Έρευνα των μαθητών/τριών του Β1 για τα Χριστουγεννιάτικα έθιμα της Ελλάδας 87ο Δ.Σ. Θεσσαλονίκης Δασκάλα: Σιούρλα Πολύμνια Β1 2022 - 23
ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ • Τα Χριστούγεννα είναι η μεγαλύτερη γιορτή της χριστιανοσύνης. • Όλοι είναι χαρούμενοι εκείνες τις μέρες και στολίζουν τα σπίτια τους, τις πλατείες, τους δρόμους, τις πόλεις και τα χωριά. • Τα Χριστούγεννα οι νύχτες είναι πολύχρωμες. • Χιλιάδες φωτάκια αναβοσβήνουν στο σκοτάδι και παντού ακούγονται όμορφα τραγούδια. • Στολίζουμε το χριστουγεννιάτικο δέντρο, που είναι συνήθως έλατο ή πεύκο.
• Τα παιδιά βγαίνουν την παραμονή των Χριστουγέννων στους δρόμους με τα τρίγωνά τους και γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι για να τραγουδήσουν τα κάλαντα. • Τους κερνούν γλυκά και τους δίνουν χρήματα για τις ευχές τους. • Κάλαντα λένε και την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, καθώς και την παραμονή των Φώτων. • Κάθε περιοχή της Ελλάδας έχει τα δικά της παραδοσιακά κάλαντα.
• Στην εποχή των παππούδων μας τα παιδιά, έλεγαν τα κάλαντα πολύ νωρίς το πρωί, μετά τη Θεία Λειτουργία η οποία γινόταν πριν ξημερώσει.
• Τότε
στα
αλλά τα κερνούσαν καρύδια, αμύγδαλα,
κάστανα,
μανταρίνια,
Σκληρό
δεν έδιναν χρήματα
παιδιά,
φουντούκια,
ξερά σύκα, χαρούπια ή ξυλοκέρατα, φρούτα, όπως μήλα, ρόδια, πορτοκάλια,
αυγά…
Μεσσηνίας, Μεγάλα Λιβάδια στο βουνό Πάικο, Σέρρες, Κομοτηνή
• … και γλυκά που έφτιαχναν οι ίδιες οι νοικοκυρές, όπως η σουσαμόπιτα, μια γλυκιά πίτα με σουσάμι, καρύδια και σιρόπι. Στην Ευκαρπία Σερρών φτιάχνουν τη σουσαμόπιτα, μια γλυκιά πίτα με σουσάμι, καρύδια και σιρόπι. Στην Κομοτηνή στις γιορτές πρόσφεραν κερασό (λικέρ) και κυδώνι πελτέ ή ραντιστό με αμύγδαλα και αμπαρόριζα. • Ή τα λαλάγγια, γλυκό που είναι σαν τηγανίτες και φτιάχνονται με αλεύρι, μαγιά, αλάτι και λάδι. Σπάρτη
• Αλλού την παραμονή των Χριστουγέννων τα παιδιά ξυπνούσαν πολύ πρωί και πήγαιναν με μια σούβλα να πούνε τα κάλαντα και οι γιαγιάδες τους έβαζαν κουλούρια μέρα στη σούβλα. Τρίλοφος
• Στη Δυτική Μακεδονία, τα παραδοσιακά κάλαντα λέγονται «Κόλιντα, ή Κόλαντα ή Κόλιαντα Μπάμπω». • Πήγαιναν έξω από το σπίτι της γιαγιάς και αφού φώναζαν «Κόλιντα μπάμπω», η γιαγιά τους πετούσε γλυκά και χρήματα. Φλώρινα, Νεστόριο, Αριδαία
• Οι καλές νοικοκυρές κερνούσαν γλυκά τα παιδιά και άφηναν τις πόρτες ορθάνοιχτες για να λένε τα κάλαντα τα παιδιά, ενώ φρόντιζαν να έχουν τσίπουρο και κρασί για να κερνούν τους μεγάλους. (Φλώρινα) • Στη Φλώρινα τα παιδιά έσκαβαν τρύπες στο χώμα για να ζεσταθεί ο Χριστός όταν γεννηθεί.
• Ένα έθιμο της παραμονής των Χριστουγέννων, για κάποια μέρη, είναι να ανάβουν μεγάλες φωτιές στους δρόμους, τις κλαδαριές όπως λέγονται. (Σιάτιστα, Κοζάνη) • Λένε πως αυτό συμβολίζει τις φωτιές που άναψαν οι βοσκοί για να ζεσταθεί ο Χριστός. Στη Φλώρινα ανάβουν μεγάλες φωτιές στους δρόμους
• Αλλού, έβαζαν ένα κλαδί από πουρνάρι στη φωτιά και έλεγαν ευχές. (Σάρτη Χαλκιδικής) • Σε άλλα μέρη δεν αφήνουν το τζάκι τους να σβήσει καθόλου αυτό βράδυ, για να ζεσταθεί ο Χριστός.
