E-POP Κύκλος Μελέτης του Λαϊκιστικού Φαινοµένου Τεύχος 0 / Ιανουάριος 2020
E-POP Newsletter του Κύκλου Μελέτης του Λαϊκιστικού Φαινοµένου
Συντακτική οµάδα Αντώνης Γαλανόπουλος, Υποψήφιος ∆ιδάκτωρ ΑΠΘ Γρηγόρης Μάρκου, Υποψήφιος ∆ιδάκτωρ ΑΠΘ Θωµάς Σιώµος, Μεταδιδακτορικός Ερευνητής ΑΠΘ
Copyright © 2020 Κύκλος Μελέτης του Λαϊκιστικού Φαινοµένου/Populism Study Circle 2
Περιεχόµενα
Σχετικά µε τον «Κύκλο»
4
Ανασκόπηση των δράσεων
5
Επόµενες δράσεις
7
Σχετικές δηµοσιεύσεις
9
∆ηµιουργία Οµάδας Ανάγνωσης
10
Φωτογραφίες
11
Επικοινωνία
12
3
Σχετικά µε τον «Κύκλο» Ο λαϊκισµός έχει επιστρέψει δυναµικά τα τελευταία χρόνια στο διεθνές πολιτικό και ακαδηµαϊκό πεδίο. Το Τµήµα Πολιτικών Επιστηµών του ΑΠΘ έχει µακρά παράδοση στην µελέτη του φαινοµένου. Κορυφαία στιγµή στην πορεία αυτή ήταν η υλοποίηση του έργου «POPULISMUS» από ερευνητική οµάδα του Τµήµατος. Ο «Κύκλος Μελέτης του Λαϊκιστικού Φαινοµένου» είναι µια πρωτοβουλία φοιτητών του Τµήµατος Πολιτικών Επιστηµών του ΑΠΘ που γεννήθηκε το 2016, ακριβώς µέσα από αυτή την ερευνητική/ακαδηµαϊκή παράδοση. Πιο συγκεκριµένα, επιδιώκει την προαγωγή της µελέτης του λαϊκισµού µέσα από την ποικιλία των θεωρητικών και µεθοδολογικών εργαλείων που έχουν αναπτυχθεί, την δικτύωση και την ανάπτυξη συνεργειών µεταξύ των φοιτητών και ερευνητών του Τµήµατος Πολιτικών Επιστηµών ΑΠΘ που ενδιαφέρονται για την µελέτη του λαϊκισµού, ώστε να επιτευχθεί η βαθύτερη κατανόηση και η συγκριτική χαρτογράφηση του λαϊκιστικού φαινοµένου σε όλο το εύρος των διαφορετικών εκδηλώσεών του.
Ο «Κύκλος Μελέτης του Λαϊκιστικού Φαινοµένου», ο οποίος λειτουργεί σε συνεργασία µε το Παρατηρητήριο «POPULISMUS» και τελεί υπό την αιγίδα του Τµήµατος Πολιτικών Επιστηµών του ΑΠΘ, διοργανώνει εκδηλώσεις κι συζητήσεις µε σκοπό την ανάπτυξη ενός παραγωγικού διαλόγου γύρω από τον λαϊκισµό και συναφή ζητήµατα (∆ηµοκρατία, Εξτρεµισµός, Εθνικισµός, Αριστερά).
4
Ανασκόπηση των δράσεων Ο Κύκλος Μελέτης του Λαϊκιστικού Φαινοµένου συνεχίζει την ακαδηµαϊκή χρονιά 2019-2020 την διοργάνωση σειράς µηνιαίων διαλέξεων-σεµιναρίων µε στόχο την εις βάθος µελέτη διαφορετικών πτυχών του φαινοµένου. Φέτος, είχαµε την χαρά τα σεµινάριά µας να ξεκινήσουν µε έναν καλεσµένο οµιλητή από το εξωτερικό. Ο Thomás Zicman de Barros, υποψήφιος διδάκτορας Πολιτικής Θεωρίας στο πανεπιστήµιο Sciences Po στο Παρίσι, παρουσίασε την εισήγησή του µε τίτλο Λαϊκισµός και «Κίτρινα Γιλέκα»: Μια ψυχαναλυτική προσέγγιση. Η παρουσίαση εστίασε στον ρόλο των συναισθηµάτων του θυµού και της αγανάκτησης στην εµφάνιση του κινήµατος αλλά και στους τυπικούς και άτυπους µηχανισµούς δόµησης ταυτοτήτων που χρησιµοποιούνται στην διαµάχη για να δοθεί νόηµα στο κενό σηµαίνον «κίτρινα γιλέκα». Ένα δεύτερο κίνηµα, αυτό των Αγανακτισµένων, βρέθηκε στο επίκεντρο του σεµιναρίου του Νοεµβρίου. Ο ∆ρ. Άγγελος Κοντογιάννης-Μάνδρος στην διάλεξη του µε τίτλο «Η λαϊκιστική στιγµή της δηµοκρατίας: 3 σηµεία για το κίνηµα των πλατειών και τις επιπτώσεις του» εστίασε στην οργανική σχέση µεταξύ του λαϊκιστικού φαινοµένου και της παρούσας κρίσης του δηµοκρατικού καπιταλισµού, αξιοποιώντας τα ερµηνευτικά σχήµατα των Ernesto Laclau και Paolo Gerbaudo. Οι εκδηλώσεις για το 2019 έκλεισαν µε την διοργάνωση ενός διπλού σεµιναρίου. Οι
δύο
οµιλητές,
Σάββας
Βουτυράς
και
Πάνος
Παναγιώτου,
αξιοποιούν
παραδειγµατικά στην ερευνητική τους δουλειά τα εργαλεία της Θεωρίας του Λόγου και ενώ κατάγονται από τη Θεσσαλονίκη, εργάζονται και οι δυο σε πανεπιστήµια του Ηνωµένου Βασιλείου. Ο Σάββας Βουτυράς, λέκτορας πολιτικών επιστηµών στο πανεπιστήµιο Bournemouth παρουσίασε µια εν εξελίξει έρευνα, σε συνεργασία µε τον καθηγητή Jason Glynos, για την παραβατική απόλαυση της ρητορικής ενάντια στην «πολιτική ορθότητα» αντλώντας από την ψυχαναλυτική πολιτική θεωρία. Ο Πάνος Παναγιώτου, υποψήφιος διδάκτορας στο πανεπιστήµιο του Loughborough ανέλυσε το DiEM25 ως περίπτωση διεθνικού λαϊκισµού, εξετάζοντας αν και µε ποιο τρόπο το εθνικό και το διεθνικό επίπεδο µπορούν να συναρθρωθούν ως συνυπάρχουσες στιγµές ενός ηγεµονικού προτάγµατος.
5
Ο Κύκλος Μελέτης του Λαϊκιστικού Φαινοµένου διοργάνωσε, κατά τη διάρκεια της ακαδηµαϊκής χρονιάς 2018-2019, µια σειρά διαλέξεων. Ευχαριστούµε θερµά τους οµιλητές-τριες, Γιώργο Βενιζέλο, Γρηγόρη Μάρκου, Σπύρο Λανδρίτση,
Πέτρο
Θεοδωρίδη, Αντώνη Γαλανόπουλο, Σωτήρη Μητραλέξη, Θωµά Σιώµο, Βαγγελίτσα Καρτσουνίδου
και
Λάζαρο
Καραβασίλη
για
τις
άκρως
ενδιαφέρουσες
παρουσιάσεις τους. Ένα µεγάλο ευχαριστώ στον Σπύρο Λανδρίτση που συµµετείχε στην διοργάνωση των διαλέξεων µαζί µε τον Γρηγόρη Μάρκου και τον Αντώνη Γαλανόπουλο, καθώς και στα µέλη και τους συνεργάτες του «Κύκλου», Χρήστο Χίου, Γιώργο Βενιζέλο, Πάνο Παναγιώτου και Λάζαρο Καραβασίλη για τη βοήθεια τους. Τέλος, ευχαριστούµε θερµά τον καθηγητή Γιάννη Σταυρακάκη, το Τµήµα Πολιτικών Επιστηµών και το Παρατηρητήριο Populismus για την πολύτιµη στήριξη
6
Σεµινάριο Ιανουαρίου Ο λαϊκισµός από τη σκοπιά της κυβερνητικότητας και η σχέση του µε την κοινωνική πολιτική ∆ευτέρα ,13 Ιανουαρίου 2020 18:00 Αίθουσα 319, 3ος όροφος, κτίριο ΝΟΠΕ Είναι πιθανόν η πρόσφατη επιτυχία των λαϊκιστικών δυνάµεων ανά τον κόσµο να µη οφείλεται µόνο στο ότι καταφέρνουν να πείσουν ή να πολώσουν τον πληθυσµό µέσα από τον λαϊκιστικό τους λόγο, αλλά και στο ότι εφαρµόζουν ή υπόσχονται να εφαρµόσουν (κοινωνικές) πολιτικές που αποσκοπούν στη βελτίωση του βιοτικού του επιπέδου, και κυρίως εκείνου των χαµηλότερων και πολυπληθέστερων στρωµάτων του; Γιατί, ενώ έχει αναλυθεί τόσο εκτενώς στη σχετική βιβλιογραφία το τι είναι ο λαϊκισµός, δεν έχει δοθεί η αντίστοιχη προσοχή στο τι συνιστά µια λαϊκιστική πολιτική; Στην παρούσα εισήγηση θα διερευνήσουµε την υλική διάσταση του λαϊκισµού εστιάζοντας στις κοινωνικο -οικονοµικές αιτίες ανάδυσής του και στις πολιτικές (policies) του. Η εισήγηση χωρίζεται σε δύο µέρη. Στο πρώτο µέρος, θα επιχειρήσουµε µια εµπειρική καταγραφή του λόγου που αρθρώνουν οι λαϊκιστές και των πολιτικών που προτείνουν ή/και εφαρµόζουν στους τοµείς της κοινωνικής πολιτικής (κοινωνική ασφάλιση, πρόνοια, υγεία, εκπαίδευση) εξετάζοντας περιπτώσεις από την Ευρώπη και τη Λατινική Αµερική και δίνοντας έµφαση σε εκείνες όπου οι λαϊκιστές βρέθηκαν στην εξουσία. Στη συνέχεια, θα διακρίνουµε δύο τρόπους χρήσης της κοινωνικής πολιτικής: µια συµπεριληπτική που αποτελεί κεντρικό χαρακτηριστικό των αριστερών λαϊκισµών και µια αποκλειστική που υιοθετείται από τα ακροδεξιά λαϊκιστικά κόµµατα. Στο δεύτερο µέρος της εισήγησης, θα προτείνουµε µια διεύρυνση του θεωρητικού και µεθοδολογικού πλαισίου µελέτης τους λαϊκισµού µέσα από την έννοια της κυβερνητικότητας την οποία εισήγαγε ο Φουκώ. Θα υποστηρίξουµε ότι η σκοπιά της κυβερνητικότητας µας προσφέρει, σε σύγκριση µε εκείνη της ηγεµονίας, µια εναργέστερη κριτική-ιστορική κατανόηση της λειτουργίας και των ορίων του λαϊκισµού καθώς µας επιτρέπει να τον εγγράψουµε -βάσει της σύνδεσης του µε την κοινωνική πολιτική αλλά και την πολιτική αντιπροσώπευσηεντός του σύγχρονου φιλελεύθερου συστήµατος διακυβέρνησης το οποίο εµφανίστηκε στο δυτικό κόσµο τη νεωτερική εποχή και έφερε την εκκοσµίκευση της πολιτικής µέσα από τη βαθµιαία ταύτισή της µε τη βιοπολιτική. Τέλος, θα αναφερθούµε στη µεθοδολογική δυνατότητα και πρόκληση που µας παρουσιάζει η θεωρία του Φουκώ να αναλύσουµε την συνύφανση των ρηµατικών (πολιτικός λόγος) µε τα µη-ρηµατικά στοιχεία (τεχνικές) του σύγχρονου συστήµατος διακυβέρνησης.
Ο Παναγιώτης Τριτσιµπίδας είναι υποψήφιος διδάκτορας του Τµήµατος Πολιτικών Επιστηµών του ΑΠΘ και υπότροφος ΕΛΙ∆ΕΚ. Πραγµατοποίησε τις µεταπτυχιακές του σπουδές στη Πολιτική Θεωρία και Φιλοσοφία στο ίδιο τµήµα και τις προπτυχιακές του σπουδές στα Οικονοµικά και τις ∆ιεθνείς Σχέσεις στο Πανεπιστήµιο της Νότιας Καλιφόρνια (ΗΠΑ). Αντικείµενο της διατριβής του είναι η σχέση του λαϊκισµού µε την κοινωνική πολιτική και οι πολιτικές -και βιοπολιτικές- προεκτάσεις της. Κύριο ερευνητικό του πεδίο είναι η ιστορία των ιδεών και η σύγχρονη πολιτική θεωρία..
7
Προγραµµατισµένα σεµινάρια 17 Φεβρουαρίου: Άγγελος Γουνόπουλος, υπ. ∆ιδάκτωρ ΑΠΘ. 16 Μαρτίου: Théo Aiolfi, υπ. ∆ιδάκτωρ Πανεπιστήµιο Warwick.
