Genero Aniztasuna

2014ko apirilaren 15a

GENERO ANIZTASUNA NIK BI AMATXO DITUT, ETA ZUK?

1

Haur Hezkuntzako Gradua GA 2 2. Maila- 12. taldea 2013/2014 ikasturtea Ipintza, Maialen Lasarte, Estitxu Lekuona, Alazne Lopetegui, Leire

AURKIBIDEA 1. SARRERA...................................................................................................................................3 2. HISTORIA: GIZARTEAN ETA HEZKUNTZAN TRATAERA SEXISTAREN GARAPENA .......................5 3. GAUR EGUN SEXISTAK AL GARA, HORTAZ? ..............................................................................8 4. SEXISMOA TXIKITATIK BARNERATZEN ....................................................................................10 5. GENEROEN ARTEKO DESBERDINTASUNEK ERAGINDAKO ONDORIOAK ..................................12 6. SEXISMOARI AURRE EGITEKO EAEn SORTURIKO ERAKUNDE FEMINISTAK .............................14 7. FAMILIA EREDU BERRIAK ........................................................................................................16 8. ZER EGIN DAITEKE ESKOLAN BERDINTASUNERAKO BIDEAN?.................................................19 9. ONDORIOAK ETA HAUSNARKETA PERTSONALA .....................................................................21 9. 1. ONDORIOAK ...................................................................................................................21 9. 2. HAUSNARKETA PERTSONALAK .......................................................................................22 Maialen Ipintza ...................................................................................................................22 Estitxu Lasarte ....................................................................................................................22 Alazne Lekuona ..................................................................................................................22 Leire Lopetegi .....................................................................................................................23 Taldeko hausnarketa ..........................................................................................................23 10. BIBLIOGRAFIA .......................................................................................................................24 11. ERANSKINAK .........................................................................................................................28

2

1. SARRERA Praktikaldian egon ginen denboran, haurrek neskak eta mutilak bereizteko zuten joera nabaritu genuen. Honek izugarri harritu gintuen, ez baikenuen uste haurrak hain txikiak izanik generoen arteko desberdintasun horiek egin eta jarrera sexistarik zutenik. Hori dela eta, lan hau egiteko, aniztasunaren gaia euskarri hartuz, generoen gaia tratatzeko aprobetxatu dugu. Izan ere, etorkizunean irakasle izango garen aldetik, ezinbestekotzat ikusi dugu hezkuntzan trataera sexista hau nolabait desagerraraztea eta horretarako neurriak hartzea, berdintasunerako bidea eraikiz.

Hortaz, gaur egungo egoera eta jarrera sexista honen zergatia hobeto ulertu ahal izateko, historian zehar emakumeen eta gizonen artean egon diren eskubide desberdintasunak sailkatuko ditugu, horrela, inguruneko arlo zein aldagai guztiek gugan duen eragina azpimarratuz. Izan ere, emakumeen eskubideak urratuak izan dira zenbait momentutan eta gaur egungo egoera azken finean urtez urte egin diren aldaketen ondorio eta emaitza soila da.

Horrela, gaur egun ere gizarteak sexista izaten jarraitzen duen frogatu nahi dugu egin izan diren ikerketa batzuk oinarri hartuz. Egin diren garapenen ondoren, badirudi egoera dezente aldatu dela, baina nahikoa al da? Sexistak izaten jarraitzen al dugu? Galdera hauei erantzuna ematen jardungo dugu, beraz, atal honetan.

Gainera, aurretik aipatu dugun egoera hori argi eta garbi ikusi ahal izan dugu praktiketan egon garen epe laburrean. Zuzenean eta zeharka gaur egun dagoen sexismoa behatzeko aukera paregabea izan da. Esaterako, gutako baten gelan zegoen mutil batek (3 urte) ez zuen kolore arrosa ikusi ere egin nahi eta kolore arrosa erabiltzera animatzen bazenuen, bere buruari eta gainontzekoei mutila zela errepikatzen zien behin eta berriro. Izkutuko edo hain argi ez dagoen sexismoaren seinale ditugu ipuinak, esaterako. Hauek inplizituki haurrei balore sexistak transmititzen dizkiete askotan, hauek ohartu ere egin gabe. Izugarria da, baina jaiotzen garen momentutik sexista den gizarte batean bizitzeak, hau barneratzea eragiten digu. Barneratze prozesu hau modu sakonagoan aztertzea izango dugu, hortaz, gure laneko beste zereginetako bat.

Trataera sexista horrek, aldiz, ezin dezake ezer onik ekarri. Txiki txikitatik hain barneratua dugun alderdi honek, gure gizarteko beste zenbait balioren antzera, ondorio latzak ditu gugan eta baita gizarte osoan ere, orokorrean. Askotan ez gara ohartzen eta normaltzat hartzen ditugu ondorio hauek, baina hauek paper gainean jartzea ezinbestekoa iruditu zaigu, honi konponbide bat aurkitzeko zerbait egin beharra dagoela ohartarazteko.

Gaur egungo gizartearen gehiengoa oraindik ere sexista dela esan daiteke, eta lehen aipatu dugun lez, trataera hauek txikitatik barneratzen ditugu. Guk pixka bat urrunago joan nahi izan dugu, haur, nerabe nahiz helduengan jarrera hauek dituzten ondorioak bilduz eta bizitzako etapa ezberdinetan pertsonok jarrera honen inguruan nola jokatzen dugun hausnartu dugu.

Honetarako, trataera sexistek haur eta nerabeen gehiengoarengan dituen ondorioak bildu ditugu.

3

Beste ikastola bateko kasuan, aldiz, irakaslea haur guztiei balore eta rol berdinak erakusten saiatzen zen. Esaterako, galtzak zikintzean “aitatxori eman beharko diozu garbitzeko� bezalako esaldiak erabiltzen zituen. Honek haurrengan zeharkako edo zuzeneko modu batean eragina duela uste dugu. Izan ere, gela horretako 3 urteko mutikoek gizartean neskei atxikituta dauden rolak egiten zituzten; hain zuzen ere, panpinak zaindu, mahaia prestatu, askaria prestatu etab.

Hemendik abiatuz, gure hurrengo puntua garatu dugu, hau da, urte batzuk atzera eginez gero, egun aurrerapen handiak eman direla nabaritu dezakegu. Hau honela izan dadin, antzinako egoerari pertsona askok kritika egin eta aurre egitea erabaki behar izan zuten. Pixkanaka geroz eta jende gehiago elkartu zen jarrera sexistak desagerrarazteko ekintza ezberdinak egiteko eta azkenik, helburu zehatzak lortzeko pentsamendu berdina duen jendea elkartu eta erakundeak sortzen joan dira. Hauetako bakoitzak helburu finko batzuk ditu, baina haien artean garrantzitsuenak berdintasuna eta aniztasuna bultzatzea dira.

Hori dela eta, zorionez, EAEn baditugu honi aurre egin eta jarrera sexista honen aurkako neurriak jartzen saiatzen diren zenbait erakunde. Batik bat emakumeen laguntza eskaintzen dieten arren, gizonentzat ateak irekita dituzte. Beraz, beharrezkotzat ikusi dugu erakunde hauen inguruko informazioa bildu eta gure lanean txertatzea.

Oso garrantzitsua den beste puntu bat, egungo gizartean aurki daitezkeen familia eredu desberdinak dira. Izan ere, azken urteotan hauek asko aldatu dira eta orain arte ohikoa zen ereduaz gain, berriak azaltzen ari dira pixkanaka. Hori dela eta, interesgarria iruditu zaigu adin tarte eta ingurugiro ezberdinean bizi den jendeari galdeketa egitea, modu honetan haiek familia ereduen inguruan duten iritzia jakiteko aukera izan baitugu.

Familia eredu berri hauek tradizionalen ezaugarri desberdinak dituzte, hortaz, eskola instituzio bezala, hauei egokitu beharko zaie. Egin beharreko lan hau errazteko asmoz, guretzat garrantzitsuak diren puntuak bildu ditugu. Beste alde batetik, eskolek jarrera sexistak ekiditeko egin ditzaketen jarduera edo ekintza garrantzitsuenak aipatu ditugu. Jarrera sexista desagertzeko jarduera horiek eskolako ikasleekin egiteaz gain, haien familiekin egitea ere baliagarria iruditzen zaigunez, haientzat egokiena zer izango litzatekeen ere aipatu dugu.

Amaitzeko, egindako lan guztiaren inguruan atera ditugun ondorioen berri eman dugu, hau da, gaiaren inguruan informazioa bildu baino lehen eta gaia sakontasunean landu ondoren izan dugun sentsazioa zein den azaldu dugu. Horretaz gain, gutako bakoitzak lanean nola sentitu garen eta gaia lantzeak zerbaitetan lagundu digun azaltzearekin batera, gure bigarren kurtsoko Lan Modularrari amaiera eman diogu.

4

2. HISTORIA: GIZARTEAN ETA HEZKUNTZAN TRATAERA SEXISTAREN GARAPENA Emakumea betidanik egon da nahiko baztertua hezkuntza mailari nahiz beste zenbait arlori dagokionez. Hori dela eta, esan dezakegu duela gutxi lortu duela emakumeak hezkuntza sisteman sartzeko eskubidea baita beste zenbait arlotan bere lekua aurkitzea ere. Ez da ez batere bide erraza izan eta oraindik ere bide luzea dugu aurretik aukera berdintasuna lortzeko. Gainera, esan beharra daukagu gure herrialdean arlo askotan emakumeak aurrera egin badu ere, beste zenbait kulturatan oraindik emakumeei hezkuntza bezalako mila eskubide ukatzen zaizkiela eta gu baino askoz atzeratuago daudela.

Eskolak sortu zirenean, noski, gizonezko dirudunek soilik zuten hezkuntza jasotzeko aukera; emakumeak etxean geratzen ziren eta garapen intelektuala beraien kabuz eta kasu askotan ezkutuan garatu behar izaten zuten (Aristizabal Llorent, P; 2012).

XVI - XVII. mendeetatik behatzen hasita, ikusi dugu Europan emakumeen prestaketa etxeko andre eta ama izatera zegoela zuzenduta batik bat, bestelako formaziorako eta kulturizatzeko eskubideak galarazirik. Honekin ondorioztatu dugu ikuspegi androzentrista zela nagusi garai honetan, gizona baitzen munduaren erdigune eta generoen artean gainartzaile zena. Horregatik diogu emakumearen presentzia arlo publikoetan fenomeno berria dela, Europan XVI. mendera arte debekatua izan baitute hezkuntzan parte hartzea eta guztiz ezohikoa baitzen emakumeak etxetik kanpo lan egiten ikustea. Horren ondorioz, emakumeak objektu iruditzat ikusten ziren eta ez zuten inolako eskubiderik, ez hezkuntza arloan ezta beste gainontzeko arloetan ere: bozkatzeko garaian, lan munduan, etab.

XVIII. mendean, hezkuntzaren arloari dagokionez, hainbat pedagogo sortzaileri esker bide berriak urratzen hasi ziren. Pedagogo horien artean Rousseau nabarmendu beharra dago.

Rousseauk (Revista trimestral de educaciĂłn comparada, 1994) hezkuntza gizaki askeak formatzeko bidea kontsideratzen zuenak, sekulako ekarpen pedagogikoa egin zuen, orduko hezkuntza sistemak bere proposamena lortu ezin zuela ohartu zenean. Horregatik, orduko irakaskuntza metodoekiko (eskola tradizionala) eta magistrozentrismoaren (irakasleari garrantzia) eta logozentrismoaren (irakasgaiaren egiturari garrantzia) inguruko kritikak egin zituen. Hau horrela, berrikuntza pedagogiko bat eskatzen zuen “Eskola Berriaâ€? mugimendua sortzen hasi zen. Honi esker, garai honetatik aurrera, hezkuntza modu berri batean ulertzen hasiko da, oraindik ere gizonezkoan soilik pentsatzen jarraitzen bada ere; ikaslea ardatza eta protagonista izango da, beti ere, irakaslearen jakintasun eta autoritate moraletik abiaturik.

Aldaketekin jarraituz, aipatu beharra dugu XVIII. mendearen amaieran izugarrizko aldaketa jasan zuela gizarteak Iraultza Frantsesaren (1789 – 1799) ondorioz. Aldaketa hauek, batez ere ekonomia arloan izan zuten eragina, honek modu berean, gizon eta emakumeen bizitzetan ere nolabait eragin zuelarik. Garai honetan, hezkuntza nazionala eta kultura sustatzeko hainbat erakunde sortu ziren. Haien artean eskolak, lizeoak eta goi-mailako eskolak egon ziren eta baita liburutegi nazionala eta museoak sortu ere.

5

Legeen esparrura salto egiten badugu, ordea, esan beharra dugu, Estatu Espainiarrean 1857ko irailaren 9an Moyano Legea indarrean sartu zela. Hau XIX. mendeko legerik garrantzitsuena izan zen eta honen bitartez, neska eta mutilentzako derrigorrezko hezkuntza ezarri zen sei eta bederatzi urte bitartean, betiere, aparteko eskola eta curriculum desberdinekin.

Garai honetan, mugimenduak pil-pilean zeudenean, mugimendu politikoen barnean korronte antiautoritarioak eta feministak nabarmendu ziren, eta lehenengo horretan Ferrer i Guardia (1859-1909) pedagogo eta ekintzaile politikoa. Hau, “Eskola Modernoaren� sortzailea izan zen (1901) eta honek haurraren garapen integrala sustatu behar dela defendatu zuen.

