veneR efo³ee~ ³eneB lekeÀ efkeÀ Depexvì He$e keÀe peJeeye ìsefueie´ece ³ee ìsefueHeÀesve mes Yeer osles Les~ yeeyee ves Ke®ex keÀer HejJeen veneR keÀer peyeefkeÀ ³e%e ceW HewmeeW keÀer keÀesF& Deeceoveer veneR Leer~ nj HeefjeqmLeefle ceW meeLeer Les yeeyee keÀe J³eJenej nj Deelcee kesÀ He´efle He´sce Deewj Jeelmeu³e 18

mes HeefjHetCe& Lee~ ceOegyeve ceW keÀe³e& keÀjves Jeeues cepeotj, efceðeer Deeefo keÀe Yeer Hetje O³eeve jKeles Les~ mece³e He´efle mece³e keÀHeæ[s, peªjle keÀer ®eerpeW Deewj He´meeo Deeefo efJeleeffjle keÀjles Les~ Jes kesÀJeue veece kesÀ ner efHeleeÞeer veneR Les yeequkeÀ nce meyekesÀ nj HeefjefmLeefle ceW meeLeer Les~ me®®es efHelee, meledefMe#ekeÀ SJeb meleieg© Les~ njskeÀ kesÀ yengle efHe´³e Les~ cegPes Heme&veue DevegYeJe nw, ceQ peye Deeyet ceW neslee Lee, Gvemes pegoe veneR nesvee ®eenlee Lee~ GvekesÀ keÀcejs kesÀ meeceves cekeÀeve keÀer íle Hej yewþe-yewþe GvnW efvenejlee jnlee Lee~ efouueer ceW yeeyee ueesOeer keÀeueesveer ceW Dee³es~ ceQ SkeÀ keÀesves ceW yewþe ngDee yeeyee keÀes Deewj yeeyee mes efceueve ceveeves Deeves JeeueeW keÀes osKelee jne~ Ssmee H³eeje GvekeÀe mebie Lee~ ³e%e ceW efkeÀmeer Yeer ye®®es keÀes, yeeyee kesÀ J³eJenej mes keÀesF& efMekeÀe³ele veneR Leer~ me®eceg®e o³ee kesÀ meeiej, He´sce kesÀ meeiej Les yeeyee~ Gvemes efceuekeÀj otj nesleer Leer LekeÀeJeì GvekeÀe peerJeve Deefle-Deefle Þes<þ, HeefJe$e Deewj ceneve Lee~ GvekeÀe J³eJenej owJeer iegCeeW mes Deesle-He´esle Deewj nce meyekesÀ efueS GoenjCe Lee~ Je=× leve nesles ngS Yeer GvnW keÀYeer Yeer LekeÀeJeì ³ee Deeuem³e veneR Lee yeequkeÀ Gvemes efceuekeÀj nce meYeer keÀer LekeÀeJeì otj nes peeleer Leer Deewj Gcebie-Glmeen yeæ{ peelee Lee~ SkeÀ yeej íesìs ne@ue keÀer íle Hej yeeyee DeHeves meeLe efHekeÀefvekeÀ keÀje jns Les Deewj yenueeles-yenueeles De®eevekeÀ peesj mes neLe ceW neLe yepeekeÀj nbmes Deewj efHeÀj keÀne efkeÀ cesjs nesJevenej osJelee ye®®eeW keÀes keÀYeer Yeer Ssmes nbmevee veneR nw~ ye®®es ³en jeJeCe mecHe´oe³e keÀer nbmeer nw~ pewmes kegÀcnej ceìkeÀe yeveeles-yeveeles GmekesÀ vegkeÌme efvekeÀeuelee nw, Ssmes ner keÀocekeÀoce Hej yeeyee ves íesìer-íesìer yeeleeW Hej efMe#eeSB oeR~ yewþves, yeesueves, ®eueves Deewj J³eJenej keÀer keÀueeSB efmeKeeF¥~ Deble ceW Mejerj íesæ[ves mes Henues efJeOeelee (efMeJeyeeyee) ves Gvemes Hetíe efkeÀ ye®®es ®euevee nw? ye´ïee yeeyee ves keÀne efkeÀ peer yeeyee, ceQ lew³eej ntB~ efMeJeyeeyee ves keÀne efkeÀ DeeHekeÀes ³e%e keÀe K³eeue lees veneR Dee³esiee efkeÀ kewÀmes ®euesiee?

(Mes<e..He=<þ 34 Hej)

mekeÀejelcekeÀ mees®e Jeeuee J³eefkeÌle meoe leveeJecegkeÌle jnkeÀj He´mevveef®eÊe jnlee nw

peveJejer 2017

yeeyee ves keÀne, efnccele jKeer nw, lees yeeHe keÀer ceoo meeLe nw ye´ïeekegÀceejer keÀeveve, keÀesuekeÀelee

nce

ín yenveW, SkeÀ YeeF& (ieesHeeue YeeF&, efouueer, HeeC[Je YeJeve), ceeleepeer, efHeleepeer (jlve Hek´eÀeMe ieHglee) FkeÀùs ner meved 1962 ceW FM&Jeje³re %eeve ceW ®eue~s ye®eHeve mes ner ceccee-yeeyee, oeeof³ee,W ye[æs YeeF-& yenveeW ö meyekeÀer Heeuevee ecfeueleer jner FmeeufeS %eeve-ceeie& ceW keÀYeer censvele veneR ueiee~r meogMse yenve nce meYeer yenveeW keÀes keÀemse& keÀjeleer Lee~r yeeyee keÀnles Le,s Fve yee®q®e³eeW keÀes De®ís mes le³weej keÀje~s ceQ lees le³weej nes ieF,& yeekeÀer yenveW oevseeW lejHeÀ lee[æs evfeYee jner n~Q yeeyee ves efmeueJeekeÀj oer He´ÀekeÀ Deewj ®etæ[eroej Hepeeceer peye He´Lece yeej meekeÀej yeeyee mes efceues leye nce ieeefpe³eeyeeo ceW jnles Les, cesjer Dee³eg meele meeue Leer~ efouueer ceW cespej keÀer keÀesþer ceW HeefjJeej meefnle yeeyee mes efceues Les~ yeeyee ves keÀne, ``yeæ[er HewÀefceueer DeeF& nw~'' FmekesÀ yeeo efHeleepeer keÀe leyeeouee pe³eHegj ceW ngDee Deewj JeneB mes nce yeeyee mes efceueves ceOegyeve ieS~ yeeyee nce yenveeW keÀes efleleefue³eeB keÀnles Les~ yeeyee ves nceW ke´Àce mes Keæ[e efkeÀ³ee~ leye ®etBefkeÀ nce íesìs Les FmeefueS efmeHe&À He´Àe@keÀ Henvee Lee, veer®es HeeBJe vebies Les~ yeeyee ves legjvle opeea keÀes yegueJee³ee Deewj nce ín yenveeW kesÀ efueS He´Àe@keÀ kesÀ meeLe ®etæ[eroej Hepeeceer efmeueJee oer Deewj Henveves keÀes keÀne~ ³ekeÀerve ceeefveS efkeÀ Fme He´Àe@keÀ Deewj ®etæ[eroej Hepeeceer ceW Ssmee peeot Lee efkeÀ nj MeefveJeej Dee@HeÀ ³etefveHeÀe@ce& ceW ceQ pe³eHegj mketÀue ceW ³ener HenvekeÀj peeleer Leer~ Kesue kesÀ mece³e Kesue Deewj Heæ{eF& kesÀ mece³e Heæ{eF& nce íesìs ye®®eeW kesÀ efueS yeeyee ves ue®ít oeoer kesÀ neLe ceOegyeve ceW nceejs keÀcejs ceW efKeueewves Yespes~ nce Kesue ceW ueie ieS~ jele keÀes efnmì^er neue ceW keÌueeme nesleer Leer~ yeeyee DeeS,

Hetíe, yeeq®®e³eeB keÀneB nQ? SkeÀ yenve ves nceejs yeejs ceW yelee³ee efkeÀ Kesue jner nQ~ yeeyee ves keÀne, yegueeDees yeef®®e³eeW keÀes~ peye nce yeeyee kesÀ meeceves ieS lees yeeyee ves keÀne, Kesueves kesÀ mece³e Kesuees Deewj Heæ{ves kesÀ mece³e Hej Heæ{es~ Fme He´keÀej yeeyee ves mece³eevegmeej keÀe³e& keÀjves keÀe Heeþ Gme yeeu³eeJemLee ceW ner Heæ{e efo³ee~ FmekesÀ yeeo nce jespe jele keÀes yeæ[s Gcebie mes efnmì^er ne@ue ceW keÌueeme ceW peeves ueies~ %eeve keÀer Kegceejer Gme mece³e yeeyee ves yeæ[s-yeæ[s ef®e$e Deewj ie´eceesHeÀesve nceW efo³es Les~ Deleë Iej ceW megyen ®eej yepes mes ner yeeyee kesÀ ieerle yepeves Megª nes peeles Les Deewj nce ³eesie Flevee keÀjles Les efkeÀ pewmes nceW ner Henues vebyej ceW Deevee nw Deewj efJeveeMe mes Henues lew³eej nes peevee nw~ mketÀue ceW ³eesie ueielee Lee efkeÀ veneR, ³es veneR ceeuetce uesefkeÀve nj Ievìs ®eeì& efueKeles Les Deewj yeeyee keÀes Yespeles Les~ KegMe neskeÀj yeeyee ves Deewj Deeies yeæ{eves kesÀ efueS keÀne, ``He´pee yeveeveer nw lees %eeve Yeer megveevee nw~'' leye pe³eHegj ceW c³etefpe³ece ve³ee yevee Lee Deewj DeeveboefkeÀMeesj oeoe Gmes mecYeeueles Les~ nceves mees®ee efkeÀ nce íesìs ye®®eeW keÀess ieeF[ yevekeÀj mecePeeves keÀe ceewkeÀe veneR efceuesiee FmeefueS nce veer®es íesìs ye®®eeW keÀes He®ex yeeBì Deeles Les leeefkeÀ ye®®es Thej Dee³eW Deewj nce GvnW %eeve mecePee³eW~ Ssmeer %eeve keÀer Kegceejer ®eæ{leer Leer~ SkeÀ yeej yeeyee ves cegPes keÀne, ``jepee yevevee nw lees Deeþ Ievìs ³eesie lees peªj keÀjvee Heæ[s~'' yeme, yeele ner ke̳ee Leer? ceQves Deeþ Iebìs kesÀ Heg©<eeLe& keÀe ®eeì& jKevee Megª keÀj efo³ee Deewj yeeyee keÀes peye ªyeª efceues lees efoKeekeÀj MeeyeeMeer ueer~ Ske̳etjsì GÊej SkeÀ yeej oeefpe&efuebie ie³es lees cegPes K³eeue Dee³ee efkeÀ Fleveer TB®eer Heneefæ[³eeW Hej yeeyee keÀe mebosMe keÀewve HengB®ee³esiee? otmejs efove cegjueer ceW yeeyee ves peJeeye osles ngS keÀne efkeÀ `ceeref[³ee mesJee

peveJejer 2017 peerle Deewj nej DeeHekeÀer mees®e Hej efveYe&j keÀjleer nw, ceeve uees lees nej nesieer, þeve uees lees peerle nesieer