• Το βράδυ της παραμονής στην Ελλάδα, όλη η οικογένεια κάθεται γύρω από το τραπέζι και τρώει. • Το κυρίως πιάτο του δείπνου, συνήθως, είναι γαλοπούλα ή χοιρινό κρέας.
• Στα παλιά χρόνια, στις 23 Δεκεμβρίου έβραζαν σιτάρι για να φάει η οικογένεια την παραμονή των Χριστουγέννων. • Κάθε οικογένεια μεγάλωνε κι ένα γουρουνάκι, που θα γινόταν το χριστουγεννιάτικο γεύμα της οικογένειας. • Αποθηκεύανε σε δοχεία το λίπος και το κρέας για να το έχουν μέχρι την άνοιξη. • Το σφάξιμο του γουρουνιού ήταν γιορτή για μικρούς και μεγάλους, διότι δεν είχαν συχνά την ευκαιρία, εκείνη την εποχή, να τρώνε κρέας και η γεύση του τους φαινόταν πεντανόστιμη! Οιχαλία Τρικάλων
• Στη Θεσσαλία, αλλά και στη Δυτική Μακεδονία έχουν παρόμοιο έθιμο, που ονομάζεται γιορτή της «Γουρονοχαράς». • Επιπλέον, στα Γρεβενά στις γειτονιές φτιάχνουν τσιγαρίδες μέσα σε μεγάλα καζάνια, με συνοδεία μουσικής και χορού!
• Στη Θράκη τα Χριστούγεννα έτρωγαν την «μπάμπω» που ήταν γεμιστό έντερο με κιμά, ρύζι και συκώτι, ψημένο στο φούρνο.
• Σε μερικές περιοχές οι νοικοκυρές ζυμώνουν το ψωμί του Χριστού, το χριστόψωμο. • Το φτιάχνουν με τα καλύτερα υλικά τους (αλεύρι, μέλι, σουσάμι, κανέλα και ροδόνερο) και το διακοσμούν με λωρίδες ζύμης που τις βάζουν σε σχήμα σταυρού. • Στα Χανιά όταν ζυμώνουν το χριστόψωμο τραγουδάνε «Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γέννει». Χανιά Το χριστόψωμο είναι η τροφή του Χριστού. (Μακεδονία)
• Σε πολλά μέρη της Ελλάδας θυμιάζουν πριν ξεκινήσουν το δείπνο τους, για να φύγουν ή για να μην πλησιάσουν οι καλικάντζαροι. • Το θύμιασμα επαναλαμβάνεται και την παραμονή της Πρωτοχρονιάς καθώς και την παραμονή των Φώτων, πριν το δείπνο.
• Τα παραδοσιακά γλυκά των Χριστουγέννων είναι τα μελομακάρονα και οι κουραμπιέδες. • Άλλα παραδοσιακά γλυκά είναι οι δίπλες με μέλι και καρύδια, κουραμπιέδες γεμιστοί μπακλαβάς, κανταΐφι, σαραγλί. Ξάνθη, Κομοτηνή
• Στη νηστεία των Χριστουγέννων έτρωγαν παστέλια με μέλι, ξερά σύκα, σουσάμι ή αμύγδαλα και φοινίκια που είναι σαν τα μελομακάρονα. Οι Εβραίοι της Κομοτηνής έφτιαχναν και κερνούσαν φοντάν με αμύγδαλα και καρύδι.
• Την Πρωτοχρονιά όλα τα παιδιά περιμένουν τα δώρα του Αι Βασίλη. • Σε πολλά σπίτια σπάζουν ένα ρόδι, λέγοντας πολλές ευχές, για να τους φέρει γούρι – τύχη, υγεία και μια γόνιμη χρονιά. • Ακόμη, στη χώρα μας την Πρωτοχρονιά υπάρχει το έθιμο της βασιλόπιτας. • Είναι η πίτα του Αϊ Βασίλη. • Το έθιμο της βασιλόπιτας το ξεκίνησε ο Μέγας Βασίλειος για να μοιράσει χρήματα στους φτωχούς. • Την κόβουμε λίγο μετά την αλλαγή του έτους. Θεσσαλονίκη
• Το πρώτο κομμάτι είναι για τον Χριστό και την Παναγία και όλα τα άλλα είναι ένα για κάθε μέλος της οικογένειας. • Μέσα στη βασιλόπιτα βάζουμε ένα νόμισμα και όποιος το τύχει θεωρείται πως θα είναι τυχερός όλο το χρόνο.
• Αλλού φτιάχνουν αλμυρή βασιλόπιτα, για να βάλουν το φλουρί, κρεατόπιτα ή τραχανόπιτα. Στο Τσοτίλι Κοζάνης φτιάχνουν τραχανόπιτα. Στο Λιτόχωρο φτιάχνουν κρεατόπιτα για βασιλόπιτα. Στην Ξάνθη φτιάχνουν αλμυρή βασιλόπιτα.