Horretarako zenbait proposamen eta ekarpen eginez: norgehiagokan ez aritzea, norbanako pentsamendu indibidual eta askearen alde egitea eta jolasaren garrantzia nabarmentzea, besteak beste. Iraultzailea izateagatik hil zutenean, hezkidetzak atzera pausu bat eman zuen denbora jakin batez, hau gizartean desagertua egon zelarik (Carrasco, B.; 1997) Hala ere, XIX. mendean industrializazioarekin batera hasi zen emakumea lan mundura sartzen. Hasiera batean eskulana maskulinoa zen, baina industriaren hazkundearekin, populazio femeninoa lanera gehitu zen. Hortaz, gizonezkoak etxeko lanak egitera ohituta ez zeuden gizartean, emakumeak behartuta ikusi zuten euren burua etxeko zein etxetik kanpoko enplegua konbinatzera (Voz de mujer, 2002).

Gainera, esan dezakegu, XX. mendea, emakumeentzako aukera profesionalen mendea izan zela. Bigarren Mundu Gerraren etorrerarekin, emakumeek fabriketako gizonen ordezko bilakatu ziren, hauek frontean aurkitzen zirenez gero. Egoera honek aurrekari bat finkatu zuen: emakumea ordura arte gizonak soilik egin zuen lana egiteko gai zela ohartu ziren. Boto eskubidea, gorputzaren kontrola lortu eta hitza hartu zuten mendea izan zen. Lehenengo hamarkadetan, II. Errepublika garaian (1931-1939), neskak pixkanaka eskola publiko mistoetan eta ikastoletan sartzen hasi ziren. Geroago, ordea, Gerra Zibilaren ostean, 1939tik 1973 arte irakaskuntza mistoa debekatu zen segregazioa bueltatuz, Frankismoak nazional-katolizismoa berrezartzearen ondorioz.

Emakumeei dagokienez, ordura arte lortutako aurrerapen guztiek kolpe handia jasan zuten gerra zibilaren amaieran, frankismoaren diktadura garaian. Ondorioz, eskola mistoaren aukera itxita gelditu zen aldi luze batetarako. (Aristizabal Llorent, P; 2012). Berriz ere, Eskola nazionaletan gizonen eta emakumeen ikasgelak antolatzera bueltatu ziren. Neskek espiritu nazionalaren trebakuntza ikasten zuten, josten eta etxeko lanak egiten, bitartean, mutilek, honelakoak ikasten ez zituztelarik (Taberner Guasp, J.; 2008). Horrela, neska-mutilak bereizitako eskoletan hezten ziren, emakumeek baita gizonek ere gizarteak ezarritako rolen araberako heziketa jasotzen zutelarik (1945, Eskolatze Orokorrari dagokion legea). Hala ere, ikastolek mistoak izaten jarraitzen zuten, aurretik esan dugun bezala, neska eta mutilek generoaren araberako hezkuntza jasotzen bazuten ere (Ministerio De EducaciĂłn Nacional, 1945).

Gainera, Frankismo Garaian Hezkuntza Lege Orokorra aurkeztu zen eta 1970ean onartu.

Honen bidez, derrigorrezko eskolatze-aldia mutil zein neskentzat hamalau urtera arte luzatu zuten, beste zenbait erreformaren artean.

6

Frankismoa amaitzean, ordea, demokrazia etorri eta mugimendu pedagogiko berrien sorrerarekin batera, 70. hamarkadaren amaieran, eskola mistoak berrezarri ziren ikastolez gain beste eskoletan ere eta neska-mutilak espazio berdina konpartitzera pasa ziren. Sexu biak gela berean eta curriculum berdinarekin elkartu zituzten eta horrela, sexu parekidetasuna lortuko zela pentsatu zuten. Hala ere, urteak pasa ahala, ikusi ahal izan dugu gizartean sexu batek bestearekiko jasaten zuen zapalkuntza ekiditeko inolako neurririk ez zela hartu. Horrela, eskolan nahiz gizartean nagusitzen diren eredu, estereotipo, balioak etab. urteetan zehar errepikatu direla ikusi da.

Aurretik esan duguna defendatuz, Jose Taberner-rek (2008) ere zioen irakaskuntza mistoa ez zela hezkidetzaren isla. Ikasleek eskolara genero bereizketak eragiten dituzten beste agente sozializatzaile batzuen eraginak eramaten zituzten bitartean, ez zen hezkidetzarik egongo. Beraz, ikastetxeak mistoak izateak ez du esan nahi parekidetasuna dagoenik aurreragoko atalen batean azalduko dugun lez. Beste hainbat faktore kontutan hartzea garrantzitsua da parekidetasun hau betetzen den ikusteko, hala nola, ikasgaien ikuspegia. Izan ere, osagai sexistak presente daude bai ageriko, bai ezkutuko curriculumean: hizkuntzan, materialean, jarreretan, balioetan, etab. (Aristizabal Llorente, P.; 2012) Era gradualean, populazio femeninoa lan-merkatura batzen joan da. Lehenik, postu tradizional femeninoetan, irakasle, idazkari, erizain edo pediatriako erizain gisa, gaur egungo egoera laboralera ailegatu arte, non emakumeak ia sektore profesional guztietan aurkitzen diren. Horren erakusle, garai hauetan emakume askok botere-karguetan jarduten dute lanean.

Ordaindutako enpleguetarako sarbideak Konstituzioan identifikatutako eskubide baten aitorpena eta bere garapen pertsonala indartzeko independentzia ekonomikorako aukera ekarri dizkio emakumeari. Hala ere, enpleguaren segregazioak emakumeei gizonei baino gehiago eragiten jarraitzen die, oraindik sektore batzuek ez baitute nahi izaten emakumeek goi-mailako postuak har ditzaten.

Hezkuntza mundura itzuliz, 1990ean, gainera, LOGSE legea ezartzearekin batera, hezkuntza zentro guztien helburua pertsonaren garapen integrala bihurtu zen. Horrez gain, ordura arte gizartean sortutako estereotipoak aldentzearen saiakeran eta hezkidetzarekin bat egitera bidean abiatu ziren horretarako neurriak hartuz (Intxausti, N.; 2013-2014 ikasturtea).

Gaur egun, hezkuntza erreforma ugari egon badira ere, saiakera honetan dihardugu.

Izan ere, eskasia laboralak, batez ere, populazio femeninoari eragiten dio oraindik ere denbora partzialeko kontratuko kopuru edo soldata baxuei dagokienez. Comisiones Obrerasek dioenez (CC.OO), 1999ko Espainiako emakumeen lanorduen bataz besteko ordainketa gizonen % 78an ezartzen zen. Langabeziari dagokionez ere, datuek islatzen dutenez, emakumeengan du eragin handiena, Europako Erkidegoko Estatistika Bulegoaren arabera, Eurostat, Espainian emakumezkoen okupazioa % 35en eta % 40ren artean baitago (Voz de mujer, 2002).

Horrela, orain artekoa hitz gutxitan laburtuz, historian zehar emakume eta gizonezkoei rol nahiz estereotipoak atxikitu zaizkiela esan dezakegu eta garbi ikusten dela horiek gaur egungo gizarte zein hezkuntzan ere bizirik dirautela. Hori dela eta, gauza asko ditugu oraindik 7

aldatzeko. Izan ere, Pilar Aristizabalek (2012) dioen bezala, “arazoa ez da emakumeak hezkuntzara, irakaskuntzara, ikerketetara eta kudeaketara iritsi ahal izatea, jarduera horietan duten lekua baizik”.

3. GAUR EGUN SEXISTAK AL GARA, HORTAZ? Gaur egun ere generoen artean dirauten desberdintasunak direla eta, trataera sexista eta generoen gaiaren inguruko zenbait ikerketa egin izan dira denbora luzean zehar. Izan ere, historian zehar gai honen inguruko eraldaketa dela eta, gaur egungo egoera aztertu nahi da eta trataera sexista oraindik ere ematen den egiaztatu, berdintasunerako bidean abiatuko den proposamenak egin ahal izateko.

Lan hau burutzeko aukeratutako gaia alde batera utzi gabe, gizarte eta hezkuntzaren arteko elkarreraginaren garrantzia aipatu nahiko genuke. Hori aztertzen duen soziologiaren arloa, hezkuntzaren soziologia da eta Durkheimen (1858-1917) ideien arabera hezkuntzaren soziologiak eskola-erakundearen sorrera, garapena eta funtzio errealak aztertzen ditu. Eskola da bigarren gizarteratzearen agentea eta eragin ikaragarria du haur edo gaztetxoen garapen pertsonalean. “Haurrek eskolan jasotzen dituzten mezuen bidez, zuzenekoak edo ez, indartuko dute euren bizitzako balore sistema” (Macionis, JJ. eta Plummer, K.; 2008).

Trataera sexista gai korapilatsu honen erdigune dugula kontuan izanda, gure kasuan; hau da, gure gizartean, esan beharra dugu nahiz eta gatazka hau oraindik ere, egunerokotasunean eta zoritxarrez, berri askoren izenburu izan, 60ko hamarkadatik hona bitartean aurrerapen handiak izan ditugula berdintasunaren bidean, aurreko atalean azaldu dugun lez. Hori dela eta, “emakumearen baldintza eta egoeraren aldaketak, herrialde garatu bateko gizarte berriaren ezaugarria dela adierazten du. Horren arrazoi nagusia emakumearen lan merkaturako bapateko sarrera izan zen eta horrekin zetorren emakumearen posizio aldaketa gizarteari dagokionez.” (Castells, M., Flecha, R., Freire, P., Giroux, H., Macedo, D., Willis, P.; 1994).

Aurreko guztiari lotura emate aldera, lehen esan bezala, azken hamarkadetan emakumeak izan duen rol eta posizio aldaketa eta identitateagatiko borrokari esker, generoarekiko bereizketa asko apaldu dela esan dezakegu. Hala eta guztiz ere, hainbat autoreren aburuz (Llum Pellicer, Montse Simon, Amparo Moreno), eta errealitateari erreparatuz gero baiezta daiteke gaur egun bizi garen gizartea gizarte sexista dela. Llum Pellicerrek (2009) halaxe definitzen du gizartea generoari dagokionez: “Gure gizartea sexista da, pertsonaren sexu biologikoaren araberako zeregin desberdinduak eskaintzen dituelako eta bi errealitate baztertzailetan banatzen dituelako: emakumezkoak eta gizonezkoak. Patriarkala da, gizonen zeregin kultural, ekonomiko eta soziala emakumeen zereginon gainetik jartzen dituelako: generoak hierarkizatuta daude eta gizonena emakumeen generoaren gainetik dago.

Patriarkatua errealitatearen balio bakartzat hartutako androzentrismoan oinarrituta dago: kulturak eta jakintzak, lengoaia (ahozkoa eta idatzia) eta irudiak, albisteen tratamendua etab.

8

androzentrikoak eta sexistak dira; azken batean, mundu emankorra mugitzen duten gai “garrantzitsuak”, alegia.” (Pellicer, L.; 2009 ) Horrez gain, gizarteratze-arlo eta instituzio denetan adierazten diren sexismoa eta matxismoa zeharo barneratuta eta sustraituta ditugunez, askotan naturaltzat jotzen ditugula argitzen digu artikulu honek. Marta Lamas (1996) ere ados dago ideia honekin eta naturalizatze horri egozten dio hezkuntza eta genero bereizketa aztertzerakoan izaten diren zailtasunen ardura.

Ideia hauek guztiak, ezkutuko kurrikulumaren bidez, neska mutilen artean barneratuak izaten jarraitzen dute. Maria José Díaz-Aguadoren hitzetan (2003), txiki-txikitatik ikasten ditugu zeintzuk diren sexu bakoitzeko estereotipoak: mutilen kasuan indartsu, ausarta, gogorra eta era horretako ezaugarriak izatea; eta nesken kasuan berriz, goxoa, enpatia, ahulak, dependienteak eta pasiboak izatea. Honek guztiak ondorioak dakartzala baieztatzen du gainera, esaterako, autoestiman edo irudi pertsonala onartzerakoan. Estereotipo hauek barneratzeaz gain, hauen inguruan eraikitzen dute euren bizitza eta halaxe egiaztatzen du José F. Casellesek (2005) “Lecturas de pedagogía diferencial” liburuan egindako ikerketaren bidez. Estereotipo horiek gidatuta emakumezkoek eta gizonezkoek joera desberdinak dituzte euren ikasketak aukeratzeko garaian. Emakumezkoek gizarte hezkuntzarekin edo artearekin zerikusia duten ikasketak burutzen dituzte eta gizonezkoek, berriz, ikasketa zientifiko-teknologikoak nahiago izaten dituzte. Horrez gain, nahiz eta hezkuntzarako sarbidea guztiz librea izan emakumeentzat gaur egun, lan jakin batzuk aurkitzeko garaian zailtasunak izaten jarraitzen dute eta hori frogatzeko José F. Casellesek (2005) eskola mota desberdinetan lan egiten duten irakasleen artean zenbat diren emakumezkoak zehazteko ikerketa egin zuen 44.981 irakasleko lagina hartuz. Hona hemen emaitzak: -

Institutuetan: %25 Goi-mailako eskola teknikoaetan: %9,5 Unibertsitate eskoletan: %23

Emaitza hauen bidez ondoriozta daiteke nahiz eta, lehen esan bezala, emakumeek hezkuntzara sarbide librea izan, behin bertan daudela, hau da, eskolan, genero bereizketa nabarmena jasaten dutela oraindik ere. Bereizketa horretatik abiatuta rol desberdinak banatzen dira eta horrek kargu eta erabaki desberdinak hartzera bultzatzen ditu. Honen eragile nagusia, hasieran aipatu bezala, ezkutuko kurrikuluma da. Jurjo Torresen (1998) hitzetan “Konturatu gabe igortzen den guztia da, eta irakaskuntza/ikaskuntza prozesuen bidez eta era guztietako hezkuntza-esparruetan egunero gertatutako elkarreraginen bidez bereganatutako jakintza, trebezia, jarrera eta balio guztiak hartzen ditu kontuan. Bereganaketa horiek guztiak ez dira inoiz nahita lortu beharreko hezkuntza-helburuak izango, baina praktikan, oso hezkuntza-elementu garrantzitsuak izango dira.”