19

%eeveece=le keÀjsiee~' efHeÀj SkeÀ efove cegPes Ssmes ner efJe®eej Dee³ee efkeÀ peye ceeref[³ee Yeer keÀe³e& veneR keÀj mekesÀiee Gme HeefjefmLeefle ceW yeeyee keÀer mesJee kewÀmes nesieer? lees cegjueer kesÀ ienve DeY³eeme mes Helee ®euee efkeÀ yeeyee ves keÀne nw, ``ye®®es, legcnW mesJee keÀer p³eeoe ef®eblee veneR keÀjveer nw~ MeeðeeW keÀer lejn efkeÀleeyeW Yeer lew³eej nes pee³eWieer~ Deble mece³e yeeyee meyekeÀes mee#eelkeÀej mes DeHevee yevee³esiee, Deeefo mees Devle~'' ke̳ee Ssmee Ske̳etjsì GÊej efmeJee³e YeieJeeve kesÀ Deewj keÀesF& os mekeÀlee nw? peye ceQ meceHe&Ce ngF& lees yeeyee ves ³ener Jejoeve efo³ee Lee, ``ye®®eer, efnccele jKeer nw, lees yeeHe keÀer ceoo meeLe nw~ neF& pecHe ueiee³ee nw lees jesæ[s-HelLej DeeSBies veneR~'' efHeÀj yeeyee ves Hejoeoer kesÀ Heeme peeves keÀe He´esie´ece mJe³eb efo³ee Deewj DeHeves nmlekeÀceue mes DeBietþer HenveeF&~ yeeyee kesÀ nj Jejoeve keÀes peerJeve ceW keÀocekeÀoce Hej meekeÀej nesles Hee³ee nw~ mesJee kesÀ nj keÀe³e& ceW yeeyee keÀer ceoo DevegYeJe nesleer jner nw~ peerJeve ceW meyemes yeæ[er DeLee@efjìer `DevegYeJe' keÀer nw~ Deiej %eeve mecePe Yeer efue³ee ceiej DevegYeJe veneR efkeÀ³ee lees kegÀí cee³eves veneR jKelee~ Deleë HeeþkeÀieCe mes cesjer iegpeeefjMe nw efkeÀ Jes %eeve Deewj ³eesie keÀer Hetjer mecePe HeekeÀj DevegYeJe keÀer DeLee@efjìer yeveW Deewj cenmetme keÀjW efkeÀ me®e ke̳ee nw~ ³en Heg©<eesÊece mebiece³egie nj keÀuHe ceW SkeÀ ner yeej Deelee nw Deewj He´Yeg efceueve keÀer Jesuee Yeer yeej-yeej Üej Hej omlekeÀ veneR osleer~ FmeefueS meJe& kesÀ He´efle ³ener MegYeYeeJevee leLee MegYekeÀecevee nw efkeÀ DevegYeJe keÀer DeLee@efjìer yevekeÀj DeHevee ³en Decetu³e peerJeve  meHeÀue keÀjW~ 20

efMeJee mes efMeJe keÀer DevegYetefle ye´ïeekegÀceejer Deefcelee ceeLegj, ueKeveT

yeele meved 2010 keÀer nw~ cesjs p³es<þ Heg$e, efpemekeÀe veece efMeJee Lee, ves De®eevekeÀ Mejerj íesæ[ efo³ee~ efMeJee kesÀ Fme lejn De®eevekeÀ osn-l³eeie mes Hetjs HeefjJeej Hej mebkeÀì Dee ie³ee~ ceQ, cesjs Heefle Je cesje íesìe yesìe ö leerveeW ner Fme De®eevekeÀ ngS efyeíesn mes yengle ogKeer Les~ mecePe ceW veneR Dee jne Lee efkeÀ Deeies keÀe peerJeve nce kewÀmes peer Hee³eWies~ cesjs Heefle ves Oeerjs-Oeerjs Kego keÀes Je yesìs keÀes lees mebYeeue efue³ee efkebÀleg cesjer eqmLeefle GvekesÀ efve³eb$eCe mes yeenj Leer~ Jes cegPes Oeeefce&keÀ mLeueeW, efce$e-mebyebefOe³eeW Fl³eeefo kesÀ Heeme ueskeÀj peeles Les efkebÀleg cesje DeMeevle ceve efkeÀmeer lejn mes Yeer Meeble veneR nes jne Lee~ Jees mecePe veneR Hee jns Les efkeÀ cegPes, Iej Je yesìs keÀes kewÀmes mebYeeueW Je Meebefle mes DeHeveer veewkeÀjer kewÀmes keÀjW~ Fmeer yeer®e cesje ueefueleHegj DeHeveer SkeÀ mensueer kesÀ ³eneB peevee ngDee~ JeneB Jees ye´ïeekegÀceejer mesJeekesÀvê Hej peeleer Leer~ GmekesÀ meeLe ceQ Yeer SkeÀ-oes efove JeneB ieF& lees Ssmee Denmeeme ngDee efkeÀ Mee³eo ³ener Jees peien nw efpemekeÀer cegPes leueeMe nw~ leerve efove kesÀ yeeo nce ueesie ueKeveT JeeHeme Dee ie³es~ efMeJee kesÀ peeves kesÀ yeeo ueefueleHegj kesÀ Jes leerve efove meyemes p³eeoe Meebefle kesÀ Les~ ueefueleHegj mes ner kegÀí efoveeW yeeo kegÀí ueesie Deeyet HeJe&le pee jns Les Deewj cegPes Yeer ®eueves keÀe efveceb$eCe efceuee~ efMeJee mes otj neskeÀj `HejceefHelee efMeJe' mes efceueve ceveeves keÀer ³en YetefcekeÀe Leer~ Deeyet HeJe&le peekeÀj lees Ssmee ueiee efkeÀ Fmeer peien keÀer nceW pevce-pevceevlej mes leueeMe Leer~ FmekesÀ yeeo yeeyee keÀer ®egcyekeÀer³e MeefkeÌle ves Ssmee KeeR®ee efkeÀ nceves GvekeÀer Þeercele Hej ®euevee Megª keÀj efo³ee~ yeeyee mes efceueer MeefkeÌle mes, ceve ceW pees efMeJee keÀer ³eeo keÀer ìerme Leer, Jees F&MJejer³e Deevevo keÀer DevegYetefle kesÀ ªHe ceW yeoue ie³eer~ `efMeJe yeeyee' keÀe JeemleefJekeÀ Heefj®e³e efceueves kesÀ yeeo peerJeve peerves keÀer efoMee ner yeoue ieF&~ peerJeve mes ueesYe, ceesn, Ye³e, DenbkeÀej Fl³eeefo yegjeF³eeB kesÀJeue yeeyee keÀer ³eeo ceW jnves mes ner Kelce nesleer ®eueer ieF¥ Deewj meejs ueewefkeÀkeÀ keÀe³e& Yeer Fleveer menpelee mes efveHeìles jns nQ efkeÀ ueielee nw, yeeyee mJe³eb DeekeÀj cesjer ceoo keÀjles nQ~ Deye lees Ssmee cenmetme neslee nw efkeÀ yeeyee ke̳ee efceues, peerJeve ceW meye kegÀí efceue ie³ee~ 

nj J³eefkeÌle DeHeves keÀe³eeX mes ceneve neslee nw, pevce mes veneR

peveJejer 2017

yeeyee ves keÀne, mewcHeue yengle De®íe nw ye´ïeekegÀceejer kegÀueoerHe, keÀìkeÀ

me ved 1966 ceW cesjs veeveepeer leueJeeæ[e (Hebpeeye) ceW jnles Les~ JeneB SkeÀ ³egieue (cesnj®evo Mecee& leLee meeefJe$eer yenve) kesÀ Iej ceW F&MJejer³e %eeve keÀer keÌueeme ®eueleer Leer~ JeneB mes veeveepeer keÀes F&MJejer³e %eeve efceuee~ GvneWves Iej ceW meyekeÀes megvee³ee~ cegPes, cesjer ceeleepeer keÀes leLee ceewmeer (Guneme veiej keÀer ye´ïeekegÀceejer meesce yenve) keÀes %eeve mecePe ceW Dee ie³ee~ Gme mece³e cesjer Dee³eg kesÀJeue 13 meeue keÀer Leer~ ye®®eer yeeHe keÀer mesJee keÀjsieer meved 1967 ceW ceQ, veeveepeer, ceeleepeer leLee ceewmeer ö nce ®eejeW yeeyee mes efceueves ieS~ keÀF& keÀv³eeSB yeeyee mes efceueves DeeF& LeeR~ Gve meyeves jbie-efyejbies keÀHeæ[s Henves ngS Les, SkeÀ ceQ ner meHesÀo meeæ[er Henves ngS Leer~ ye´ïee Yeespeve kesÀ yeeo peye Heeve- yeeyee, yewþs Jeleve ceW peekeÀj...' Deeefo yeeyee keÀer He´sjCee mes yevee megHeejer (ceerþer ieesefue³eeB) uesves yeeyee kesÀ meeceves ieF& lees yeeyee ves keÀj ieeS pees efkeÀ `meekeÀej ³eeoW' veecekeÀ meer.[er. ceW efjkeÀe[& keÀne, ``mewcHeue yengle De®íe nw, ³en ye®®eer yeeHe keÀer mesJee efkeÀS ieS nQ~ keÀjsieer~ ye®®eer, ueewefkeÀkeÀ-HeejueewefkeÀkeÀ yeeHe keÀe veece yeeuee SkeÀ OekeÀ mes ngF& meceefHe&le yeeyee mes efceueves kesÀ yeeo peerJeve ceW meeoieer Dee ieF&~ KeevekeÀjvee nw~'' yeeyee keÀes osKekeÀj Ssmee ueiee efkeÀ ³en yeeyee ner cesje Demeueer ceele-efHelee nw Deewj ceQves DeHeveer ueewefkeÀkeÀ ceelee Heeve-mebie meye %eeve-³egkeÌle nes ie³ee Deewj mesJee ceW SkeÀ OekeÀ mes peer mes keÀne efkeÀ cegPes ³eneB ner yeeyee kesÀ Heeme íesæ[ oerefpeS, ceQ meceefHe&le nes ieF&~ Ssmee meceHe&Ce Hebpeeye ceW meyemes Henues cesje ner ueewefkeÀkeÀ Iej JeeHeme veneR peeTBieer Hejvleg Ssmee nes veneR mekeÀe ngDee Lee~ SkeÀ efove Yeer mesJeekesÀvê Hej ì^sefvebie efueS efyevee cee$e Deewj ceQ ceeGbì Deeyet mes Deeyet jes[ lekeÀ jesles-jesles ner DeeF& 16 Je<e& keÀer Dee³eg ceW ¢æ{ efveM®e³e keÀj efue³ee efkeÀ ye´ïeekegÀceejer yeeyee mes efyeígæ[ves kesÀ iece ceW~ yeeyee ves pees-pees Jejoeve efoS Jees yevevee ner nw, ®eens pees Yeer nes~ ueewefkeÀkeÀ Iej Jeeues ceesn kesÀ keÀejCe íesæ[ves keÀes jepeer veneR Les uesefkeÀve cesje ceve lees meoe meye peerJeve ceW meekeÀej nes jns nQ~ yeeyee keÀer mesJee kesÀ efueS ner yes®ewve jnlee Lee~ DeeefKej 24 petve %eeve kesÀ ieerle yeveekeÀj ieeTBieer yeeyee keÀes YeefkeÌle ceeie& kesÀ ieerle Deeefo Hemevo veneR Les~ SkeÀ (ceccee keÀe efove), 1969 keÀe Jen Yeei³eMeeueer efove Dee³ee peye yeej ceQves yeeyee kesÀ meeLe Petuee-Petueles mece³e YeefkeÌle ceeie& keÀe ueewefkeÀkeÀ mecyeeqvOe³eeW ves Hetjs oeve-onspe meefnle cegPes peeuevOej Þeerke=À<Ce keÀe Yepeve iee³ee~ yeeyee ves keÀne, ``ye®®eer, YeefkeÌle mesJeekesÀvê Hej meceefHe&le keÀj efo³ee~ ceeie& kesÀ ieerle ieeleer nes?'' Gmeer efove mes ceQves efveM®e³e keÀj yeeyee mel³e nw, nce Yeer me®®eeF& Hej ®eueles nQ lees yeeyee keÀer efue³ee efkeÀ Deye YeefkeÌle ceeie& kesÀ ieerle veneR, %eeve kesÀ ner ieerle yengle-yengle ceoo efceueleer nw~ `SkeÀ yeue SkeÀ Yejesmes' Hej yevee keÀj ieeTBieer~ Henues-Henues 18 peveJejer kesÀ yengle meejs leLee meoe Þeercele Hej ®eueves mes yeeyee kesÀ H³eej keÀe yengle-yengle ieerle pewmes efkeÀ `lesjs Meyo keÀeveeW ceW nQ ietBpeles...', `S cesjs H³eejs DevegYeJe neslee nw~  21 SkeÀ Þes<þ J³eefkeÌle keÀLeveer ceW keÀce, keÀjveer ceW p³eeoe efJeMJeeme jKelee nw peveJejer 2017

yeeyee ves keÀne, ye®®eer peeieleer p³eesle nw ye´ïeekegÀceejer efJeceuee, ©æ[keÀer (GÊejeKeC[)

ceQ ves meved 1962 ceW Decyeeuee keQÀì ceW F&MJejer³e %eeve He´eHle efkeÀ³ee Deewj meved 1963 ceW F&MJejer³e mesJee ceW peerJeve meceefHe&le keÀj efo³ee~ meved 1963 ceW meekeÀej yeeyee ves cegPes os n jeot v e Yes p ee~ Fmekes À yeeo ueKeveT Deewj keÀjleejHegj (Hebpeeye) ceW mesJeeLe& peevee ngDee~ He´mlegle nQ ceccee-yeeyee keÀer DeueewefkeÀkeÀ Heeuevee kesÀ ceneveleced Yeei³e keÀer kegÀí PeueefkeÀ³eeBö legce lees efveye&vOeve nes SkeÀ yeej Decyeeuee keQÀì mesJeekesÀvê Hej peye ceQ keÌueeme ceW yeeyee kesÀ ceneJeeke̳e (cegjueer) megve jner Leer leye yeeyee kesÀ kegÀí Meyo leerj keÀer lejn ueie ie³es~ yeeyee ves keÀne, ``keÀesF& ye®®es ceeB kesÀ ceesn kesÀ keÀejCe, keÀesF& yenve kesÀ ceesn kesÀ keÀejCe, keÀesF& mensefue³eeW kesÀ ceesn kesÀ keÀejCe mesJee ceW peerJeve veneR ueieeles nQ~'' yeeyee ves 2-3 yeej Ssmee keÀne lees cegPes ueiee efkeÀ yeeyee cegPes ner keÀn jns nQ~ ceQves Iej cesb DeekeÀj keÀne efkeÀ ceQ F&MJejer³e mesJee Hej peeTBieer, lees Iej ceW meyeves cevee keÀj efo³ee~ cegPes yeæ[e ogKe ngDee~ efHeÀj ceQves ceOegyeve ceW ye´ïee yeeyee keÀes He$e efueKee, ``yeeyee, cegPes lees yeæ[e yevOeve nw, ígÆer efceueleer veneR, mesJee kewÀmes keÀªB?'' yeeyee ves cesjs He$e keÀe peJeeye Yespee, ``ye®®eer, legce lees efveye&vOeve nes~'' ³en peJeeye HeekeÀj ceQ yengle KegMe nes ieF& Deewj efveCe&³e keÀj efue³ee efkeÀ kewÀmes Yeer mesJee ceW peeTBieer peªj~ GvneR efoveeW osnjeotve ceW ve³ee-ve³ee mesJeekesÀvê Keguee Lee~ JeneB He´sce yenve DekesÀueer Leer lees cegPes JeneB peeves kesÀ efueS keÀne ie³ee~ ceQves peeves keÀe ¢æ{ mebkeÀuHe keÀj efue³ee Deewj Iej DeekeÀj yelee³ee efkeÀ 15 efove kesÀ efueS osnjeotve peevee nw, peªjer peevee nw~ Henues lees meyeves cevee efkeÀ³ee uesefkeÀve ceQ ¢æ{ jner Deewj Fme He´keÀej cesjs yevOeve {erues Heæ[les-Heæ[les Kelce nes ieS~ 22

Jejoeve ner ®euee jne nw cegPes kegÀí mece³e yeeo ceOegyeve ceW yeeyee mes meekeÀej ceW efceueves keÀe megDeJemej Dee³ee, leye keÀe DevegYeJe efvejeuee ner nw~ leye cesjs ueewefkeÀkeÀ efHeleepeer ves Mejerj íesæ[e Lee~ ceQ ogKeer Leer Hejvleg yeeyee keÀes osKeles ner Ssmes ueiee, ³ener cesjs efHelee nQ~ ueewefkeÀkeÀ, DeueewefkeÀkeÀ efHelee keÀer Heeuevee cegPes meekeÀej yeeyee mes efceueer~ ceOegyeve ceW SkeÀ megyen ®eej yepes vene-OeeskeÀj DeHeves keÀcejs kesÀ yeenj ojJeepes Hej Keæ[er Leer~ Deewj meye yenveW lees Devoj ner LeeR~ Fleves ceW ke̳ee osKee efkeÀ mevlejer oeoer keÀe neLe HekeÀæ[s yengle otj mes yeeyee cesjer Deesj ®eueles Dee jns nQ~ ceQ Yeer yeeyee keÀes osKeleer ner jner~ peye Heeme HengB®es lees yeeyee ves mevlejer oeoer keÀes keÀne, ``osKees, ³es peeieleer p³eesle ye®®eer Keæ[er nw~'' JeneB mes efHeÀj yeeyee ves cesje neLe HekeÀæ[e, ceQves yeeyee keÀe neLe HekeÀæ[e Deewj keÀeHeÀer otj lekeÀ nce meeLe-meeLe ®eues~ yeeyee ves Fme yeer®e cegPemes keÀne efkeÀ pees ye®®es meJesjs-meJesjs Gþles nQ lees yeeyee GvnW yengle H³eej keÀjlee nw~ yeeyee ves ³es pees peeieleer p³eesle keÀe Jejoeve efo³ee, ceQves osKee, Deepe efove lekeÀ peerJeve ceW keÀe³ece nw~ ®eens kegÀí Yeer nes, ®eens ceQ yeerceej Yeer ntB uesefkeÀve meJesjs ®eej yepes peeie peªj Dee peeleer nw~ cegPes ueielee nw efkeÀ ³en Jejoeve ner cegPes ®euee jne nw, ³en yeeyee keÀer MeefkeÌle nw~ Meeeqvle yeve ieF& peerJeve keÀe Debie SkeÀ yeej yeeyee ves efkeÀmeer mes Hetíe, Fme ye®®eer keÀe ke̳ee veece nw? Gmeves GÊej efo³ee, efJeceuee~ yeeyee ves keÀne, ³es lees Meeeqvle ye®®eer nw~ cegPes Helee veneR ®euee efkeÀ yeeyee ves cegPes Meeeqvle ke̳eeW keÀne? Jewmes lees Meevle jnleer Leer uesefkeÀve Henues cesjer Deeole Leer, Leesæ[e-mee keÀYeer efkeÀmeer keÀes kegÀí yeesue Yeer osleer Leer uesefkeÀve GmekesÀ yeeo, cegPes keÀesF& kegÀí keÀn Yeer oslee Lee ceQ ®egHe ner jnleer Leer, Meevle ner jnleer Leer Deewj Fme lejn Meeeqvle cesjs peerJeve keÀe Debie yeve ieF&~

cenevelee keÀYeer vee efiejves ceW veneR nw yeequkeÀ nj yeej efiejkeÀj Gþ peeves ceW nw

peveJejer 2017

%eeveece=le mebmkeÀej HeefjJele&ve SkeÀ yeej keÀer yeele nw, ceQ mesJeekesÀvê Hej Leer, cegPes JeneB mes kegÀí efoveeW yeeo ceOegyeve peevee Lee~ Fmeer yeer®e ueewefkeÀkeÀ Iej ieF& Deewj JeneB mes ues[er-efcevìve (yengle yeefæ{³ee keÀHeæ[e) kesÀ 4 yueeGpe efmeueJee keÀj ues DeeF&~ mesvìj Hej cegPes efkeÀmeer ves veneR keÀne efkeÀ ke̳eeW efmeueJee keÀj uee³eer nes~ ceQ GvnW ueskeÀj ceOegyeve ®eueer ieF&~ JeneB peekeÀj cegPes cenmetme ngDee efkeÀ ceQ pees ues[erefcevìve kesÀ yueeGpe efmeueJee keÀj ueeF& ntB GvekesÀ efJe<e³e ceW yeeyee keÀes efkeÀmeer ves kegÀí keÀne nw Deewj ³en Yeer cenmetme ngDee efkeÀ pewmes yeeyee ves keÀne, Fme ye®®eer ceW Deewj lees kegÀí veneR nw uesefkeÀve Leesæ[er-meer DeemeefkeÌle nw~ yeeyee ves cegPes osKee, yeæ[e H³eej efkeÀ³ee Deewj yengle H³eejer ye®®eer keÀne~ yeeyee ves cesjs meeceves Ssmee keÀesF& efpeke´À veneR efkeÀ³ee~ peye JeeHeme Deeves keÀe mece³e ngDee lees yeeyee ves efkeÀmeer keÀes kegÀí, efkeÀmeer keÀes kegÀí meewieeleW oer~ cegPes 2 yueeGpe efo³es, Jees Ssmes Les efkeÀ GveceW 12 peesæ[ ueies Les uesefkeÀve efkeÀmeer ves Fleves De®ís efmeues Les efkeÀ peesæ[ ef[peeFve ueieles Les ceevees efJeosMe kesÀ efmeues ngS neW~ GvekeÀe keÀHeæ[e yengle cenerve Lee uesefkeÀve megvoj Fleves Les efkeÀ ke̳ee keÀne peeS! me®eceg®e cegPes Jees yengle H³eejs ueies, yengle efoue mes GvnW Henvee, yeej-yeej Henvee, peye lekeÀ efkeÀ Jes HeÀì veneR ie³es~ Fme He´keÀej yeeyee ves cesje ³en mebmkeÀej menpe ner HeefjJele&ve keÀj efo³ee~ yeeyee kesÀ yeesue Deewj yeeyee kesÀ Jejoeve Deepe Yeer cesjs keÀeveeW ceW ietBpeles jnles nQ Deewj yeeyee keÀer metjle vepejeW ceW mecee³eer jnleer nw~ Ssmes Les cesjs yeeyee~ meved 1980 mes ©æ[keÀer ceW F&MJejer³e mesJeeSB os jner ntB~  peveJejer 2017

`He$e' mebHeeokeÀ kesÀ veece

%eeveece=le Heef$ekeÀe keÀe nj uesKe DevegYeJeercetle& yeveelee nw, efpemes MeyoeW ceW veneRr yeeBOee pee mekeÀlee~ uesKe `keÀce&Yeesie Hej keÀce&³eesie keÀer peerle' SJeb jcesMe YeeF& Üeje efueefKele `mebefJeOeeve' yengle peevekeÀeefj³eeB oskeÀj ie³ee~ `keÀceeX keÀer ieg¿e ieefle ö cesje DevegYeJe' Heæ{keÀj ³en efJeMJeeme HekeÌkeÀe ngDee efkeÀ %eeve-³eesie kesÀ meeLe-meeLe Mejerj keÀer Yeer mecYeeue keÀer pee³es ke̳eeWefkeÀ Mejerj þerkeÀ veneR lees yegef׳eesie yeeHe kesÀ meeLe ueie veneR mekeÀlee~ uesKe `Fefleneme kesÀ DeveígS Hevves', `ªneveer mepe&ve keÀer ªneveer peeotiejer ö ogIe&ìvee yeveer Fueepe' SJeb efmelecyej ceeme ceW He´keÀeefMele `Hetpee kesÀ jnm³e' yengle meejs DevemeguePes meJeeue meguePee ie³es~ %eeveece=le kesÀ nj Meyo ceW Deelcee keÀes le=Hle keÀjves Jeeuee Dece=le nw~ ceerþs yeeyee Je nj efveefceÊe Deelcee keÀe efoue keÀer ienjeF³eeW mes DeeYeej! ö ye´.kegÀ.meblees<e jeþewj, peerJeve Heeke&À, veF& efouueer

veJecyej ceen ceW He´keÀeefMele uesKe `mecem³ee keÀes megDeJemej ceW HeefjJele&ve keÀjves keÀer keÀuee' Del³evle meejieefYe&le, Ëo³emHeMeea SJeb He´YeeJeMeeueer nw~ ³en j®evee efkeÀmeer Yeer HeeþkeÀ kesÀ peerJeve HeLe keÀes megiece yeveeves ceW efveeqM®ele ªHe mes mene³ekeÀ nesieer~ veJeervelece Mewueer ceW j®evee kesÀ He´keÀeMeve kesÀ efueS mecHeeokeÀ SJeb uesKekeÀ keÀes neefo&keÀ Oev³eJeeo~ ö ye´.kegÀ.megoece, jeGjkesÀuee (Gæ[ermee)

ceQ kegÀí ner ceen mes ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e mes pegæ[e ntB~ meewYeei³eMeeueer ntB efkeÀ DeuHekeÀeue ceW ner MeebefleJeve Deeves keÀe megDeJemej efceuee~ Gme DeueewefkeÀkeÀ peiele mes Deeves kesÀ yeeo mJe³eb keÀes HebKeeW Jeeuee He#eer cenmetme keÀj jne ntB~ efHeÀj meesves Hej megneiee, cesjer íesìer-meer j®evee `efceue ie³eer cebefpeue' DekeÌìtyej kesÀ %eeveece=le DebkeÀ ceW íHeer~ Fleves Demeerce Deevebo keÀer DevegYetefle ngF&, pees DeJeCe&veer³e nw~ yeejbyeej Oev³eJeeo~ ö [e@.He´cesvê osMeJeeue, He´Oeeve mecHeeokeÀ, `Dee³e&Heg$e', ©æ[keÀer

ogKe osves Jeeuee keÀYeer megKeer veneR jn mekeÀlee

23

yeeyee ves keÀne, ye®®eer keÀes mesJee kesÀ efueS osMe-efJeosMe YespetBiee ye´ïeekegÀceejer kegÀueoerHe, nwojeyeeo

yeeu³ekeÀeue mes ner meHesÀo keÀHeæ[s Henvevee cegPes yengle Hemebo Lee~ ueewefkeÀkeÀ efHelee peer keÀe Yeer efJe®eej Lee efkeÀ ye´ïeekegÀceejer yevevee nw lees FvekeÀes jbieerve keÀHeæ[s veneR Henveeves nQ~ mketÀue keÀer ³etefveHeÀe@ce& kesÀ DeueeJee nceejs Heeme efmeHe&À meHesÀo keÀHeæ[s ner Les~ ceelee peer keÀer ®egvveer ueHesì keÀj nce oeroer yeve peeles Les~ ceQ keÀnleer Leer efkeÀ cegPes íesìs-íesìs yele&ve uee keÀj oes, ceQ mesvìj KeesuetBieer~ keÀesF& Yeer keÀeiepe neLe ceW ueskeÀj nce Gce´ ye®®eeW keÀes %eeve megvee³ee keÀjleer Leer~ %eeve ceW Deeves mes Henues nceejs Iej ceW DeC[s He´³eesie efkeÀS peeles Les uesefkeÀve %eeve ceW Deeves kesÀ yeeo ceeleepeer-efHeleepeer ves H³eepe, uenmegve, DeC[s Deeefo He´³eesie keÀjves yebo keÀj efo³es Deewj nce ye®®eeW keÀes Yeer yelee³ee efkeÀ DeC[s KeeSbies lees HeeHe ueiesiee~ ceQ lees ceemetce Leer, pewmes GvneWves ncekeÀes mecePee³ee, Ssmee meeLeer ye®®eeW keÀes Yeer yeleeves ueieer~ cesjs Ssmes mebmkeÀej osKekeÀj ueewefkeÀkeÀ efHeleepeer keÀes yengle KegMeer nesleer Leer efkeÀ ³en ye´ïeekegÀceejer yevevee ®eenleer nw~ peye Deeþ meeue keÀer Leer leye Deeieje mes Deeyet HeJe&le yeeyee keÀes efceueves ie³es Les~ Deeieje keÀer efJeceuee yenve nce leerveeW (oes yenveW, SkeÀ YeeF&) keÀes SkeÌMeve meebie efmeKeeleer Leer Deewj ueewefkeÀkeÀ ceelee peer efmeKeeleer Leer efkeÀ SkeÌMeve meebie kesÀ yeeo yeeyee keÀer ieesoer ceW peªj peevee~ ³eesie, O³eeve, jeme Üeje mesJee SkeÀ efove yeeyee ves Hetíe, ``ye®®es, ³es ieeso ceW peevee efkeÀmeves efmeKee³ee~'' cesje YeeF& Je yenve oesveeW Mejcee ieS, kegÀí veneR yeesues~ ceQves keÀne, ``ceccee (ueewefkeÀkeÀ ceeB keÀes ceccee yeesueles Les) ves efmeKee³ee~'' yeeyee ves ceccee keÀer Deesj osKee Deewj Hetíe, ``De®íe ceccee, Fme ye®®eer keÀes legceves efmeKee³ee ieeso uesvee?''

24

ceQves keÀne, ``veneR, cesjer ceccee Jees (meYee ceW) yewþer nQ~'' meye ueesie nBmeves ueies, cegPes jesvee Dee ie³ee efkeÀ mener GÊej osves Hej Yeer ueesie nBmeles ke̳eeW nQ? yeeu³ekeÀeue mes ner ³eesie ueieevee, O³eeve ceW efYevve-efYevve ¢M³e osKevee, jeme keÀjvee Deewj efHeÀj meyekeÀes yeleevee ö ³en mesJee ceQ keÀjleer Leer~ peye Heìvee ceW efHeleepeer keÀer ì^evmeHeÀj ngF& leye JeneB SkeÀ YeeF& ves cegPes O³eeveeJemLee ceW osKee~ Gmes mebMe³e Lee efkeÀ Helee veneR ³es ye´ïeekegÀceeefj³eeB O³eeve ceW peeleer nQ ³ee veneR~ peye cegPes osKee lees keÀne, ³es íesìer ye®®eer {eWie lees veneR keÀj mekeÀleer nw lees me®eceg®e ye´ïeekegÀceejer yenveW O³eeve ceW Yeer peeleer nQ Deewj jeme Yeer keÀjleer nQ~ Gme efove mes Jen YeeF& efveM®e³e yegef× yeve ie³ee~ yeeyee, cegPes meceefHe&le keÀj uees peye nce ceOegyeve ieS lees efHeleepeer ves efmeKee³ee efkeÀ JeneB ®eb®euelee veneR keÀjvee~ efHeleepeer ves cegPes ³en Yeer keÀne efkeÀ legce yeeyee keÀes DeHevee mebkeÀuHe yeleeDees efkeÀ cegPes ³e%e ceW meceefHe&le nesvee nw~ ceQ mebkeÀes®e kesÀ meeLe yeeyee kesÀ keÀcejs ceW ieF&~ yeeyee ves neLe HekeÀæ[e Deewj Hetíe, ``ke̳ee ye®®eer ieg[ veeFì keÀjves DeeF& nes?'' ceQves keÀne, ``neB yeeyee~ yeeyee, DeeHe cegPes meceefHe&le keÀj uees~'' yeeyee keÀes nbmeer Dee ieF& Deewj yeesues, ``legce lees DeYeer íesìer yesyeer nes, 10JeeR keÌueeme Heæ{keÀj efnboer, efmebOeer, Debie´speer meerKekeÀj DeeDees, ceQ legcekeÀes osMe-efJeosMe YespetBiee~'' ceQves yeeyee keÀer Jees yeele ceve ceW HekeÌkeÀer keÀj ueer efkeÀ cegPes 10JeeR keÌueeme lekeÀ ner Heæ{vee nw, GmekesÀ yeeo meceefHe&le nesvee nw~ ceQ DeHeveer keÌueeme ceW ncesMee HeÀmì& Deeleer Leer Deewj nj ìer®ej keÀe cegPe mes yengle H³eej Lee~ ceQ Yeer DeHeves meYeer ìer®eme& keÀe yengle mecceeve keÀjleer Leer Deewj %eeve megveeleer Leer~ peye ceQ 8JeeR keÌueeme ceW nes ieF& leye ceOegyeve ieF&, leye yeeyee DeJ³ekeÌle nes ®egkesÀ Les~ ceQves oeoer peer keÀes keÀne, cegPes meceefHe&le keÀj uees~ oeoer peer ves efHeleepeer keÀes keÀne, DeYeer veneR, DeYeer FmekeÀes

keÀece keÀjves JeeueeW keÀer keÀê keÀjes, keÀeve Yejves JeeueeW keÀer veneR

peveJejer 2017

%eeveece=le ef[ie´er keÀjeDees, ìeFefHebie, Mee@ì&nwv[ efmeKeeDees~ oeoer ves efkeÀ³ee Hemebo meved 1971 ceW nwojeyeeo ceW nceejs Iej ceW ieerlee HeeþMeeuee ceW oeoer peevekeÀer Deewj megbojer yenve DeeS~ leye ceQves omeJeeR kesÀ HesHej os efo³es Les Deewj ceQ 17 meeue keÀer Leer~ efHelee peer ves keÀne, FmekeÀe ue#³e ye´ïeekegÀceejer yeveves keÀe nw~ ceQ ®eenlee ntB, ³es Deeies Heæ{s~ He´e®ee³e& FmekeÀer yengle ceefncee keÀjles nQ Deewj Fmes Deeies Heæ{eves kesÀ efueS yengle GlmegkeÀ nQ, Deye ceQ ke̳ee keÀªB? oeoer peevekeÀer ves Yeer keÀne, DeYeer ³en íesìer nw, Fmes Heæ{eDees~ ceQves ceve ceW mees®ee, oeoer lees ®eueer peeSieer Deewj cegPes íesæ[ peeSieer~ ceQ meejer jele jesleer jner~ ceQves IejJeeueeW keÀes keÀne, Deiej cegPes DeYeer ye´ïeekegÀceejer veneR yeveves oWies Deewj ceQ keÀe@uespe ceW peekeÀj efyeieæ[ ieF& lees meeje oes<e DeeHe Hej Dee³esiee~ efHeleepeer ves ³en yeele oeoer keÀes yeleeF&~ efHeÀj ceQves SkeÀ ³egefkeÌle DeHeveeF&~ meHesÀo meeæ[er Je Hetjer yeepet keÀe yueeGpe HenvekeÀj ³eesie ceW yewþ ieF& Deewj yeeyee keÀes keÀne, yeeyee, oeoer Deepe cegPes Hemebo keÀj ues lees cesjs peerJeve keÀe HewÀmeuee nes pee³esiee~ oeoer mìspe Hej DeeF&, cegPes osKeleer jner Deewj meHesÀo ueeFì nesles ner oeoer ves yeesuee, Deepe cegPes ³en keÀv³ee Hemebo Dee ieF& nw, ceQ Fmes meeLe ues peeTBieer~ Gmeer efove oeoer kesÀ meeLe ceQ Hetvee ®eueer ieF&~ meved 1972 ceW Hetvee mes ceOegyeve keÀer ì^sefvebie ceW ieF&~ ì^sefvebie kesÀ yeeo JeeHeme Hetvee ieF&~ SkeÀ meeue oeoer keÀer Heeuevee ueer Deewj efHeÀj JeeefHeme nwojeyeeo Dee ieF&~ cesjs efHelee peer keÀes ueielee Lee efkeÀ cesjer ³es ye®®eer cesjs Iej keÀer ue#ceer nw FmeefueS ³eneR jnkeÀj mesJee keÀjs Hej ceQ nwojeyeeo ceW veneR jnvee ®eenleer Leer~ cesjer F®íe Leer efkeÀ ceQ nwojeyeeo, ueewefkeÀkeÀ HeefjJeej mes otj jntB~ oeoer ves cegPes mecePee³ee efkeÀ legce keÀceue Heg<He kesÀ meceeve jnes~ Ssmee cele mecePees efkeÀ ³es cesjs ceelee-efHelee nQ~ oeoer keÀer Fme Þeercele keÀe Heeueve keÀjles ngS leye mes ceQ nwojeyeeo keÀer mesJee ceW GheeqmLele ntB~ yeeyee kesÀ Jejoeve Devegmeej cegPes Yeejle kesÀ efJeefYevve YeeieeW ceW mesJee keÀjves kesÀ meeLe-meeLe ³et.kesÀ., ³et.Sme., efHeÀefueefHevme, ogyeF&, ceuesefMe³ee, ®eeFvee Deeefo osMeeW ceW peveJejer 2017

F&MJejer³e mesJee kesÀ megDeJemej efceues nQ~ yesno keÀe Meeeqvle mejesJej yeeyee ves yeveekeÀj efo³ee nw peneB osMe-efJeosMe keÀer DeelceeDeeW keÀer mesJee keÀjves keÀe megvenjer megDeJemej nj Heue efceuelee jnlee nw~ 

Dees ye´ïee yeeyee ³eeoeW ceW lesjer... ye´ïeekegÀceejer jeqMce, iegceuee (PeejKeb[)

Dees ye´ïee yeeyee, ³eeoeW ceW lesjer, ve³eve mepeue nes peeles nQ~ ªneveer mvesn HeekeÀj DeeHekeÀe, nce HetÀues veneR meceeles nQ~~ Leer Ketyeer DeeHeceW Fleveer efkeÀ DeeHe HejceefHelee keÀes Yee ieS~ Þeercele Hej ®euekeÀj GvekeÀer ner, veeje³eCe Heo Hee ieS~~ íesæ[ nerjeW keÀe J³eeHeej, keÀjves peiele keÀe G×ej~ efnuee ve mekeÀe yeeyee DeeHekeÀes, cee³ee keÀe keÀesF& Yeer Jeej~~ yevekeÀj efvejekeÀejer, efvejnbkeÀejer, Yetues meye owefnkeÀ efjMles~ yeve GHejece Gæ[ ®eues DeeHe pewmes Gæ[s HeÀefjMles~~ l³eeie-leHe keÀer DeeHeves nce Hej íesæ[er nw Deefceì íeHe~ oskeÀj Heeuevee ceeB pewmeer, Jeelmeu³e efkeÀjCeW efyeKesjles DeeHe~~ keÀnves keÀes lees yeeyee DeeHekeÀe met#ceJeleve ceW Jeeme~ DeJ³ekeÌle ªHe mes osles jnles, Deepe Yeer nceW mekeÀeMe~~ Dees ye´ïee yeeyee ³eeoeW ceW lesjer... ªneveer mvesn HeekeÀj... mebv³eemeer mes yevee...He=<þ 16 keÀe Mes<e jele keÀes nce Henje osves keÀer mesJee Yeer keÀjles Les, yeeyee mes DeveskeÀ yeej efceues], yengle H³eej Hee³ee, Jejoeve HeeS~ yeeyee ves ner cesje veece keÀecesMJej mes yeouekeÀj jecesMJej keÀj efo³ee~ Jele&ceeve mece³e ueewefkeÀkeÀ Iej ceW mesJee keÀjles, nepeerHegj (efyenej) mesJeekesÀvê Hej keÌueeme keÀjlee ntB Deewj meerpeve ceW %eeveece=le YeJeve ceW mesJee keÀjves Deelee ntB~ 

meoe mekeÀejelcekeÀ mees®eW lees efpevoieer kesÀ nj Heue keÀes mekeÀejelcekeÀ yevee mekeWÀies

25

yeeyee ves cesje Ye³e efvekeÀeue efo³ee ye´ïeekegÀceejer ©efkeÌceCeer, iJeeefue³ej (ce.He´.)

ces je pevce meved 1943 ceW ceO³e He´osMe kesÀ iJeeefue³ej Menj ceW SkeÀ ye´eïeCe HeefjJeej ceW ngDee~ ye®eHeve mes ner Þeerke=À<Ce keÀes YeieJeeve ceevekeÀj GvekeÀer YeefkeÌle keÀjleer Leer~ meved 1966 ceW efMeJe yeeyee kesÀ Devev³e jlve ye´.kegÀ.censvê YeeF& ves Deeieje mes DeekeÀj iJeeefue³ej kesÀ J³eeHeej cesues ceW DeeO³eeeqlcekeÀ ef®e$e He´oMe&veer ueieeF&~ cesje ueewefkeÀkeÀ YeeF& nceejs meejs HeefjJeej keÀes J³eeHeej cesuee efoKeeves ues ie³ee Deewj keÀne, cesues ceW SkeÀ veF& ®eerpe DeeF& nw, DeeDees legcekeÀes efoKeekeÀj ueeTB, Jees keÀnles nQ, ieerlee keÀe YeieJeeve Þeerke=À<Ce veneR, efMeJe nw~ cegPes ye´ïeekegÀceejer ®eke´ÀOeejer yenve ves He´oMe&veer mecePeeF& pees yengle De®íer ueieer~ meyemes De®íer yeele ³en ueieer efkeÀ ³eneB 7 efove ceW YeieJeeve efceueles nQ~ cegPes YeieJeeve keÀer yengle Keespe Leer~ ceQ DeHeveer ceeB keÀes keÀnleer Leer, ³ee lees cegPes mesvee ceW Yeleea keÀjes ³ee ceerje yevee oes~ peye Helee ®euee, Fleveer mejuelee mes ³eneB YeieJeeve efceuelee nw lees yengle KegMe nes ieF&~ peye keÀesme& keÀjves peeves ueieer lees yeæ[s YeeF& ves yevOeve [eueves Meggª keÀj efoS Hej ceQ efíHe-efíHe keÀj peeleer jner Deewj keÀesme& keÀj efue³ee~ ³es yevOeve 18-20 meeue ®eues~ Mesjveer yevekeÀj DeeDeesieer leye yeeyee jKesiee ceQves Gve efoveeW meekeÀej yeeyee keÀes He$e efueKee, ``yeeyee cegPes HebKe ueiee oes, ceQ DeeHekesÀ Heeme Gæ[keÀj Dee peeGBÀ~'' yeeyee ves efueKee, ``ye®®eer, ceQves legcekeÀes HebKe ueiee efoS nQ, legce Dee peeDees~'' Henueer yeej ceOegyeve pegueeF&, 1968 ceW ieF&, yeeyee mes efceueer lees ceQves keÀne, ``ceQ mJeie& ceW Dee ieF& ntB, Deye vejkeÀ ceW veneR peeTBieer~'' yeeyee ves keÀne, ``ye®®eer, DeYeer legce yekeÀjer yevekeÀj DeeF& nes (ceQ efíHekeÀj ieF& Leer), peye Mesjveer yevekeÀj DeeDeesieer leye yeeyee jKesiee~'' yeeyee ves cegPes yengle H³eej efo³ee~ ue#ceerveeje³eCe keÀe SkeÀ yewpe efo³ee Deewj SkeÀ Heme& efo³ee~ yeeyee keÀer ieesoer Yeer efceueer~ yeeyee ves cegPes ceeleeDeeW ceW mes GþekeÀj keÀv³eeDeeW 26

ceW efyeþe efo³ee Deewj keÀne, legcnW ªneveer mesJee keÀjveer nw~ mebieoes<e mes ye®eevee ceOegyeve mes JeeHeme ueewìves Hej cegPes yeeyee keÀe otmeje He$e efceuee efpemeceW yeeyee ves efueKee, ``ye®®eer, Mesjveer MeefkeÌle yevekeÀj mesJee keÀjveer nw, [jvee veneR nw~'' efomecyej, 1968 ceW ceQ efHeÀj ceOegyeve ieF&, leye yeeyee ves yeesuee, ``legcnW ueewefkeÀkeÀ HeefjJeej mes cejkeÀj F&MJejer³e HeefjJeej ceW peervee nw~'' yeeyee keÀer ³en yeele megvekeÀj Deelcee ceW yengle efnccele Dee ieF&~ SkeÀ efove ceQ yeeyee kesÀ Heeme yewþer Leer, leYeer oeoer He´keÀeMeceefCe Yeer yeeyee kesÀ Heeme DeeF&~ yeeyee ves keÀne, ``ye®®eer, ³en ©efkeÌceCeer ye®®eer yengle Yeesueer nw, Fmes mebieoes<e mes ye®eevee~'' me®eceg®e oeefo³eeW keÀes efveefceÊe yeveekeÀj yeeyee ves cegPes keÀoce-keÀoce Hej mebieoes<e mes ye®ee³ee~ YejHetj nes ieF& nBt ceOegyeve ceW yeeyee ves Hetíe, ``efkeÀmeer ®eerpe keÀer keÀceer lees veneR, DeeHekeÀes ³eneB De®íe ueie jne nw?'' ceQves keÀne, ``yeeyee, ceQ YeieJeeve kesÀ Heeme yewþer ntB, cegPes meye efceue ie³ee nw, ceQ YejHetj nes ieF& ntB~'' ceQves yeeyee keÀes keÀne, ``yeeyee, cesje YeeF& ³eneB Dee ie³ee lees ®eesìer HekeÀæ[keÀj, ceej-ceej keÀj cegPes ues peeSiee~'' yeeyee ves keÀne, ``ye®®eer, legce oes Meyo efueKekeÀj osvee, Deiej Jees neLe Yeer ueieeSiee lees ceQ Gmes Hegefueme keÀes meeQHe otBiee~'' yeeyee kesÀ Fve MeyoeW mes cesjs ceW Fleveer leekeÀle Dee ieF& pewmes efkeÀ yeeyee ves cesjs keÀes ieesoer ªHeer j#ee-keÀJe®e ceW ues efue³ee nw Deewj cesje Ye³e efvekeÀue ie³ee~ peye 18 peveJejer keÀes yeeyee ves Mejerj íesæ[e leye Yeer ceQ ceOegyeve ceW Leer~ cesjs ceve ceW Ieyejenì ngF& efkeÀ Deye ke̳ee nesiee? leye Devoj mes DeeJeepe DeeF& efkeÀ pees yeekeÀer ye®®es keÀjWies Jener legce keÀjvee DeLee&led owJeer HeefjJeej kesÀ meeLe efceuekeÀj ®euevee~ Yeei³eefJeOeelee yeeyee ves cesjs Yeei³e keÀes Heæ{ efue³ee~ GvnW Helee Lee efkeÀ ³en ye®®eer kewÀmes yevOeve mes ítìsieer~ yeeyee ves ner cegPes cegkeÌle yevee³ee~ efHeíues 30 meeueeW mes iJeeefue³ej ceW mesJee keÀj jner ntB~ 

meoe Glmeen ceW jnes Deewj DeewjeW keÀes Glmeen efoueekeÀj GlmeJe ceveeDees

peveJejer 2017

yeeyee ves keÀne, ye®®eer meoe nef<e&lecegKe nw ye´ïeekegÀceejer ieesceleer, pe³eHegj (Depe&gve veiej)

ce F&, 1968 ceW F&MJejer³e %eeve

DeHeves neLeeW mes Deesæ{e³ee Meeue efJeoeF& mes Henues yeeyee mes meewieele uesves ie³es lees yeeyee ves keÀne, ye®®eer, ke̳ee meewieele ueesieer? ceQves keÀne, yeeyee cegPes kegÀí veneR ®eeefnS, cesjs Heeme meye nQ~ yeeyee ves keÀne, ye®®es yeeHe kesÀ Iej Deeles nQ lees kegÀí ve kegÀí lees peªj ueskeÀj peeles nQ, ³es lees yeeHe kesÀ Iej keÀer efveMeeveer nw~ efHeÀj yeeyee ves mJe³eb DeHeves neLeeW mes cegPes Meeue Deesæ{e³ee~ ueewìles mece³e yeeyee ves efceÞeeryeeoece efKeuee³eer Deewj ªceeue efnueeles-efnueeles osKeles jns~ nceejs He´sce kesÀ DeeBmet yenles jns~ 

pe³eHegj (c³etefpe³ece) mes He´eHle efkeÀ³ee~ megosMe yenve (Deye efJeosMe ceW) ves meeHleeefnkeÀ keÀesme& HetCe& keÀje³ee Deewj SkeÀ ner cenerves kesÀ Devlejeue ceW 4 petve, 1968 keÀes ueewefkeÀkeÀ ®ee®ee SJeb ®ee®eer (oesveeW %eeve ceW ®eueles Les) kesÀ meeLe ceOegyeve peevee ngDee~ JeneB ceQ 10 efove lekeÀ meekeÀej yeeyee keÀer Heeuevee ceW jner~ Hejceelce H³eej kesÀ kegÀí DevegYeJe efvecveefueefKele nQ ö Þe×ebpeefue Dece=leJesues yeeyee kesÀ Jejoeveer neLe keÀe DevegYeJe DeeHe meyekeÀes %eele nes efkeÀ H³eejs ceOegyeve HengB®eer lees meeLeer yenveeW ves keÀne, yeeyee mes 4 yepes yeeHeoeoe keÀer Deefle uee[ueer, meekeÀej Dece=leJesues efceueves ®euevee nw~ ceQ peerJeve ceW keÀYeer 4 yepes Gþer ceccee-yeeyee kesÀ nmleeW mes Heueer ngF&, veneR Leer lees cegeqMkeÀue ueiee efkeÀ kewÀmes GþtBieer~ meeLeer yenveeW keÀes Hebpeeye-nesefMe³eejHegj mesJeekesÀvê keÀer keÀne efkeÀ kewÀmes Yeer Dece=leJesues 3 yepes peiee osvee ®eens Heeveer efveefceÊe mesJeeOeejer jepekegÀceejer yenve, [euekeÀj Yeer~ efHeÀj ceQ mees ie³eer~ Deieueer megyen 2.45 Hej pees efkeÀ meved 1958 ceW %eeve ceW DeeF&, meved DeeBKeW Kegueer Deewj DevegYeJe ngDee efkeÀ yeeyee efmej Hej neLe 1974 ceW meceefHe&le ngF&, leye mes Deye HesÀjles ngS yeesues, Gþ ye®®eer~ efHeÀj ceQves meYeer meeLeer yenveeW keÀes peiee³ee Deewj meyemes Henues lew³eej neskeÀj 4 yepes ³eesie ceW HengB®eer lekeÀ DeeHeves DeHeves DevegYeJeer peerJeve Üeje meYeer YeeF&-yenveeW keÀer %eeve-³eesie mes yengle De®íer Heeuevee keÀer~ DeeHeves 5 veJecyej, (Gve efoveeW yeeyee 4 mes 5 yepes lekeÀ ³eesie keÀje³ee keÀjles Les)~ 2016 keÀes DeHevee Hegjevee Mejerj íesæ[ yeeHeoeoe keÀer ieeso ueer~ Deelcee Je Hejceelcee kesÀ efceueve keÀe DevegYeJe Ssmeer ceneve l³eeieer, leHemJeer Deelcee keÀes Hetje owJeer HeefjJeej DeHeveer meleieg©Jeej kesÀ efove Dece=leJesues mes Henues yeeyee ves keÀne, mvesn Þe×ebpeefue DeefHe&le keÀjlee nw~ pees ye®®es Dece=leJesues Deewj Yeesie uesles mece³e yeeyee mes ¢eq<ì ueWies Jees Heeme neWies~ ceQves Hetje mece³e yeeyee mes ¢eq<ì ueer~ yeeyee ves keÀne, ³es ye®®eer Heeme nw~ kegÀefì³ee ceW yeeyee mes efceueves ie³es lees %eeveece=le kesÀ meJe& HeeþkeÀeW keÀes yeeyee ves efJeMes<e Jejoeve efo³ee efkeÀ ³es ye®®eer lees meoe nef<e&lecegKe veJeJe<e& nw ner~ peye keÀcejs ceW yeeyee mes efceues lees yeeyee ves ieeso ceW ues efue³ee~ Gme efove ³en DevegYeJe ngDee efkeÀ ³es efceueve Deelcee Je Hejceelcee keÀe nw Deewj Gme efove ner mecHetCe& efveM®e³e ngDee efkeÀ keÀer keÀesefì-keÀesefì MegYe yeOeeF³eeB cegPe Deelcee keÀe efHelee mJe³eb efvejekeÀej efMeJe Hejceelcee ner nw~ peveJejer 2017 27 mJe³eb Hej DeìWMeve osves mes mJeleë ner ìWMeve mes cegkeÌle nes pee³eWies

yeeyee mes efceuee F&MJejer³e mesJee keÀe Jejoeve ye´ïeekegÀceejer mejmJeleer, uegefOe³eevee

ces jer yeæ[er yenve peieJeleer kesÀ memegj efouueer ceW F&MJejer³e %eeve ceW ®eue jns Les~ SkeÀ yeej cesjs efHeleepeer (efoJebiele [e@.cegbMeer jece) Gvemes efceueves efouueer ie³es~ Gve efoveeW meekeÀej ye´ïee yeeyee efouueer kesÀ jepeewjer iee[&ve mesJeekesÀvê Hej Dee³es ngS Les~ peye yenve kesÀ memegjpeer megyen yeeyee mes efceueves peeves ueies lees cesjs efHeleepeer keÀes keÀne, DeeHe ³eneR ©keÀvee, ceQ melmebie keÀjkesÀ Deelee nt@b~ efHeleepeer keÀes DeeM®e³e& ueiee efkeÀ Fleveer megyen keÀewvemee melmebie nes mekeÀlee nw Deewj Jes Yeer meeLe ®eues ie³es~ efHeleepeer ves meYee ceW, yeeyee keÀer cegjueer megveer Deewj GvnW Denmeeme nes ie³ee efkeÀ me®eceg®e YeieJeeve Oejleer Hej Dee ®egkesÀ nQ~ GvneWves Iej ceW DeekeÀj ceeleepeer keÀes yelee³ee~ Jes keÀnves ueieer, Ssmee lees nes veneR mekeÀlee efkeÀ YeieJeeve Oejleer Hej Dee pee³es~ leesleueer yeeleeW keÀe Demej Gme mece³e cesjer Dee³eg 5 Je<e& Leer~ Deieues efove ceeleepeer lees peeves keÀes lew³eej veneR ngF&, efHeleepeer nce ®eej YeeF&-yenveeW keÀes ueskeÀj yeeyee kesÀ meeceves cegjueer megveves HengB®e ie³es~ nce ye®®eeW keÀes yengle De®íe ueiee Deewj Iej ueewìkeÀj nce meyeves ceeleepeer keÀes keÀnvee Megª keÀj efo³ee efkeÀ YeieJeeve Dee ie³es nQ~ nce ye®®eeW keÀer leesleueer yeeleeW keÀe ceeB Hej Flevee Demej ngDee efkeÀ Jes Yeer efveM®e³eyegef× yeve cegjueer megveves peeves ueieer~ efpeleves efove yeeyee JeneB jns, nce jespe peeles jns~ Deepe Yeer ³eeo nw yeeyee keÀe SkeÌMeve meved 1965 ceW ceccee kesÀ efoJebiele nesves kesÀ legjble yeeo ceeleeefHelee kesÀ meeLe cesje ceOegyeve yeeyee mes efceueves peevee ngDee~ ceOegyeve ceW yeæ[er Meeeqvle keÀer DevegYetefle ngF&~ yeeyee keÀes osKekeÀj Flevee DeHeveeHeve Deelee Lee ceevees ³ener nceeje Iej nw~ yeeyee ceW 28

Flevee DeekeÀ<e&Ce Lee pees nce meye ye®®es GvekesÀ Heerís-Heerís ner jnles Les~ SkeÀ yeej Heeìea mes efceueles mece³e yeeyee ves cegPes ieeso ceW efue³ee~ cegPes ueiee pewmes yeeyee ªF& keÀer lejn keÀesceue Deewj nukesÀ nQ~ efnmì^er ne@ue ceW yeeyee keÀer meboueer kesÀ Heeme ceeleepeer cegPes efyeþe osleer Leer~ pewmes ner yeeyee ojJeepes mes He´JesMe keÀjles, nceceW peeie=efle Deewj Glmeen Dee peelee Lee~ SkeÀ yeej yeeyee ves cegjueer ceW keÀne, pewmes cekeÌKeer DeYeer ³eneB yewþer nw Deewj DeYeer Gæ[ ieF&, HeeB®e npeej Je<e& yeeo Yeer ³en Ssmes ner yewþsieer Deewj Gæ[sieer~ GmeceW yeeyee ves pees SkeÌMeve efkeÀ³ee, Jees cegPes Deepe lekeÀ ³eeo jn ie³ee~ efoue keÀer nj yeele ngF& Hetjer SkeÀ yeej PeeWHeæ[er ceW yeeyee meyemes efceue jns Les~ yeeyee ves ieeso ceW efue³ee, efmej Hej neLe jKee Deewj keÀne, ye®®eer mesJee keÀjsieer~ oeroer ceveceesefnveer Heeme ceW yewþs Les~ yeeyee ves cegPes He´ÀekeÀ meewieele oer~ yeeyee kesÀ Heeme Huesì ceW ®eeboer keÀer Debiegefþ³eeB Heæ[er Leer~ ceQ yeeyee kesÀ Heeme ogyeeje ieF&~ yeeyee ves cegPes Debietþer Yeer Henvee oer~ cegPes yeæ[er KegMeer ngF& efkeÀ yeeyee efkeÀlevee DeHevee nw, He´ÀekeÀ Yeer oer, Debietþer Yeer oer~ ceve keÀes ueiee efkeÀ yeeyee efoue keÀer nj yeele Hetjer keÀjlee nw~ Heæ{eF& ceW yeeyee keÀer ceoo yeeyee mes efceuekeÀj Iej ueewìer, mketÀue ieF& lees ceOegyeve keÀe ¢M³e ceve ceW Ietcelee jne~ Heæ{eF& ceW Yeer yeeyee keÀer yengle ceoo efceueleer jner~ ceQ yeeyee keÀes keÀnleer Leer, yeeyee Hejer#ee ceW Jener He´Mve Deevee ®eeefnS pees DeeHekeÀer cegjueer Heæ{ves kesÀ yeeo ceQves ³eeo efkeÀ³ee nw~ keÀceeue yeeyee keÀer, Ssmee ner neslee Lee, Fmemes yeeyee Hej efveM®e³e ¢æ{ nes ie³ee~ Heæ{eF& kesÀ efoveeW ceW yeeyee keÀer mesJee kesÀ efueS peye neB peer keÀjleer Leer lees nesceJeke&À yengle peuoer nes peelee Lee, Heeþ ³eeo Yeer menpe nes peelee Lee~ peye mesJee ceW DeeveekeÀeveer keÀjleer Leer lees nesceJeke&À Yeer veneR nes Heelee Lee~ mketÀue ceW ìer®ej keÀer [ebì ³ee ye®®eeW keÀer ueæ[eF& keÀe meecevee keÀjvee Heæ[lee Lee~ Fmemes cegPes ³en efveM®e³e nes ie³ee efkeÀ yeeyee

pees Yeerlej ceve mes meeHeÀ nw, Jees yeenj mes Yeer ieboe veneR nes mekeÀlee

peveJejer 2017

%eeveece=le keÀe meeLe peerJeve ceW yengle DeeJeM³ekeÀ nw~ meekeÀej keÀes osKee DeJ³ekeÌle ªHe ceW mesvìj keÀe JeeleeJejCe Flevee DeekeÀef<e&le keÀjlee Lee efkeÀ peuoer mes peuoer mesJee ceW ueie peeves keÀer ©ef®e nesleer Leer~ i³eejJeeR keÀ#ee keÀer Hejer#ee osles ner ceQ mesJeekesÀvê Hej Dee ieF&~ meeue Yej yeeo ceQ yeeyee mes efceueves ceOegyeve DeeF&~ yeeyee ieguepeej oeoer kesÀ leve ceW Dee³es efnmì^er ne@ue ceW~ peye ceQ yeeyee kesÀ meeceves ieF& lees cegPes HekeÌkeÀe efveM®e³e veneR Lee efkeÀ ieguepeej oeoer kesÀ leve ceW ye´ïee yeeyee Deewj efMeJeyeeyee oesveeW nQ~ peye yeeyee keÀer ¢ef<ì Heæ[er

lees yeeyee ves keÀne, ye®®eer, mesJee Hej Dee ieF& nes vee~ leye cegPes ueiee, ³en Jener yeeyee nw efpemeves PeeWHeæ[er ceW cegPes mesJee keÀe Jejoeve efo³ee Lee~ Gme mece³e ieguepeej oeoer lees Leer veneR~ yeeyee ves ner Jejoeve efo³ee Lee Deewj yeeyee ner Deye DeHeveer Jejoeve He´eHle ye®®eer keÀes meeceves osKe KegMe nes jns nQ~ Ssmee cegPes DevegYeJe ngDee~ Fme He´keÀej ye´ïee yeeyee keÀes DeJ³ekeÌle ªHe ceW osKe meekeÀej Heeuevee kesÀ efove ³eeo Dee³es Deewj ceve Petce Gþe efkeÀ yeeyee keÀue Yeer nceejs meeLe Les, Deepe Yeer meeLe nQ Deewj keÀue Yeer meeLe jnWies~ 

Þe×ebpeefue yeeHeoeoe keÀer leLee owJeer HeefjJeej keÀer

yeeheoeoe kesÀ yengle-yengle

Deefle mvesner, men³eesieer Deewj meoe yeeyee kesÀ H³eej ceW [tyeer jnves Jeeueer Deebìer (³e%e ceW Fmeer mecyeesOeve mes peeveer peeves Jeeueer) yesìer (Betty) leLee DebkeÀue mìerJe veeje³eCe peer (ie³eevee kesÀ HetJe& je<ì^Heefle leLee yeeyee kesÀ Devev³e ye®®es), meved 1975 ceW ie³eevee ceW F&MJejer³e %eeve ceW DeeS~ DeeHe ie³eevee ceW mesJeekesÀvê Keesueves kesÀ efveefceÊe yeves~ ie³eevee osMe ceW yeeyee keÀer efoue Deewj efpeiej mes mesJee keÀjves kesÀ meeLe-meeLe DeeHeves Yeejle keÀer jepeOeeveer efouueer ceW Yeer kegÀí mece³e ueewefkeÀkeÀ Deewj DeueewefkeÀkeÀ mesJeeSB keÀer~ leerve meeue Henues Ye´elee mìerJe veeje³eCe ves yeeHeoeoe keÀer ieeso ueer Deewj SkeÀ efomecyej, 2016 keÀes Dece=leJesues nce meyekeÀer Deefle-Deefle mvesner Deebìer yesìer Yeer YeeweflekeÀ osn l³eeie keÀj Jeleve ceW yeeHeoeoe kesÀ Heeme ®eueer ieF&~ DeeHe 88 Je<e& keÀer Leer~ DeeHekeÀer SkeÀ megHeg$eer iee³e$eer DecesjerkeÀe ceW F&MJejer³e mesJeeDeeW ceW meceefHe&le nw~ Mes<e meeje HeefjJeej Yeer ³e%e mvesner Deewj ³e%e-men³eesieer nw~ mecemle owJeer HeefjJeej Ssmeer ceneve ³eesieer, ceneve %eeveer Deewj me®®eer mesJeeOeejer Deelcee keÀes mvesn Þe×ebpeefue meceefHe&le keÀjlee nw~

mvense,r DeLekeÀ meJseeOeeje,r yenso meJseeDeeW ceW mecheCte& meceeh|ele, yeeyee keÀs Devev³e jlve, meyekeÀs mvense-r men³eesieer yeeuecegjueer YeeF&, pees ehfeíues 30 Je<eeX mes leeecfeuevee[g p]eevse ce,W ceojgeF& meJseekeÀsvê hej jnkeÀj Deheveer yenlge De®íer meJsee³eW os jns Le~s Deeheves DeLekeÀ yeve Gme #e$se ceW meJseeDeeW keÀe yenlge De®íe eJfemleej ekfeÀ³ee~ keÀgí mece³e henues DeehekeÀs Ëo³e keÀer yeeFh&eeme mepej&er nFg& Lee~r DeYeer Deehe yeeheoeoe mes ecfeueve ceveeves keÀs eufeS ceojgeF& mes keÀjeyre 400 YeeF-&yenveeW keÀe ûehge uekseÀj ceOeygeve hen®bges Le~s Deeheves 30 veJecyej, jee$fe 10 yepes lekeÀ meYeer keÀe DeeJeeme-evfeJeeme eufe³ee~ GmekeÀs he½eeled DeehekeÀes Ëo³e ceW Lee[æse oo& cenmemte nDgee~ eHfeÀj ìe^csee nee@mfheìue ceW uekseÀj ie³e~s JeneB peeles ner Deeheves hejgevee ®eeusee íe[æs yeeheoeoe keÀer ieeos ues uee~r Smseer ³eeisee,r leHemJee,r mvense,r meJseeOeejer Deelcee keÀes mecemle oJweer HeejfJeej mvens Þe×epbeeufe DeeHfel&e keÀjlee n~w

peveJejer 2017

nBmelee ngDee ®esnje DeeHekeÀer Meeve yeæ{elee nw ceiej nBmekeÀj efkeÀ³ee ngDee keÀe³e& DeeHekeÀer Hen®eeve yeæ{elee nw

29

yeeyee ves keÀne, ye®®eer, vece´lee ner Deeies yeæ{eSieer ye´ïeekegÀceejer DeeMee, Decyeeuee keQÀì (nefj³eeCee)

cesje

pevce Decyeeuee keQ À ì (nefj³eeCee) kesÀ SkeÀ ceO³eceJeieea³e, meeeqlJekeÀ SJeb G®®e efJe®eejeW Jeeues HeefjJeej ceW Deiemle, 1952 ceW ngDee~ ceelee-efHelee oesveeW ner yengle Meevle mJeYeeJe kesÀ Les~ ye®eHeve yeæ[s uee[-H³eej ceW yeerlee~ Meggª mes ner cesje Meevle mJeYeeJe jne nw, ³en He´YeeJe ceQves DeHeves ueewefkeÀkeÀ ceelee-efHelee mes ner He´eHle efkeÀ³ee nw~ SkeÀ Je=× kesÀ mee#eelkeÀej nesves ueies yeeu³ekeÀeue yengle De®ís mes ®eue jne Lee efkeÀ De®eevekeÀ SkeÀ Je=× kesÀ mee#eelkeÀej nesves ueies~ Jen yeæ[s H³eej mes keÀnlee, ``ye®®eer, ceQ Hejceelcee Dee ®egkeÀe ntB, cegPes Hen®eeve ye®®eer, cegPes Hen®eeve~'' SkeÀ jesMeveer Gme Je=× kesÀ leve ceW He´JesMe nesleer efoKeeF& osleer, yeesueleer, ``ye®®eer, cegPes Hen®eeve, ceQ Dee ®egkeÀe ntB~'' peye keÀYeer Meevle JeeleeJejCe ceW DekesÀueer nesleer, ³en DeeJeepe yeej-yeej cesje Heeríe keÀjleer~ cesjer mecePe ceW kegÀí ve Deelee~ ceQ ®egHe-®egHe, iegcemegce jnves ueieer~ cesjs Fme yeoueeJe mes ceelee-efHelee keÀes Yeer ef®evlee nesves ueieer~ peye meejer yeele GvekeÀes yeleeF& lees Jes Yeer Leesæ[s HejsMeeve ngS~ cesjer Dee³eg Gme mece³e ueieYeie 7 Je<e& keÀer jner nesieer~ Megª keÀj efo³ee ceelee-efHelee ves DeeÞece peevee ³en Decyeeuee keQÀì ceW F&MJejer³e %eeve DeLee&led ³e%e keÀer mLeeHevee keÀe He´ejeqcYekeÀ mece³e Lee~ oeoer peevekeÀer peer Decyeeuee keQÀì, nueJeeF& yeepeej kesÀ mesJeemLeeve ceW F&MJejer³e mesJeeSB os jner LeeR~ nceejs Iej kesÀ meeceves mes SkeÀ efkeÀMeejer ueeue YeeF& DeeÞece pee³ee keÀjles Les~ SkeÀ yeej ceQ Yeer GvekesÀ meeLe DeeÞece ®eueer ieF&~ ceQves peeles ner Gme Je=× (ye´ïee yeeyee) keÀes Hen®eeve efue³ee efpemekeÀe cegPes mee#eelkeÀej neslee Lee~ FmekesÀ yeeo ceQ keÀF& yeej DeeÞece ieF& Deewj ceelee-efHelee keÀes meye %eeve keÀer yeeleW yeleeF¥~ 32

cesjs efvel³e-He´efle keÀer %eeve-Jeelee& mes Jes Fleves He´YeeefJele ngS efkeÀ Gve oesveeW ves Yeer DeeÞece peevee Megª keÀj efo³ee~ efoue jnlee Lee F&MJejer³e %eeve keÀer Deesj Gme mece³e ceQ ueewefkeÀkeÀ Heæ{eF& keÀj jner Leer Hejvleg cesje efoue ncesMee DeeÞece Je F&MJejer³e %eeve keÀer Deesj ner jnlee Lee~ ³en meved 1962-63 keÀer yeele nw, IejJeeueeW ves cesjer ueieve osKekeÀj mener Devegceeve ueiee efue³ee efkeÀ ³en Meeoer veneR keÀjsieer leLee ye´ïeekegÀceejer ner yeve peeSieer~ ye´ïeekegÀceeje]rpe kesÀ yeejs ceW leye Ye´eeqvle³eeB yengle LeeR Deleë cesje DeeÞece peevee yebo keÀj efo³ee ie³ee~ Iej ceW KeeR®eeleeveer keÀe-mee ceenewue GlHevve nes ie³ee~ ceQves Henueer yeej efHeleepeer kesÀ Deeies peyeeve Keesueer efkeÀ ³eefo DeeÞece keÀes De®íe veneR mecePeles lees DeeHe ke̳eeW peeles nes? efHelee peer ves DeHevee peevee Yeer yevo keÀj efo³ee~ Deye ke̳ee keÀªB? kegÀí metPelee veneR Lee~ ceQves efíHe-efíHe keÀj DeeÞece peevee Megª keÀj efo³ee~ leye lekeÀ DeeÞece Jele&ceeve mLeeve meypeer ceC[er ceW mLeeveevleeffjle nes ®egkeÀe Lee Deewj oeoer peevekeÀer peer kesÀ mLeeve Hej O³eeveer oeoer Je jeOee yenve Dee ®egkesÀ Les~ mece³e iegpejlee ie³ee Deewj ceQ omeJeeR keÀ#ee lekeÀ HengB®e ieF&~ yeeyee mes efceueves keÀer ®eìkeÀ ueie ®egkeÀer Leer peerJeve keÀer jenW meoe meceleue veneR nesleeRr, kegÀí Tyeæ[Keeyeæ[ jemleeW Hej Yeer ®euevee Heæ[lee nw~ ³en mecYeJeleë 1968 keÀer yeele nw, efkeÀMeesjer ueeue YeeF& keÀer yesìer meg<ecee yenve (peeceveiej mesJeekesÀvê keÀer efveefceÊe) oerJeeueer kesÀ efove ceOegyeve pee jner Leer~ ceQves Yeer GvekesÀ meeLe peevee ®eene, efpeÎ Yeer keÀer Hejvleg Iej mes Dee%ee ve efceueer~ ceQves Keevee-Heervee yevo keÀj efo³ee~ ³en ke´Àce 7 efove lekeÀ ®euelee jne (ceelee keÀe men³eesie efceuelee jne)~ jes<e He´keÀì keÀjles ngS cesjs cegBn mes efvekeÀue ie³ee efkeÀ DeeHe cegPes peeves veneR osles, DeeHekeÀe yengle yeæ[e vegkeÀmeeve nesiee~ Fmes owJe³eesie ner mecePevee ®eefnS efkeÀ YeeF& keÀer veewkeÀjer ®eueer ieF&~ Iej Jeeues Fme Ieìvee keÀes owJeer He´keÀesHe keÀer ¢eq<ì mes

He´mevvelee Henues mes efveefce&le keÀesF& ®eerpe veneR nw, ³en DeHeves ner keÀceeX mes Deeleer nw

peveJejer 2017

%eeveece=le osKeves ueies~ GvnW Ye³e Lee efkeÀ ³eefo ³en Deye keÀer yeej ceOegyeve ®eueer peeTB Deew j ®eueer ieF& lees keÀYeer JeeHeme Iej ueewìsieer veneR~ GvekeÀe Ye³e Lee meceefHe&le nes peeTB Yeer me®®ee ke̳eeWefkeÀ cegPes yeeyee mes efceueves keÀer ®eìkeÀ ueie ®egkeÀer Hejvleg IejJeeues Dee%ee Leer~ ceQ H³eejs yeeyee mes SkeÀ yeej 1963 ceW ceOegyeve ceW efceue veneR osles Les Deewj efyevee ®egkeÀer Leer, leye ceQ 15 efove yeeyee kesÀ Heeme jner Leer~ leye cesjer Dee%ee kesÀ ceOegyeve Dee³eg kesÀJeue 13 meeue keÀer Leer~ yeeyee ves cegPes osKeles ner keÀne Jeeues meceefHe&le veneR Lee, ``³en cesjer keÀuHe Henues Jeeueer ye®®eer nw, ³en cesjer nw, cesjer keÀjles Les~ Iej ceW yeæ[e ner jnsieer~'' Fme yeele ves cegPes Deewj Yeer ¢æ{ yevee efo³ee~ yeeyee Iegìve Yeje JeeleeJejCe kesÀ meeLe Henueer cegueekeÀele keÀe DevegYeJe ³eeo keÀjkesÀ Deye Yeer yevee ngDee Lee~ SkeÀ jesce-jesce nef<e&le nes peelee nw~ yeeyee ves ¢eq<ì osles ngS keÀne Lee, jele yeeyee ves cegPes ``ye®®eer! efvecee&veef®eÊe yevees, vece´lee ner Deeies yeæ{eSieer, mJeHve ceW Hetíe, ``ye®®eer! let cesjs Heeme Dee jner nw ve, Dee jner nw DeHevesHeve keÀe veMee l³eeie keÀjkesÀ PegkeÀves ceW keÀesF& yegjeF& veneR ve ye®®eer!'' ceQves keÀne, ``yeeyee! Iej Jeeues ígÆer veneR osles, nw~'' yeeyee kesÀ Fve JejoeveeW ves efvecee&veef®eÊe yevee efo³ee, PegkeÀvee keÀnles nQ, cewefì^keÀ keÀer Hejer#ee kesÀ yeeo peevee, yeeyee, ceQ ke̳ee efmeKee efo³ee~ efkeÀleves Yeer keÀæ[s mJeYeeJe Jeeuee J³eefkeÌle cesjs keÀªB?'' yeeyee ves keÀne, ``Gme mece³e ³eefo ceQ ve efceuee lees~'' mecHeke&À ceW Dee³ee, Fve JejoeveeW kesÀ keÀejCe cesje keÀYeer efkeÀmeer mes otmejs efove ceQves mJeHve ceW osKee efkeÀ yeeyee SkeÀ yengle megvoj jLe ìkeÀjeJe veneR ngDee~ yeeyee ves keÀne Lee, ``ye®®eer, legPes meye kesÀ Hej Keæ[s nQ Deewj ye®®eeW keÀes ìe-ìe keÀj jns nQ~ ceQves mees®ee, iegCe osKeves nQ~'' ³en Jejoeve Deepe Yeer keÀe³e& keÀj jne nw~ yeeyee efouueer ³ee cegcyeF& peeSbies, ceQ Yeer efceueves JeneB ®eueer efkeÀmeer keÀer yegjeF& keÀesF& megveelee Yeer nw lees cegPes Jen Yetue peeleer peeTBieer~ YeeF& keÀes veewkeÀjer Hegveë efceue ieF& nw, efJeMes<elee ³eeo jn peeleer nw~ yeepeej keÀer KeeÐe Jemleg Hej keÀYeer veneR ieF& vepej Hejvleg 18 peveJejer, 1969 keÀes yeeyee ves Mejerj íesæ[ ceccee cegPes Petues ceW Pegueeleer Leer, yengle H³eej keÀjleer Leer, efo³ee~ ceve keÀes yengle keÀ<ì ngDee~ cegPes ueiee, yeeyee ves lees cegPes keÀnleer Leer, ``³en efyeíæ[er ngF& ye®®eer DeHeves Iej ceW DeeF& nw~'' meye kegÀí yelee³ee Hejvleg ceQ DeuHeyegef× nesves kesÀ keÀejCe mecePe ve SkeÀ yeej ceccee Decyeeuee DeeF& ngF& LeeR, efHekeÀefvekeÀ Heeìea Leer~ mekeÀer~ ceQves mees®ee, yeeyee kesÀ pees ye®®es yeveves Les, yeve ieS~ ceQ lees ceQves keÀne, ``ceccee, yeepeej kesÀ ieesue-ieHHes yengle De®ís ueieles jn ieF&~ Fmeer GOesæ[yegve ceW jele keÀes meesF&, mJeHve ceW osKee efkeÀ nQ~'' ceccee ves ieeso ceW efue³ee, H³eej efkeÀ³ee Deewj yengle ceerþer yengle megvoj mìercej pee jne nw, ceQ íueebie ueieekeÀj mìercej ceW ¢eq<ì oer~ ceccee ves keÀne, ``Deepe ceQ legPes yeepeej pewmes ieesue- ®eæ{ ieF&~ Ssmee ueiee ceevees H³eejs yeeyee ves cegPes DeHevee yevee ieHHes Hesì Yej efKeueeTBieer, efHeÀj yeepeej kesÀ keÀYeer ve Keevee~'' efue³ee~ efHelee peer keÀer Mele& Devegmeej omeJeeR keÀer Hejer#ee osves kesÀ ceccee keÀer MeefkeÌleMeeueer ¢eq<ì ves cesjs ceW Jen MeefkeÌle Yej oer, yeeo ceOegyeve peeves SJeb meceHe&Ce nesves keÀer ueieve yeæ{leer ieF&~ efHeÀj GmekesÀ yeeo yeepeej keÀer efkeÀmeer Yeer Keeves keÀer Jemleg keÀer lejHeÀ megvee efkeÀ ceF&, 1969 ceW kegÀceeefj³eeW keÀer ìs^efvebie nw~ GmeceW peeves cesjer vepej lekeÀ veneR ieF&~ keÀer Dee%ee efceue ieF&~ Fmes kesÀJeue FleHeÀekeÀ ner keÀnW efkeÀ p³eeWefn ye®®eer, let cesjs Heeme Dee jner nw ve Dee%ee oer ieF&, YeeF& keÀer KeesF& ngF& veewkeÀjer Hegveë efceue ieF&~ peye ceccee-yeeyee keÀer ³es efMe#eeSB, H³eej, ogueej ³eeo Deelee meceeHle nes ieS meYeer ueewefkeÀkeÀ yevOeve Lee lees ceve keÀjlee Lee, meejs yevOeve leesæ[ keÀj Gæ[ keÀj ceOegyeve ì^sefvebie kesÀ Ghejevle ceQ Heìvee ieF&~ Heìvee ceW SkeÀ yeej oeoer peveJejer 2017 33 DeeHekeÀe Jele&ceeve ner DeeHekesÀ peerJeve keÀe megvoj efove nw

%eeveece=le efvece&ueMeevlee DeeF¥, ceQ kegÀí DemJemLe Leer~ oeoer ve³ee Je<e& keÀjlee Dee»eve efvece&ueMeevlee ves yeæ[s H³eej mes DeHeves neLeeW mes ye´ïeeYeespeve ye´ïeekegÀceej ceove ceesnve, Dees.Deej.meer., iegæ[ieeBJe efKeuee³ee lees efyeukegÀue mJemLe nes ieF&~ efouueer (Heeuece) ceW leerve meeue mesJeeSB oeRr~ DeeojCeer³ee yenveeW keÀe YejHetj H³eej nj ®esnjs Hes meoe cegmekeÀeve, KegefMe³eeW keÀer nes ³es Hen®eeve~ efceuee~ keÀF& ³eeoW YegueeS veneR Yetueleer nQ~ SkeÀ yeej oeroer HeeJevelee keÀer mejiece ietBpes, ve³ee Je<e& keÀjlee Dee»eve~~ ceveceesefnveer peer kesÀ meeLe Hebpeeye keÀe ®ekeÌkeÀj ueieeves peevee Lee~ De®eevekeÀ ceQ yeerceej nes ieF&~ oeroer peer kesÀ Heeme SkeÀ DeeDees Deepe Yetuee oW Jees Heue, efpeveceW ÜvÜ Deewj mebIe<e& Yeje~ [e@keÌìj Yeer yewþs Les~ GvekeÀes oeroer ves keÀne, DeeHekeÀes Fmes MegYe mebkeÀuHeeW, MegYe YeeJeeW mes, cenkeÀe oW ³es JemegvOeje~~ þerkeÀ keÀjvee nw, ®eens kegÀí Yeer nes, Fmes DeeHekeÀes meeQHeleer ntB, vetleve jenW, vetleve ®eenW, vetlevelee keÀe j®eW efJeOeeve~ cegPes mecee®eej efceuevee ®eeefnS, þerkeÀ nes ieF& nw~ H³eejer oeroer HeeJevelee keÀer mejiece ietBpes, ve³ee Je<e& keÀjlee Dee»eve~~ peer ves GveceW leLee cegPeceW Fleveer MeefkeÌle Yej oer efkeÀ peye Jes DeeF¥, ceQ efyeukegÀue þerkeÀ nes ®egkeÀer Leer~ mebmke=Àefle ceW mebmkeÀejeW kesÀ efvece&ue nej efHejeskeÀj kesÀ~ ceQ meYeer mes mebleg<ì ntB ceeveJelee ceW efoJ³e iegCeeW kesÀ megceve efvel³e mebpeeskeÀj kesÀ~~ meved 1978 mes Decyeeuee ceW ner ke=À<Cee yenve peer kesÀ peve-peve kesÀ peerJeve ceW me®®ee mvesn Deewj nes mecceeve~ meeefvveO³e ceW mesJeeSB os jner ntB~ yeeyee meye keÀe³e& keÀje ueslee HeeJevelee keÀer mejiece ietBpes, ve³ee Je<e& keÀjlee Dee»eve~~ nw~ efnccele keÀe keÀoce ceQ jKeleer ntB, yeeyee keÀer nj mece³e meew iegCee ceoo efceue peeleer nw~ ceQ meYeer mes mevleg<ì ntB, cegPes DeeMee Heie-Heie ceW DeeMee keÀer keÀefue³eeB, peerJeve ceW yenleer mecejmelee~ nw, cesjs mes Yeer meYeer mevleg<ì neWies~ DeHeves peerJeve mes Yeer cegPes Ëo³e mejue, ceve efJeceue meoe, ®engB Deesj mepes meppevelee~~ keÀYeer keÀesF& efMekeÀe³ele veneR jner~ neB, Mejerj mes keÀYeer-keÀYeer jesMeve Iej-Iej, Üejs-Üejs, meyekeÀe peerJeve nes Jejoeve~ efMekeÀe³ele DeJeM³e jnleer nw, Jen Yeer Leesæ[s mece³e kesÀ efueS~ HeeJevelee keÀer mejiece ietBpes, ve³ee Je<e& keÀjlee Dee»eve~~ yeeyee kesÀ %eeve Deewj cegjefue³eeW mes legjvle ner FmekeÀe Yeer ve³es Je<e& ceW ve³es efmeues, efoue mes efoue kesÀ leej efceueW~ meceeOeeve efceue peelee nw~ yeeyee keÀnles nQ, ``ye®®eer! efnmeeyeefkeÀleeye ®egkeÌlee nes jne nw~'' yeæ[er yenve ke=À<Cee peer keÀe nj peerJeve yeefie³ee cenkeÀer-cenkeÀer, meodYeeJeeW kesÀ Heg<He efKeueW~~ ve³es-ve³es DenmeemeeW keÀe, peerJeve ieelee peeS ieeve~ keÀoce Hej men³eesie He´eHle neslee jnlee nw~ Deye lees SkeÀ ner HeeJevelee keÀer mejiece ietBpes, ve³ee Je<e& keÀjlee Dee»eve~~ F®íe nw efkeÀ peye Yeer oce efvekeÀues yeeyee kesÀ neLe ceW neLe nes, yeeyee keÀer ieeso ceW ner oce efvekeÀues~ 

DeeoMe& jepe³eesieer...He=<þ 18 keÀe Mes<e ye´ïee yeeyee ves peJeeye efo³ee, yeeyee, ³e%e DeeHekeÀe nw, ©ê ³e%e nw, ye´ïee ³e%e veneR nw, FmekesÀ efueS DeeHe peevees~ efMeJe yeeyee ves efHeÀj Hetíe efkeÀ ke̳ee DeeHekeÀes ye®®es ³eeo veneR Dee³eWies? ye´ïee yeeyee ves peJeeye efo³ee efkeÀ ye®®es DeeHekesÀ nQ, cesjs veneR, ceQ Kego DeeHekeÀe ye®®ee ntB~ Ssmes Les DeeoMe& jepe³eesieer, keÀce&³eesieer, menpe³eesieer He´peeefHelee ye´ïee yeeyee efpevneWves mebmeej meeiej keÀer uenjeW keÀes Heej keÀjles ngS nceejs efueS meyetle He´mlegle efkeÀ³ee~ Deepe Yeer yeeyee meeLe nQ Deewj mebie-mebie nj keÀce& keÀje jns nQ~ DeHeves meceeve yevee jns nQ~  ye´.kegÀ. DeelceHe´keÀeMe, mecHeeokeÀ, %eeveece=le YeJeve, MeeefvleJeve, Deeyet jes[ Üeje mecHeeove leLee DeesceMeeefvle efHe´efvìbie Hes´me, MeeefvleJeve -307510, Deeyet jes[ ceW He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e kesÀ efueS íHeJee³ee~ meb³egkeÌle mecHeeefokeÀe - ye´.kegÀ. Gefce&uee, MeeefvleJeve E-mail : omshantipress@bkivv.org, gyanamritpatrika@bkivv.org

Ph. No. : (02974) - 228125