• Σε κάποιες περιοχές κάνουν το έθιμο του ποδαρικού. • Αφήνουν έξω από την πόρτα μια κανάτα με νερό για να κυλήσει η χρονιά εύκολα, σαν νεράκι. • Βάζουν στο σπιτικό τους ένα κλαδί ελιάς, που συμβολίζει την ειρήνη και ένα μαχαίρι στο πάτωμα για να το πατήσει όλη η οικογένεια και να είναι υγιής όλο το χρόνο.
• Την Πρωτοχρονιά, στο παλιό Λιτόχωρο τα παιδιά έβαζαν ψεύτικη γενειάδα, στολίζονταν με ασημένια φλουριά και κουδούνια στη μέση τους και γυρνούσαν σε όλο το χωριό τραγουδώντας τα κάλαντα. Τα Κάλαντα των Κουντουνάδων στο Παλιό Λιτόχωρο. Οι «Κουντουνάδες» μεταμφιέζονταν σε αρματολούς και κλέφτες. Έβαζαν και ψεύτικη γενειάδα.
• Στη Λάρισα έχουν το έθιμο των Ντιβιτζίδων. • Οι άντρες του χωριού φοράνε ρούχα από κουρέλια, ψηλά καπέλα και καλύπτουν το πρόσωπό τους. • Μαζεύονται στην πλατεία του χωριού και χορεύουν παραδοσιακούς χορούς, για να διώξουν τα κακά πνεύματα και να πάει καλά η χρονιά. «Καμήλες και Ντιβιτζήδες» Το έθιμο αυτό κρατάει τις ρίζες του από την Ανατολική Ρωμυλία και σχετίζεται με την ανταλλαγή των ευχών για καλή χρονιά.
• Ένα παρόμοιο έθιμο, τα Μπαμπαλούρια, γίνεται και στην Κρανιά Ελασσόνας. «Μπαμπαλιούρια» Έθιμο της Πρωτοχρονιάς σε περιοχές της Ελασσόνας, Είναι ένα έθιμο που σχετίζεται με τον «εξορκισμό» των κακών πνευμάτων, ο οποίος σύμφωνα με την παράδοση πετυχαίνεται με τον θόρυβο των κουδουνιών.
• Το δωδεκαήμερο, έχουμε και το έθιμο των καλικαντζάρων. • Οι Έλληνες πίστευαν ότι οι καλικάντζαροι έρχονται στα σπίτια τους για να προκαλέσουν αναστάτωση και διάφορα προβλήματα. • Ο λαός τους φανταζόταν άσχημους, με διάφορες μορφές.
• Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων σε πολλά σπίτια αφήνουν το τραπέζι όπως είναι, γιατί «πιστεύουν» πως αν πάνε οι καλικάντζαροι στο σπίτι τους θα φάνε το φαγητό που τους άφησαν και δεν θα πειράξουν το υπόλοιπο σπίτι, ούτε θα αναστατώσουν την κουζίνα τους.
• Κάποιοι, στα παλιά χρόνια, δεν άφηναν το τζάκι τους να σβήσει. • Έβαζαν ένα μεγάλο ξύλο να καίει όλο το βράδυ, γιατί έλεγαν πως οι καλικάντζαροι φοβούνται τη φωτιά, δεν τους αρέσει η μυρωδιά από το καμένο ξύλο κι έτσι δε θα τολμούσαν να μπουν στο σπίτι τους. Στο χωριό Μεγάλα Λιβάδια στο βουνό Πάικο ,κάθε Χριστούγεννα έβαζαν μια κουλούρα στο τζάκι, για να μην έρθουν οι καλικάντζαροι και κάνουν πολλές ζημιές.
• Στη Δράμα έδεναν κόκκινη κλωστή γύρω από τα σπίτια τους για να γλιτώσουν από τους καλικάντζαρους. • Στη Μακεδονία είχαν το έθιμο του χριστόξυλου. • Σε κάθε σπίτι διάλεγαν το πιο δυνατό κλαδί ελιάς και το άφηναν να καίγεται από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα, για να μην πλησιάζουν οι καλικάντζαροι.
• Σε κάποιες περιοχές τη μέρα των Φώτων άντρες και παιδιά ντύνονται με δέρματα ζώων, ενώ στη μέση τους φορούν μεγάλες κουδούνες. • Χοροπηδάνε και κάνουν πολύ φασαρία για να φοβηθούν οι καλικάντζαροι και να φύγουν.
• Σε άλλα μέρη ανάβουν φωτιές για να τους διώξουν, ενώ κάποιοι κρεμούν πλεξούδες με σκόρδα, γιατί οι καλικάντζαροι δεν αντέχουν τη μυρωδιά και φεύγουν.
Καλές Γιορτές 87ο Δ.Σ. Θεσσαλονίκης Β1 2022 - 23 ΤαπαιδιάτουΒ1καιηδασκάλατους κ.ΣιούρλαΠολύμνιασαςεύχονται: