Podatek VAT od 2016 r. w podmiotach ekonomi społecznej

Podatek VAT od 2016 r. w podmiotach ekonomi społecznej Spółdzielnie socjalne oraz organizacje pozarządowe (w szczególności fundacje i stowarzyszenia) mogą realizować swoje cele w ramach działalności statutowej (nieodpłatnej i odpłatnej) oraz prowadzić działalność gospodarczą. W sytuacji, gdy charakter wykonywanych przez te podmioty czynności w ramach działalności gospodarczej lub odpłatnej statutowej sprowadza się do odpłatnej dostawy towarów lub odpłatnego świadczenia usług, podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, może dojść do sytuacji, w której podmioty te stają sięczynnym podatnikiem podatku VAT. W przedmiotowym artykule omówione zostaną znaczne zmiany jakie czekają podmioty ekonomii społecznej od 1 stycznia 2016 r. w zakresie rozliczenia podatku VAT w ramach działalności gospodarczej, odpłatnej i nieodpłatnej.

1. Wyjaśnienie specyfiki działalności nieodpłatnej, odpłatnej i gospodarczej w spółdzielniach socjalnych i organizacjach pozarządowych na potrzeby podatku VAT. Podmioty ekonomii społecznej to spółdzielnie socjalne i organizacje pozarządowe, jak i spółki prawa handlowego prowadzą nie tylko działalność gospodarczą, ale również działalność pożytku pulicznego.

W świetle art. 8 ust.1 ustawy z dnia 7 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz.U. Nr 94, poz. 651 z późn. zm.) statutowa działalność spółdzielni socjalnej w części obejmującej działalność w zakresie społecznej i zawodowej reintegracji oraz działalność, o której mowa w art. 2 ust. 3, nie jest działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447, z późn. zm.) i może być prowadzona jako statutowa działalność odpłatna lub działalność nieodpłatna.

Zgodnie z treściąart. 6 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2014 r. poz. 1118 ze zm.), działalność pożytku publicznego nie jest, z zastrzeżeniem art. 9 ust. 1, działalnością gospodarczą, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, i może być prowadzona jako działalność nieodpłatna lub jako działalność odpłatna.

W myśl art. 7 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, działalnością nieodpłatną pożytku publicznego jest działalność prowadzona przez organizacje pozarządowe i podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, w sferze zadań publicznych, o której mowa w art. 4, za które nie pobierają wynagrodzenia. Oznacza to, że świadczone usługi na rzecz beneficjenta realizowane są nieodpłatnie.

Do działalności odpłatnej pożytku publicznego zalicza się, na podstawie art. 8. ust. 1 ustawy działalności pożytku publicznym i o wolontariacie: 1

1. działalność prowadzoną przez organizacje pozarządowe i podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, w sferze zadań publicznych, o której mowa w art. 4, za które pobierają one wynagrodzenie; 2. sprzedaż wytworzonych towarów lub świadczenie usług w zakresie: a) rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.), lub b) integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, o których mowa w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz.U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225 i Nr 205, poz. 1211 oraz z 2015 r. poz.

1220) oraz ustawie z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz.U. Nr 94, poz. 651, z późn. zm.); 3. sprzedaż przedmiotów darowizny.

Istotnym w tym zakresie jest fakt, żedziałalność odpłatnanie jest działalnością gospodarczą w świetle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, gdyż nie jest realizowana z nastawieniem na zysk, z zastrzeżeniem art. 9 ust. 1 pkt. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Wskazany artykuł stanowi, że działalność odpłatna pożytku publicznego organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 stanowi działalność gospodarczą, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli wynagrodzenie, o którym mowa w art. 8 ust. 1, jest w odniesieniu do działalności danego rodzaju wyższe od tego, jakie wynika z kosztów tej działalności. Oznacza to, że działalność odpłatna stanowi działalność gospodarczą, jeżeli pobrane wynagrodzenie, czyli przychód jest wyższy od poniesionych kosztów w zakresie działalności danego rodzaju.

Podsumowując, działalność odpłatna nie jest działalnością gospodarcząw rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, choć polega na pobieraniu wynagrodzenia od beneficjenta związanego ze sprzedażą towarów i usług.

2. Podmioty ekonomii społecznej jako czynni podatnicy podatku VAT Podatnikami, na mocy art. 15. ust. 1 ustawy z dnia z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2011 r. Nr 177. poz. 1054 ze zm.), są osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

2

Spółdzielnie socjalne i organizacje pozarządowe mogą korzystać ze zwolnienia podmiotowego w odniesieniu do sprzedaży nieprzekraczającej łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 150 000 zł. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku.

Jeżeli jednak wartość sprzedaży zwolnionej od podatku przekroczy ww. limit zwolnienie,

na mocy art. 113 ust. 5 ustawy o VAT, traci moc począwszy od czynności, którą przekroczono ten limit.

Z prawa do korzystania ze zwolnienia z VAT do kwoty obrotów 150 000 zł wyłączeni są podatnicy wymienieni w art. 113 ust. 13 ustawy o VAT tj. dokonujący sprzedaży: •

wyrobów z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali;

•

towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, z wyjątkiem energii elektrycznej, wyrobów tytoniowych a także samochodów osobowych, innych niż nowe środki transportu, zaliczanych przez podatnika, na podstawie przepisów o podatku dochodowym, do środków trwałych podlegających amortyzacji;

•

budynków, budowli lub ich części, w przypadkach, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 10 lit. a) i b);

•

nowych środków transportu;

•

terenów budowlanych;

•

usług prawniczych;

•

usług w zakresie doradztwa, z wyjątkiem doradztwa rolniczego związanego z uprawą i hodowlą roślin oraz chowem i hodowlą zwierząt, a także związanego ze sporządzaniem planu zagospodarowania i modernizacji gospodarstwa rolnego;

•

usług jubilerskich.

Spółdzielnie socjalne i organizacje pozarządowe w zakresie działalności nieodpłatnej nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż w jej obszarze nie ma miejsca odpłatna dostawa towarów i odpłatna dostawa usług w świetle przepisów ustawy o VAT. Specyfika działalności odpłatnej, którą mogą wykonywać podmioty ekonomi społecznej, polega na sprzedaży towarów i usług bez nastawienia na zysk, co oznacza pobór opłaty równej przychodom bądź mniejszej niż otrzymane wynagrodzenie w stosunku do poniesionych kosztów.

Z uwagi zatem na fakt, że działalność statutowa odpłatna spółdzielni socjalnych i organizacji pozarządowych spełnia definicję działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług, podmioty te dokonując nabycia i sprzedaży towarów oraz usług celem realizacji zadań statutowych w ramach działalności odpłatnej oraz działalności gospodarczej działają, na mocy art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT, w charakterze podatnika podatku VAT.

3

3. Koszty bezpośrednie i pośrednie w działalności nieodpłatnej,odpłatneji gospodarczej w podatku VAT w świetle przepisów obowiązujących do 31 grudnia 2015 r.

Spółdzielnie socjalne oraz organizacje pozarządowe ponoszą koszty związane bezpośrednio z danym typem działalności oraz koszty pośrednie w ramach działalności nieodpłatnej, odpłatnej i gospodarczej w tym m.in. administracyjne (np. media, wynajem lokalu, usługi telekomunikacyjne, usługi księgowe), które są wspólne dla każdego wymienionego typu działalności.

Nie budzi wątpliwości że koszty przypisane bezpośrednio do działalności nieodpłatnej nie podlegają podatkowi VAT. Natomiast koszty bezpośrednio zakwalifikowane jako koszty działalności odpłatnej i gospodarczej mogą zostać rozliczone w podatku VAT na zasadach ogólnych. Trudności jednak pojawiają się w momencie rozliczenia podatku VAT od kosztów, których nie można przypisać bezpośrednio do działalności nieodpłatnej, odpłatnej i gospodarczej.

Z początkiem 2011 r. Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. akt I FSK 659/10 z dnia 08.04.2011 r.) w wyroku wydanym w sprawie jednego ze stowarzyszeń zdecydował, że może ono w pełni odliczać podatek VAT od kosztów pośrednich, których podatnik nie jest w stanie przyporządkować bezpośrednio do działalności nieodpłatnej, odpłatnej i gospodarczej. Wyrok ten zapadł na przykładzie organizacji pozarządowej, która prowadziła działania nieodpłatne w zakresie zajęć edukacyjnych dla dzieci oraz działalność gospodarczą w ramach działalności szkoleniowej. W związku ze specyfiką działalności podmiot ten ponosił wspólne koszty w ramach działalności nieodpłatnej i gospodarczej, których nie był mógł jednoznacznie przypisać do danego typu działalności. NSA podkreślił, że działalność nieodpłatna nie podlega opodatkowaniu VAT w ogóle, nie może więc być brana pod uwagę przy wyliczaniu proporcji stosowanej do odliczenia częściowego VAT, jak w przypadku konieczności ustanowienia proporcji w podatku VAT w stosunku do sprzedaży ze stawką „zwolniony”. Na podstawie wydanego wyroku organizacja, wykonując czynności opodatkowane (działalność gospodarczą lub odpłatną) i niepodlegającą podatkowi (działalność nieodpłatna), odliczała w podatku VAT wszelkie koszty, których nie mogła przypisać do danego typu działalności w całości.

4

Potwierdzeniem istnienia „luki prawnej” w zakresie odliczania VAT od kosztów pośrednich w ramach działalności statutowej i gospodarczej była uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego w składzie 7 sędziów z dnia 24 listopada 2011 r. (sygn. akt I FPS 9/10). Uchwała dotyczyła podmiotu wykonującego działalność nieodpłatną, odpłatną i gospodarczą oraz ponoszonych przez niego kosztów pośrednich, których nie można było przypisać bezpośrednio do żadnej z typów działalności. Zdaniem sędziów „(...) za trafne należy uznać wynikające z tych orzeczeń stanowisko, że w przypadku podatku naliczonego wynikającego z wydatków związanych tylko z czynnościami opodatkowanymi oraz z czynnościami niepodlegającymi podatkowi (których nie da się jednoznacznie przypisać do jednej z tych kategorii czynności), podatnik nie stosuje odliczenia częściowego wedle proporcji określonej na podstawie art. 90 ust. 3 u.p.t.u., lecz odliczenie pełne. Wartość czynności niepodlegających w ogóle opodatkowaniu nie wchodzi bowiem do sumy wartości obrotów ustalanych dla potrzeb liczenia proporcji sprzedaży. W przypadku gdy podatnik

wykonuje wyłącznie czynności opodatkowane oraz czynności niepodlegające podatkowi, nie ma obowiązku stosowania odliczenia częściowego (gdyby ewentualnie chciał ustalać proporcję sprzedaży dla celów odliczenia, to wyniesie ona 100%). Brak jest bowiem – przy braku w ustawie jednoznacznej regulacji tegoż zagadnienia – podstaw do pozbawiania podatnika w ogóle możliwości odliczenia podatku naliczonego od wydatków związanych jednocześnie z czynnościami opodatkowanymi i nieopodatkowanymi, gdyż godziłoby to w zasadę neutralności VAT, poprzez bezpodstawne obciążenie podatnika podatkiem naliczonym wynikającym z tego rodzaju wydatków.”

Reasumując dotychczasowy stan prawny wskazać należy, że podmioty ekonomi społecznej mogły rozliczać podatek VAT w ramach działalności gospodarczej i odpłatnej na zasadach ogólnych. Zaś działalność nieodpłatna nie była i nie jest czynnością ze stawką „zwolnioną”, lecz w ogóle nie podlega pod ustawę o podatku VAT. Z kolei w zakresie uregulowań związanych z możliwością odliczenia kosztów pośrednich, do których nie można przypisać odpowiednio działalności nieodpłatnej, odpłatnej i gospodarczej, spółdzielnie socjalne i organizacje pozarządowe mogły do tej pory korzystać z ich odliczenia w pełnej wysokości, nie stosując tym samym proporcji do wysokości przychodów za rok poprzedni.

Przykład: Spółdzielnia socjalna posiada osobowość prawną i jest podatnikiem podatku od towarów i usług. Podmiot ten, poza działalnością gospodarcząrealizuje cele społecznie użyteczne m.in. w zakresie ochrony i promocji zdrowia, działalności na rzecz osób niepełnosprawnych, edukacji, oświaty i wychowania, a także opieki nad dziećmi. Jego celami są również m.in.: a) wspieranie innych podmiotów, w tym w szczególności organizacji pozarządowych oraz spółdzielni socjalnych; b) integracja i reintegracja społeczna i zawodowa; c) ekologia i ochrona środowiska; d) pomoc społeczna. e) kultura oraz kultura fizyczna i sport; f) działalność naukowa.

Zgodnie ze statutem spółdzielnia może realizować swoje cele w ramach działalności statutowej (nieodpłatnej i odpłatnej) oraz prowadzić działalność gospodarczą. Środki przeznaczane na realizowanie ww. celów spółdzielnia zgodnie ze statutem może pozyskiwać przede wszystkim z: a) darowizn, spadków i zapisów, b) majątku spółdzielni, 5

c) dotacji i subwencji, d) zbiórek i imprez publicznych, e) odsetek; f) odpłatnej działalności statutowej, oraz z działalności gospodarczej.

Spółdzielnia osiągnęła przychody i poniosła koszty związane z poszczególnymi rodzajami działalności w następujących wysokościach:

L.p.

Rodzaj działalności

Przychody

Koszty bezpośrednie

1.

Działalność nieodpłatna

300 000 zł

270 000 zł

2

Działalność odpłatna

250 000 zł

100 000 zł

3

Działalność gospodarcza

200 000 zł

160 000 zł

Koszty pośrednie

150 000 zł

Świadczone przez spółdzielnie usługi w ramach działalności nieodpłatnej polegającej na prowadzeniu bezpłatnych zajęć terapeutycznych dla dzieci niepełnosprawnych, nie podlegają opodatkowaniu VAT, gdyż przychód z tej działalności nie jest obrotem w rozumieniu ustawy o VAT. Zatem, spółdzielnia nie odlicza podatku VAT od kosztów w ramach tej działalności.

Spółdzielnia w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie sprzedaży osiągnęła w ciągu roku przychody o wartości 200 000 zł netto, a działalności odpłatnej w wysokości 250 000 zł netto. Zatem podmiotmoże korzystać z odliczenia podatku VAT (np. zakup towarów i materiałów) ponieważ dotyczą kosztów bezpośrednio przypisanych do czynności opodatkowanych.

Spółdzielnia ma swoją siedzibę w wynajętym lokalu – ponosi koszty pośrednie, które są związane zarówno z prowadzeniem działań statutowych nieodpłatnych, odpłatne i działalności gospodarczej. Są to m.in. wydatki dotyczące czynszu lokalu, koszt obsługi księgowej, telekomunikacyjne, koszty zarządu.

Na bazie podatnego przykładu podatek VAT rozliczymy w następujący sposób: 1. Wedle obowiązującego w 2015 r. stanu prawnego, spółdzielnia nie mogła odliczyć podatku VAT naliczonego od kosztów w wysokości 270 000 zł zakwalifikowanych bezpośrednio jako koszty działalności nieodpłatnej, ponieważ w związku z tą czynnością nie powstał przychód podlegający regułom podatku VAT. 2. Koszty bezpośrednio przypisane do działalności odpłatnej i gospodarczej zostaną odliczone w podatku VAT odpowiednio w wysokościach 100 000 zł (działalność odpłatna) oraz 160 000 zł (działalność gospodarcza).

6

3. Z tytułu kosztów pośrednich, dotyczących zarówno działalności nieodpłatnej, odpłatnej i gospodarczej, których spółdzielnia nie mogła przypisać bezpośrednio do żadnego z typów działalności, podatek VAT od tych kosztów został odliczony w całości, a zatem od kwoty 150 000 zł (zgodnie ze stanowiskami wyrażonymi w wyrokach sądowych).

4. Podatek VAT od kosztów pośrednich od stycznia 2016 r.

Jak wskazano, charakter funkcjonowania w reżimie ustawy o VAT spółdzielni socjalnych i organizacji pozarządowych jest specyficzny. Podmioty ekonomii społecznej uznawane są za podatników VAT jedynie w odniesieniu do części swojej aktywności dotyczącej działalności odpłatnej oraz gospodarczej – w pozostałym zaś zakresie, szczególnie w obszarze działalności nieodpłatnej jednostki takie nie są traktowane jako podatnicy VAT. Jednym z celów ustawy z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 605) jest pełniejsze dostosowanie przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług do prawa unijnego wynikającego z wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej TSUE). W wyroku C 511/10 w sprawie BLC Baumarkt GmbH & Co TSUE zaznaczył, że przepisy VI Dyrektywy nie określają metod i kryteriów właściwych dla ustalania proporcjonalnej części odliczenia naliczonego podatku VAT. Państwa członkowskie mają pewną swobodę w tym zakresie, pod warunkiem respektowania podstawowych zasad systemu VAT, w tym zasady proporcjonalności oraz neutralności.

Z kolei w wyroku C 437/06 w sprawie Securenta, TSUE wskazał, że w przypadku wykonywania działalności gospodarczej oraz działalności o innym charakterze podatnik powinien rozliczyć się poprzez ustalenie odpowiedniej proporcji. Zatem odliczenie VAT od wydatków związanych z działalnością niepodlegającą pod rygor podatku VAT (działalność nieodpłatna) i podlegającą temu rygorowi (działalność odpłatna i gospodarcza) powinno zostać ustalone w odpowiedniej proporcji, analogicznie jak do sprzedaży ze stawką zwolnioną z podatku VAT. Obowiązujące orzecznictwo sądowo-administracyjne stało się podstawą do dokonania od 2016 r. zmian w przepisach. Efektem tego jest wprowadzenie proporcji, dotyczącej odliczenia VAT od wydatków przeznaczonych zarówno do działalności gospodarczej oraz działalności o innym charakterze, których nie da się w całości przypisać wyłącznie do jednej z dwóch kategorii czynności. Przepisami wyznaczającymi zakres prawa do odliczenia podatku naliczonego związanego z czynnościami wykonywanymi w ramach działalności gospodarczej oraz poza tą działalnością, będzie nowo wprowadzony art. 86 ust. 2a-2h znowelizowanej ustawy o VAT.

7

Stosownie do treści przepisu art. 86 ust. 2austawy o podatku od towarów i usług, w przypadku nabycia towarów i usług wykorzystywanych zarówno do celów wykonywanej przez podatnika działalności gospodarczej, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza, z wyjątkiem celów osobistych, do których ma zastosowanie art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2, oraz celów, o których mowa w art. 8 ust. 5. W przypadku, o którym mowa w tym przepisie, gdy przypisanie tych towarów i usług w całości do działalności gospodarczej podatnika nie jest możliwe, kwotę podatku naliczonego, o której mowa w ust. 2,

oblicza się zgodnie ze sposobem określenia zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej (zwanym dalej sposobem określenia proporcji). Sposób określenia proporcji powinien najbardziej odpowiadać specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć.

Ponadto art. 86 ust. 2b stanowi, iż sposób określenia proporcji najbardziej odpowiada specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć, jeżeli: a) zapewnia dokonanie obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wyłącznie w odniesieniu do części kwoty podatku naliczonego proporcjonalnie przypadającej na wykonywane w ramach działalności gospodarczej czynności opodatkowane oraz b) obiektywnie odzwierciedla część wydatków przypadającą odpowiednio na działalność gospodarczą oraz na cele inne niż działalność gospodarcza, z wyjątkiem celów osobistych, do których ma zastosowanie art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2, oraz celów, o których mowa w art. 8 ust. 5 – w przypadku, o którym mowa w tym przepisie, gdy przypisanie tych wydatków w całości do działalności gospodarczej nie jest możliwe.

Dla spółdzielni socjalnych i organizacji pozarządowych wykonujących zadania w ramach działalności statutowej nieodpłatnej będącej poza VAT oraz zadań w ramach działalności odpłatnej oraz gospodarczej, które podlegają VAT zmiana ta ma istotne znaczenie.

Sposób określenia proporcji przewidzianej w znowelizowanej ustawie powinien uwzględnić szczególny charakter działalności podmiotu ekonomi społecznejrozumianej szeroko jako wszystkie wykonywane przez niego czynności czy to w ramach działalności gospodarczej, odpłatnej, nieodpłatnej i innej.

Przy wyborze sposobu określenia proporcji można wykorzystać w szczególności następujące dane: a) średnioroczną liczbę osób wykonujących wyłącznie prace związane z działalnością gospodarczą w ogólnej średniorocznej liczbie osób wykonujących prace w ramach działalności gospodarczej i poza tą działalnością; b) średnioroczną liczbę godzin roboczych przeznaczonych na prace związane z działalnością gospodarczą w ogólnej średniorocznej liczbie godzin roboczych przeznaczonych na prace związane z działalnością gospodarczą i poza tą działalnością; c) roczny obrót z działalności gospodarczej w rocznym obrocie podatnika z działalności gospodarczej powiększonym o otrzymane przychody z innej działalności, w tym wartość dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze, otrzymanych na sfinansowanie wykonywanej przez tego podatnika działalności innej niż gospodarcza; 8

d) średnioroczną powierzchnię wykorzystywaną do działalności gospodarczej w ogólnej średniorocznej powierzchni wykorzystywanej do działalności gospodarczej i poza tą działalnością.

Sposób określenia proporcji powinien być adekwatny do dokonanych przez spółdzielnię socjalną lub organizację pozarządową nabyć.

Prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego stanowi integralną część systemu VAT, a celem systemu odliczeń jest uwolnienie podatnika od podatku należnego lub zapłaconego w ramach jego działalności gospodarczej. Wspólny system VAT powinien gwarantować neutralność obciążeń podatkowych dla podatnika prowadzącego działalność gospodarczą. Przy czym cel lub rezultat takiej działalności nie ma wpływu na system odliczeń, o ile co do zasady sama działalność gospodarcza podlega opodatkowaniu VAT. Uwzględniając specyfikę spółdzielni socjalnych i organizacji pozarządowych, powyższe dotyczy również zadań realizowanych w ramach działalności odpłatnej.

Przykład: Omawiana we wcześniejszym przykładzie spółdzielnia, realizuje działalność nieodpłatną, odpłatną i gospodarczą.

Ustalenie metody obliczenia kwoty podatku VAT naliczonego od 2016 r. w odniesieniu do towarów i usług wykorzystywanych do celów mieszanych (podlegających i niepodlegających systemowi VAT) dla kosztów pośrednich, których spółdzielnia nie może przypisać bezpośrednio do danego typu działalności ma za zadanie zapewnić neutralność podatku dla podatnika oraz opodatkowanie konsumpcji.

Spółdzielnia w całości będzie uwzględniała do rozliczenia podatek VAT naliczony od nabyć związanych bezpośrednio z działalnością odpłatną oraz gospodarczą, natomiast koszty przypisane bezpośrednio do działalności nieodpłatnej nie będą podlegały rozliczeniu podatku VAT z organem podatkowym. Zatem, w tym zakresie zasada rozliczenia nie ulgnie zmianie.

Od kosztów związanych z całokształtem działalności prowadzonej przez spółdzielnie socjalną (koszty pośrednie), których podmiot nie może przypisać bezpośrednio do działalności nieodpłatnej, odpłatnej i gospodarczej, zgodnie z treścią art. 86 ust. 2c ustanowiono współczynnik, umożliwiający rozliczenie podatku VAT na podstawie trzeciej zasady określającej proporcję opartą o kryterium obrotu rocznego z działalności odpłatnej i gospodarczej w rocznym obrocie z działalności odpłatnej i gospodarczej powiększonego o przychody z innej działalności (w tym wartość przychodów działalności nieodpłatnej, dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze, otrzymanych na sfinansowanie działalności innej niż odpłatna i gospodarcza). Sposób ustalenia proporcji przedstawia poniższy wzór:

9

Roczne przychody (obrót) z działalności odpłatnej oraz gospodarczej Roczne przychody (obrót) z działalności odpłatnej i gospodarczej + przychody z innej działalności (w tym wartość przychodów działalności nieodpłatnej, dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze, otrzymanych na sfinansowanie działalności innej niż odpłatna i gospodarcza).

= wskaźnik proporcji stanowiący podstawę do rozliczenia podatku VAT

Zgodnie z treścią art. 86 ust. 2 g, wskaźnik proporcji zostanie zaokrąglony w górę do najbliższej liczby całkowitej oraz określony będzie procentowo w stosunku rocznym.

Przy czym spółdzielnia zastosuje przepisy art. 90 ust. 10 stanowiące, że w przypadku gdy proporcja: a) przekroczyła 98% oraz kwota podatku naliczonego niepodlegająca odliczeniu, wynikająca z zastosowania tej proporcji, w skali roku, była mniejsza niż 500 zł – podatnik ma prawo uznać, że proporcja ta wynosi 100%; b) nie przekroczyła 2% – podatnik ma prawo uznać, że proporcja ta wynosi 0%.

Do ustanowionego wzoru zgodnie z art. 90 ust. 5 i 6 ustawy o podatku od towarów i usług, nie będzie wliczany: 1. Obrót uzyskany z dostawy towarów i usług, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, oraz gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów, jeżeli są zaliczane do środków trwałych podatnika – używanych przez podatnika na potrzeby jego działalności.

2. Obrót z tytułu transakcji dotyczących: a) pomocniczych transakcji w zakresie nieruchomości i pomocniczych transakcji finansowych; b) usług wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12 i 38–41, w zakresie, w jakim transakcje te mają charakter pomocniczy.

Odnosząc powyższą proporcję do wartości przychodów powołanych w przykładzie wskaźnik odliczenia kosztów pośrednich będzie następujący: 250 000 + 200 000 750 000

10

x 100% = 60%

L.p.

Rodzaj działalności

Przychody

Koszty bezpośrednie Koszty pośrednie

1.

Działalność nieodpłatna

300 000 zł

270 000 zł

2

Działalność odpłatna

250 000 zł

100 000 zł

3

Działalność gospodarcza

200 000 zł

160 000 zł

150 000 zł x 60%

Od 2016 r. spółdzielnia odliczy na potrzeby podatku VAT, na podstawie przyjętej proporcji, 90 000 zł poniesionych kosztów pośrednich. Do tej pory możliwe było rozliczenie podatku VAT od wartości kosztów netto w 100% czyli od kwoty 150 000 zł.

Podsumowanie Zmiany wprowadzone do ustawy o podatku VAT od 2016 r. mają na celu nałożenie obowiązku stosowania proporcji w procesie odliczania podatku naliczonego w odniesieniu wydatków niepodzielnie związanych z działalnością podlegającą oraz niepodlegającą opodatkowaniu VAT. Wybór natomiast konkretnej metody i w konsekwencji sposób określenia proporcji powinien odpowiadać najbardziej specyfice prowadzonej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć.

Warto zauważyć, że podmioty ekonomii społecznej rozpoczynające wykonywanie działalności gospodarczej i działalności innej niż działalność gospodarcza, w celu obliczenia kwoty podatku VAT naliczonego, przyjmują dane wyliczone szacunkowo, według prognozy uzgodnionej z naczelnikiem urzędu skarbowego.

Dla organizacji pozarządowych i spółdzielni socjalnych kontynuujących działalność skonsultowanie wybranego sposobu określenia wstępnej proporcji będzie mogło nastąpić w drodze uzyskania interpretacji indywidualnej wydanej przez Ministra Finansów w trybie i na zasadach określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2015 r. poz. 613).

Justyna Bartosiewicz Aleksandra Błaszczyk Anna Miszczuk

11