Fenomeno horrek eragin dezakeena ekiditeko eta haurrak berdintasunean hezteko, alternatiba moduan Nazioarteko Lankidetza eta Garapenari Buruzko Ikerketa Institutuak hezkidetzan oinarritutako hezkuntza proposatzen du. Hezkidetzak, ikasleak genero estereotiporik gabe hezten ditu modu integralean, eta gizaki moduan dituzten gaitasunak 9

garatzen ditu, euren sexua edozein dela ere. Horrela, neska-mutikoak behar bezala egongo dira prestatuta, baterako erantzukizuna onartzeko, errespetua erakusteko, autonomia lortzeko, etorkizunari buruzko erabakiak hartzeko eta bizitza profesional, pertsonal eta pribatuan gaitasunak dituzten helduak izateko.

Izan ere, sexismoaren gai hau ez da hezkuntza arloari zuzenean eragiten dion fenomenoa soilik; gizarte osoari eta eskolaz kanpoko mundu horri ere eragiten dio neurri handi batean. Hala frogatu da, behintzat, kalean nerabeei egindako elkarrizketen bidezko ikerketa batean. Horrela, badirudi diskurtso eta genero-indarkeriaren gaineko informazioa ezagututa ere, sexismoak eta genero-estereotipoek nerabe espainiarren artean bizirik jarraitzen dutela. Hala nola, ikerketa honek dioenez, nerabe espainiarren %21a ados dago gizonezkoek negar egin ezin dutela dioen baieztapenarekin eta estereotipoen arteko ezaugarri bihurtu den adierazpen honekin (Rodriguez Sahuquillo, M.; 2013).

Horrez gain, ikerketa honek sare sozialek fenomeno honetan izan duten eragina ere nabarmendu nahi izan du eta baita honek eragiten dituen ondorioak ere. Trataera sexistak ekartzen dituen ondorio hauei buruz, aldiz, bosgarren atalean jardungo dugu, hemen ateratako datuak sakon azalduz. Hala ere, emakumeek ere pentsamendu matxista barneratua dutela frogatu da ikerketa honetan, esaterako, nesken % 25ak bere senargaiak edo senargai ohiak euren telefono mugikorra kontrolatzea normala eta eurak maite dituzten seinale dela uste baitu.

Datuak harrigarriak dira, XXI. mendean eta estereotipo guzti hauek gaindituta zeudela uste zen gizarte batean; baina guztiz errealak.

4. SEXISMOA TXIKITATIK BARNERATZEN Gaur egungo gizartean haurrak txikitatik hasten dira generoaren araberako rol zehatz batzuk betetzen eta bereganatzen, hau da, pertsona bat generoaren arabera desberdindu egiten da lehenengo momentutik. Norbera neska ala mutila den ere badakite eta helduen artean zein den “ama” eta zein “aita”. Gainera, gizon eta emakumeek egin behar dituzten gauzak zein diren badakite, eta horren arabera jostailuak eta jokoak aukeratzen dituzte.

Aipatutako rol horien artean, genero desberdintasunak daude eta hauek ikasiak dira, ez dira naturalak. Rol horiek haurrak sozializazio esparruetan ikasten ditu eta berebiziko eragina duen gunea eskola da. Irakasleek haurraren bizitzan garrantzi handia dute eta batzuetan ohartu gabe generoarekin zerikusia duten baloreak transmititzen dituzte, hori, ezkutuko curriculuma da. Beste curriculum bat ere badago, agerikoa izenekoa. Hau idatzita dagoena eta aldatzeko errazagoa dena da. Testu-liburuetan, esaterako, emakumeak oso gutxi agertzen dira, eta agertuz gero etxean irudikatzen dira.

Beste alde batetik gurasoak daude, hauek ere garrantzi handia dute genero estereotipoen inguruan, hauek baitira haurrarekin denbora gehien igarotzen dutenak eta baloreak transmititzen dizkietenak. Duela urte batzuk Ander Goyoagak (2010) elkarrizketa batean adierazten duen bezala Iruñean Hezkidetza bultzatzeko ikastaroak egin ziren; bertan generoen arazoen inguruan eta txikitatik parekotasunezko harremanak lantzeak duen 10

garrantziaz hitz egin zuten. Guraso asko dira hezkidetzaren alde agertzen direnak, baina konturatzen ez badira ere, haurrari txikitatik genero bat izendatzen diote. Esaterako, neska izanez gero arrosa kolorez jantziko dute, mutila bada, ordea, urdinez. Beste adibideetako bat neskei panpinak oparitzea eta mutilei baloiak oparitzea da.

Hezkuntza sistema erreparatuz gero, generoei dagozkien estereotipoak indarrean daudela ohartzen gara, eskola mistoei esker emakumea hezkuntzaren munduan sartzea lortu bazen ere, emakumeek oraindik ez baitute berdintasun sozial osoa lortu eta eskolan hori islatu egiten da. Hezkidetzaren bitartez, ordea, hori da lortu nahi dena, generoei dagozkien estereotipoak puskatzea, honela gizartean desberdintasun gutxiago egongo baitira. Gainera, eskolak duen garrantzia kontuan hartzen badugu, bertan sexismoa desagertuz gero, generoen arteko berdintasuna lortzeko bidean aurrerapauso handiak emango lirateke.

Sexismoa sexuan oinarritutako estereotipoak eta diskriminazioak dira. Ohartu gabe, eskolako hezitzaileak hizkuntza sexista erabiltzen du haurren egunerokoan; adibidez, neska zein mutil batek galtzak zikintzen dituenean, “lasai, amatxok garbituko du” esaten dute. Horri hizkuntza sexista deritzo. Honek, arestian azaldutako curriculum ezkutuarekin lotura zuzena dauka eta hori da Marina Subiratsek (2010) bere lanetan adierazten duena. Lehenik eta behin, ezkutuko curriculum hori aldatzen saiatu behar da sexismo, estereotipo, rol, etab. amaitzeko.

Eskolan ez ezik, lan munduan ere sexismoa aurki dezakegu. Ikasketak aukeratzeko orduan gehienetan neskek “femeninoak” direnak aukeratzen dituzte: zaintza, hezkuntza, osasun arloa, humanitate arloa, etab. tradizionalki emakumeen lanak izan direnekin lotuak hain zuzen ere. Neskek pertsonekin edo emozioekin lan egitea nahiago dute, mutilek, aldiz, gauzekin edota makinekin. Hori guztia genero bakoitzaren ezaugarrien araberakoa da. Neskak lasaiak, pasiboak eta sentsibilitate handiagokoak diren moduan, mutilak oldarkorragoak eta lehiakorragoak dira.

Hala ere, kasu berezi batzuk aurkitu dira, bi generoen ezaugarriak edukitzea, hain zuzen ere.

Ezaugarri horri, androginia psikologikoa deritzo.

Androginia psikologikoa pertsona batek bi sexuen ezaugarri positiboak izatea da, hots, ezaugarrien oreka duena. Adibidez, pertsona batek neskaren sentsibilitatea eta mutilaren indarra edukitzea aldi berean. Hezkuntza-sisteman ”androginia psikologikoa” helburutzat hartu beharko litzateke. Honela, haur batek bai mutilen eta bai nesken ezaugarri positiboak izango ditu. Ondorioz, honek berdintasuna bultzatuko du eta gerora ondorio positiboak edukiko ditu.

Hau lortuz gero, emakume batek gizonaren ezaugarri positiboak garatzen baditu, lan postu bat bilatzeko garaian abantailak edukiko ditu. Historian zehar pertsona famatu asko egon dira ezaugarri hau izan dutenak, hala nola, Robert Patinson, Kate Moening eta Tilda Swinton.

Sexuen arteko berdintasuna emateko, beharrezkoa da eskola eta gizartea bateratuak egotea. Badaude eskola berezi batzuk neskei neskekin eta mutilei mutilekin jolastera behartzen dietenak. Gizartean, ordea, bi sexuen arteko berdintasuna aldarrikatzen da, guztiek guztiekin jolastea, alegia. Ideia hauen aurrean haurrak galduak sentitzen dira, beraz, kontraesan hori desagertzea oso garrantzitsua izango litzateke.

11

Jolasen espazioari dagokionez, joko sinbolikoen bidez generoaren eraikuntza ikus dezakegu. Izan ere, umeei txikitatik erakusten zaie desberdinak direla, mutilei futbolean jolastu behar dutela irakasten baitzaie eta neskei irakasle, erizain zein familiako ama izan behar dutela.

Joko sinbolikoen kasuan bezala, ekintza ludikoetan generoen garapena ikus daiteke. Jolas berdinean parte hartu arren, mutilen eta nesken jarrerak erabat ezberdinak izaten dira.

Irakasleak dorre bat eraikitzeko esaten badiete, neskek aldez aurretik pentsatu eta eraikitzen hasiko dira. Mutilen kasuan, ordea, kontrakoa da, hauek bi aldiz pentsatu gabe egiten baitute.

Inguratzen gaituen guztiak izango du eragina guregan eta batez ere, haurrengan. Honi kultura bisuala deritzogu. Hala nola, telebistako iragarkiek eta teknologiaren etengabeko garapenak eragin zuzena du haurrengan eta gizarte osoan. Iragarkien adibidea hartuz, argi ikus daiteke emakumearen irudia erabiltzearen helburua. Izan ere, normalean arropa gutxirekin eta modu erakargarri batean janzten dituzte modeloak, emakumezkoen koloniak iragartzerakoan, esaterako. Objektu irudi gisa erabiltzen dituzte, honekin trataera sexista izugarri sustatuz eta generoetako baten azpiratzea bultzatuz.

Hezkuntzara itzuliz, hezkuntza mistoaren terminoak ez du emakumea gizonaren hezkuntzan txertatu behar duenik esan nahi, emakumea eta gizonaren arteko hezkuntza berdintasunean garatu behar dela baizik. Hori da Marina Subiratsek (2010) azpimarratu nahi duena. Horrez gain, talde bakoitzari lotzen zaizkion estereotipo eta rolak ezabatzea beharrezkoa da eta gizarte androzentrista hau aldatzea.

Gaur egungo gizarteak pertsonei etiketa bat jartzen diete, honela nola jokatu behar duten eta zer egin behar duten behartuz. Hezkidetzak, azkenean, etiketa horiekin eta pertsonak berdintasun batean heztea du helburu, ikas komunitate bera konpartituaz. Hots, eskola mistoa balore hezkidetzaileekin.

Urteak aurrera igaro ahala, sexismoa murrizten ari da, baina badaude bere horretan jarraitzen duten gauza asko ere. Gainera, antzinan neska izatea gauza bat zen, orain beste bat da eta etorkizunean beste zerbait izango da, hortaz, ezinezkoa da gai honen inguruko garapena nola emango den jakitea.

5. GENEROEN ARTEKO DESBERDINTASUNEK ERAGINDAKO ONDORIOAK Oro har, bortizkeriaren inguruan egindako ikerketek islatzen dute, bereziki haurtzaroan eta nerabezaroan zehar, eredu bortitzak bizi izanak bortizkeria justifikatzera daramatzala gazte hauek eta bi baldintzek harengan jarduteko arriskua areagotzen dutela. Horrela, familiarengandik zigor fisikoak jasotzen dituzten edo jaso izan dituzten nerabeek, jasaten ez dituztenek baino arrisku handiagoa dute bere bikotea fisikoki erasotzeko (Strauss, M. eta Yodanis, C.; 1996) . Izan ere, etxeko indarkeriaren inguruan egin diren ikerketetan lortutako emaitzek frogatzen dute, tratu txar emaileak direnen gehiengoak, txikitan bere familiengandik

12

jarrera berdinak jaso zituztela. Hots, sorkuntzatik sorkuntzara transmititzeko joera dagoela (Kauffman, J. eta Zigler, E. 1987; O'Keefe, M.; 1998).

Azken urteotako nerabeekin burututako ikerketetan lortutako emaitzen artean ikertutako gazteengan sexismoak hurrengo eraginak dituela nabarmentzea posible da: 1. Eskola-egokitzapena, errendimendua, autokontzeptu akademikoa eta itxaropen laboralak. Argitalpen klasiko (Jackson, P.; 1968) eta berri (Reed, 1999) batzuetan mutilen eskola porrota, identitate maskulino tradizionalak eskolara zein beste inguruetara moldatzeko garaian ekartzen dizkien arazoei atxikitzen zaie. Hala ere, ez dugu ahaztu behar, emakumeek oso zaila izaten dutela lan mundua eta bizitza pertsonala batera aurrerra eramateko, eta gai honek ere egun neskei antsietatea sortzen diela (Arnold, K. eta Noble, K.; 1996).

2. Jarduera desberdinei eskainitako denbora. Mutilengan taldeka burutzen diren kirolek eta teknologia bidezko komunikazioak goraka egin dute, aurrez aurreko komunikazioa murriztuz. Neskengan ordea, alderantziz gertatu da, bakarkako jarduerak eta komunikazio berbala baitira gehien atsegin dituzten jarduerak, neskek (Killen M. eta Turiel, E.; 1998), amatasun seneko teorian frogatzen saiatu ziren bezala. (Badinter E. 1980).

3. Autoestimua eta gorputzaren irudikapenean zailtasunak. Orain arte egin diren ikerketek, mutilek neskek baino autoestimu maila altuagoa dutela adierazi dute, egungo gizartean presente dauden estereotipoak direla eta. (Kling, K.; Hyde, J.; Showers, C.; Buswell, B.; 1999). Dimentsio zehatzak aztertzen direnean, mutilen puntuaziorik altuenak itxura fisiko eta kirol errendimenduan oinarritzen direla behatzen da; horrela, nesken arazo nagusiak nerabezaroa igarota sortzen dira, beren itxura fisikoaren ukatzearekin, aldaketen une horretan sortu daitezkeen elikadura nahaste eta depresioak genero desberdintasunean jatorria izanik.

(Shapiro S., Newcomb M. eta Loeb T. 1997).

4. Autoestimua eta ebaluazio sozialerako zaurgarritasuna. Sexistak diren esterotipo tradizionalen eraginez beharbada, emakumezkoak gizonezkoak baino sentikorragoak dira jendeak esango duenari dagokionez (Golombock, S. eta Fivush, R.; 1994). Autoestimua sortzerakoan, horrela, neskek modu interdependentean egiten dute honekiko, mutilek berriz, guztiz independeteki (Gilligan, C.; 1982). Gainera, azken aldiko ikerketa batzuek frogatu dute, neskak gero eta modu independienteagoan orientatzen direla arlo sozioemozionalean.

Tradizionalki neskei lagunek esaten zienak asko eragiten bazien ere, gaur egun gauzak aldatzen doazela ematen du. Mutilengan nahiz neskengan heldutasun sozial eta enpatia erlazio garrantzitsu bat behatu da (Karniol R. 1998).

5. Autoestimua sortzeko garaian desberdintasunak. Mutilek neskek baino autoestimu maila altuagoa izateaz gain, frogatu da, mutilek emaitza altuagoak izaten dituztela atletismoko lehiaketetan esaterako, neskek berriz, ezaugarri sozioemozionalak gehiago baloratzen dituzten bitartean. Honez gain, frogatuta da neskek 13-17 urte bitartean zailtasun handiagoko aldaketa gehiago bizitzen dituztela. (Hastings, T. Anderson, S. y Kelley, M.; 1996).

13

6. Generoa, emozioei aurre egiteko estrategiak eta depresioa. Sexismoak estrategia emozionalak murrizten ditu, depresioarekin zerikusia duten arazo emozionalen barneratzean ahultasuna sortuz (Golombock, S. eta Fivush, R.; 1994). Honek, mutilek lehen haurtzaroan neskek baino barneratzeko arazo emozional gehiago edukitzea eragiten du (Rutter M 1983), ondoren arazo hauek mutilengan eragina galtzen joango direlarik eta nerabezaroan kontrako egoerara iristen garelarik. Hau da, neskek barneratzeko arazo emozionalak izango dituzte eta bien bitartean mutilek ez (Golombock y Fivush, 1994). Garai honetan, emakumezkoek gizonezkoen depresio bikoitza jasaten dute.

7. Generoa, emozioei aurre egiteko estrategiak, suizidio eta biolentzia. Sexismoak mutilen garapen emozionalean duen eragina ere kontutan izan behar da. Izan ere, emakumezkoek sexismoa dela eta, nerabezaroan barneko arazo gehiago izaten dituzten bitartean, mutilengan delikuentzia, biolentzia eta suizidioz jarraituriko kanpoko arazo gehiago ematen baitira. Gauzak bideratzeko neskek eta mutilek erabiltzen dituzten modu desberdinek, beren jarduteko modua ere baldintzatzen dute. Horrela, esaterako, sexu biolentzia jasan duten gazteen artean, mutil gehiagok erabakitzen dute beren buruaz beste egitea neskek baino. Bi sexuak alderatuz, hain zuzen ere, 13 mutileko neska 1ek hartzen du bere buruaz beste egiteko erabakia (Garnefsky, N. eta Arends, E.; 1998).

8. Garapen integrala bermatzeko sexismoaren gainditzea. Aurretik aipatu bezala, ikerketa batzuetan frogatu den moduan, sexistak ez diren nerabeen autokontzeptuan eta bizitzarako gaitasunetan abantailak dakartza sexismoaren gainditzeak (Ahrens, J. eta O´Brien, K. 1996; Reed; 1999). Estereotipo tradizionalek sortutako arazoei, elikagai nahasteak esaterako, aurre egiten dien egoera babesle izanik, nerabezaro ez sexistetan nahaste hauek gutxiagotan ematen direla esan dezakegu (Snyder R. eta Hasbrouck L. 1996).

9. Identitate sexistak gainditzeko aurrerapen eta mugak. Ikerketan urteetan zehar sexismoarekiko egin diren aurrerapenak argi geratzen diren arren, oraindik berdintasun osoa lortzeko bide luzea egin behar da, batez ere gizonezkoengan. Desberdintasun hauek nerabezaroan ere nabarmentzen dira (Lewin M, eta Tragos, L.; 1987) eta generoen eskemen osaerarekin erlazionaturik egon daitezke, non hauetatik abiatuz, ezagutza antolatzen den eta gai honen inguruko informazioa interpretatzen den.

6. SEXISMOARI AURRE EGITEKO EAEn SORTURIKO ERAKUNDE FEMINISTAK Feminismoak gizonen eta emakumeen eskubideen ezberdintasunari kritika egiten dio eta emakumeen eskubideen sustapena aldarrikatzen du. XX. mendean gehienbat mendebaldeko gizarteetako mugimendua izan den arren, denboraren poderioz mundu osora zabaltzen joan da. Feminismoa ez da talde bat, iraganeko eta gaur egungo erlazio sozialak kritikatzen dituen teoria sozial eta praktika politikoen multzo bat baizik.

14

Honi lotuta Queer izeneko teoria bat aipatzeko beharra ikusi dugu (Felix Esteves, 2012).

Queer hitzak ingelesez “bitxi”, “ez-ohiko”, “arraro” esan nahi duen iraina da eta garai batean homosexualak iraindu eta mintzeko erabiltzen zen. Queer teoria sexu-orientazio eta genero eta sexu-identitatea zalantzan jartzen dituen teoria da. Teoria honen arabera, sexu-orientazio eta genero eta sexu-identitateak gizarte-eraikuntzaren ondorioz sortu dira, eta beraz, ez dago biologikoki aurredeterminaturiko sexu-rol edo joerarik.

Teoriekin batera, historian zehar hainbat emakume feminista ezagutu ditugu. Hauen lanak gizartean eragina izan du zeharkako zein zuzeneko modu batean. Horien artean Simone de Beauvoir frantziarra goraipatu nahi dugu. Filosofoa izateaz gain, idazlea ere bazen eta feminismoaren arloa landu zuen bere idatzietan. Bigarren Sexua (1949) izeneko eleberri bat idatzi zuen, non hainbat galderei erantzuten saiatzen zen: Zer da emakumea? Emakumeek zergatik ez dute zalantzan jartzen gizonen agintea? etab. Simone de Beauvoir-ez gain, Camille Claudel-ek, Suzanne Valadon-ek eta Marguerite Duras-ek ere paper garrantzitsua jokatu zuten XX. mendean.

Hau guztia ikusirik, eta emakumeen irudia goraipatu eta berdintasuna aldarrikatzeko EAEn hainbat erakunde feminista sortu izan dira. Horien artean ezagunena Emakunde den arren, badaude beste hainbeste; hala nola, Plazandreok, Bilgune feminista…

Plazandreok emakumeen alderdi politiko bat da, 1995ean Donostian sortu zena. Elkarte feminista ere bada eta bere burua emakumezko plataforma politikotzat du. Donostiako Udal Hauteskundeetan parte hartzeaz gain, Bizkaia eta Gipuzkoako Foru Hauteskundeetan ere ibili da. Aipatu beharra dago inoiz ez duela zinegotzi zein batzarkiderik izan.

Webgunea: http://www.euskalnet.net/plazandreok/ Bloga: http://plazandreok.blogspot.com.es/ Euskal Herriko Bilgune Feminista euskal feminismoan kokatutako erakundea da. Bertan feminismoa dute ardatz gure gizarteko hainbat arlotan; hizkuntzan, irudian, lan estiloan, etab.

Bestalde, sexuen arteko botere erlazioak gainditzea du helburu, betiere emakumeon eskubideen aldeko borroka lanaren ardatza izanik.

EAEko erakundeekin jarraituz, Emakunde erakunde publikoa daukagu. Hau 1988. urtean sortu zen organismo autonomo bezala eta bere helburu nagusia gizon-emakumeen arteko berdintasuna lortzea eta emakumeei behar duten laguntza eta babesa ematea da. Horrez gain, berdintasunerako politikak bultzatu, taxutu, ebaluatu eta horiei buruzko aholkuak emateko ardura dute. Hasiera batean 10 emakumek osatzen zuten legebiltzarreko taldea; gaur egun, aldiz, 45 dira. Baina Emakundek ez du bakarrik lan egiten eta 2012ko jardueren memoria izeneko txostenean esaten denaren arabera (Emakunde, 2012), EAEn 72 lankidetza-erakunde daude, gizartean eta lan-munduan emakumeen eta gizonen berdintasunaren alde sor daitezkeen ekimenak bultzatu eta berdintasunaren alorrean lan egiten dutenak. Orrialde bat ere badute,

15

non bertan lege aldaketen, mugimendu feministen etab. informazioa agertzen den (Emakunde, 2008).

Emakunderekin amaitzeko, Nahiko Programa (Emakunde, 2010) aurkeztu nahiko genuke. Programa hau Lehen Hezkuntzako haurrei zuzendua dago eta hemezortzi unitate didaktiko biltzen ditu. Berdintasunerako, Errespeturako eta Biolentzia-ezarako Hezkidetza Programa da. Horretarako, ikasleak sozializatzen dituzten genero rolen azterketan eta giza eskubideetan oinarritzen da, bereziki eguneroko bizitzan eta harremanetan finkatuz. Materiala bi hizkuntzetan dago eskuragarri, bai euskaraz, baita gazteleraz ere.

Erakundeez gain, pixkanaka hainbat herri eta auzoetan talde feministak sortzen joan dira; esaterako, Deustun Pare izenekoa daukagu, non emakumeek jasotzen duten zapalketa salatzen duen. Donostian beste hainbeste aurki ditzakegu, hala nola, Alargunak, Dandai (Egia), Esnatu (Loiola), Emakumeen Bilgune Feminista, Aspegi, Lagunak etab.

Hedabideetan ere geroz eta indar handiagoa dauka emakumearen irudiak. Argia aldizkari elektronikoak, adibidez, feminismoaren inguruko atala dauka non bertan gizartean berdintasuna bultzatzeko egiten diren mugimendu, manifestazio, lege aldaketa etab. agertzen diren. Hona hemen aldizkariaren linka: http://www.argia.com/feminismoa

7. FAMILIA EREDU BERRIAK Gizartean familia eredu klasikoak forma berriak hartu ditu eta etengabeko bilakaera izan du: guraso bakarrak, homoparentalak, berreraikiak, etab. Azken hamarkadetan aldaketa ugari jasan dira: teknologien garapen garrantzitsua, munduko globalizazioa, emakumeen lan munduratzea eta krisiaren efektu suntsitzailea, besteak beste. Aldaketa guzti hauek, familia eredu klasikoak aldatu dituzte, familia ingurune sozialera egokitzen den instituzioa dela kontuan hartuz (Pulido, M. 2013).

Horrela gizarte tradizionaletako bikaintasuneko oinarrizko ereduak, guraso eta semealabez osatutakoak edota familia zabalak (generazio desberdinetako senidez osaturikoak), aldatu eta familia eredu berriei bide ematen die gizarte industrializatuetan, hala nola, guraso bakarreko familiei (gurasoetako bat eta seme-alaba bat edo gehiago) baita homoparentalei ere (guraso homosexualak), gizarte horretako legediak ezkontza homosexualak onartzen baditu betiere (Ramoneda M. 2014).

Nahiko erraz aurki dezakegu heldu alargun bat non bere lehenengo ezkontzako bi semealabak dituen, eta nazionalitate desberdinekoa izan daitekeen eta seme-alaba bat duen beste norbaitekin familia bat osatzea erabakitzen duen. Gainera, kasu hauetan, umeak eduki edo adoptatzea oso ohikoa da. Horrez gain, etxebizitza batean elkarrekin bizi daitezke edo bien artean bi etxebizitza mantendu. Garapen teknologiko, sozial eta familiarrekin lotuta, baloreen 16

etengabeko aldaketa bat ematea beharrezkoa izan da bizikidetza eredu berri hauek ahalbidetzeko.

Beste alde batetik, gizon eta emakumeen arteko berdintasunaren kontzientziaren gorakadak, lan munduan, etxebizitzako zereginetan baita seme-alaben zaintzan ere, familia bizitza bakoitzaren ziklora egokitzen den konbinazioak bermatu ditu, zereginetan banaketa zuzenagoa izanez. Horrela, gizonezko zein emakumezkoek gutxinaka bete behar berdinak betetzen dituzte etxebizitzan eta familian.

Pil-pilean dagoen beste balore bat, lehenago aipatu dugun bezala, aniztasunak familia multikulturalen sorrerari mesede egin diola da, pentsamendu tradizional batetik irekiagoa den batera pasatuz. Pentsamendu aldaketa hau hainbat arrazoien eraginez eman da: gainontzeko kulturen informazioen etengabeko bonbardaketa, gainontzeko herrietako sarbidea prezio merkeetan izatea, immigrazioaren gorakada eta balio kristauen utzikeria.

Azken hau oso deigarria dugu, duela ez denbora asko senar eta emaztez osaturiko ezkontzak soilik onartzen baitziren gizartean, erlijio kristauaren balioak direla eta. Gainera, ezkontza bidez elkartutako senar-emazteek betirako iraun behar zuten, inolako beste aukerarik pentsatu ere egin gabe. Horrela, harreman sexualak bizitza berri bat sortzeko bide soil gisa erabiltzen ziren eta aurkakoa eginez gero, oso gaizki ikusia zegoen. Gaur egun, aldiz, izaera iraungarri hori neurri handi batean desagertu egin da, besteak beste, erlijio kristauaren eta honen balioen utzikeriagatik. Jada bikoteak ez dira betirako harreman gisa ikusten askotan, momentuko harreman gisa baizik. Horren eskutik doa, beraz, harreman sexualak ere helburu desberdinekin burutzea: plazerra, besteak beste. Hau ere familia eredu berriak sortzearen eragileetako bat dugu, hortaz.

Familia berregituraketen milaka aldaketen ugaritzeek eta bizikidetza mota berriek, harreman pertsonalen kudeaketen gaitasun handia dakar, horrela, heldu nahiz umeak adin desberdinetako ume, guraso, heziketa, janari eta erlijio eredu desberdinekin elkarbiziko baitira.

Familia eredu hauen eraginez, egoera berrietara egokitu beharko du gizarteak hauek aldatzen doazen heinean eta hauek familia tradizional batek duena baino ustezko logistika konplexuagoa izango dute.

Eredu berriak, puzzleen piezak bezalakoak dira, denek bat egin behar dute puzzlea amaitu ahal izateko. Gaur egungo familiak aurpegi, emozio eta sentimendu desberdinak dituzten hainbat pieza liluragarriz osatuta daude, beren behar, asmo, helburu eta intentsitate desberdinez elkartuko dira jada existitzen diren piezekin. Umeak, handiagoak diren piezen inertziaz mugitzen dira, hau da, gurasoen eraginez eta horrexegatik ahulagoak izan daitezke.

Dena den, hauen rola ezinbestekoa da, puzzleari zentzua emango baitiote kasu askotan, piezen artean kohesioa sortuz. Beren puzzlea osatzen duten momentuan haiek izango dira familiatik kanpo baloreak garraiatuko dituztenak. Ez gaitezen ahaztu, ordea, euren kontura dabiltzan pieza bakarti horiez. Izan ere, hauek batzuetan beste pieza batekin edo gehiagorekin bat egiten dute denboraldi baterako eta batzuetan berriro inoiz ez elkartzeko asmoarekin askatzen dira.

17

Haur eta gurasoen arteko elkarreragina nabarmena da eta presente dago gizarteko edozein arlo zein eremutan, familiaren osaera dena delakoa izan da ere. Hala nola, haurrak eskolan igarotzen dituen ordu kopuru mordoa ikusita, eskolak bere egituraketan eta material didaktikoaren osaeran kontuan hartu beharreko zerbait izango da. Izan ere, gero eta haur gehiago dira familia eredu berri hauen partaide eta askotan, guraso homosexualak edukitzea, esaterako, isekarako aitzakia bihur daiteke haurren artean. Horregatik izango da hain garrantzitsua egoera hauei aurre egiteko prestatuta egotea eta gatazka hauek nola konpondu jakitea.

Ez dago familia eredu idealik ezta bata bestea baino hobea edo okerragoa denik, momentu bakoitzaren, funtzioen edo bizi etaparen arabera beren neurrian egokitzen diren modalitateak baizik. Horri deritzogu aniztasuna, hain zuzen ere, eredu guztiak berdintasun eta naturaltasun osoz tratatzeari. (Cuatrecasas S. 2014).

Dena den, ez da batere erraza pertsona guztiek aldaketa hauek onartzea, prozesu bat beharrezkoa baita orain arte funtzionatu duten eskemak desegin eta aldi berean, mundu zorabiagarri hau ulertaraztea egingo dien oinarriak berreraikitzeko. Eredu berri eta aldaketa guzti hauek gizartean onartuta dauden ala ez jakiteko, zenbait elkarrizketa egin ditugu adin, ideologia, sexualitate eta sexu desberdinetako pertsonei, ahalik eta iritzi desberdin eta anitzenak lortu ahal izateko.

Egia esan, uste baino erantzun anitzagoak bildu ditugu. Izan ere, guk uste baino jende gehiagok ditu familia eredu berriak onartzeko arazoak. Izan ere, hasiera batean iritzi desberdinak egotea adinaren araberako kontua izango zela uste genuen, baina adin tarte desberdineko jendearen iritzia zein den jakiteko aukera izan dugunean, konturatu gara haien iritzia edo pentsamenduak ez duela zerikusi handirik haien adinei erreparatzen badiegu. Hau da, adinak baina gehiago pertsona horien inguruak eta lanbideak du eragin handiena haien pentsatzeko moduan. Hasiera batean, 17 urteko pertsona batek eta 60 urteko batek gai honekiko oso pentsamendu ezberdina izango zutela pentsatu genuen, izan ere, gaztea familia eredu berriak ikustera ohituagoa egoteko aukera zegoela iruditu baitzitzaigun. Gure harridurarako, jende heldu asko dago familia eredu berri hauek onartzen dituztenak.

Horregatik, aipagarrienak iruditu zaizkigunak Aieteko Unibertsitateko ikasleen egoitzan lan egiten duten Opus Dei-ko numeraria batzuen iritziak izan dira. Oso interesgarria iruditu zitzaigun gizartean orokorrean pentsatzen denaz at ikuspuntu guztiz desberdina duten pertsonen iritziak jasotzea, beraz, haiekin harremanetan jarri eta galderak egitea pentsatu genuen. Haien erantzunak gainontzeko partaideenekin konparatuz oso ezberdinak izan dira, hauek gehienetan familia tradizionala soilik defendatzen baitute, hau naturala dela esanez eta gainontzekoak guztiz antinaturalak. Izan ere, hauen ustez gizonezkoak bere funtzioa du familian eta emakumezkoak berea. Hortaz, haurrak bi erreferentzia hauek behar ditu modu normal batean hezi ahal izateko. Aldaketa guzti hauekin ez datoz inola ere bat eta Jainkoak honela zerbaitegatik egin gintuela diote, hau da, ugaldu eta giza espeziea iraunarazteko. Horrela, Jainkoak egin duena ezin dezakegula gizakiok gure nahierara aldatu defendatzen dute.

18

8. ZER EGIN DAITEKE ESKOLAN BERDINTASUNERAKO BIDEAN? Puntu honetan, haurtzaro nahiz nerabezaroan sexismoak duen eragina saihesteko, eskolek kontutan har ditzaketen hainbat gomendio bildu ditugu.

Haurrak, lehen aipatu moduan, tratu txarren biktima dira askotan. Hau ikusita, hezkuntza sexismoa desagertzeko helburua lortzeko bide erabilita, eskolan eta, batez ere, Haur Hezkuntzan hainbat baliabide eskaini behar zaizkie etxean honelako tratuak jasaten ari diren haurrei, nagusiki ongizate psikologikoa lortu dezaten eta honi esker, etorkizunean ekintza berak errepikatzeko aukerak murriztu daitezen.

Tratu txarrak jaso dituzten haurrei, behinik behin, eskemak garatzen lagunduko dieten eta bortitzak ez diren lotura sozialak zein bortizkeriaren ordezkoak diren giza itxaropenak ezarri beharko zaizkie lehenik eta behin. Bigarrenik, bortizkeria mota guztiak arbuiatzea lortuko dugu, txikitan bizitutakoak barne, beste pertsonek sortutako sentimenduak kontuan izanik betiere.

Jarraian, bortizkeriazko ekintzarik ez burutzeko konpromezua hartuko dute. Azkenik, hortaz, estresari aurre egingo diote eta gatazka sozialak eraginkortasunez ebaztea baimenduko dioten ordezko trebetasunak eskuratu.

Sexismoa, frogatu dugun lez, arazo larria dugu gaur egungo gizartean eta irakasleei dagokienez, baita eskola barruan ere. Horregatik, irakaslearen funtzioa ezinbestekoa da horrelako arazo potolo baten aurrean. Honen funtzioa, oro har, haurrak berdintasunezko hezkuntza eredu batean heztea eta emakumeen aurkako indarkeriari aurrea hartzea nahiz ekiditea da. Horretarako, helburu hau duten eta eskola desberdinetan erabili eta sortu izan diren programaketa desberdinak landu ditugu.

Maria Jose Diaz-Aguadok, esaterako, Adolescencia, sexismo y violencia de gĂŠnero lanean (2003) sexismoa hezkuntzaren barruan ekiditeko programaketa bat aurkezten du. Programaketa hau Bigarren Hezkuntzako ikasleei zuzendurik dago, batik bat, eta honako baldintza eta ezaugarriak jasotzen ditu: - Eskolako curriculum ofizialean sexismoaren eta emakumeen aurkako indarkeriaren kontrako zenbait aldarrikapen eta borroka sartzea ezinbestekoa da.

- Bakoitzaren nortasun propioa eraikitzearen alde egitea ere apustu garrantzitsua da sexismoa ekiditeko garaian. Izan ere, gaztetxoek euren nortasun propio positiboa garatuko dute eta honek nagusi izatean edo, askoren kasuan, urte gutxi barru zein ikasketa burutu nahi dituzten erabakitzen lagunduko die. Erabaki hauen garrantzia izugarria da, euren etorkizuna mugatuko baitute hein batean. Horrela, arduren eta eskubideen banaketa ez-sexista bat lortuko dugu, ingurune pribatu zein publikoan orekan ikusiko ditugularik.

-Ikasgelan aurkezten diren gaien inguruko eztabaidak eta lan kooperatiboak talde heterogeneoetan burutzea ere ezinbestekoa da hezkuntza sisteman euren parte hartze aktiboa bermatu ahal izateko.

19

- Indarkeria sexistaren aurkako borroka hau ikuspuntu orokorrago batetik transmititzea ere oso garrantzitsua da: giza eskubideen defentsa landu, arazo honek biktimei ez ezik gizarte osoari ere eragiten diela barneratu, ikuspuntu unibertsal bat transmititu, etab.

- Genero indarkeriaren jatorria ulertaraztea; egoera hau larritzen duten baldintzak zeintzuk diren identifikatzea eta arazo honen hasiera nola ematen den, nola eboluzionatzen duen, honekin elkarbizitzen diren pertsonengan eragiten dituen kalteak nahiz emakume eta haurrengan duen sentiberatasun berezia azaltzea oso baliagarria izango zaigu.

- Indarkeriarekiko alternatiboak diren gaitasun interpertsonalak garatzea oso aberasgarria izango da gatazkak adierazi eta modu konstruktibo batean konpontzen jakiteko, lehen ere aipatu dugun moduan.

- Gainera, ikastetxean eta eguneroko jardueretan erabiltzen diren materialak berrikusi beharko dira, hauetan jarrera sexistarik azaltzen ez dela ziurtatuz. Hala nola, Haur Hezkuntzan, ipuinak, jostailuak, sexuaren arabera bereizitako eremuak (komunak, besteak beste) eta material didaktikoa berrikusi beharko da eta ziurrenik hauetan zenbait aldaketa egin, berdintasunerako bidean abiatuz.

- Aurrez landuriko familia eredu berrien kontua ere presente izango dugu programa honetan.

Gai hau, ordea, ez da aparteko ezer bezala azalduko, honekin naturaltasunez jokatu baino. Izan ere, haur askok ez dute familia eredu klasikoa jarraituko eta naturaltasunez jokatu beharra dago, beti ere, azalpenetan jada barneraturik dagoen hiztegia kontrolatuz eta material didaktikoa berriz ere aztertuz. Esate baterako, eguneroko erritualen barruan dagoen kolektiba egitean, irakasleak “Nora joan zarete asteburuan aitatxo eta amatxorekin?� galdetzea oso ohikoa da eta era horretako hiztegia kontrolatzea kontuan izan beharko du, haur guztiek ez baitituzte ama eta aita edukiko euren familietan. Irakasleak egokitu beharko du, hortaz, eredu berri hauetara eta ez haurrek eredu klasikoetara.

- Azkenik, eskolan ematen den programaketa hau gizartean ere praktikan jartzeko gaitasuna barneratzea da pauso garrantzitsuena. Honek bizitza guztirako balioko baitu ikasle horientzat.

Azken finean, teoriak ez du ezertarako balioko, hau ez bada eguneroko bizitzan praktikan jarriko.

Aldaketek euren denbora daramate eta praktikan jartzea ez zaigu batere erraza izango hasieran, baina saiakeran egin behar dugu gure esfortzua eta hori izango da irakasle gisa gure erronka nagusienetako bat.

Programaketa honez gain, beste zenbait ere aztertu ditugu honetan aipatzen ez diren zenbait ideia adierazten dituztenak. Esate baterako, R. Hersh, J. Reimer eta D. Paolittok (1988) zioten irakasleak gelan arazoren bat aurkitzen duenean, gai hori gelan planteatzeko gaitasuna eduki behar duela. Gaia gai etiko gisa aurkeztu behar du eta gela motibatu behar du guztien artean gatazkari arrazonamendu moral bat emateko. Honen bidez, enpatia ere martxan jarri nahi da eta bestearen tokian jartzeko ahalmena garatu. “Toma de roles sociales� deitzen diote jarduera honi eta jarduera ezin hobea litzateke balioen inguruko zenbait gatazkari konponbidea emateko nahiz sexismoari aurre egiteko.

20

Azkenik, C. Medrano Samaniegok (1994) tolerantziaren onurarako programak eraikitzen ditu bere lanean, balioen eta hezkuntza moralean gerta daitezkeen gatazkei irtenbidea aurkitzeko. Balio horien barnean sexismoa sar genezake eta hortaz, guztiz baliagarria litzaiguke programa hau ere.

9. ONDORIOAK ETA HAUSNARKETA PERTSONALA 9. 1. ONDORIOAK Lana burutzeko planteatutako puntu guztiak aztertzeaz amaitu ondoren, honakoa aipatu nahiko genuke. Eskolako kide askok nahi gabe jarrera sexistak izaten dituzte inolako intentzio txarrik gabe eta generoarekin zerikusia duten jarduerak ere martxan jartzen dituzte, nahiz eta gehienetan modu inkontzientean izan. Esan dezakegu, guretzat laneko puntu baliagarrienetako bat izan dela hau. Etorkizunean gu eskola batean neska-mutilekin lanean arituko garenez, egungo egoeraren berri jakitea onuragarria baita, gehienbat guk gaur egun izaten ditugun jarrera desegokiak zein diren ikusi eta horiek etorkizunean saihestu ahal izateko.

Lehenengo eta behin, esan beharra dugu, lan honekin hasi garen arte ez garela inoiz egungo egoera behatzen eta hausnartzen jarri denbora tarte luzez. Honekin esan nahi duguna da, jarrera sexistekin zerikusia duten egoerak astelehenetik igandera begi aurrean ditugun arren, honen inguruko informazioa bilatzen hasi garen arte ez dugula egoera hainbeste xehetasunekin inoiz erreparatu. Gainera, gaiaz informazioa jaso ondoren, etxe aurreko plazara bost minutuz begiratzearekin bakarrik jarrera sexista asko ikusteko aukera dago. Aurreko puntuetan azaldu dugun bezala, jarrera horietako asko haur txikien gurasoen eskutik ematen dira, hala ere, hain barneratuak ditugu non hauek ez dira kontziente izaten kasu gehienetan.

Beste alde batetik, bizi garen inguruan berdintasuna bultzatzea xede duten hainbat erakunderen lana azpimarratu nahiko genuke, hauei esker gizartean eta bakoitzak bere arlo pertsonalean pixkanaka aurrerapausoak ematen ari baikara. Bestalde, erakunde horiek modu sakonago batean ezagutu eta haien inguruko informazioa lortzea oso baliagarria izan dela iruditzen zaigu, etorkizunean gizartean generoen arteko desberdintasunak desagertu daitezen egin beharreko bidean erakunde horiek garrantzi handia baitute.

Etorkizunean irakasle izango garen bezala, noizbait guraso izateko aukera izango dugulakoan gaude eta generoen inguruan haien paperak duen berebiziko garrantziaz ohartzeko aukera izan dugu. Horregatik, lan hau burutu ostean gu geroz eta kontzienteago gara berdintasuna lortzeko bidean guztiok dugula gure egitekoa, bizitzako momentu bakoitzean bizkarrean eraman beharreko zama ezberdina izango da, baina momentuaren arabera modu batera edo bestera jardun beharko duguna.

21

9. 2. HAUSNARKETA PERTSONALAK Maialen Ipintza Lan modularreko gaiaren berri jakin nuenean gogo handiz ekin nion lanari, gai honen inguruan hausnartzea oso interesgarria eta baliagarria iruditu zitzaidalako hasiera batetik. Inoiz ez dut jarrera sexisten inguruan pentsatzen denbora gehiegi igaro, baina lan honek buruan nituen eskemak aldatzeko balio izan dit. Lan hau burutu ostean egunerokotasunean aurkitzen ditudan ekintza eta jarduerak xehetasun handiarekin behatzen ditut, haietan jarrera sexistak non ezkutatzen diren bilatuz. Horretaz gain, konturatu naiz zein garrantzitsua den haurrari txikitatik genero desberdintasunik ez egitea, horrek etorkizunean arazoak ekar baititzake.

Hortaz, bai irakasle izango naizen aldetik, baita ama izango naizen aldetik ere, egiten ditudan jardueretarako eta erabiltzen dudan hizkuntzarako oso baliagarria iruditu zait lan hau.

Gainera, esan beharra dut, lan hau burutuko ez banu beharbada ez nintzatekeela konturatuko egunerokotasunean jarrera sexistak eragiten duten hainbeste elementu aurki daitezkeenik.

Estitxu Lasarte Lan modular honekin gauza asko ikasi ahal izan ditut. Alde batetik, generoen inguruko informazio asko jaso eta landu ahal izan dut eta hemendik abiatuz, gai honi etorkizun gertuko geletan behar besteko garrantzia ematea proposatu diot neure buruari. Hau da, feminista bezala definitzen dut neure burua, nahiz eta ez naizen inongo erakundeetako kide, nire inguruan trataera sexistak ekiditen saiatzen bainaiz. Uste baitut bakoitzak bere gertuko ingurune hurbilean aldaketak eginez jendarte guztia kontzientziatzea lortuko genukeela.

Nire iritziz eta lan hau egiteko egiaztatu ahal izan dudanez gaur egun pil-pilean dagoen gaia da, horregatik, gizartea egoera berriei egokitzen saiatzen ari dela uste dut. Nahiz eta uste dudan gaur egun behintzat, ez gaudela prest familia eredu berriei eman behar zaien erantzuna emateko, ikusi ahal izan dudan bezala, oraindik ere trataera sexistek ondorio latzak dakartza haurrengan nahiz nerabeengan.

Azkenik, nire buruarengan nahiz gainontzeko gizartearengan gai honi buruzko sentsibilizazio eta formazioa sustatuz, aniztasuna bermatzea posible ikusten dut, batez ere, berdintasunerako bidean gizon nahiz emakumeak elkarlanean arituz.

Alazne Lekuona Taldeko gogoeta egiten hasi aurretik orokorrean genero aniztasunaren gaia oso interesgarria iruditu zaidala esan beharra daukat eta asko ikasi dudala. Lan honi esker gaur egun generoei lotutako estereotipoak gure artean bizirik jarraitzen dutela ohartu naiz, bai hezkuntzan baita familietan ere eta hori aldatzea behar-beharrezkotzat ikusten dut bi generoen arteko berdintasuna lortzeko. Azken finean haurrek txikitatik bereganatzen dituzten baloreek eragin handia dute helduak egiten direnean generoaren inguruan edukiko dituzten 22

pentsamenduengan. Adibidez, familia homoparental batean bizi den haur batek pentsamendu irekiagoa edukiko du pentsamendu itxia duen familia batean hazi den haur batek baino.

Irakasleak jarrera sexista edo ez sexista erabiltzen badu ere gauza bera gertatuko da.

Amaitzeko, esan beharra daukat lan honek gizarteko egoerari zehatzago erreparatzeko eta hausnartzeko aukera eman didala. Jarrera eta hizkuntza sexistak nik uste baino arlo gehiagotan ematen direla ohartu naiz eta izango naizen irakaslearen eta amaren azalean jarriz egoera hau aldatzen saiatuko naiz. Gure egunerokotasunean jarrera sexistak etengabe agertzen direla ikusi dut eta lan hau egin aurretik ez naiz honek haurrengan izan dezakeen eraginetan pentsatzen jarri .

Leire Lopetegi Generoen inguruko gaiak behin baino gehiagotan erakarri izan nau, baina sakonki honen inguruan ez naiz sekulan pentsatzen jarri, lan hau egiten hasi ginen arte. Hitzez erraz esaten da egin beharrekoa eta egin behar ez dena, baina gizartean ematen diren aldaketak gutxinaka ematen direla argi dago eta oraindik ere generoen arteko berdintasuna lortu bitarteko denbora luzea izango dela uste dut. Horretarako, aldiz, zenbait pauso eman behar ditugu, gure kabuz gizartean aldaketa txikiak eginez eta horretan jardungo dugu irakasle eta guraso izango garen aldetik, gure aletxoa jarriz eta lan honetan eginiko zenbait proposamen martxan jarriz.

Horrela, zeregin honetan inkontzienteki egiten ditugun ekintzak ekiditea iruditzen zait zailena, hizkuntza bezalako hainbat eta hainbat ezaugarri baitaude, non konturatu gabe sexistak izan ari garen. Hala ere, gustuko dudan kanta baten esaldia aipatu nahiko nuke hemen, gure helburua lortzeko bidean etsi ez gaitezen: “Zaila bada, ez da ezinezkoa; zaila bada, badago lortzea�.

Taldeko hausnarketa Aniztasunaren inguruko lan hau bukatzean, bakoitzak bere gogoeta egin, ideia guztiak batu eta horiek hausnarketa honetan islatzen saiatu gara. Hasteko, esan beharra daukagu hasieratik nahiko garbi eduki dugula genero aniztasunaren gaia landu nahi genuela. Oraingoan, aurreko lan modularrean ez bezala, gaiak modu zabalean eskaini zaizkigu, eta guri aniztasun gai zabalaren barruan generoaren gaia baita gehien gustatu zaiguna.

Gaur egun pil-pilean dagoen gaia da generoarena, gero eta jende gehiagok parte hartzen baitu berdintasuna helburu duten ekintzetan. Familia eredu berriak gero eta ugariagoak direnez, azken finean gizarteari behar berriei egokitzea besterik ez zaio geratzen. Nahiz eta hasiera batean aldaketen aurrean begiak estaltzen saiatu, hauek duten indarrek estalki hori kentzea eragiten dute.

Lan hau egin ahal izateko generoaren inguruko informazio anitza bilatu behar izan dugu eta prozesu horretan asko ikasi dugu, Emakumeen Etxea eta Hernaniko Udaleko Berdintasun 23

Saila eta Berdintasun Kontseilura hurbildu gara, leku hauetan egiten duten lana gertutik ezagutzeko asmoz.

Munduko eraikuntzak aldatzen diren bezala, gizakion pentsamendua ere aldatu beharra dago eta berdintasuna lortzeko bidea guztion ardura dela konturatu gara. Honek bide hau jarraitzeko baita noizbait berdintasunaren helmugara iristeko ere motibatu gaitu. Izan ere, berdintasunaren inguruan aurrerapausoak eman diren arren, oraindik bide luzea dugu aurretik, eta gu irakasle izango garen moduan batez ere haurren bide horretako pertsonaia garrantzitsuenetariko bat izango gara.

10. BIBLIOGRAFIA 

Ahrens, J.; O´Brien, K. (1996) Predicting gender-role attitudes in adolescent females: Ability, agency and parental factors. Psychology of Women Quarterly.



Aristizabal Llorent, P. (2012). Emakume eta gizonen berdintasuna irakasleen formazioan: Gasteizko Irakasle Eskolaren kasua



Arnold, K.; Noble, K. (1996) Remarkable women: Perspectives on female talent development. Perspectives on creativity. Cresskill: Hampton Press.



Badinter, E. (1980) ¿Existe el amor maternal? Barcelona: Paidós. Fecha de la edición en castellano 1981.



Calvo, M. (2005). Los niños con los niños, las niñas con las niñas. Cordoba: Almunzara



Camino, I. eta Murua, H. (2012). Hezkuntzaren teoria eta historia. Madril: Delta



Carrasco, B. (1997) "Fundador de la Escuela Moderna: Ferrer Guardia. Maldito Histórico" Salamanca: Tiempo de Historia, 36. zenbk., 28.orr.



Caselles Pérez, J. F. (2005) Pedagogía diferencial. Madril: Universidad Nacional de Educación



Catells, M., Flecha, R., Freire, p., Giroux, H., Macedo, D., Willis, P. (1994) “Nuevas prespectivas críticas en educación”. Bartzelona, Paidós Educador



Cuatrecasas S. (2014) En constante evolución.Atzipen data: 2014ko martxoaren 1a.

Erabilgarri: http://www.lavanguardia.com/opinion/temas-dedebate/20131103/54392996122/nuevos-modelos-de-familia.html?page=2



Diaz-Aguado, M. J. (2003) Adolescencia, sexismo y violencia de género. Madril: Consejo General de Colegios Oficiales de Psicólogos.

24



Emakunde (2008). Emakumearen Euskal Erakundea. Atzipen data: 2014ko martxoaren 15a. Erabilgarri: http://www.emakunde.euskadi.net



Emakumearen Euskal Erakundea (2012). Txostena 2012. Emakumearen Euskal Erakundea. 2012ko jardueren memoria. Atzipen data: 2014ko martxoaren 9a.

Erabilgarri:http://www.emakunde.euskadi.net/u7220010/eu/contenidos/informacion/memorias_actuacion/eu_emakunde/adjuntos/ema k_memoria_2012_eu.pdf



Esteves, F. (2012). Homosexualidad. El interminable debate de la Ley Natural y el Constructivismo Social de la Sexualidad. Atzipen data: 2014ko apirilaren 10a. Erabilgarri: http://minimosymaximos.blogspot.com.ar/2012/04/homosexualidad-el-interminabledebate.html



Garnefski, N.; Arends, E. (1998) Sexual abuse and adolescent maladjustment:Differences between male and female victims. Journal of Adolescence.



Gilligan, C. (1982) In a different voice. Psychological theory and woman development.



Golombock, S. Fivush,R. (1994) Gender development. New York: Cambridge University Press.



Goyoaga, A. (2010) Badaude jarrera sexista batzuk belaunaldiz belaunaldi errepikatzen direnak, portal de economía solidaria. Atzipen data: 2014ko martxoaren 16a.

Erabilgarri:http://www.noticiasdenavarra.com/2010/07/20/sociedad/navarra/badaud e-jarrera-sexista-batzuk-belaunaldiz-belaunaldi-errepikatzen-direnak



Hastings, T.; Anderson, S.; Kelley, M. (1996) Gender differences in coping and daily stress in conduct-disorder and non-conduct-disordered adolescents. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment.



Hernaniko Udaleko Berdintasun Saila eta Berdintasun Berdintasunezko jolastokia.

Hezkidetzaren eta espazioaren gaineko baliabideen gida. Hernaniko Udala.



Hersh, R., Reimer, J. eta Paolitto, D. (1988) El crecimiento moral. De Piaget a Kohlbers.

Madril: Narcea.



Hik Hasi. Euskal heziketarako aldizkaria.Helbidea: http://www.hikhasi.com



Intxausti, N. (2013-2014 ikasturtea). Ikastetxearen Antolakuntza. Haur Hezkuntzako Gradua. UPV/EHU [Apunteak]



Jackson, P. (1968) La vida en las aulas. Madrid: Marova (1975).

25



Karniol, R.; Garay, R.; Ochion, YaelL; Harari, Y. (1998) Is gender or gender-role orientation a better predictor of empathy in adolescence?. Sex Roles.



Kauffman, J.; Zigler, E. (1987) Do abused children become abusive parents. American Journal of Orthopsychiatry.



Killen, M.; Turiel, E. (1998) Adolescents´ and young adults´ evaluations of helping and sacrificing for others. Journal of Research on Adolescence.



Kling, K.; Hyde, J.; Showers, C.; Buswell, B.(1999) Gender differences in self-steem: A meta-analysis. Psychological Bulletin.



Lamas, M. (1996) Género, diferencias de sexo y diferencia sexual. Mexico: Escuela Nacional de Antropología e Historia



Lewin,M. ; Tragos, L. (1987) Has the feminist movement influenced adolescent sex roles attitudes? A reassessment after a quarter century. Sex Rol.



Macionis, JJ. eta Plummer, K. (2008) “Sociología”. 3º edición Madril: Pearson Prentice Hall



Medrano Samaniego, C. (1994) Desarrollo de los valores y educación moral. Donostia: EHU argitalpen zerbitzua



Ministerio De Educación Nacional (1945); “Ley de Educación Primaria” Madrid, Magisterio Español.



O´Keefe, M. (1998) Factors mediating the link between witnessing interparental violence and dating violence. Journal of Family Violence.



Pellicer, L. (2009) Generoa garapenerako hezkuntzan. Estrategia politikoak eta metodologikoak. ACSUR. Hegoa.



Pulido M. (2013) Nuevos modelos de familia. Atzipen data: 2014ko otsailaren 20a.

Erabilgarri: http://www.lavanguardia.com/opinion/temas-dedebate/20131103/54392996122/nuevos-modelos-de-familia.html#ixzz2xoEp9dQD



Ramoneda M. (2014) Fichas de puzle con buen encaje. Atzipen data: 2014ko otsailaren 24a.

Erabilgarri: http://www.lavanguardia.com/opinion/temas-dedebate/20131103/54392996122/nuevos-modelos-de-familia.html?page=1



Reed,L. (1999) Troubling boys and disturbing discourses on masculinity and schooling. A feminist exploration of current debates and interventions concerning boys in school.

Gender and Education.

26



Revista trimestral de educación comparada (1994) Jean-Jacques Rousseau UNESCO (Oficina Internacional de Educación)



Rodríguez Sahuquillo, M. (2013) Sexismo a golde de WhatsApp. Madrid: El país. Atzipen data: 2014ko otsailaren 28a. Erabilgarri: http://sociedad.elpais.com/sociedad/2013/11/19/actualidad/1384895182_866639.ht ml



Rutter, M. (1983) Stress, coping and development: Some issues and some questions.



Shapiro, S.; Newcomb,M.; Loeb,T. (1997) Fear of fat, disregulated-restrained eating, and body-esteem. Journal of Clinical and Child Psychology.



Snyder, R.; Hasbrouck, L. (1996) Feminist identity, gender traits and symptoms of disturbed eating among college women. Psychology of Women Quarterly.



Strauss, M.; Yodanis, C. (1997) Corporal punishment in adolescence and physical assaults on spouses in later life: What accounts for the link? Journal of Marriage and the family.



Subirats, M. (2010). ¿Coeducación o escuela segregada? Un viejo y persistente debate, Revista de la Asociación de Sociología de la Educación.



Taberner Guasp, J. (2008) Soziologia eta hezkuntza. Madril: Cegal



Torres Santomé, J. (1998) El currículum oculto. Madril: Morata



Voz de mujer (2002) Los inicios de las mujeres en el ámbito laboral. Atzipen data: 2014ko martxoaren 2a. Erabilgarri: http://www.vozdemujer.org/laboral.htm

27

París:

11. ERANSKINAK

CUESTIONARIO Sexo: Masculino Ocupación: Estudiante Edad: 17

-¿Qué miembros crees que deberían formar una familia ideal?

Una madre, un padre y dos hij@s.

-¿Qué piensas sobre el cambio que están dando los modelos familiares en los últimos años?

Todo cambia y a veces es cuestión de moda.

-¿Crees que un hombre y una mujer pueden desempeñar la misma función en una familia? ¿O crees que cada uno tiene su función y rol en ella?

Cada uno tiene su función y rol en ella.

-¿Crees que los nuevos modelos de familia tienen influencia tanto positiva como negativa en la educación de los niños?

Si, en algunos aspectos positiva y en otros negativamente.

-¿Qué piensas sobre que un niño pueda tener dos madres o dos padres, o que sea una familia monoparental?

Nunca me he parado a pensar en ello.

-¿Cambiarias algo de la sociedad de hoy en día o crees que este cambio está ayudando a que desaparezcan los estereotipos y las diferencias entre los géneros?

No - Algún comentario más…

28

CUESTIONARIO Sexo: Mujer Ocupación: Profesora Edad: 50

-¿Qué miembros crees que deberían formar una familia ideal?

Una familia que sea feliz -¿Qué piensas sobre el cambio que están dando los modelos familiares en los últimos años?

Estoy de acuerdo con ellos si son felices.

-¿Crees que un hombre y una mujer pueden desempeñar la misma función en una familia? ¿O crees que cada uno tiene su función y rol en ella?

Todos pueden desempeñar la misma función -¿Crees que los nuevos modelos de familia tienen influencia tanto positiva como negativa en la educación de los niños?

Depende de cómo sean esos miembros.

-¿Qué piensas sobre que un niño pueda tener dos madres o dos padres, o que sea una familia monoparental?

Estoy de acuerdo con eso -¿Cambiarias algo de la sociedad de hoy en día o crees que este cambio está ayudando a que desaparezcan los estereotipos y las diferencias entre los géneros?

Este cambio está ayudando positivamente - Algún comentario más…

29

CUESTIONARIO Sexo: Mujer Ocupación: Estudiante Edad: 20

-¿Qué miembros crees que deberían formar una familia ideal?

Los que uno crea convenientes -¿Qué piensas sobre el cambio que están dando los modelos familiares en los últimos años?

Al principio me extrañaba pero cada vez es más común ver familias muy diferentes.

-¿Crees que un hombre y una mujer pueden desempeñar la misma función en una familia? ¿O crees que cada uno tiene su función y rol en ella?

Todos pueden desempeñar la misma función siempre que se quiera.

-¿Crees que los nuevos modelos de familia tienen influencia tanto positiva como negativa en la educación de los niños?

Si. -¿Qué piensas sobre que un niño pueda tener dos madres o dos padres, o que sea una familia monoparental?

Cada uno debería ser libre de escoger el tipo de familia que quiere formar.

-¿Cambiarias algo de la sociedad de hoy en día o crees que este cambio está ayudando a que desaparezcan los estereotipos y las diferencias entre los géneros?

Este cambio está ayudando mucho - Algún comentario más…

30

CUESTIONARIO Sexo: Hombre Ocupación: Encargado del almacén de una empresa Edad: 51

-¿Qué miembros crees que deberían formar una familia ideal?

Padre / madre / hijos -¿Qué piensas sobre el cambio que están dando los modelos familiares en los últimos años?

Me parece bien -¿Crees que un hombre y una mujer pueden desempeñar la misma función en una familia? ¿O crees que cada uno tiene su función y rol en ella?

Todos pueden hacer lo mismo -¿Crees que los nuevos modelos de familia tienen influencia tanto positiva como negativa en la educación de los niños?

Sí.

-¿Qué piensas sobre que un niño pueda tener dos madres o dos padres, o que sea una familia monoparental?

Al principio era raro pero hoy en día es cada vez más común -¿Cambiarias algo de la sociedad de hoy en día o crees que este cambio está ayudando a que desaparezcan los estereotipos y las diferencias entre los géneros?

Este cambio está ayudando - Algún comentario más…

31

CUESTIONARIO Sexo: Masculino Ocupación: Estudiante-trabajador Edad: 19

-¿Qué miembros crees que deberían formar una familia ideal?

Todos aquellos que crean oportunos aquellas personas que la formen. Ya sean dos del mismo sexo o de distinto, tres o los que crean convenientes. Una familia no será ideal si no está hecha al gusto de los que la forman.

-¿Qué piensas sobre el cambio que están dando los modelos familiares en los últimos años?

Son positivos, aunque es excesiva la interpretación, en algunos casos, de fenómenos neoliberales como el embrismo.

-¿Crees que un hombre y una mujer pueden desempeñar la misma función en una familia? ¿O crees que cada uno tiene su función y rol en ella?

No. C reo que cada persona data de unas capacidades distintas e indiferentemente de que sean masculino o femenino cada uno deberá ejercer su labor. Cada uno tiene su función y su rol, y eso se decidirá siempre con el consenso de los dos, tres, o los que la formen y siempre con coherencia.

-¿Crees que los nuevos modelos de familia tienen influencia tanto positiva como negativa en la educación de los niños?

Positiva.

-¿Qué piensas sobre que un niño pueda tener dos madres o dos padres, o que sea una familia monoparental?

Todo depende de la calidad humana de cada persona, no me parece importante la sexualidad de los padres sino la capacidad. Personalmente y por casos que he conocido el modelo más efectivo es el de dos padres.

-¿Cambiarias algo de la sociedad de hoy en día o crees que este cambio está ayudando a que desaparezcan los estereotipos y las diferencias entre los géneros?

Haría desaparecer la tradición católica.

-Algún comentario más…

32

GALDETEGIA Sexua: Emakumea Lanbidea: Jubilatua Adina: 73 urte

- Zein partaidek osatu beharko lukete zure ustez familia ideala?

Ongin moldatzen badira gizon emazte eta seme-alabak.

- Gizartean familia ereduak azken urteotan ematen ari diren aldaketen inguruan zein da zure iritzia?

Gaizki, atsekabetua nago. Lehen hobe eramaten zen, orain ez dago familia.

- Familia batean gizon eta emakumeak funtzio berdinak bete ditzaketela uste dezu? Edo bakoitzak bere funtzio eta rola duelakoan zaude?

Berdina izan beharko litzatekeela uste det baina ez da horrela, badirudi emakumea eta gizona berdindu nahi direla baina ez det uste lortuko denik, oraingoz ez behintzat. Agian hemendik milaka urteetara baliteke. Gazteak ginenean ezkontzen baginen lan egiteari utzi behar genion etxeko lanak egiteko, hori zer zen? Matxismo hutsa.

- Zure ustez familia eredu berriek eragin negatibo naiz positiboak dituzte umeen heziketan?

Esan zeintzuk.

Ez dizkiot alderdi positiborik ikusten, nebatiboak ordea ez dakizkit.

- Ze iritzi dezu haur batek bi ama edo bi aita izateaz, edo guraso bakarreko familia izateaz?

Gaur egun nire ustez haurrak ez daude ados bi ama edo bi aita edukitzearekin gero eskoletan nahiz beste lekuetan egiten zaizkien burlen ondorioz. Nire inguruan kasu gertukorik ez dudan arren, posible ikusten dut, nahiz eta gizarte ez dudan prest ikusten.

- Gaur egungo gizarteko zerbiat aldatuko zenuke edo uste dezu aldaketa hauek estereotipoak eta genero desberdintasunak desagerrarazteko bidea errazten dutela?

Betidanik begiratu izan det umeen hobebeharra, eta uste det eta garai honetan gauden bezela, bikote homosexualek ez diela onurarik ekartzen umeei. Aldaketa eta estereotipoen artean ez det erlaziorik ikusten. Kalean homoxesual asko ikusten ditudan arren, horrek ez du esan nahi berdintasuna dagoenik.

- Komentatioren bat gehiago‌ Ezagutzen det homosexual bat beste gizon batekin ezkonduta dagoena baina gehien harritzen nauena da, kasu gehienetan bezela, emakumez inguratuak ibiltzen direla. Nire ustetan, bikoteko batek, emakume papera bete nahi du.

33

GALDETEGIA Sexua: Gizona Lanbidea: Ikaslea Adina: 21 urte

- Zein partaidek osatu beharko lukete zure ustez familia ideala?

Gizon emakume eta seme-alabak.

- Gizartean familia ereduak azken urteotan ematen ari diren aldaketen inguruan zein da zure iritzia?

Okerrera joan garela.

- Familia batean gizon eta emakumeak funtzio berdinak bete ditzaketela uste dezu? Edo bakoitzak bere funtzio eta rola duelakoan zaude?

Bakoitzak bere funtzioa dauka.

- Zure ustez familia eredu berriek eragin negatibo naiz positiboak dituzte umeen heziketan?

Esan zeintzuk.

Bai, positiboa aukeratzeko orduan askatasun gehiago dagoela, negatiboa berriz, errespetu falta handitu dela, nahiz eta ez jakin zehazki ea familia eredu berriengatik den edo gizartearen jokatzeko modua orokorrean aldatu egin delako.

- Ze iritzi dezu haur batek bi ama edo bi aita izateaz, edo guraso bakarreko familia izateaz?

Bakoitzak bere funtzioa betetzen duela pentsatzen dudanez, haur hauek hutsuneren bat izango dutela uste det.

- Gaur egungo gizarteko zerbait aldatuko zenuke edo uste dezu aldaketa hauek estereotipoak eta genero desberdintasunak desagerrarazteko bidea errazten dutela?

Ez det uste bi kontzeptuen artean inongo erlaziorik dagoenik.

- Komentatioren bat gehiago‌

34

GALDETEGIA Sexua: Emakumea Lanbidea: Erizainaren laguntzailea Adina: 48 urte

- Zein partaidek osatu beharko lukete zure ustez familia ideala?

Bikote eta seme-alabak. Ez dute zertan emakume eta gizon batez osaturiko bikotea, sexu berekoak izan daitezke. Betiere falta den generoaren figura familia edo inguruko beste pertsona batekin konpentsatzen dela ziurtatuz.

- Gizartean familia ereduak azken urteotan ematen ari diren aldaketen inguruan zein da zure iritzia?

Ez gaudela prestatuak, hau da, ez dakigula hauen aurrean nola jokatu.

- Familia batean gizon eta emakumeak funtzio berdinak bete ditzaketela uste dezu? Edo bakoitzak bere funtzio eta rola duelakoan zaude?

Ez, bakoitzak bere rol eta funtzioak dituela uste det.

- Zure ustez familia eredu berriek eragin negatibo naiz positiboak dituzte umeen heziketan?

Esan zeintzuk.

Bai. Positiboa, aberastasuna, eredu mota ezberdinak, erlazioak beste ikuspuntu batetik begiratzeko erraztasuna. Negatiboa, aldaketa hauei prest ez gaudenez, inprobisatzeko joera izaten dugu orokorrean.

- Ze iritzi dezu haur batek bi ama edo bi aita izateaz, edo guraso bakarreko familia izateaz?

Hasiera batean esan dudana, ondo deritzot betiere falta den irudia familiako beste pertsona batekin indartzen bada.

- Gaur egungo gizarteko zerbait aldatuko zenuke edo uste dezu aldaketa hauek estereotipoak eta genero desberdintasunak desagerrarazteko bidea errazten dutela?

Ez dakit eh benetan aldaketa asko gertatzen ari diren.

- Komentatioren bat gehiago‌

35

CUESTIONARIO Sexo: Mujer Ocupación: Cocinera Edad:

-¿Qué miembros crees que deberían formar una familia ideal?

Padre, madre e hijos estando muy cerca (no necesariamente físicamente) los abuelos.

-¿Qué piensas sobre el cambio que están dando los modelos familiares en los últimos años?

Pienso que es importante tener en cuenta como es el ser humano y la familia que necesita, para realizarse plenamente como ser humano, y como miembro de una sociedad.

-¿Crees que un hombre y una mujer pueden desempeñar la misma función en una familia? ¿O crees que cada uno tiene su función y rol en ella?

Pienso, que hombre y mujer son distintos, por tanto la aportación, dentro de la familia, será distinta evidentemente. Ahora bien, lo distinto, no lo entiendo como algo negativo, sino más bien, como algo positivo, pues esta diferencia les hace complementarios. Cada uno aportará la genialidad propia de su género, con toda su riqueza: el hombre, las cualidades propios de la masculinidad y la mujer, las cualidades propias de su feminidad, compartiendo una riqueza personal para ambos y en su puesta en común, se beneficiaran los nuevos miembros de la familia: los hijos.

-¿Crees que los nuevos modelos de familia tienen influencia tanto positiva como negativa en la educación de los niños?

Entiendo, que los nuevos modelos de familia tienen una influencia negativa, en la educación de los niños, al privarles de puntos de referencia. Un ejemplo, cuando te sacas el carnet de conducir, te dan unos puntos de referencia, por ejemplo para aparcar. Si los pierdes, si no los tienes en cuenta, si los olvidas, se te hace más difícil el aparcamiento. ¿Cómo vas a privar a tus hijos de puntos de refencia, esenciales en la construcción de sus vidas?

-¿Qué piensas sobre que un niño pueda tener dos madres o dos padres, o que sea una familia monoparental?

Esta pregunta, se puede remitir a la anterior y siguiendo con los ejemplos de coches, se puede decir: si el coche, viene construido de una determinada manera de fábrica, con un modelo de funcionamiento, y si prescindiendo de esto, decidimos utilizar el coche, sin tener en cuenta sus normas de funcionamiento, el material, etc. y los usamos a nuestro antojo, seguramente, no sacaremos el mayor rendimiento al coche, y posiblemente, estropearemos el coche. Pues si esto pasa con el coche, que no pasará con un ser humano, que tiene una complejidad bastante mayor que la del coche.

-¿Cambiarias algo de la sociedad de hoy en día o crees que este cambio está ayudando a que desaparezcan los estereotipos y las diferencias entre los géneros?

36

Esta pregunta la remitiría a la pregunta 3: La diferencia de géneros, no es algo peyorativo, sino más bien enriquecedor, no solo personalmente, a cada uno de los géneros, sino en su puesta en común, formando una familia, y ésta riqueza redundará en beneficio de los hijos, y por tanto de la sociedad, aportando nuevos miembros con un buen potencial de riqueza humana. Pienso, que es bueno, no perder la vista. Cómo es el ser humano. Su modo de ser persona, su complejidad, para facilitarle el modelo familia, que se adecua más y mejor a ese modo de ser persona.

Planificándole como ser humano y por tanto aportando riqueza a la sociedad en la que vive, haciéndole más justa, más recta, más amable.

- Algún comentario más…

37

CUESTIONARIO Sexo: Mujer Ocupación: Contabilidad. Mantenimiento Edad: 47 -¿Qué miembros crees que deberían formar una familia ideal?

Padre, madre los hijos que vengan y puedan tener.

-¿Qué piensas sobre el cambio que están dando los modelos familiares en los últimos años?

Pienso que se destruye un pilar de la sociedad si no se respeta la familia natural.

-¿Crees que un hombre y una mujer pueden desempeñar la misma función en una familia? ¿O crees que cada uno tiene su función y rol en ella?

Creo que cada uno tiene una función complementaria del otro, pues cada uno tiene unas facilidades, pero los dos son iguales en dignidad. ¿Roles? No me gusta encarrillar.

-¿Crees que los nuevos modelos de familia tienen influencia tanto positiva como negativa en la educación de los niños?

Creo que la mejor implicación del padre en la casa es muy positivo y necesario. Repartirse las tareas ayuda a que los hijos aprendan a colaborar entre todos en todo, y a valorar lo de los demás. Pero una madre es una madre, y pienso que es lo más grande que tenemos.

-¿Qué piensas sobre que un niño pueda tener dos madres o dos padres, o que sea una familia monoparental?

Dos madres o dos padres: simplemente va contra la naturaleza, no es ecológico, luego eso saldrá mal. Para el niño, sería usarlo de experimento, pienso, y nada bueno para su maduración afectiva. De la monoparental no sé qué decir, no puedo opinar. Sólo que conozco madres solteras educando a su hijo perfectamente.

-¿Cambiarias algo de la sociedad de hoy en día o crees que este cambio está ayudando a que desaparezcan los estereotipos y las diferencias entre los géneros?

Creo que hombre y mujer somos distintos (salta a la vista) y cada uno tiene sus puntos fuertes y débiles, pero todos somos iguales en dignidad, debemos tener las mismas oportunidades, en esto se ha mejorado pero todavía queda mucho camino. Por ejemplo: ayuda a las empresas para contratar a mujeres que puedan quedarse embarazadas. Pienso que en esto hay mucho muchísimo todavía. Jamás he tenido complejo de inferioridad, me parece una pena tenerlo.

Pienso que está muy poco valorado el trabajo del cuidado de la familia y en definitiva, es lo más importante que tenemos en la vida. Que deben colaborar padre y madre pero que si una mujer decide libremente trabajar en su casa hay que respetar esa decisión y valorarla. Pienso que el trabajo en la propia casa debería estar reconocido oficialmente puesto que es un trabajo de más repercusión social que otros. Me encantaría que se tuviera un sueldo. ¿Por qué si contratas a una persona para que haga las cosas de la casa, tiene seguridad social y se le paga y si las haces tú no? Hay todavía mucho camino.

38

CUESTIONARIO Sexo: Mujer Ocupación: Dirección empresa de servicios.

Edad: 55

-¿Qué miembros crees que deberían formar una familia ideal?

Un padre varón, una madre y muchos hijos de esta única pareja.

-¿Qué piensas sobre el cambio que están dando los modelos familiares en los últimos años?

Que hacen sufrir mucho a los hijos.

-¿Crees que un hombre y una mujer pueden desempeñar la misma función en una familia? ¿O crees que cada uno tiene su función y rol en ella?

Pienso que deben asumir entre los dos las funciones y repartírselas según el tiempo que dispongan. Pero la responsabilidad es de los dos.

-¿Crees que los nuevos modelos de familia tienen influencia tanto positiva como negativa en la educación de los niños?

Crea mucho desconcierto e inseguridades.

-¿Qué piensas sobre que un niño pueda tener dos madres o dos padres, o que sea una familia monoparental?

Les falta el modelo del otro sexo necesario para un desarrollo equilibrado.

-¿Cambiarias algo de la sociedad de hoy en día o crees que este cambio está ayudando a que desaparezcan los estereotipos y las diferencias entre los géneros?

Facilitaría horarios más flexibles a las madres con hijos pequeños. Más ayudas económica a familias con más de dos hijos.

-Algún comentario más…

39

CUESTIONARIO Sexo: Mujer Ocupación: Empleada del hogar Edad: 42

-¿Qué miembros crees que deberían formar una familia ideal?

Padres y 3 niños como mínimo.

-¿Qué piensas sobre el cambio que están dando los modelos familiares en los últimos años?

Tienen cosas buenas y otras no tan buenas porque hay modelos familiares que destruyen a la familia.

-¿Crees que un hombre y una mujer pueden desempeñar la misma función en una familia? ¿O crees que cada uno tiene su función y rol en ella?

Cada uno tiene su función para que el niño o la niña sea una persona íntegra.

-¿Crees que los nuevos modelos de familia tienen influencia tanto positiva como negativa en la educación de los niños?

Sí. Más bien negativa.

-¿Qué piensas sobre que un niño pueda tener dos madres o dos padres, o que sea una familia monoparental?

Que el niño no se desarrolla como persona.

-¿Cambiarias algo de la sociedad de hoy en día o crees que este cambio está ayudando a que desaparezcan los estereotipos y las diferencias entre los géneros?

Hay que dar ejemplo de familias normales.

-Algún comentario más…

40

CUESTIONARIO Sexo: Mujer Ocupación: Hogar Edad: 67

-¿Qué miembros crees que deberían formar una familia ideal?

Padres, madre, hijos.

-¿Qué piensas sobre el cambio que están dando los modelos familiares en los últimos años?

Pienso que una familia, que no sea la que la naturaleza siempre nos ha ofrecido, será antinatural y no beneficia ni a los padres, ni a hijos.

-¿Crees que un hombre y una mujer pueden desempeñar la misma función en una familia? ¿O crees que cada uno tiene su función y rol en ella?

Sí, pero la mujer tiene más intuición y delicadeza.

-¿Crees que los nuevos modelos de familia tienen influencia tanto positiva como negativa en la educación de los niños?

Sí, tienen influencia en los niños, sobre todo negativa si los nuevos modelos no son: hombre, mujer: matrimonio.

-¿Qué piensas sobre que un niño pueda tener dos madres o dos padres, o que sea una familia monoparental?

Pienso que no es lo natural, sí que se tenga monoparental si es que es soltera, adoptar un niño; por otros métodos no es natural, ni moral.

-¿Cambiarias algo de la sociedad de hoy en día o crees que este cambio está ayudando a que desaparezcan los estereotipos y las diferencias entre los géneros?

Sí cambiaría, que siempre es un varón y mujer, los que son y serán complementarios uno al otro en un ser como persona.

-Algún comentario más…

41

CUESTIONARIO Sexo: Mujer Ocupación: Hostelería Edad: 38

-¿Qué miembros crees que deberían formar una familia ideal?

Padres, madre, hijos.

-¿Qué piensas sobre el cambio que están dando los modelos familiares en los últimos años?

Son circunstanciales, sin más futuros.

-¿Crees que un hombre y una mujer pueden desempeñar la misma función en una familia? ¿O crees que cada uno tiene su función y rol en ella?

Si cada persona tiene su personalidad, aunque la función sea la misma, tendrá la impronta de cada persona. Cada uno tiene su misión.

-¿Crees que los nuevos modelos de familia tienen influencia tanto positiva como negativa en la educación de los niños?

Puede que sí.

-¿Qué piensas sobre que un niño pueda tener dos madres o dos padres, o que sea una familia monoparental?

Debería responder a eso el niño. Los padres, no tienen derecho a los hijos, pero los hijos si tienen derecho a sus padres.

-¿Cambiarias algo de la sociedad de hoy en día o crees que este cambio está ayudando a que desaparezcan los estereotipos y las diferencias entre los géneros?

En la sociedad, lo que no tiene consistencia poco a poco va desapareciendo, la naturaleza es sabia.

-Algún comentario más…

Suerte a todos.

42

GALDETEGIA Sexua: Emakumea Lanbidea: Ikaslea Adina: 19

- Zein partaidek osatu beharko lukete zure ustez familia ideala?

Familia bat edozein modutara izango litzateke ideala. Ez du zertan aita eta ama bat izen behar ume batek. Aldaera ugari izan ditzake, bi ama, bi aita, ama edo aita bakarra, ume bat, bi hiru …

Familia kideen artean ez dago arazorik maitasuna trasmititzea nahikoa dela uste dut.

- Familia batean gizon eta emakumeak funtzio berdinak bete ditzaketela uste duzu? Edo bakoitzak bere funtzio eta rola duelakoan zaude?

Gaur egun uste dut funtzio berdinak egin ditzaketela. Garai batean emakumea zen etxearen eta umeen arduradun nagusia baina XXI. mendean pentsakera hori izatea penagarria da. Gizonek era berean zainduko dituzte umeak, desberdintasun bakarra izango da esnea ezingo diotela eman euren titietatik.

- Zure ustez familia eredu berriek eragin negatibo naiz positiboak dituzte umeen heziketan?

Esan zeintzuk.

Ez. Gauza da umea nola hezten dugun. Etxean jasotako edota erakusten diotenak eragin handia dauka, beti positiboa. Eragin negatiboaz hitz egitean kanpoko jendea datorkit burura, zeren oso pertsona txarrak izatera hel gaitezke. Jendeak “normala” hitza gehiegi erabiltzen du. Eta ez dituzte familia eredu berri hauek onartzen, azkenean eurak dira min egitera heltzen direnak.

- Ze iritzi duzu haur batek bi ama edo bi aita izateaz, edo guraso bakarreko familia izateaz?

Lehen galderan adierazi dudan moduan, oso ondo iruditzen zait, nire ustez maitasuna jasotzen badute umeek berdin du bi ama, bi aita edo guraso bakarrekoak izatea.

- Gaur egungo gizarteko zerbiat aldatuko zenuke edo uste duzu aldaketa hauek estereotipoak eta genero desberdintasunak desagerrarazteko bidea errazten dutela?

Gizarte honetan milaka gauza aldatuko nituzke, eta bai bidea errazten lagunduko luketela iruditzen zait.

- Komentatioren bat gehiago…

43