Γιάννης Σταυρακάκης, Λαϊκισµός: Μύθοι, στερεότυπα και αναπροσανατολισµοί, Εκδόσεις ΕΑΠ, Αθήνα, 2019. "Ο "λαϊκισµός" έχει επιστρέψει για τα καλά στη δηµόσια συζήτηση. Η έννοια χρησιµοποιείται για να περιγράφει µια πληθώρα ετερογενών φαινοµένων. Τι ακριβώς είναι, όµως, ο λαϊκισµός; Ποια ελάχιστα κριτήρια και ποιες τυπολογίες είναι δυνατόν να επιστρατεύσουµε για να προσανατολιστούµε σε αυτό το θολό πεδίο; Πώς µπορούµε να διακρίνουµε τον λαϊκισµό από άλλα παράλληλα φαινόµενα; Τούτη η σύντοµη µελέτη επιχειρεί να µας εξοικειώσει µε την παγκόσµια ιστορία του λαϊκισµού και µε τις προσπάθειες της κοινωνικής και της πολιτικής θεωρίας να τον συλλάβουν και να τον αποτιµήσουν. Εντοπίζει τις αστοχίες των ορθόδοξων προσεγγίσεων. Παρουσιάζει, κατόπιν, τις κριτικές κοινωνικοεπιστηµονικές θεωρήσεις που επιχειρούν να υπερβούν τα αντιλαϊκιστικά στερεότυπα της φιλελεύθερης, εκσυγχρονιστικής ορθοδοξίας. Γιατί υπάρχει ο λαϊκισµός; Ποια η σχέση του µε την αντιπροσώπευση και τη δηµοκρατία; Γιατί δεν θα σταµατήσει να υπάρχει; Τι ακριβώς είναι; Τι δεν είναι; Ποιοι είναι οι στόχοι και ποια τα όριά του;
8
Σχετικές δηµοσιεύσεις
Karavasilis, Lazaros. 2018, July 22. “Is Left-Wing Populism Still http://newRelevant?” The New Pretender. pretender.com/2018/07/22/is-left-wing-populism-still-relevant/. Κοντογιάννης-Μάνδρος, Άγγελος. 30 Ιουλίου 2019. «Η πρόκληση του Λαϊκισµού». Η Αυγή. http://www.avgi.gr/ article/10812/10087680/e-proklese-tou-laikismou. Markou, Grigoris. 2018, August 19. “Is Marxism coming back? The resurgence of the Left in Europe and America”. The New Pretender. http://new-pretender.com/2018/08/19/is-marxismcoming-back-the-resurgence-of-the-left-grigoris-markou/. Siomos, Thomas & Yannis, Stavrakakis. “El populismo de SYRIZA: verificación y extensión de una perspectiva de la escuela de Essex”, Anales de la Cátedra Francisco Suárez, núm. 53 (2019), 131-156. https://revistaseug.ugr.es/index.php/acfs/ article/view/7518. Stavrakakis, Yannis & Antonis, Galanopoulos. 2018, June 25. “Ernesto Laclau and Communication Studies”. Oxford Research Encyclopedia of Communication. https://oxfordindex.oup.com/ view/10.1093/acrefore/9780190228613.013.590.
9
∆ηµιουργία Οµάδας Ανάγνωσης Ο Κύκλος Μελέτης του Λαϊκιστικού Φαινοµένου απευθύνει ανοιχτό κάλεσµα προς φοιτητές/φοιτήτριες στο προπτυχιακό και στο µεταπτυχιακό πρόγραµµα σπουδών, υποψήφιους/-ες διδάκτορες/-ισσες, µεταδιδάκτορες ερευνητές και ερευνήτριες, µέλη ∆ΕΠ καθώς και γενικά σε όλους όσοι παρακολουθούν την ακαδηµαϊκή συζήτηση περί λαϊκισµού να συµµετέχουν στην δηµιουργία κλειστής οµάδας ανάγνωσης, µελέτης και συζήτησης σηµαντικών και εκτενών έργων ή εργογραφιών σηµαντικών ερευνητών στο πεδίο των Σπουδών του Λαϊκισµού. Η οµάδα µελέτης/ανάγνωσης θα είναι σταθερή, ολιγοµελής και θα συναντιέται τακτικά . Η συχνότητα των συναντήσεων καθώς και το υλικό της µελέτης θα καθοριστεί στην πρώτη συνάντηση της οµάδας εντός του Φεβρουαρίου.
Η νέα αυτή δραστηριότητα του «Κύκλου» προστίθεται στις ήδη ενδιαφέρουσες και πετυχηµένες ανοικτές οµιλίες/διαλέξεις που πραγµατοποιούνται υπό την αιγίδα του Τµήµατος Πολιτικών Επιστηµών και του Παρατηρητηρίου για το Λαϊκιστικό Λόγο και τη ∆ηµοκρατία «Populismus». Σας καλούµε να δηλώσετε το ενδιαφέρον σας για τη συµµετοχή στην οµάδα ανάγνωσης καθώς και να θέσετε τις ερωτήσεις και τις απορίες σας ως τις 31/01/20 στέλνοντας mail στο populismstudycircle@gmail.com.
10
Φωτογραφίες
11
Επικοινωνία Κύκλος Μελέτης του Λαϊκιστικού Φαινοµένου/Populism Study Circle
@StudyPopulism
populismstudycircle@gmail.com
populism.wixsite.com/populismstudycircle issuu.com/populismstudycircle
12
