Πράσινη Κιβωτός Green Ark
Ασπροπόταμος – Κόζιακας "..εκεί όπου απλόχερα εμφανίζεται η τέχνη της φύσης..." Αξιοποιώντας το συγκριτικό πλεονέκτημα της περιοχής, στο Περιβάλλον, τον Πολιτισμό, τα Τοπικά προϊόντα, με στόχο την Ανάπτυξη ΤΡΙΚΑΛΑ 2016
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ Κείμενα – Συγγραφή Λένα Τζιότζιου – Μηλιώνη, Γεωπόνος – Εκπαιδευτικός, Στέργιος Βέργος, Δρ. Δασολόγος, Χρήστος Ζορμπάς, Μαθηματικός - Πληροφορικός (M.Ed.), Βάϊος Μαλέκας, Μαθηματικός, Μίνα Καλκάνη, Φυσικής Αγωγής, Ρένα Καραβασίλη, Γεωπόνος Δήμητρα Βαργιάμη, Δικηγόρος – Εκπαιδευτικός Επιμέλεια Ελισάβετ Ζήτρου, Φιλόλογος ISBN: 978-618-82683-0-2 Copyright © 2016
Πράσινη Κιβωτός Μ. Μπότσαρη 2, Τ.Κ. 42100 Τρίκαλα, Τηλ. 24310 46402 Ηλεκτρ. Δ/νση: prasini.kivotos@gmail.com Ιστοσελίδα: www.prasinikivotos.gr Εκτύπωση – Βιβλιοδεσία TΣΑΡΟΥΧΑΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ 4ο χλμ. Καλαμπάκας-Τρικάλων, τηλ.: 24320 75226 Απαγορεύεται η αναπαραγωγή, η αναδημοσίευση, μερική ή ολική του περιεχομένου αυτού του βιβλίου με οποιοδήποτε μέσο, μηχανικό ή ηλεκτρονικό, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.
Πράσινη Κιβωτός Green Ark www.prasinikivotos.gr Το παρόν βιβλίο - λεύκωμα εκδόθηκε στο πλαίσιο του Έργου: Ανάδειξη ορεινών και ημιορεινών περιοχών Τρικάλων, Κόζιακας-Περτούλι Κωδικός ΟΠΣΑΑ: 955265 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 2007–2013 ΑΞΟΝΑΣ 4 ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ LEADER Μέτρο 41, Υπομέτρο L313, Δράση L313 - 4 Προβολή και προώθηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων των περιοχών
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. Ðñüëïãïò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 2. ÅéóáãùãÞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 3. Ðáñïõóßáóç ðåñéï÷Þò ðáñÝìâáóçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 3.1. ÄçìïôéêÞ Åíüôçôá ÁóðñïðïôÜìïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 Áãßá ÐáñáóêåõÞ (Ôæéïýñôæéá) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 Áíèïýóá (Ëåðåíßôóá) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 Êáëëéññüç (Âåëßóôåíá Þ Âåëßôóéáíç) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 ÊáôÜöõôï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 ÊñáíéÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 ÐïëõèÝá (Äñáãïâßóôé) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 ÓôåöÜíé (ÓêëçíéÜóá) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 3.2. ÄçìïôéêÞ Åíüôçôá Êëåéíïâïý . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23 Áçäüíá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 ÃëõêïìçëéÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25 ÊáëïãñéáíÞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 Êëåéíüò (Êëåéíïâüò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27 Ðáëáéï÷þñé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 3.3. ÄçìïôéêÞ Åíüôçôá ÁéèÞêùí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29 Âñïíôåñü (ËÜíôò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 ÅëÜôç (Ôýñíá) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31 Ðåñôïýëé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 Íåñáúäï÷þñé (Âåôåñíßê) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33 Ðýññá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 3.4. ÄçìïôéêÞ Åíüôçôá Ãüìöùí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35 Ãüìöïé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
ÐáëáéïìïíÜóôçñï (ÌðåëÝôóé) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37 ÐçãÞ (ÐïõëéÜíá) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38 3.5. ÄçìïôéêÞ Åíüôçôá Ðéáëåßùí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39 Åëåõèåñï÷þñé (Âáêïýöé) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40 Ðéáëåßá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41 ÖÞêç (Âáñõìðüðç) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42 Öéëýñá (ËåóéáíÜ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43 3.6. ÄçìïôéêÞ Åíüôçôá Êüæéáêá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45 ÃåíÝóé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 Ãïñãïãýñé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47 ÎõëïðÜñïéêï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48 Ðñßíïò (Ôüóêåóé) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49 Ðñüäñïìïò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50 ÊÜôù ÅëÜôç (Áóðñüâáëôïò ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51 3.7. ÄçìïôéêÞ Åíüôçôá Öáëþñåéáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53 Êåöáëüâñõóï (ÌÝñôæé) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54 ÌåãÜëï Êåöáëüâñõóï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55 ÌåãÜñ÷ç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56 3.8. Ðýëç - ÊáëáìðÜêá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57 Ðýëç (Ðüñôá) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58 ÊáëáìðÜêá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60 4. ÄéáèÝóéìïé ðüñïé – ÓõãêñéôéêÜ ðëåïíåêôÞìáôá ôçò ðåñéï÷Þò . . . . . . . . .61 4.1. Öõóéêïß ðüñïé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63 ÄÜóç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64
|5|
ÕðÜñ÷ïõóåò õðïäïìÝò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65 Áðáñáßôçôåò õðïäïìÝò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67 Õäáôéêïß ðüñïé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68 4.2. Ãåùñãïêôçíïôñïöéêïß ðüñïé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69 4.3. ÐïëéôéóìéêÞ êëçñïíïìéÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71 Ðïëéôéóìéêïß ðüñïé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72 Éóôïñßá ôçò ðåñéï÷Þò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72 Áñ÷áéïëïãéêïß ÷þñïé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75 ÂõæáíôéíÜ Ìíçìåßá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78 Íåñüìõëïé, ÍåñïôñéâÝò, ÌáíôÜíéá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80 ÐÝôñéíá Ãåöýñéá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81 4.4. Áíèñþðéíïé ðüñïé – ÊïéíùíéêÞ ïñãÜíùóç – Äéêôýùóç – ÓõíÝñãåéá .89 Áíèñþðéíïé ðüñïé –Áðáó÷üëçóç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90 Ïñãáíþóåéò Äçìüóéáò Äéïßêçóçò êáé Áõôïäéïßêçóçò . . . . . . . . . . . .90 Óýëëïãïé, Óõíåôáéñéóìïß êáé Åíþóåéò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90 5. Áîéïðïßçóç ðüñùí – Éóüññïðç áíÜðôõîç ôçò ðåñéï÷Þò . . . . . . . . . . . . .91 5.1. ÐñùôïãåíÞò ôïìÝáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93 Äáóéêïß ðüñïé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94 Ãåùñãéêïß ðüñïé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95 Êôçíïôñïöéêïß ðüñïé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95 Ìåëéóóïôñïößá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96 ÁñùìáôéêÜ öõôÜ êáé âüôáíá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96 5.2. ÄåõôåñïãåíÞò ôïìÝáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97 ÌåôáðïéçôéêÝò ìïíÜäåò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98 Ïéêïôå÷íßá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98 5.3. ÔñéôïãåíÞò ôïìÝáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99 Ìáæéêüò ôïõñéóìüò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100 Åíáëëáêôéêüò ôïõñéóìüò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100 5.4. Äñáóôçñéüôçôåò êáé Óðïñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101 ÐåæïðïñéêÜ ìïíïðÜôéá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102
|6|
Ðåæïðïñßá óôá ÌåôÝùñá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103 ÏñåéíÞ Ðïäçëáóßá (mountain bike) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103 Ïñåéíü ôñÝîéìï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103 Óêé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103 Ïñåéâáôéêü Óêé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103 Áíáññß÷çóç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103 Éððáóßá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104 Ôïîïâïëßá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104 Åëåã÷üìåíï ÊõíÞãé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104 ÊáãéÜê - ÑÜöôéãê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104 Êïëýìâçóç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104 ØÜñåìá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104 Ðßóôá ãéá áãþíåò ìüôï êñïò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104 5.5. ÓõìðåñÜóìáôá - ÐñïôÜóåéò áíÜðôõîçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105 ÊïéíùíéêïïéêïíïìéêÜ äåäïìÝíá êáé äéáðéóôþóåéò ãéá ôçí ïñåéíÞ ðåñéï÷Þ ôùí ÔñéêÜëùí . . . . . . . . .106 6. Áíáìåíüìåíá áðïôåëÝóìáôá - Ùöåëïýìåíïé áðü ôçí õëïðïßçóç ôïõ Ýñãïõ 107 ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109 ÐÁÑÁÑÔÇÌÁ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111 Ìïõóåßá ÄÞìïõ Ôñéêêáßùí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111 Ìïõóåßá ÄÞìïõ ÊáëáìðÜêáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113 Ìïõóåßá ÄÞìïõ Ðýëçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115 ÐéíáêïèÞêåò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115 ÂéâëéïèÞêåò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116 ÄÞìïé - ÐåñéöÝñåéá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116 Õðçñåóßåò ÔÜîçò – Äçìüóéåò Õðçñåóßåò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117 Õðçñåóßåò Õãåßáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118 ÄïìÝò ÔïõñéóôéêÞò ðëçñïöüñçóçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118 Óýëëïãïé êáé Óùìáôåßá Í. ÔñéêÜëùí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118 Ëßãá ëüãéá ãéá ôïõò öïñåßò ôïõ ¸ñãïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119
1. Πρόλογος
Η
«Πράσινη Κιβωτός», με την ανάληψη και υλοποίηση του έργου: «Ανάδειξη ορεινών και ημιορεινών περιοχών Τρικάλων, Κόζιακας – Περτούλι», στοχεύει και φιλοδοξεί, με τη συνεργασία αλλά και την κινητοποίηση των τοπικών κοινωνιών, των συλλογικοτήτων και οργανώσεων που υφίστανται και λειτουργούν ή υπολειτουργούν σε κάθε τοπικό διαμέρισμα να συμβάλλει ώστε να επαναπροσδιοριστούν και να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες της περιοχής, να αναβιώσουν απαξιωμένες στο διάβα του χρόνου παραγωγικές πρακτικές και να υιοθετηθούν καλές πρακτικές για την ανάδειξη και αξιοποίηση του ανεκμετάλλευτου φυσικού και πολιτισμικού πλούτου της περιοχής. Και έχει ιδιαίτερη αξία η εξέλιξη του έργου αυτού για την περιοχή, γιατί ζούμε σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο πλαίσιο αρχών, κανόνων, αξιών, οικονομικών και κοινωνικών συμφερόντων, με τις εξελίξεις να διαμορφώνονται ταχύτατα ενώ λίγα αποφασίζονται σε επίπεδο χώρας αφού οι περισσότερες αποφάσεις παίρνονται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και Παγκόσμιας Αγοράς. Έτσι οι Τοπικές Κοινωνίες στη χώρα μας όπως και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, σήμερα περισσότερο από ότι στο παρελθόν, αγωνίζονται να διατηρήσουν το Περιβάλλον τους, την Πολιτιστική Κληρονομιά και Παράδοση, το τοπικό χρώμα αλλά πάνω απ’ όλα τους νέους στον τόπο τους. Σκοπός του προτεινόμενου έργου είναι να αναδειχθούν και να προβληθούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα, της ευρύτερης περιοχής Ασπροποτάμου - Κόζιακα – Περτουλίου, μέσα από την έρευνα, καταγραφή και αξιολόγηση δεδομένων, τον σχεδιασμό και την υλοποίηση συγκεκριμένων δράσεων, οι οποίες θα οδηγήσουν στη σύνθεση ενός ολοκληρωμένου
προγράμματος προβολής, με την κινητοποίηση και την ενεργό συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών. Και αυτό πιστεύουμε και ευελπιστούμε να επιτύχουμε. Να αναδείξουμε και να προβάλουμε το φυσικό περιβάλλον, την αρχιτεκτονική και αγροτική κληρονομιά, τα πολιτιστικά και θρησκευτικά μνημεία, τα παραδοσιακά δασικά, γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα, αλλά και την πολιτιστική κληρονομιά, τα ήθη, έθιμα και τις παραδόσεις, στοιχεία που συνθέτουν την ολοκληρωμένη εικόνα της προς ανάδειξη περιοχής. Για την επίτευξη του παραπάνω σκοπού, συνεργαστήκαμε με τις τοπικές κοινωνίες, ανταλλάξαμε απόψεις και ακούσαμε τους προβληματισμούς των κατοίκων και μαζί τους αναζητήσαμε διεξόδους, σε νέα προϊόντα, σε καινούργιες πηγές εισοδήματος, για ένα αύριο που να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των καιρών και στις ανάγκες των νέων ανθρώπων που θέλουν να μείνουν νοικοκυραίοι στον τόπο τους. Με βάση αυτή την γενική προσέγγιση το έργο υλοποιείται με τις παρακάτω δράσεις: 1. Δημιουργία και έκδοση βιβλίου - λευκώματος για την φυσική και πολιτιστική κληρονομιά, τις παραγωγικές δραστηριότητες, τα τοπικά προϊόντα και τις εναλλακτικές τουριστικές δραστηριότητες των ορεινών και ημιορεινών περιοχών. 2. Διοργάνωση δύο ημερίδων ανάδειξης των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής και δικτύωσης των συλλογικοτήτων. 3. Δημοσιεύσεις και καταχωρήσεις στον τύπο. 4. Οργάνωση συνεντεύξεων στον τοπικό τύπο. Οι δράσεις αυτές αναπτύσσονται σε συνδυασμό με υφιστάμενες προσπάθειες και δράσεις των αναπτυξιακών φορέων |7|
της περιοχής, καθώς και με τη συνδιοργάνωση εκδηλώσεων διαλόγου και δικτύωσης για τον εμπλουτισμό του εκθεσιακού και ενημερωτικού υλικού για τις συγκεκριμένες καμπάνιες και τα επικοινωνιακά γεγονότα. Για τον σχεδιασμό των δράσεων ελήφθησαν υπόψη οι προτεραιότητες του στρατηγικού αναπτυξιακού σχεδίου Leader της περιοχής, το οποίο έχει ως βασικό σκοπό, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της υπαίθρου μέσα από μία συνεχή ανάπτυξη. Η ανάπτυξη αυτή -κατά το Leader- επιτυγχάνεται μέσα από δραστηριότητες των κατοίκων, που αξιοποιούν τους φυσικούς, ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους του τόπου τους, αναδεικνύουν τις ομορφιές του, ανακαλύπτουν νέες πηγές εισοδήματος και παράλληλα προστατεύουν τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά. Στο πλαίσιο λοιπόν του τοπικού προγράμματος προσέγγισης LEADER της ΚΕΝΑΚΑΠ ΑΕ, «ΣΥΓΚΛΙΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΗΝ ΤΡΙΚΑΛΙΝΗ ΥΠΑΙΘΡΟ», εγκρίθηκε με απόφαση του Υπουργείου Γεωργίας η υλοποίηση του σχεδίου που υποβλήθηκε από την ΑΜΚΕ ΠΡΑΣΙΝΗ ΚΙΒΩΤΟΣ με τίτλο προτεινόμενου έργου: «Ανάδειξη ορεινών και ημιορεινών περιοχών Τρικάλων, Κόζιακας - Περτούλι». Το έργο συγχρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος, «ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 2007-2013» (ΠΑΑ), ΑΞΟΝΑΣ 4. «ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ LEADER», Μέτρο 41, Υπομέτρο L313, Δράση L313-4. Προβολή και προώθηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων των περιοχών. Η περιοχή παρέμβασης του έργου, εκτείνεται μεταξύ τριών Δήμων της Περιφερειακής Ενότητας Τρικάλων και προσδιορίζεται ως εξής: • ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ: ΚΛΕΙΝΟΒΟΥ-ΑΣΠΡΟΠΟΤΑΜΟΥ, • ΤΡΙΚΑΛΩΝ: ΚΟΖΙΑΚΑ-ΦΑΛΩΡΕΙΑΣ,
• ΠΥΛΗΣ: ΑΙΘΗΚΩΝ-ΓΟΜΦΩΝ-ΠΙΑΛΕΙΩΝ ΤΟΠΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ: Αηδόνα, Γλυκομηλιά, Καλογριανή, Παλαιοχώρι, Αγ. Παρασκευή, Ανθούσα, Καλλιρόη, Κατάφυτο, Πολυθέα, Στεφάνι, Γενέσι, Γοργογύρι, Ξυλοπάροικο, Πρίνος, Πρόδρομος, Κάτω Ελάτη, Κεφαλόβρυσο, Μεγ. Κεφαλόβρυσο, Μεγάρχη, Βροντερό, Ελάτη, Νεραϊδοχώρι, Περτούλι, Πύρρα, Γόμφοι, Παλαιομονάστηρο, Πηγή, Ελευθεροχώρι, Πιαλεία, Φήκη, Φιλύρα. ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Ορεινές και ημιορεινές περιοχές Κόζιακα – Περτουλίου Το παρόν βιβλίο - λεύκωμα έχει ως θέμα την περιοχή παρέμβασης με τα φυσικά, αρχαιολογικά και θρησκευτικά της μνημεία, την αρχιτεκτονική της κληρονομιά, τις δράσεις εναλλακτικού τουρισμού, τις παραγωγικές της δραστηριότητες και τα τοπικά προϊόντα. Στόχος μας είναι να αποτελέσει ένα πολύτιμο εργαλείο για δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, ΚΠΕ, ΜΚΟ, ομάδες νέων αλλά και επενδυτές που θα επιλέξουν να δημιουργήσουν τη δική τους επιχείρηση στην περιοχή. Η Πράσινη Κιβωτός που ανέλαβε να υλοποιήσει το έργο, είναι μια Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία (ΑΜΚΕ), που αν και μετράει μόνο τρία χρόνια λειτουργίας της, επειδή στελεχώθηκε από άτομα με πολυετή εμπειρία στον εθελοντισμό, σε δράσεις για το περιβάλλον, την Κοινωνία, τον Άνθρωπο, γρήγορα αναδείχθηκε, με την πολύπλευρη και συνεχή παρουσία της στα τοπικά δρώμενα, σε χρήσιμο φορέα και δυναμικό συνεργάτη. Φιλοδοξούμε κι ευελπιστούμε, με την ολοκλήρωση του έργου, να έχουμε συμβάλλει, έστω και σε μικρό βαθμό, ώστε να πάνε καλύτερα τα πράγματα στην περιοχή και η Πράσινη Κιβωτός, για μια ακόμη φορά, να αποδειχθεί πολύτιμη για τον τόπο μας. Ιούνιος 2016 Λένα Τζιότζιου – Μηλιώνη Πρόεδρος ΑΜΚΕ ΠΡΑΣΙΝΗ ΚΙΒΩΤΟΣ
|8|
2. Εισαγωγή
Έ
χουμε την τύχη, ως Πράσινη Κιβωτός να μελετάμε το μέλλον ενός τόπου, προικισμένου με σπάνιες φυσικές ομορφιές, μνημεία πολιτιστικής, θρησκευτικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, με πλούσια μυθολογία και παράδοση αλλά και ξεχωριστά προϊόντα, βιολογικά, οικολογικά και παραδοσιακά. Και μιλάμε για τον ορεινό όγκο, που ακουμπά στο Σπήλαιο της Θεόπετρας και εκτείνεται νοητά από τις σκιές των ιερών βράχων των Μετεώρων και μέσα από μια σειρά γραφικών χωριών φτάνει στα νότια του Μετσόβου, ανεβαίνει ως τα βουνά της Άρτας, κατηφορίζει τις πλαγιές του Κόζιακα και ακουμπά από την άλλη μεριά στα μυθικά μονοπάτια που ο Ασκληπιός συνέλλεγε τα βότανά του. Πλούσια η περιοχή μελέτης, γι’ αυτό και μεγάλο το έργο της Πράσινης Κιβωτού που αποσκοπεί τόσο στη διάσωση όσο και στην αναβίωση, στην αναβάθμιση, στην ανάδειξη και στην ισόρροπη ανάπτυξη κάθε γωνιάς της. Η Πράσινη Κιβωτός, φορέας μιας άλλης αντίληψης για την ανάπτυξη μέσα από τη διαγεννεακή προσέγγιση, ανέλαβε να μελετήσει και να επαναπροσδιορίσει το μέλλον ενός τόπου, που δεν έχει αναπτυχθεί ομοιόμορφα, που δεν έτυχε της καλύτερης διαχείρισης στην κακώς νοούμενη ανάπτυξη του, που περιορί-
στηκε μόνο στην τουριστική εκμετάλλευσή του, που έχει κατασπαταλήσει φυσικούς πόρους, που δεν έχει αναδείξει ισόρροπα, πολιτιστικά και θρησκευτικά μνημεία, ήθη, έθιμα και παραδόσεις, που δεν έχει αξιοποιήσει τοπικά προϊόντα ιδιαίτερης αξίας, αλλά και τις παραγωγικές δυνατότητες κάθε σπιθαμής γης. Κληθήκαμε δηλαδή να βρούμε την άκρη του νήματος και να ξετυλίξουμε το κουβάρι της ανάπτυξης της περιοχής, να φτάσουμε στην αρχή. Και ανακαλύψαμε μυρωδιές από γεύσεις αρχέγονες, όπως το ζυμωτό ψωμί, οι πίτες και τα γλυκά, ο τραχανάς, το βούτυρο και το ξυνόγαλο, το τσίπουρο και το κρασί, αλλά και το μέλι, τα καρύδια, τα όσπρια της περιοχής, μαζί το στάρι, το καλαμπόκι και συναντήσαμε ευωδιές και χρώματα από μήλα, αχλάδια, βατόμουρα, κράνα, κάστανα, αλλά και πολυάριθμα βότανα που μας έρχονται αναλλοίωτα στο διάβα του χρόνου, ως γιατρικό, βάλσαμο ή μυρωδικό και βρήκαμε χρώματα από φυτικές βαφές για νήματα, αργαλειούς, μαντάνια και νεροτριβές, αλλά και νερόμυλους και “καζαναριά” και τυροκομεία. Και ξεκινώντας από το Σπήλαιο της Θεόπετρας – μνημείο κόσμημα για τη χώρα, που ήρθε στο φως τις τελευταίες δεκαετίες, ήρθαμε αντιμέτωποι με το Δημιουργό στα Ιερά Μοναστήρια των Μετεώρων! Αισθανθήκαμε δέος,
|9|
κάναμε το σταυρό μας, κλείσαμε τα μάτια και προσευχηθήκαμε ‘‘γι αυτόν τον Κόσμο, τον Μικρό, τον Μέγα’’. Και κατηφορίσαμε στην πόλη της Καλαμπάκας όπου λειτούργησαν πρόσφατα δύο αξιόλογα Μουσεία: το Μουσείο Ελληνικής Παιδείας και στη συνέχεια το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, διαρθρωμένο σε δύο ενότητες, της Ορνιθοπανίδας και των Μανιταριών της Κ. & Β. Πίνδου. Συνεχίσαμε, περνώντας γραφικά χωριά, με επιβλητικές, αλλά και ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής εκκλησίες, βρύσες και γεφύρια, ώσπου φτάσαμε στο μοναστήρι των Δολιανών με τη μοναδική εκκλησία με τους δεκατρείς τρούλους. Πορευτήκαμε αντίστοιχα στη συνέχεια, ανάμεσα σε τοπία φανταστικά, λες και ξεπρόβαλαν από πίνακες ξεχωριστών ζωγράφων, χωριά, δάση, ποτάμια και χείμαρρους μέχρι το Περτούλι. Εδώ σταθήκαμε στο νεοσύστατο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Περτουλίου – Τρικκαίων, ακούσαμε χαρούμενες φωνές, είδαμε ζωγραφιές, διαβάσαμε μηνύματα στους τοίχους, του πανέμορφου πετρόκτιστου παλιού δημοτικού σχολείου Περτουλίου που απέκτησε πάλι ζωή, αφού εκπαιδεύει για ένα αειφόρο αύριο, το μαθητόκοσμο, όχι μόνο του νομού, αλλά όλης σχεδόν της χώρας. Κατηφορίζοντας περάσαμε από τα Περτουλιώτικα λιβάδια, το χιονοδρομικό κέντρο, φτάσαμε στη γραφική Ελάτη που πέρα από καταλύματα διαθέτει και εκθετήρια-πωλητήρια τοπικών προϊόντων κα στη συνέχεια φτάσαμε στην Πύλη (Πόρτα) με την ονομαστή εκκλησία της, την Πόρτα – Παναγιά. Εδώ αντικρίζοντας το αμφίπλευρο βλέμμα της Παναγίας στο ψηφιδωτό της, δε μιλάς, κάνεις το σταυρό σου και προσεύχεσαι. Διαβήκαμε την τοξωτή γέφυρα μνημείο μιας άλλης εποχής, δίπλα στο νερόμυλο που κι εκείνος αναβίωσε, για να μας πουν με τη βουή του νερού και την τριβή της μιας μυλόπετρας πάνω στην άλλη, πως εδώ βρίσκεται το νήμα της ζωής που ψάχνουμε και όχι στο θόρυβο της πόλης. Και η διαδρομή μας έκλεισε με τα βότανα που φύο|10|
νται ανελλιπώς χρόνο με το χρόνο, στα μονοπάτια του Ασκληπιού στην Πιαλεία. Εδώ που κάποιοι, ίσως ονειροπόλοι για το πεζό σήμερα, έστησαν ένα λαογραφικό μουσείο στα μέτρα των δυνατοτήτων τους, για να μας θυμίζουν πως λίγο πιο κάτω στην πόλη των Τρικάλων υπήρξε το Ασκληπιείο με τον γιατρό Ασκληπιό και τα παιδιά του επίσης, αλλά τα γιατρικά παρασκευάζονταν με βότανα που μάζευε στον τόπο τους.
Και όταν τελείωσε το κουβάρι μας και αφού είχαμε πάρει όλες τις πληροφορίες που θέλαμε για την περιοχή, για την ιστορία της, για τον φυσικό της πλούτο, για την μέχρι τώρα οργάνωσή της, έπρεπε να βρούμε τρόπους να παντρέψουμε το χτες με το σήμερα και το αύριο. Καθίσαμε λοιπόν η Πράσινη Κιβωτός μαζί με τους νέους, με τις γυναίκες αλλά και κάθε ανήσυχο κάτοικο της περιοχής, με τις κοινωνικές δομές και τους συλλόγους που έχουν οργανώσει, να ξαναστήσουμε το αύριο του ευλογημένου αυτού τόπου, το δικό τους και δικό μας αύριο. Ήρθαμε να συνδέσουμε την μονόπλευρη τουριστική ανάπτυξη της περιοχής που υπηρέτησαν μέχρι τώρα κάτοικοι και φορείς, με αρχές, κανόνες και αξίες όχι άγνωστες αλλά απλά παραγκωνισμένες, γιατί είναι συνδεδεμένες όχι μόνο με την ανάπτυξη, αλλά και με
τη διατήρηση και διάσωση. Οι αξίες αυτές είναι η ποιότητα ζωής, η πράσινη ανάπτυξη, η κοινωνική οικονομία, ο συνεργατισμός, η αγροτουριστική εκμετάλλευση, οι μικρές οικογενειακές φάρμες, οι ομάδες παραγωγών, οι γυναικείοι συνεταιρισμοί, οι ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ νέων. Πρώτα απ’ όλα όμως έπρεπε να απαντήσουμε στο ερώτημα, πώς μπορούμε να συμβάλλουμε όλοι οι φορείς σε ένα καλύτερο αύριο; Και αντιληφθήκαμε ότι προέχει η κινητοποίηση των τοπικών δυνάμεων, μέσω των κάθε μορφής και σκοπού Συλλόγων που λειτουργούν σε μια τοπική κοινωνία. Αυτοί μπορούν να σχεδιάσουν το μέλλον τους, να αναζητήσουν από κοινού λύσεις για τα προβλήματά τους, αλλά και να πιέσουν για την επίλυσή τους. Επιβάλλεται επομένως να γίνει συνείδηση σε όλους ότι υπάρχει και η προσωπική ευθύνη και δεν πρέπει να περιμένουμε λύσεις για όλα τα θέματα από την Πολιτεία. Υπάρχει και η αυτενέργεια, ο αλληλοσεβασμός, η συνέργεια και η συνυπευθυνότητα, η εθελοντική προσφορά. Με άλλα λόγια έχουμε ευθύνη κι εμείς οι απλοί πολίτες για ότι γίνεται γύρω μας. Γιατί εμείς ξέρουμε καλύτερα από τον καθένα τι χρειάζεται ο τόπος μας. Ξέρουμε πως: • Το να διατηρήσουμε καθαρό από σκουπίδια το περιβάλλον του χωριού μας, είναι και δικιά μας ευθύνη. • Το να προστατεύσουμε το δάσος που είναι στολίδι για το χωριό μας, αλλά κινδυνεύει από πυρκαγιές, κατολισθήσεις, λαθροϋλοτομίες ή από την υπερβόσκηση και να βοηθήσουμε στην ανανέωσή του, είναι και δικιά μας ευθύνη. • Το να κρατήσουμε καθαρό το ποτάμι μας και τα ρέματα, είναι και δικιά μας ευθύνη. Και αφού αναδειχθούν οι ομορφιές του κάθε τόπου, μπορούν πλέον οι κάτοικοί τους να προχωρήσουν ακόμα παραπέρα ανοίγοντας καινούργιους δρόμους στην απασχόληση, με τη δημιουργία μιας ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ, όπου θα επεξεργάζονται, θα αναδεικνύονται και θα δι-
ατίθενται τοπικά προϊόντα. Και ακόμα να οργανώσουν κάποια ή κάποιες μορφές εναλλακτικού τουρισμού που θα μπορούσαν να κρατήσουν τον επισκέπτη – τουρίστα στον τόπο τους για περισσότερες μέρες. Οπωσδήποτε δεν πιστέψαμε ότι με την ανάληψη και υλοποίηση αυτού του έργου, θα κάνουμε τη μεγάλη ανατροπή. Για την Πράσινη Κιβωτό όμως η ενασχόληση με το έργο «Ανάδειξη ορεινών και ημιορεινών πε-
ριοχών Τρικάλων, Κόζιακας - Περτούλι», ήταν μια πρόκληση αφού την έφερε αντιμέτωπη με το τρίπτυχο «Άνθρωπος – Κοινωνία – Περιβάλλον» που υπηρετεί από τη λειτουργία της. Γι’ αυτό σήμερα με την ολοκλήρωσή του, είμαστε αισιόδοξοι ότι η Πράσινη Κιβωτός έβαλε ένα λιθαράκι στην τοπική ανάπτυξη, αφύπνισε συνειδήσεις, έσπειρε το σπόρο του “ξεβολέματος” και της αναζήτησης καινούργιων τρόπων ανάδειξης αλλά και αειφορικής εκμετάλλευσης των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής. Το σημαντικότερο όμως, κεφάλαιο για την περιοχή και εμπειρία για μας, είναι ότι ανταμώσαμε σ’ αυτό το ταξίδι της αναζήτησης με νέους ανθρώπους που προβληματίζονται, ψάχνουν, συγκρίνουν και ρωτούν για να χτίσουν το δικό τους αύριο, παραμένοντας στον τόπο τους. |11|
-3Παρουσίαση περιοχής παρέμβασης
|14|
3.1 Δημοτική Ενότητα Ασπροποτάμου
Αγία Παρασκευή (Τζιούρτζια) Βλαχοχώρι, κτισμένο στην κεντρική Πίνδο, σε υψόμετρο 950 m. Απέχει 50 Km από την Πύλη και βρίσκεται κοντά στα «Τρία Ποτάμια». Το χειμώνα ερημώνει, ενώ το καλοκαίρι συγκεντρώνει περίπου 2.500 κατοίκους, ειδικά στο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής (25-28/7). Είναι καθαρά κτηνοτροφικό και δασικό χωριό. Οι κορυφές, που περιβάλλουν την Αγία Παρασκευή, Παλέτζι (1.800 m), Πέντε Πύργοι (2.000 m) και Καταραχιάς (2.299 m), δίνουν στο τοπίο την αίσθηση του απόλυτου. Μέσα και γύρω από τον οικισμό υπάρχουν πολυάριθμες πηγές (Λούνι, Σέχα, Γκραίκου, Χασάνη, Μπάντι, Τζούρτσανο, Γκοντισόρο), που σχηματίζουν υδροφόρα ρεύματα και έναν καταρράκτη ύψους 12 m, στο «Μαντάνι του Διαόλου», στη θέση «Λιβάδια». Σπουδαιότερα προϊόντα της περιοχής: Τυρί κεφαλογραβιέρα, κρέατα και μέλι από τοπικούς παραγωγούς.
|16|
Ανθούσα (Λεπενίτσα) Το χωριό είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.100 m. Δεν κατοικείται κατά τον χειμώνα, τους θερινούς όμως μήνες φιλοξενεί περίπου 600 κατοίκους. Κύριες ασχολίες των κατοίκων αποτελούν η μελισσοκομία, οι υλοτομικές εργασίες και φυσικά η κτηνοτροφία. Χαρακτηριστική είναι και η αρχιτεκτονική των σπιτιών, στην οποία κυριαρχεί η πέτρα ως κύριο δομικό υλικό. Στην περιοχή της μονής της Παναγίας της Γαλακτοτροφούσας, μεταξύ Ανθούσας και Χαλικίου, μπορεί κανείς να θαυμάσει το μεγάλο πέτρινο θολωτό γεφύρι, καθώς κι ένα δεύτερο στην είσοδο του χωριού. |17|
Καλλιρρόη (Βελίστενα ή Βελίτσιανη) Ορεινό χωριό της Κ. Πίνδου, σε 1.040 m, ανάμεσα στις κορυφές Ντάλια (1.500 m), Κρούτσια Πάπλου (1.700 m) και Μπουρντένι (1.750 m). Απέχει 60 Km από την Καλαμπάκα. Έχει ελάχιστους κατοίκους τον χειμώνα και 1000 περίπου κατά τους θερινούς μήνες. Κύρια απασχόληση των κατοίκων οι δασικές υλοτομικές εργασίες και η κτηνοτροφία. Το φυσικό περιβάλλον της περιοχής διατηρεί πολλά πρωτογενή του στοιχεία, με θαλερά, καλά δομημένα δάση ελάτης και οξιάς, με πλούσια πανίδα και πεντακάθαρα νερά που κυλούν μέσα στα ρέματα για να καταλήξουν στον Ασπροπόταμο και να συναντήσουν λίγο πιο κάτω τον Αχελώο. Τον Δεκαπενταύγουστο γιορτάζει μεγαλοπρεπώς ο ιερός ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου με πλήθος επισκεπτών. Αναφέρεται πως από την Καλιρρόη πέρασε και δίδαξε ο εθναπόστολος Κοσμάς ο Αιτωλός. Ο «Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Καλλιρρόης, Αγ. Νικόλαος» οργανώνει το καλοκαίρι βραδιές πολιτισμού, με μουσική, θέατρο και παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα. Λίγες και μικρές οι υποδομές για τουρισμό, προσφέρονται ωστόσο μοναδικές ευκαιρίες για πεζοπορία στο δάσος, Κανόε – Καγιάκ στον Αχελώο και ψάρεμα πέστροφας στους παραποτάμους. Τα κτηνοτροφικά προϊόντα, τα φασόλια, οι πατάτες, καθώς και τα κάθε λογής βότανα της Καλλιρρόης είναι εξαιρετικά.
|18|
Κατάφυτο Πανέμορφο χωριό χτισμένο ανάμεσα σε δασωμένες πλαγιές, σε υψόμετρο 1.000 m, όπως και ο οικισμός Μηλιά. Το Κατάφυτο διασχίζει ο χειμαρροπόταμος Ποττόκος. Έχει αρκετές πηγές με άφθονα καθαρά νερά (Ανάλατα, Τσόκνα, Ξινόρι, Μπούτα). Απέχει 75Km από τα Τρίκαλα. Έχει ελάχιστους κατοίκους το χειμώνα και πάνω από 600 το καλοκαίρι. Κύριες απασχολήσεις τους η υλοτομία, η μελισσοκομία και η κτηνοτροφία. Εφόσον κανείς ταξιδέψει έως το Κατάφυτο αξίζει να επισκεφθεί το νερόμυλο του χωριού, ο οποίος λειτουργεί περιστασιακά, και βέβαια θα πρέπει να επισκεφθεί την τρίκλιτη βασιλική του Αγίου Νικολάου, η οποία αποτελεί εξαίρετο δείγμα λαϊκής αρχιτεκτονικής του 1763. Αξιόλογα είναι επίσης και τα πέτρινα σπίτια του χωριού.
|19|
Κρανιά Η Κρανιά, μαζί με τους τρεις οικισμούς της τα Δολιανά, τα Κονάκια και το Κουκουφλί, αποτελεί την καρδιά του Ασπροποτάμου και μία από τις πλέον πλούσιες δασικές περιοχές της Ελλάδας. Βρίσκεται 72 Km δυτικά των Τρικάλων πάνω στην οροσειρά της Πίνδου και σε υψόμετρο 1142 m. Ερημώνει σχεδόν το χειμώνα, ενώ το καλοκαίρι κάτοικοι και παραθεριστές φθάνουν συχνά στις 3.000 άτομα. Τα πυκνά, πλούσια δάση Ελάτης, Οξιάς και Πεύκου θεωρούνται από τα καλύτερα της χώρας, είναι πολύξυλα (πάνω από 250 κ.μ./Ηa), κανονικά δομημένα και τα επιμέρους οικοσυστήματα που τα συνθέτουν είναι πρωτογενή, φυσικά οικοσυστήματα. Το γεγονός αυτό αποτελεί μοναδικό πλούτο για την περιοχή και σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα προς αξιοποίηση. Το «κρανιώτικο ρέμα», που διασχίζει το χωριό και το χωρίζει σε δύο μέρη (μαχαλάδες), συχνά δημιουργεί προβλήματα κατολισθήσεων στα πρανή του εξαιτίας των πλημμυρικών νερών που απελευθερώνονται με το απότομο λυώσιμο του χιονιού στις κορυφές Τριγγία (2.212 m), Μπούτζα (2.150 m), Τσουάνια (1.840 m) και Γκουτζά (1.970 m). Το ρέμα αυτό συμβάλει στον Ασπροπόταμο. Αξιοθέατα της περιοχής: Ο Ναός Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, μοναδικό μνημείο για την περιοχή, η Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου ή Αγ. Ζώνης και ο ναός της Αγ. Παρασκευής. Αξιοπρόσεκτα στοιχεία αποτελούν οι δύο νερόμυλοι κατά μήκος του ρέματος, το Λαογραφικό Μουσείο, που λειτουργεί από το καλοκαίρι του 2001 και στεγάζεται στο ανακαινισμένο κτίριο του παλιού δημοτικού σχολείου, τα Κονάκια Σαρακατσαναίων και άλλα πολλά. Βέβαια κάθε επισκέπτης θα πρέπει να περπατήσει κατά μήκος του Ασπροπόταμου, να ξεκουραστεί στο κυλικείο, εστιατόριο του ομώνυμου δασικού συμπλέγματος, πίνοντας ένα ποτήρι κρύο νερό μαζί με το λικέρ κράνου και το σπιτικό γλυκό κουταλιού από καρύδι ή σύκο. Γευστικά κρέατα, τυριά και μέλι βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη, χωρίς βέβαια να υστερεί σε τίποτα η χυλωμένη φασολόδα που προσφέρεται όλο το χρόνο. |20|
Πολυθέα (Δραγοβίστι)
Η ονομασία του χωριού και η θέση του είναι απόλυτα εναρμονισμένα: Πολύ – και όμορφη θέα. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.100 m, στις πλαγιές της Κ. Πίνδου, στους πρόποδες της κορυφής Νεραΐδα (2.144 m), κοντά στην συμβολή του Αχελώου με τον Ασπροπόταμο, στη θέση τρία ποτάμια. Στην πλατεία του χωριού δεσπόζουν αιωνόβια πλατάνια που με τη σκιά τους δροσίζουν και ξεκουράζουν ντόπιους και επισκέπτες κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Στο χωριό ζουν το χειμώνα μόνο 10 άτομα, ενώ το καλοκαίρι φθάνουν στα 900 περίπου άτομα. Κύριες ασχολίες των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία και η δασοπονία. Αξιοθέατα - Διαδρομές: Πεζοπορία έως την πηγή της Γκούρας (ΒΔ του οικισμού), ή έως το ξέφωτο της Κιάρης, προσφέρουν στον επισκέπτη όμορφες εικόνες του τόπου. Για τους πιο τολμηρούς, οι κορυφές Καπ Γκρας και Νεραΐδα (2.144 m) είναι μια ενδιαφέρουσα πρόκληση. Τρόπαιο κατάκτησης της κορυφής, η μοναδική θέα όλου του ορεινού συμπλέγματος Ασπροποτάμου. Το ετήσιο πανηγύρι του χωριού γίνεται στις 8 Σεπτεμβρίου, στα Γενέθλια της Θεοτόκου. |21|
Στεφάνι (Σκληνιάσα) Μικρό ορεινό χωριό του Ασπροποτάμου, καλά κρυμμένο μέσα στις κορυφές της Πίνδου, περιτριγυρισμένο από δάση Ελάτης και Οξιάς και πανέμορφα υπαλπικά λιβάδια στα οποία ανθίζουν κατά την περίοδο της Άνοιξης μεγάλοι πληθυσμοί ορχεοειδών, από τους οποίους οι κάτοικοι παλιότερα μάζευαν τους βολβούς για να παρασκευάσουν το χειμερινό τους ρόφημα-φάρμακο σαλέπι. Το Στεφάνι βρίσκεται σε υψόμετρο 1480 m, καλά προφυλαγμένο από τις κορυφές Τρέ Γκάγκοτς (1.900 m), Μπουρλή (1.950 m), Στιάρπα (1.700 m), Χέλι (1.900 m), Πάϊλτανος (2.150 m) και Τρίαινα (1.800 m). Από την κορυφή Χέλι διακρίνονται το Μέτσοβο και τα Ιωάννινα. Το διάσελο της Στιάρπας, ως χαμηλότερη κορυφή, αποτελεί πέρασμα πολλών αγρίων ζώων. Ο οικισμός απέχει 75 Km από τα Τρίκαλα, δεν κατοικείται το χειμώνα, ενώ το καλοκαίρι φιλοξενεί περίπου 300 άτομα. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία (νομάδες) και συμπληρωματικά με δασικές εργασίες. Μια βόλτα στο χωριό και πεζοπορία προς τις κορυφές Τρε Γκάγκοτς και Στιάρπα έχουν πάντα ενδιαφέρον και αποζημιώνουν πολλαπλά τον επισκέπτη περιηγητή.
|22|
3.2. Δημοτική Ενότητα Κλεινοβού
Αηδόνα Ορεινό χωριό της Κ. Πίνδου, χτισμένο σε υψόμετρο 850 m και σε απόσταση 40 Km από την Καλαμπάκα. Οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού ανέρχονται σε 130 περίπου και είναι κυρίως γεωκτηνοτρόφοι. Η Αηδόνα πανηγυρίζει τη μέρα της Αγ. Παρασκευής και συγκεντρώνει πολλούς επισκέπτες από τη γύρω περιοχή. Το χωριό είναι βουτηγμένο μέσα στο πράσινο, καμαρώνει ωστόσο για την υπεραιωνόβια πεδινή φτελιά (Ulmus minor), που αποτελεί Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης. Η Αηδόνα περιβάλλεται από τις ψηλές κορυφές Γόζορα (1.600 m), Τσιατσιούλη (1.790 m) και Νεράιδα (2.078 m), καθώς και από εκτεταμένα υπαλπικά λιβάδια. Κορυφές και δάση διαμορφώνουν μια πλούσια σε πηγές (Παπαρσένη, Λούτσα και Ντράμπουστι) λεκάνη απορροής. Κοντινοί και μακρινοί περίπατοι στη γύρω περιοχή αποτελούν αξέχαστη εμπειρία, ιδιαίτερα αν συνδυασθούν και με τα ποιοτικά τοπικά προϊόντα: τυρί φέτα και μυζήθρα, γλυκό σύκο, καρύδι, φασόλια και τραχανά. |24|
Γλυκομηλιά Χτισμένη στους πρόποδες του Κόζιακα, σε υψόμετρο 640 m και σε απόσταση 35 Km από Καλαμπάκα. Έχει περίπου 170 μόνιμους κάτοικους, που απασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία (6.000 αιγοπρόβατα) και συμπληρωματικά με τη Δασοπονία ως υλοτόμοι. Τα γύρω από το χωριό δρυοδάση έχουν υποβαθμισθεί εξαιτίας της έντονης, αλόγιστης βόσκησης των αιγοπροβάτων. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ακόμη αρκετές πηγές, που τροφοδοτούνται από τα ελατοδάση του Κόζιακα και υδροδοτούν τον οικισμό με καλής ποιότητας νερό (πηγές: Μάνα, Αγ. Παρασκευή, Προφ. Ηλία, Καστανιά και Πλακένιο). Οι κορυφές Λουπάτα και Πύργια, σε απόσταση 2,5 Km από το χωριό, προσφέρουν εξαιρετική θέα σε όλη τη λεκάνη. Μπορεί ακόμη κανείς, ακολουθώντας το με σήμανση, άλλα δυσδιάκριτο σε κάποιες θέσεις, μονοπάτι Γλυκομηλιά (620m) - Κίσσα (1652 m) να φθάσει στην κορυφή Κίσσα, από όπου θα έχει υπέροχη θέα προς τον Θεσσαλικό κάμπο και τα Μετέωρα. Τα σπορ που μπορεί να ασκήσει κανείς στην περιοχή είναι κυρίως η ορειβασία, η πεζοπορία, αλλά και το ψάρεμα πέστροφας στο Χουτιανίτη. Από τη Γλυκομηλιά περνάει επίσης και το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 με κατεύθυνση προς νότο. Οι γεύσεις βέβαια είναι μοναδικές, βασισμένες στα ντόπια κρέατα και στην τεχνική των κατοίκων, ώστε το κεμπάπ, το ψητό, το κοκορέτσι και η βραστή γίδα, συνδυασμένες με εξαίρετα τυροκομικά να αποτελούν αξέχαστη εμπειρία. |25|
Καλογριανή Χαμένο μέσα στο πράσινο της ζώνης της δρυός είναι το ορεινό αυτό χωριό της Πίνδου, η Καλογριανή, που απέχει 25 Km από την Καλαμπάκα και είναι χτισμένη σε υψόμετρο 850 m. Έχει 150 μόνιμους κατοίκους, στο σύνολό τους γεωκτηνοτρόφους. Περιβάλλεται από όμορφες και ενδιαφέρουσες για τον περιπατητή - επισκέπτη κορυφές, όπως η κορυφή Ρουσίδα (υψόμετρο 1.490 m) και Μαντέμι (1.492 m). Πλούσια σε πηγές περιοχή: Γκούρα, Νίρλα, Λόγκτσα και Ζαχαράκαινα. Στα Μαντάνια λειτουργεί νεροτριβή (ντριστέλα). Το δεκαπενταύγουστο γιορτάζει η κοντινή εκκλησία της Παναγίας, που βρίσκεται σε απόσταση 3 Km από το χωριό και δίνει την ευκαιρία στους κατοίκους και επισκέπτες για ένα 3ήμερο πανηγύρι. |26|
Κλεινός (Κλεινοβός) Ο Κλεινοβός είναι ένα από τα μεγαλύτερα ορεινά χωριά (βλαχόφωνο) της Καλαμπάκας, σε απόσταση 26 Km από αυτή. Χτισμένο σε υψόμετρο 850 m, μέσα σε ένα καταπράσινο οροπέδιο, που σχηματίζεται στις νοτιοανατολικές πλαγιές του όρους Tριγγία (2.212 m). Κατοικείται μόνο από 150 μόνιμους κατοίκους κατά τη χειμερινή περίοδο, οι οποίοι βέβαια το καλοκαίρι υπερτριπλασιάζονται. Οι λίγοι, πλέον, εργασιακά ενεργοί κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με την κτηνοτροφία, τη γεωργία και τις δασικές εργασίες (κυρίως υλοτομία). Το όνομά του είναι, σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, σλαβικής προέλευσης, αλλά η ετυμολογία του δεν είναι προσδιορισμένη. Η ύπαρξη του χωριού είναι μακραίωνη, ωστόσο η πρώτη ιστορική καταγραφή του γίνεται σε έγγραφο του 1340 μ.Χ. Ο Κλεινός είναι η πατρίδα πολλών αξιόλογων προσωπικοτήτων, όπως ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ματθαίος Β΄ (α΄1595, β΄1598-1602), ο Πατριάρχης Αλεξάνδρειας Ιερόθεος (1825-1845), ο Επίσκοπος Σταγών Παΐσιος (1784-1808), ο αγωνιστής στον πόλεμο κατά των Τούρκων Γρηγόριος Λιακατάς, κ.ά. Στα αξιοθέατα του Κλεινού συμπεριλαμβάνονται οι Ιερές Μονές Κοιμήσεως Θεοτόκου Χρυσίνου (1740) και Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου (1789), Ο Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής (1787), το εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου (1778), το πέτρινο μονότοξο γεφύρι του Αγίου Γεωργίου (1778), και η πετρόκτιστη θολωτή βρύση «Γκιγκόρι». Στο χωριό υπάρχουν, επίσης, δύο νερόμυλοι (ο ένας σε λειτουργία) και ένα υδροτριβείο (δριστέλα). Οι γεύσεις πολλές και ποιοτικές, ξεχωρίζουν τα γαλακτοκομικά Προϊόντα (τυρί φέτα, τελεμές, μυζήθρα) κρέατα, μέλι, κηπευτικά, μήλα, γλυκά κουταλιού, ρίγανη και τσάι του βουνού.
|27|
Παλαιοχώρι Το Παλαιοχώρι είναι κυριολεκτικά χαμένο και «κρυμμένο» μέσα στην «αγκαλιά» του Kόζιακα και της Πίνδου. Το ανακαλύπτει κανείς μόνο επειδή οδηγεί σε αυτό ένας δρόμος και κάποια σήμανση. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 977 m και απέχει 28 Km από την Καλαμπάκα. Κατοικείται από 52 μόνιμους κατοίκους, που στο σύνολό τους είναι γεωκτηνοτρόφοι. Στο αλπικής ομορφιάς τοπίο που περιβάλλει το Παλαιοχώρι δεσπόζουν οι κορυφές της Τριγγίας, ακριβώς πάνω από το χωριό, με το υψόμετρο να φθάνει στα 2.212 m. |28|
3.3. Δημοτική Ενότητα Αιθήκων
Βροντερό (Λάντς) Το Βροντερό είναι χτισμένο σε υψόμετρο 850 m, χαμένο μέσα στο πράσινο, που το συνθέτουν Καστανιές και Έλατα, για να του χαρίσουν όλη τη μεγαλοπρέπειά τους. Βρίσκεται σε απόσταση 22 Km βόρεια της Πύλης και κατοικείται από περίπου 200 κατοίκους. Στο σύνολό τους σχεδόν οι κάτοικοι απασχολούνται με δασικές και κτηνοτροφικές εργασίες. Μερικοί από αυτούς ασχολούνται παράλληλα και με ξυλόγλυπτες δημιουργίες. Η περιοχή Βροντερού είναι πλούσια σε νερά τα οποία τροφοδοτούν τα ρέματα «Τζαρμπάνος» και «Μύλος», που είναι παραπόταμοι του Πορταϊκού. Οι επισκέπτες μπορούν σχετικά εύκολα να φθάσουν στις όμορφες θέσεις: βρύση «Κόρπου» (διαθέτει κιόσκι και ξύλινους πάγκους), στις κορυφές «Καζάρκα» (1500 m), Λάπατο (1600 m), στη θέση «Βοϊδόπουλο», στη ράχη «Μπέλλου», στη θέση «Μάνες» (ψηλότερο σημείο του χωριού) και βέβαια στα ξωκλήσια του Αγίου Γεωργίου και του Προφήτη Ηλία. Την ολοκλήρωση της επίσκεψης στο Βροντερό μπορεί ο επισκέπτης να την συνοδεύσει με την αγορά ενός ξυλόγλυπτου αναμνηστικού, με θεματολογία από τη φύση, την παράδοση, τους βίους των Αγίων και των προγόνων, ή με την αγορά ποιοτικών βιολογικών προϊόντων (κηπευτικά, φρούτα), μέλι, κάστανα, καρύδια, βότανα βουνού και ντόπιο τσίπουρο. |30|
Ελάτη (Τύρνα) Η Ελάτη είναι το μεγαλύτερο χωριό του ορεινού όγκου των Τρικάλων. Είναι χτισμένη αμφιθεατρικά στις πλαγιές του Κόζιακα, σε υψόμετρο 950 m και σε απόσταση 32 Km από την πόλη των Τρικάλων. Οι μόνιμοι κάτοικοι της Ελάτης, με την απογραφή του 2011 ανέρχονται σε 445 άτομα, συνολικά για τους 6 συνοικισμούς του χωριού. Αποτελεί ένα από τα ομορφότερα και κοσμικότερα θέρετρα της χώρας μας, έχει καλή τουριστική υποδομή για διαμονή υψηλών προδιαγραφών και εξαιρετικές γεύσεις από την τοπική, παραδοσιακή της κουζίνα. Καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου δίνεται η ευκαιρία στους επισκέπτες να απολαύσουν πολλές υπαίθριες δραστηριότητες, όπως ορειβασία, στα μονοπάτια προς στην κορυφή του Κόζιακα (1901 m), μέσω Μπακόλα (1738 m) και χιονοδρομίες (σκι) στο χιονοδρομικό κέντρο του Περτουλίου, που βρίσκεται μόλις 7 Km βορειότερα της Ελάτης. Αξίζει να δοκιμάσει κανείς τοπικά προϊόντα, όπως: μέλι, γλυκά κουταλιού, τραχανά, χυλοπίτες, λουκάνικα με πράσο και βέβαια να πάρει μαζί του μερικά ματσάκια βότανα, κυρίως αρωματικό τσάι βουνού και μπιτούνι από τον Κόζιακα.
|31|
Περτούλι Άλλο ένα βλαχοχώρι της Κ. Πίνδου, χτισμένο σε υψόμετρο 1.150 m και σε απόσταση 30 Km από την Πύλη. Κατοικείται και το χειμώνα από 75 περίπου μόνιμους κατοίκους, ενώ κατά τη θερινή περίοδο, που λειτουργεί και ως θέρετρο φιλοξενεί αρκετές εκατοντάδες κατοίκους και παραθεριστές. Οι κάτοικοι του χωριού παραδοσιακά ασχολούνταν με την κτηνοτροφία και τις δασικές εργασίες, μια και στα διοικητικά όρια του χωριού βρίσκεται το Πανεπιστημιακό Δάσος Περτουλίου, συνολικής έκτασης 3.296 Ha (εκτάρια), το οποίο διαχειρίζεται αειφορικά από το επιστημονικό προσωπικό του Τμήματος Δασολογίας & Περιβάλλοντος του ΑΠΘ, από το έτος 1934. Τις τελευταίες 10ετίες δημιουργήθηκαν στον οικισμό αρκετές ξενοδοχειακές και άλλες μονάδες διαμονής και εστίασης, υψηλών προδιαγραφών, οι οποίες απασχολούν επίσης αρκετούς νέους ανθρώπους της περιοχής. Η διαμονή στο Περτούλι προσφέρει πολλές δυνατότητες αθλητικών και άλλων δραστηριοτήτων. Μπορεί κανείς να κάνει ιππασία, σκι κατά τη χειμερινή περίοδο στο χιονοδρομικό κέντρο Περτουλίου, ορεινό ποδήλατο, ορειβασία, τοξοβολία, ψάρεμα και βέβαια να ακολουθήσει πολλές ενδιαφέρουσες πεζοπορικές διαδρομές ήπιας έως μέτριας δυσκολίας (κορυφές: Κόζιακα, 1.901 m, Μπουντούρα, 2.067 m) , μέσα στα πυκνά, όμορφα ελατοδάση του Περτουλίου. Ένα πικ νικ στα περτουλιώτικα λιβάδια μένει συνήθως αξέχαστο σε μικρούς και μεγάλους. Σημαντικές εκδηλώσεις με ιδιαίτερο χρώμα και ενδιαφέρον αποτελούν: α. τα πανηγύρια στις 6-7 Ιουλίου (Αγ. Κυριακής), στις 5-6 Αυγούστου (Μεταμόρφωση του Σωτήρος) και στις 14-15 Αυγούστου στη μεγάλη γιορτή της Παναγίας. β. το ετήσιο αντάμωμα των Σαρακατσαναίων, που γίνεται στα Περτουλιώτικα Λιβάδια στο τέλος Μάη. Οι γεύσεις που μπορεί κανείς να δοκιμάσει είναι πολλές και ενδιαφέρουσες, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζουν οι πίτες, τα κυνήγια, το ψωμί σε ξυλόφουρνο, ο τραχανάς, οι χυλοπίτες, το αρνί στη γάστρα, τα τυριά και βέβαια η ποικιλία γλυκών κουταλιού, με κορυφαία καρύδι, σύκο και κάστανο. |32|
Νεραϊδοχώρι (Βετερνίκ) Σε απόσταση μόλις 2 Km από το Περτούλι και 53 Km από τα Τρίκαλα, όπως ανεβαίνουμε προς την καρδιά της Πίνδου, σε υψόμετρο 1.140 m, στη νοτιοδυτική πλαγιά του Κόζιακα, είναι χτισμένο το Νεραϊδοχώρι. Κατοικείται από 300 μόνιμους κατοίκους (βλαχόφωνους), ασχολούμενους με την υλοτομία, την κτηνοτροφία και κατά τα τελευταία χρόνια και με τον τουρισμό. Ο επισκέπτης του χωριού έχει πολλές δυνατότητες να γεμίσει παραγωγικά το χρόνο παραμονής του, αξιοποιώντας όλες τις υποδομές που αναφέρθηκαν προηγουμένως για το Περτούλι, μιας και η μεταξύ τους απόσταση είναι μικρή και τα δύο χωριά συλλειτουργούν σε μεγάλο βαθμό. Πολλοί επισκέπτες πίνουν τον καφέ τους στο ένα χωριό και με τα πόδια μεταβαίνουν στο άλλο για φαγητό. Επιπλέον το Νεραϊδοχώρι προσφέρει ενδιαφέρουσες διαδρομές προς τις κορυφές Μαρόσα στα 1.980 m και Νεράιδα στα 2.000 m. Αξίζει να σημειωθεί η διαδρομή 8ωρης περίπου διάρκειας από Νεραϊδοχώρι προς Μαντρί - Ξυλογέφυρα - Μονοπάτι Σκάλα - Γέφυρα Πέτρινη και επιστροφή Νεραϊδοχώρι. Ενδιαφέροντα είναι ακόμη για τον επισκέπτη τα μεταβυζαντινά μνημεία των ιερών ναών Αγ. Παρασκευής (1732 μ.Χ.) και Αγ. Νικολάου (1781 μ.Χ.). |33|
Πύρρα Η Πύρρα είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.050 m, στις πλαγιές της Κ. Πίνδου και σε απόσταση 59 Km από τα Τρίκαλα. Πήρε το όνομά της από το βασιλιά Πύρρο. Έχει 20 μόνιμους κατοίκους (βλαχόφωνους), που φτάνουν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες στους 600. Κύρια απασχόλησή τους η κτηνοτροφία και οι δασικές εργασίες. Ο οικισμός περιστοιχίζεται από τις κορυφές Αβγό (2.146 m), Τσούμα (2.053 m) και Χαμένο (1.800 m). Λόγω των ασβεστολιθικών σχηματισμών, έχει πολλά σπήλαια, τα οποία όμως παραμένουν δυστυχώς ανεξερεύνητα και αχαρτογράφητα. Το σπήλαιο, στη θέση «Καζάνια», διαθέτει ένα, μοναδικό και σπάνιο για τα σπηλαιολογικά δεδομένα, υπόγειο καταρράκτη. Το ίδιο εντυπωσιακό είναι και το σπήλαιο στη θέση «Σαρμανίτσα». Στο κάτω μέρος του χωριού και σε κοντινή απόσταση κυλάει ο παραπόταμος του Αχελώου Καμναϊκός. Η ευρύτερη περιοχή Πύρρας προσφέρεται για αξέχαστες πεζοπορικές και ορειβατικές διαδρομές: προς Αυγό, Καμναϊκό ποταμό, Μοναστήρι, Λάκκο, Βρύση, με ποικιλία φυσικών και γεωμορφικών στοιχείων. Με λίγη τύχη συναντά κανείς άγρια ζώα, όπως ζαρκάδια, ελάφια, αγριογούρουνα, αρκούδες. Αξίζει κανείς να επισκεφθεί την Ι. Μ. Προφήτη Ηλία ή Αγίου Μόδεστου (1864 μ.Χ.) που βρίσκεται στο πάνω μέρος του χωριού, όπου λειτουργούν και οι κατασκηνώσεις της Ι. Μητρόπολης Τρίκκης και Σταγών. Μέσα στον οικισμό λειτουργεί το λαογραφικό μουσείο, με εκθέματα της περιοχής και πολλές παραδοσιακές στολές. Κάθε καλοκαίρι στην Πύρρα οργανώνεται παραδοσιακή εκδήλωση με αναπαράσταση σατιρικού γάμου. Οι γεύσεις των τοπικών κτηνοτροφικών προϊόντων είναι μοναδικές και πρέπει να δοκιμασθούν. Το μέλι ανεπανάληπτο και τα βότανα αρωματικά. |34|
3.4. Δημοτική Ενότητα Γόμφων
Γόμφοι Ο οικισμός βρίσκεται σε απόσταση 15.3 Km από τα Τρίκαλα, σε υψόμετρο 138 m και έχει περίπου 1.000 κατοίκους, που ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Στην περιοχή υπάρχουν σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα, στη θέση «Επισκοπή», στην αριστερή όχθη του ποταμού Πάμισου, καθώς και στη θέση Λογγαράκος, αλλά και μέσα στον οικισμό. Δεν έχει βέβαια αναδειχθεί μέχρι σήμερα η αρχαιολογική σημασία της περιοχής. Αναφέρεται ότι στην αρχαία Ελλάδα ήταν πόλη υψηλής στρατηγικής σημασίας, η οποία ονομάστηκε "Φιλιππούπολη" προς τιμήν του Φιλίππου Β' της Μακεδονίας, όταν αυτός κατέλαβε τη Θεσσαλία (352 π.Χ).
|36|
Παλαιομονάστηρο (Μπελέτσι) Το Παλιομονάστηρο είναι χτισμένο στις παρυφές του Ιτάμου, σε υψόμετρο 170 m, και απόσταση 14 Km από τα Τρίκαλα. Οι μόνιμοι κάτοικοί του φθάνουν στα 1.400 άτομα και ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Η πλέον φημισμένη παραγωγή τους είναι αυτή των κρεμμυδιών, την οποία και τιμούν κατ’ έτος με τη «Γιορτή του κρεμμυδιού». Στη δυτική πλευρά και πάνω από το χωριό υψώνονται οι κορυφές του Ιτάμου, Αγιονερίου και Μελίστα. Στο Αγιονέρι φτάνει κανείς από δύσκολο μονοπάτι για να επισκεφθεί την εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής και να δροσισθεί από το νερό της ομώνυμης πηγής. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η σπηλιά «Το Κοτρώνι του Τσιγαρίδα» στην κορυφή του Ιτάμου. Οι παλαιότεροι οικισμοί του Παλαιομονάστηρου, που χρονολογούνται στη βυζαντινή εποχή, είναι πλέον ακατοίκητοι. Η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων γκρεμίστηκε και οι εικόνες της (17ου-18ου αι.), μεταφέρθηκαν στη νεότερη εκκλησία του Αγίου Δημητρίου. Έξω απ’ αυτήν την εκκλησία, οι γυναίκες χορεύουν τραγουδώντας τις τρεις πρώτες μέρες του Πάσχα. Στα τοπικά αποστακτήρια του Παλιομονάστηρου παράγεται εξαιρετικό τσίπουρο.
|37|
Πηγή (Πουλιάνα) Σε απόσταση 8 Km από την πόλη των Τρικάλων και πάνω στην Εθνική οδό Τρικάλων-Άρτας είναι χτισμένη η Πηγή σε υψόμετρο 120 m. Κατοικείται από 1.196 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι είναι κυρίως γεωκτηνοτρόφοι. Το χωριό άλλαξε πολλές τοποθεσίες, λόγω κυρίως των ασθενειών που αποδεκάτιζαν τον πληθυσμό μέχρι να καταλήξει στη σημερινή του τοποθεσία. Στην τελευταία μετακίνηση του χωριού οι κάτοικοι χωρίστηκαν σε δύο οικισμούς , ο ένας είναι η Πηγή (Μεγάλη Πουλιάνα) και ο άλλος η Μουριά (Μικρή Πουλιάνα). Αξιοθέατα του χωριού είναι: • το Κονάκι, δίπλα στην κεντρική πλατεία του χωριού • οι Σκαμνιές, όπου στον αθλητικό χώρο το 2000 διεξήχθησαν οι πανευρωπαϊκοί αγώνες ανωμάλου δρόμου και • το εξωκκλήσι του Αγίου Γεωργίου Αξίζει να επισκεφθεί κανείς το χωριό στον εορτασμό των Αγίων Θεοδώρων (22 Μαρτίου) και την Αποκριά, που γιορτάζεται με τα λοκατζάρια.
|38|
3.5. Δημοτική Ενότητα Πιαλείων
Ελευθεροχώρι (Βακούφι) Το Ελευθεροχώρι βρίσκεται δυτικά των Τρικάλων σε απόσταση 15 Km και υψόμετρο 125 m στις παρυφές του Κόζιακα. Κατοικείται από 500 μόνιμους κατοίκους που ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία. Υπάρχουν πιθανά ευρήματα Μυκηναϊκού οικισμού του 15ου – 13ου αιώνα π.Χ. Το χωριό πανηγυρίζει τη μέρα του Αγίου Κωνσταντίνου.
|40|
Πιαλεία Η Πιαλεία βρίσκεται στα ριζά του Κόζιακα. Έχει υψόμετρο 220 m και απέχει από τα Τρίκαλα 22 Km. Με βάση την τελευταία απογραφή του 2011 κατοικείται από 755 μόνιμους κατοίκους, που ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Ερείπια αρχαίας πόλης υπάρχουν στο λόφο Παλαιόκαστρο, ανάμεσα στην Πιαλεία και το Ξυλοπάροικο, σε υψόμετρο 400 περίπου μέτρων. Εκεί ήταν κτισμένη η αρχαία Πιάλεια, περιτειχισμένη από το τείχος της ακρόπολης που χρονολογείται από τον 4ο π.Χ. αιώνα και το οποίο έφερε στο φως με τις πρώτες ανασκαφές, το 1902, ο αρχαιολόγος Π. Καστριώτης. Κατά μια άποψη η Πιάλεια ήταν η πατρίδα του Ασκληπιού ή η πόλη στην οποία επεξεργαζόταν τα βότανα του Κόζιακα, τα οποία στη συνέχεια προωθούσε στο Ασκληπιείο της Τρίκκης. Το χωριό είναι πνιγμένο μέσα στο πράσινο. Έχει φυσική κάλυψη από λόφους και έτσι δεν είναι εύκολα ορατό για τον επισκέπτη που έρχεται από τα Τρίκαλα. Προσφέρει όμορφες διαδρομές μέσα στο δάσος, που βρίσκεται πάνω από το χωριό, απ’ όπου ο επισκέπτης έχει μοναδική θέα προς τον κάμπο. Οι εκδηλώσεις του χωριού είναι πολλές με σημαντικότερες το πανηγύρι του Αγίου Γεωργίου (23 Απριλίου), τη γιορτή των Γερόντων (τελευταία Κυριακή του Σεπτεμβρίου) και τα Τσιαβαλιάρεια προς τιμήν του συγχωριανού Βασίλη Τσαβαλιάρη, πρώτου νεκρού του 1940 (Οκτώβριος, Β΄ Κυριακή). Δραστήριοι είναι ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Οι Φίλοι του Μουσείου Πιαλείας» και ο Σύλλογος Γυναικών. Αξίζει να δοκιμάσει κανείς ή να προμηθευτεί τα τοπικά προϊόντα: φασολάκια, κάστανα, καθώς και αρωματικά βότανα του Κόζιακα, όπως ρίγανη, μπιτούνι και μελισσόχορτο.
|41|
Φήκη (Βαρυμπόπη) Η Φήκη απέχει 14 Km απο τα Τρίκαλα, βρίσκεται σε υψόμετρο 130 m και μαζί με τον οικισμό Δροσοπηγή (τα Παπαέικα) έχει πληθυσμό 1.369 κατοίκους, που ασχολούνται με τη γεωργία και την πτηνοτροφία. Η παλαιά Φήκη ή Φέκα, που η ακμή της τοποθετείται στα κλασσικά χρόνια (5ος - 4ος αι. π.Χ.), βρίσκονταν στην ίδια περίπου θέση, μιας και νότια του χωριού, στη θέση «Μαγούλα» ήταν η ακρόπολη στην περίμετρο της οποίας έχουν ανακαλυφθεί κιβωτιόσχημοι τάφοι ελληνιστικής εποχής. Στη Φήκη είχε στήσει το αρχηγείο του ο στρατηγός Χατζηπέτρος κατά την επανάσταση του 1821. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, με εντυπωσιακό καμπαναριό. Την ημέρα των Φώτων, αναβιώνει το έθιμο των "Καρκατζαλίων", όταν οι νέοι του χωριού, μεταμφιεσμένοι σε καλικαντζάρους, επισκέπτονται όλα τα σπίτια. Στο χωριό εδρεύει και ο Γυμναστικός Αθλητικός Σύλλογος Φίκος, με τμήματα ακροβατικής γυμναστικής και τραμπολίνο, που έχει να επιδείξει πολλές επιτυχίες και διακρίσεις με κατακτήσεις μεταλλίων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Το Σκοπευτήριο της Φήκης είναι κατάλληλο ακόμη και για τα ολυμπιακά αθλήματα της Σκοποβολής Trap, Skeet και Sportin. Η Γιορτή Καρπουζιού της Φήκης αποτελεί ένα ενδιαφέρον καλοκαιρινό ξεφάντωμα. |42|
Φιλύρα (Λεσιανά) Σε απόσταση 20 Km από τα Τρίκαλα και σε υψόμετρο 300 m βρίσκεται ο οικισμός Φιλύρα, με πληθυσμό 500 μονίμων κατοίκων. Οι κάτοικοι στην πλειονότητά τους ασχολούνται με τη γεωργία, με έμφαση στα κηπευτικά, καθώς και με την κτηνοτροφία, με μεγάλη ανάπτυξη στις χοιροτροφικές μονάδες. Αυτό οδήγησε ορισμένους από αυτούς να στραφούν στο εμπόριο χοιρινού κρέατος και άλλων παρασκευασμάτων. Από το χωριό προς τον Κόζιακα υπάρχουν όμορφες διαδρομές, μέσα από δρυοδάση, δάση Καστανιάς και τελικά δάση Ελάτης για να φθάσει κανείς στην κορυφή «Παλούκι» (1063 m) ή στη θέση «Μπέη», όπου υπάρχει και ορειβατικό καταφύγιο. Στη θέση «Μασγύρι» λειτουργεί λυόμενος οικισμός για ελεύθερη κατασκήνωση κατά τους θερινούς μήνες. Μέσα στο χωριό, αλλά και γύρω από αυτό, υπάρχει πληθώρα πηγών στις θέσεις: Κυριακή, Κρανιά, Λιβαδάκι - Μπέη, Μασγύρι, Ραμαντάνι, Φτελιάς, Παπάτη, Βρωμοβρύση, Γιουρτάδα, Πορτοκάλι, Λάκκα. Από τα νερά των πηγών τροφοδοτείται στα κατάντη ο νερόμυλος «Κάναλο», καθώς και το μικρό ποτάμι που συμβάλλει στον Καραβόπορο. Από τα δυο σπήλαια που βρίσκονται στην περιοχή, στο Φλάμπουρο και στου Μπέη, μόνο το δεύτερο, στο οποίο βρέθηκαν και οστά, έχει ερευνηθεί αρκετά. Ο δραστήριος πολιτιστικός σύλλογος του χωριού λειτουργεί τη βιβλιοθήκη και το λαογραφικό μουσείο. Κάθε χρόνο οργανώνει τη "γιορτή χοιρινού" και την αναπαράσταση του παραδοσιακού γάμου, ανήμερα του Πάσχα και στις 20 Ιουλίου, όταν γίνεται και το πανηγύρι του Προφήτη Ηλία στην πλατεία του χωριού. |43|
3.6. Δημοτική Ενότητα Κόζιακα
Γενέσι Το Γενέσι βρίσκεται σε απόσταση 22 Km από τα Τρίκαλα, σε υψόμετρο 350 m, κοντά στη κορυφή της Κόκκας (1.300 m) και την κορυφή Διάσελα (500 m). Κατοικείται από 550 κατοίκους, οι οποίοι στην πλειονότητά τους είναι γεωργοί (καπνοκαλλιεργητές), κτηνοτρόφοι και μελισσοκόμοι. Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός πως το 70% των οικογενειών του χωριού είναι πολύτεκνες, κάτι που δικαιώνει το όνομα του χωριού «Γενέσιον». Σε κοντινή απόσταση από τον οικισμό απλώνεται το δάσος της Κοκκινόβρυσης, στο οποίο μπορεί κανείς να κάνει ένα ήρεμο περίπατο, εάν δεν επιλέξει την ορειβασία προς τον κόκκινο βράχο, κοντά στην κορυφή Κόκκα. Στα αξιοθέατα του οικισμού εξέχουσα θέση κατέχει ο παλιός νερόμυλος και στις αναμνήσεις που παίρνει κανείς μαζί του, ένα ποτήρι δροσερό ξινόγαλο, τσάι και ρίγανη από το βουνό και αγνό ανθόμελο Κόζιακα, από τους τοπικούς παραγωγούς. |46|
Γοργογύρι Σε απόσταση 20 Km, δυτικά των Τρικάλων και σε υψόμετρο 450 m, στους πρόποδες του Κόζιακα, βρίσκεται το Γοργογύρι. Έχει 730 κατοίκους που ασχολούνται κατά κύριο λόγο με την κτηνοτροφία και τις υδροτριβές. Η ονομασία του χωριού οφείλεται στην ύπαρξη πολλών υδροτριβείων (ντριστέλες, μαντάνια) και του τρόπου λειτουργίας τους (με την πτώση του νερού γυρίζει γοργά: γοργός - γύρος = Γοργογύρι). Αξίζει να επισκεφθεί κανείς τις δριστέλες στο δρόμο προς την Κόρη, καθώς και τον ένα από τους τρεις παλιούς νερόμυλους που λειτουργεί ακόμη και σήμερα. Σε μια τόσο πλούσια σε νερά περιοχή θα ήτανε παράλειψη να μη «βαπτισθεί» κάποιος, σε αυτά κολυμπώντας στο φράγμα του Διλόφου. Μετά από ένα δροσερό μπάνιο, η ορειβασία μέχρι το Τρύπιο Λιθάρι θα είναι ευκολότερη. Οι γεύσεις, που πρέπει να πάρει κανείς μαζί του φεύγοντας από το Γοργογύρι, είναι αυτές από τα ντόπια φρέσκα φασολάκια, καθώς και από τη μπομπότα, με φρεσκοαλεσμένο στον νερόμυλο (Γιοβανίτη) καλαμποκίσιο αλεύρι. Ένα υφαντό, από τις υφάντρες που δουλεύουν στους αργαλειούς στο σπίτι, θα κάνει την επίσκεψη αξέχαστη και θα βοηθήσει κάποιον να επανέλθει στο πανηγύρι του χωριού στις 8 Σεπτεμβρίου. |47|
Ξυλοπάροικο Το Ξυλοπάροικο είναι χτισμένο σε υψόμετρο 420 m, και απέχει 23 Km απο τα Τρίκαλα, ενώ ο συνοικισμός της Κόρης βρίσκεται σε υψόμετρο 860 m και αποτελεί το μπαλκόνι του Κόζιακα. Το χωριό κατοικείται από 380 άτομα, τα οποία απασχολούνται στις νεροτριβές και με την κτηνοτροφία. Λειτουργούν σήμερα 27 ντριστέλες με έμπειρους εργάτες από το χωριό. Σε καλή επίσης κατάσταση βρίσκονται οι δύο νερόμυλοι της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Αθανασίου. Το Ξυλοπάροικο προσφέρει πολλές εναλλακτικές για περιπάτους, ορειβασία, πεζοπορία και γενικά άθληση. Όμορφες πορείες προς τις κορυφές Τρύπιο Λιθάρι, το Πάτωμα πάνω από την Κόρη και τη βρύση Τζέϊκη (1.800 m), προς την μεριά της Πιάλειας. Η θέση Ψήλια προσφέρεται για ανεμοπτερισμό. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο βιότοπος των «Γουρνών», που βρίσκεται κοντά στο Τρύπιο Λιθάρι, 7 Km πάνω από την Κόρη, όπου και η ομώνυμη πηγή - με φυσικές κοπάνες στις οποίες πίνουν νερό ζαρκάδια και κυλιούνται αγριογούρουνα. Αξιοπρόσεκτο είναι το φυσικό φαινόμενο της ροής κρύου αέρα, προφανώς από υπάρχων σπήλαιο, που παρατηρείται στη θέση «Πάτωμα» και στις Αρκουδότρυπες, ένα χιλιόμετρο από το Ξυλοπάροικο. Δίπλα από το χωριό κυλά ο Κεφαλοπόταμος, ο οποίος πηγάζει από ομώνυμη πηγή 800 m ανεβαίνοντας προς την Κόρη. Στο χωριό φιλοξενείται Λαογραφικό Αρχείο και η Μουσειακή Συλλογή του Σπουδαστηρίου Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, στην οποία περιλαμβάνεται πλούσιο πρωτογενές λαογραφικό υλικό, προϊόν επιτόπιας έρευνας, κατατεθειμένο υπό μορφή χειρογράφων. Πριν φύγει κανείς από το Ξυλοπάροικο πρέπει να δοκιμάσει τα εξαιρετικά τοπικά προϊόντα και ιδιαίτερα γίδινο τυρί και γάλα, τραχανά, τα κάστανα και να πάρει μαζί του ορισμένα αρωματικά βότανα (Τσάι βουνού, Ρίγανη και Μπιτούνι). |48|
Πρίνος (Τόσκεσι) Το Πρίνος βρίσκεται σε απόσταση 18 Km από τα Τρίκαλα, σε υψόμετρο 151 m, στους πρόποδες του Κόζιακα. Έχει 618 κατοίκους, των οποίων η κύρια απασχόληση είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Η θέση του χωριού το ευνοεί ως προς την αφθονία πηγών και νερών, που έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του «Σοφράτσα», παραπόταμου του Πηνειού, που συνοδεύεται από ένα ζωτικό πλατανόδασος. Στην κατάλληλα διαμορφωμένη θέση «Κριτσίβολος», κάτω από τα πλατάνια, μπορεί ο περιπατητής να αναπαυθεί και να δροσισθεί από την ομώνυμη βρύση. Στη ΒΑ πλευρά του οικισμού κυλά ο «Παλιοπόταμος», απομεινάρι αποξηραμένης λίμνης, που λειτουργεί κατά περιόδους ως βιότοπος για αγριόπαπιες, νερόκοτες και μεγάλο αριθμό πουλιών. Στα νερά του φιλοξενούνται κεφαλόπουλα και μπριάνες. Όμορφη θέα προς τον κάμπο μπορεί κανείς να έχει από την «κορυφή του Ουρανού» (350 m), περιτριγυρισμένη από ένα δάσος δρυός, 3.000 στρ. περίπου. Όλη η περιοχή του Πρίνου έχει αρχαιολογική αξία, κάτι που προκύπτει από το πλήθος των ευρημάτων και σχετικές αναφορές. Δεν έχει μελετηθεί όμως ακόμη και δεν έχει αποκαλυφθεί η ιστορική της αξία. Στον Πρίνο λειτουργεί πίστα για αγώνες μότο κρος, η οποία προσελκύει πολλούς φίλους του αθλήματος. Από τις εκδηλώσεις του χωριού ξεχωρίζουν ο «Κλήδονας» και το πανηγύρι του προφήτη Ηλία.
|49|
Πρόδρομος Στα ριζά του Κόζιακα, σε υψόμετρο 300 m και απόσταση 21 km από τα Τρίκαλα, βρίσκεται το χωριό Πρόδρομος. Έχει 550 κατοίκους, στο σύνολό τους γεωργούς και κτηνοτρόφους. Οι επιδόσεις τους στη γεωργία έχουν τιμηθεί με το Α’ βραβείο της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, για τα φασόλια γίγαντες. Είναι ένα πολύ γραφικό χωριό, περιτριγυρισμένο από φυσικές ομορφιές, με άφθονα πηγαία νερά και πανύψηλα, αιωνόβια πλατάνια. Σε κοντινή απόσταση από το χωριό βρίσκεται ο βιότοπος της «Μπαλτίστας», με την ομώνυμη βρύση και το υπέροχο πλατανόδασος, στο φύλλωμα και τα κλαδιά του οποίου φιλοξενούνται πολλά είδη πουλιών και ζώων, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν τα αηδόνια, οι φασιανοί και οι πετροπέρδικες, που κατεβαίνουν από τις πλαγιές του Κόζιακα για να πιούν καθαρό, κρύο νερό. Το χωριό διατρέχει επίσης το ρέμα της «Καζανούς» και μπορεί κανείς να επισκεφθεί τον νερόμυλο «Τούρνος». Την κρυμμένη αρχαιολογική αξία της περιοχής μαρτυρούν τα ερείπια αρχαίου κάστρου. Αξίζει να επισκεφθεί κανείς το ξωκλήσι του Ιωάννου του Προδρόμου, που χρονολογείται γύρω στο 1700 μ.Χ. και πανηγυρίζει στις 29 Αυγούστου. Την Πρωτομαγιά στη Μεγάλη Βρύση αναβιώνει το έθιμο του «Κλήδονα» και έχει κανείς την ευκαιρία να γευθεί ένα ποτήρι αρωματικού ξινόγαλου, μαζί με όλες τις άλλες λιχουδιές που προσφέρονται.
|50|
Κάτω Ελάτη (Ασπρόβαλτος) Η Κάτω Ελάτη, καθώς και οι συνοικισμοί Μεσιακά, Μέλιγος, Αμμουδιά, απέχουν 10 Km από τα Τρίκαλα και βρίσκονται σε υψόμετρο 115 m. Κατοικούνται από 440 άτομα, τα οποία ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Οι πρώτοι κάτοικοι της Κάτω Ελάτης προέρχονται από την ορεινή Ελάτη, μετοίκησαν όμως στα χαμηλότερα για βιοποριστικούς καθαρά λόγους, προκειμένου να διευκολυνθούν στην εργασία τους, ως μεταφορείς ξύλων. Αρχικά εγκαταστάθηκαν σε πρόχειρες καλύβες στην περιοχή, η μονιμότητα όμως της εργασίας τούς υποχρέωσε να δημιουργήσουν με τον καιρό στη θέση αυτή ένα μόνιμο οικισμό. Η ονομασία του νέου οικισμού προέκυψε από το βάλτο της περιοχής, με τα κατάλευκα νερά (Ασπρόβαλτος), αλλά και την καταγωγή των κατοίκων από την Ελάτη, που στο χαμηλότερο υψόμετρο ονομάσθηκε Κάτω Ελάτη.
|51|
3.7. Δημοτική Ενότητα Φαλώρειας
Κεφαλόβρυσο (Μέρτζι) Κοντά στην πόλη των Τρικάλων και σε απόσταση 7 Km και υψόμετρο 125 m, βρίσκεται το Κεφαλόβρυσο. Κατοικείται από 950 άτομα, που κατά κύριο λόγο ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Έχουν εντατικοποιήσει και συστηματοποιήσει την παραγωγή κηπευτικών σε θερμοκήπια, αλλά και υπαίθρια, με αποτέλεσμα να έχουν ένα ικανοποιητικό εισόδημα από αυτά. Κάποιες εκμεταλλεύσεις παράγουν τα προϊόντα τους με βιολογικό τρόπο. Οικολογικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η λίμνη του Κεφαλόβρυσου, η οποία παλιότερα κατελάμβανε μία έκταση 20 περίπου στρ., αλλά σήμερα έχει περιορισθεί σημαντικά, τόσο σε έκταση, όσο και ως προς το βάθος (μέχρι και 3 μέτρα) των νερών της. Παρ’ όλα αυτά αποτελεί σημαντικό φυσικό πόρο που πρέπει να προστατευθεί και αναδειχθεί κατάλληλα. Στο νότιο άκρο της λίμνης οριοθετείται η αφετηρία του Κουμέρκη, ή Γκιντζή, ή Μερτσιώτικου ποταμού, παραπόταμου του Πηνειού. Το χωριό διαθέτει Κέντρο Λαογραφίας και Πολιτισμού, Μουσική Σχολή, και παιδική ποδοσφαιρική ακαδημία με την επωνυμία "Φαλώρεια".
|54|
Μεγάλο Κεφαλόβρυσο Σε απόσταση 9 Km, βορειοδυτικά της πόλης των Τρικάλων και σε υψόμετρο 120 m, βρίσκεται το Μεγάλο Κεφαλόβρυσο, το οποίο ανήκει στο Δήμο Τρικκαίων και στη δημοτική ενότητα Φαλώρειας. Κατοικείται από 822 άτομα τα οποία ασχολούνται κατά κύριο λόγο με τη γεωργία, με έμφαση στα κηπευτικά, καθώς και με την κτηνοτροφία. |55|
Μεγάρχη Βρίσκεται 16 Km ΒΔ των Τρικάλων, χτισμένη σε υψόμετρο 150 m, στους πρόποδες του Κόζιακα. Έχει 901 κατοίκους που ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Έχουν εντατικοποιήσει τις καλλιέργειές τους, με ιδιαίτερη έμφαση στα κηπευτικά και πεπονοειδή, τα οποία και διαθέτουν σχεδόν σε όλη τη χώρα. Αύξηση των φυτειών και κατ’ επέκταση της παραγωγής έχει παρατηρηθεί κατά τα τελευταία χρόνια και στην αμπελουργία. Πρόοδος έχει σημειωθεί επίσης και στη μεταποίηση των κτηνοτροφικών προϊόντων και κυρίως του γάλακτος, το οποίο τυροκομείται επί τόπου. Στην περιοχή λειτουργεί και ένα σύγχρονο οινοποιείο, το οποίο παράγει ποιοτικά κρασιά και τσίπουρο. Στον οικισμό «Ανταλλάξιμα», σε υψόμετρο 650 m, βρίσκεται εδώ και 15.000 χρόνια ένα σπουδαίο σπήλαιο, αυτό της Μεγάρχης. Σε κοντινή απόσταση από τον οικισμό, με βόρεια κατεύθυνση, συναντά κανείς το πολύ όμορφο, ανακαινισμένο και φιλικό μοναστήρι «Ι. Μ. Βυτουμά», με τον μεταβυζαντινό κυρίως ναό και την υπέροχη θέα προς το θεσσαλικό κάμπο.
|56|
3.8. Καλαμπάκα - Πύλη
Πύλη (Πόρτα) Η Πύλη είναι ένα από τα πιο γραφικά χωριά του Ν. Τρικάλων. Απέχει 18 Km από τα Τρίκαλα, είναι χτισμένη σε υψόμετρο 230 m και έχει 1.850 κατοίκους. Αποτελεί κυριολεκτικά την «πύλη», είσοδο προς την Πίνδο, μιας και είναι κτισμένη μπροστά στο φυσικό πέρασμα που δημιουργείται από τον Κόζιακα από τη μια πλευρά και τον ΄Ιταμο από την άλλη για να περάσει ανάμεσά τους ο Πορταϊκός (Πορτιάτης) για να ανταμώσει μέσα στον κάμπο τον Πηνειό. Παλαιότερα ο οικισμός λεγόταν «Πόρτα», ακριβώς λόγω της θέσης που κατέχει χτισμένος στην είσοδο του φαραγγιού που οδηγεί στα ορεινά χωριά της Πίνδου. Ιστορία. Στη θέση του συνοικισμού Πόρτα-Παναγιά βρισκόταν η βυζαντινή πόλη «Μεγάλαι Πύλαι ή Μεγάλη Πόρτα», η οποία στην Τουρκοκρατία ονομαζόταν «Πόρτα-Παζάρ». Η Πύλη υπήρξε πολλές φορές πεδίο σοβαρών μαχών εξαιτίας της θέσης της. Καταστράφηκε επανειλημμένα από τους κατακτητές. Τελευταία φορά πυρπολήθηκε από τα Ιταλικά στρατεύματα την 8η Ιουνίου 1943. |58|
Μνημεία. • Ο βυζαντινός ναός της «Πόρτα Παναγιάς» χτίσθηκε το 1283 μ. Χ. και αποτελεί μοναδικό μνημείο της Ορθοδοξίας κτισμένο στα ευρήματα ενός αρχαίου ναού. • Η φρουριακής μορφής «Μονή Αγίου Βησσαρίωνα ή Δουσίκου» ιδρύθηκε το 1527 μ.Χ. από τον Άγιο Βησσαρίωνα. • Το γυναικείο μοναστήρι της «Κοιμήσεως της Θεοτόκου» Γκούρας, ιδρύθηκε το 1743 μ.Χ. Σημειώνεται ότι στο επίκεντρο Διεθνούς Συνεδρίου (Μάρτιος 2016), που διοργανώθηκε στο Λορέτο της Ιταλίας, βρέθηκε η Πύλη Τρικάλων και το μετόχι της Ιεράς Μονής Δουσίκου, Βυζαντινό Μνημείο της περιοχής, Πόρτα Παναγιά. Αξιοθέατα. • Η τοξωτή γέφυρα ή γέφυρα του Πορταϊκού • Ο Νερόμυλος και το μικρό Μουσείο Υδροκίνησης Οι φίλοι της πεζοπορίας μπορούν από την Πύλη και συγκεκριμένα από τον οικισμό της Πόρτας Παναγιάς να πάρουν το κεντρικό πεζοπορικό μονοπάτι του δικτύου του Κόζιακα, το οποίο προσφέρει μοναδικές εικόνες και εμπειρίες του αρχαίου Κερκέτιου όρους, όπου ο Ασκληπιός μάζευε τα περίφημα βότανα για την παραγωγή των φαρμάκων του. Άλλος ενδιαφέρον προορισμός είναι το φρούριο των ελληνιστικών χρόνων σε μια από τις κορφές του Ιτάμου. Εκεί τοποθετείται η αρχαία πόλη Αθήναιον. Η διαδρομή ξεκινά είτε από το κέντρο του χωριού, είτε από το γυναικείο μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Γκούρας. Ως τα ερείπια του φρουρίου η πεζοπορία, σε σηματοδοτημένο από τον Ορειβατικό Περιηγητικό Όμιλο Πύλης (Ο.Π.Ο.Π.) μονοπάτι, διαρκεί τρεις με τέσσερις ώρες.
Φωτ. Γιώργου Παπαποστόλου
Από τις διάφορες εκδηλώσεις ξεχωρίζει η "Γιορτή Καλαμποκιού", την 1η Σεπτεμβρίου, όταν όλες οι νοικοκυρές του χωριού ετοιμάζουν άφθονα εδέσματα, με βάση το καλαμπόκι, όπως μπατζίνα, πλαστός, ψητά καλαμπόκια, καλαμποκόψωμο, ποπ κορν κλπ. Αξίζει ακόμη να γευθεί κανείς ανθούς κολοκυθιάς με κουρκούτι μπίρας, γιούλμπασι με πιπεριές και τομάτες γεμιστές με σκορδαλιά, κρέπα με άγρια βατόμουρα, γλυκό καρότο και μέλι.
|59|
Καλαμπάκα Η Καλαμπάκα είναι κωμόπολη του Νομού Τρικάλων και πρωτεύουσα του ομώνυμου Δήμου. Είναι χτισμένη δίπλα στο σπάνιο γεωλογικό φαινόμενο των Μετεώρων. Ο μόνιμος της πληθυσμός ανέρχεται σήμερα σε 8.330 κατοίκους (Απογραφή 2011). Η Καλαμπάκα κατοικούνταν από τα αρχαία χρόνια με το όνομα «Αιγίνιο» και αργότερα, στους Βυζαντινούς χρόνους, με το όνομα «Σταγοί». Σήμερα η πόλη παρουσιάζει ραγδαία εξέλιξη, η οποία οφείλεται κυρίως στον τουρισμό, μια και την επισκέπτονται περί τα 2 εκατ. τουρίστες κατ’ έτος από όλο τον κόσμο. Τα μετέωρα ως γεωλογικό φαινόμενο και η μοναστική πολιτεία που είναι εγκατεστημένη πάνω σε αυτά προσδίδουν στην πόλη μοναδική αίγλη και παγκόσμια ακτινοβολία. Το εγκατεστημένο ξενοδοχειακό δυναμικό όλων των κατηγοριών προσφέρει 2.300 κλίνες, οι οποίες βέβαια σε περιόδους αιχμής δεν αρκούν, ώστε να αξιοποιούνται και οι μονάδες των Τρικάλων. |60|
Η πλειονότητα των κατοίκων ασχολείται με τον τουρισμό, καθώς και με παράλληλα επαγγέλματα σχετικά με τον τουρισμό (αγιογράφοι, χαλκουργοί, ξυλογλύπτες κ.ά.), καθώς και με τη γεωργία και κτηνοτροφία. Τα αξιοθέατα της Καλαμπάκας είναι πολλά, ξεχωρίζουν όμως όλες οι Ιερές Μονές και φυσικά ο Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης τα δύο μουσεία της πόλης (Φυσικής Ιστορίας & Μουσείο Ελληνικής Παιδείας). Ναός Κοίμησης της Θεοτόκου. Ο βυζαντινός ναός του 11ου αι., στο ΒΑ τμήμα της Καλαμπάκας, είναι ο μοναδικός χριστιανικός ναός στον ελλαδικό χώρο με μαρμάρινο άμβωνα στο κέντρο του. Χτίστηκε πάνω στα υπολείμματα παλιότερης εκκλησίας της ύστερης αρχαιότητας. Υπολείμματα αρχαίου ελληνικού ναού -πιθανόν του θεού Απόλλωνα- έχουν ενσωματωθεί. Είναι βασιλική, τρίκλιτη, με υπερυψωμένο το μεσαίο κλίτος. Αριστερά του Αγίου Βήματος έχει βρεθεί τμήμα ψηφιδωτού που ανήκει σε προγενέστερο ναό. Η τοπική παράδοση θέλει ένα τούνελ να ξεκινά από την Αγία Τράπεζα και να καταλήγει στο φρούριο των Τρικάλων. |61|
-4Διαθέσιμοι πόροιΣυγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής
4.1. Φυσικοί πόροι Οι διαθέσιμοι φυσικοί πόροι, που δρουν στην προς ανάδειξη περιοχή, είναι πολλοί, πλούσιοι και σε πολύ καλή φυσική κατάσταση και συγκρότηση. Η κατάλληλη ανάδειξη και αξιοποίησή τους, σε συνδυασμό και με άλλες παραγωγικές δραστηριότητες, εγγυάται τη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής, προς όφελος των κατοίκων της, αλλά και ευρύτερα των κατοίκων του Νομού Τρικάλων.
Δάση Η προς ανάδειξη περιοχή καλύπτεται σχεδόν στο σύνολό της από πυκνά, καλά δομημένα δάση. Τα ποσοστά δασοκάλυψης κυμαίνονται από 50 – 80 % για τα διάφορα δημοτικά διαμερίσματα. Στη σύνθεση των δασών, τυπική και χαρακτηριστική των ιδιαίτερων οικολογικών, διαχειριστικών και ιστορικών συνθηκών της περιοχής, συμμετέχουν, στις ψηλότερες θέσεις (άνω των 900 μ.), κυρίως τα δασοπονικά είδη: Ελάτη, Οξιά και μαύρη Πεύκη.
Στα χαμηλότερα υψόμετρα κυριαρχεί η δρυς και δευτερευόντως η καστανιά, μαζί με άλλα φυλλοβόλα, αλλά και αείφυλλα πλατύφυλλα. Διάσπαρτα μέσα σε αυτά τα δάση εμφανίζονται και πολλά άλλα είδη, όπως: Σφενδάμια, Αγριοκερασιές, Πλατάνια, Ίταμοι, Φλαμουριές, Ιπποκαστανιές, Σορβιές, Οστριές, Κουμαριές, Φουντουκιές κ.ά., τα οποία και προσδίδουν ιδιαίτερο χρώμα και ομορφιά στα δάση, ειδικότερα κατά τη φθινοπωρινή περίοδο. Ιδιαίτερα πλούσια είναι επίσης η ποώδης και θαμνώδης βλάστηση, που συνοδεύει τα δάση ή καλύπτει τα διάκενά τους,
με αποτέλεσμα η περιοχή στο σύνολό της να εμφανίζεται με μεγάλη βιοποικιλότητα, με πολλά ενδημικά, αρωματικά και φαρμακευτικά είδη. Δεν είναι τυχαίο, ούτε ανεξάρτητο της ποικιλίας τύπων οικοτόπων και ειδών, το γεγονός ότι τόσο ο Ασπροπόταμος (GR 1440001), όσο και το Κερκέτιο όρος (Κόζιακας, GR 1440002), έχουν επιλεγεί και αποτελούν σπουδαίους Τόπους Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ) του ευρωπαϊκού δικτύου προστατευόμενων περιοχών ΦΥΣΗ 2000 (Natura 2000), με βάση την Οδηγία 92/43 της ΕΟΚ. Στην επιλογή αυτή βέβαια, περά από τη βιοποικιλότητα, σημαντικό ρόλο έπαιξε και το γεγονός πως την πλειονότητα των δασών της περιοχής, και ιδιαίτερα αυτών των συμπλεγμάτων Ασπροποτάμου και Περτουλίου, συνθέτουν πρωτογενή, φυσικά δασικά οικοσυστήματα. Οικοσυστήματα που εμφανίζουν κανονική δομή και συγκρότηση και διαχειρίζονται για περισσότερες από έξι δεκαετίες αειφορικά και πολυλειτουργικά. Οι περισσότερες δασοσυστάδες διαθέτουν ξυλαποθέματα άνω των 200 και 250 κ.μ. ανά εκτάριο, γεγονός που αναδεικνύει την κανονικότητα των δασών, ακόμη και με τις πλέον αυστηρές μεσευρωπαϊκές προδιαγραφές. Τελικά στην περιοχή ασκείται μία πρότυπη για τα ελληνικά, αλλά και τα ευρωπαϊκά δεδομένα, Δασοπονία, με όλες τις ευεργετικές για το περιβάλλον, αλλά και για τους τοπικούς πληθυσμούς επιδράσεις. Το γεγονός αυτό αποτελεί σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα, φθάνει βέβαια να αξιοποιηθεί κατάλληλα, και σε συνδυασμό και με τους υπόλοιπους πόρους να αποτελέσουν τη στερεή βάση στην προσπάθεια βιώσιμης ανάπτυξης της περιοχής.
Υπάρχουσες υποδομές
Ελεγχόμενη Κυνηγετική Περιοχή «Κόζιακα» Η ΕΚΠ Κόζιακα εκτείνεται στο μεγαλύτερο μέρος της προς ανάδειξη περιοχής, καταλαμβάνει μία έκταση 483.600 στρεμμάτων, μέσα στην οποία περικλείονται τα περισσότερα δημοτικά διαμερίσματα. Πρωταρχικός σκοπός ίδρυσης και λειτουργίας της ΕΚΠ είναι «η αύξηση του θηραματικού κεφαλαίου, η ανάπτυξη νέων θηραματικών ειδών, η ανάπτυξη του εσωτερι|66|
κού και εξωτερικού τουρισμού, σε συνδυασμό με την ισορροπία της πανίδας και χλωρίδας και σε συνεργασία με τη γεωργική, κτηνοτροφική και δασοπονική εκμετάλλευση». Η ΕΚΠ λειτουργεί στην περιοχή από το 1973 με πολύ καλά αποτελέσματα, τόσο ως προς τους κύριους σκοπούς ίδρυσής της, όσο και για την τοπική οικονομία. Η περιοχή δέχεται κατ’ έτος 13.000 επισκέψεις κυνηγών και πραγματοποιεί συνολικά ετή-
σια έσοδα που κυμαίνονται για την τελευταία 10ετία από 40–130.000 Ευρώ. Αντίστοιχα τα συνολικά έξοδα για την όλη οργάνωση και διαχείριση της περιοχής κυμάνθηκαν κατά την τελευταία 10ετία από 30- 330.000 Ευρώ. Από τα παραπάνω μεγέθη προκύπτει ότι η ΕΚΠ κινητοποιεί μια τοπική οικονομία αρκετά σημαντική, ειδικά αν λάβει κανείς υπόψη του και την παράλληλη κίνηση που δημιουργείται στα τοπικά ξενοδοχεία, εστιατόρια, εμπορικά καταστήματα κ.ά. Επομένως η κυνηγετική περιοχή Κόζιακα αποτελεί σημαντικό αναπτυξιακό πόρο, βασισμένο στις μοναδικές φυσικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή, σε βαθμό ώστε οι βιότοποι του Κόζιακα, ειδικά για την ορεινή πέρδικα και το ζαρκάδι, να κατατάσσονται στους καλύτερους βιοτόπους της χώρας μας.
Χιονοδρομικό κέντρο Περτουλίου Λειτουργεί από το έτος 1999 σε ικανοποιητικό βαθμό, έχοντας μια πίστα 1100 μέτρων, με κλίσεις μέτριας δυσκολίας και ένα Lift μεγάλης δυναμικότητας. Η λειτουργία του γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις να είναι ελάχιστες και η συμβολή του στην οικονομική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής να είναι ιδιαίτερα σημαντική. Η κοινωνική αποδοχή του είναι δεδομένη, αφού έχει τη στήριξη όλων των τοπικών φορέων, αλλά και των κατοίκων της περιοχής, πράγμα που εξασφαλίζει τη βιωσιμότητά του και διευκολύνει τη διαχείρισή του. Δέχεται κατ’ έτος 10.000 σκιέρ και 20.000 επισκέπτες. Από την επισκεψιμότητα αυτή προκύπτουν σημαντικά οφέλη για τις διάφορες ξενοδοχειακές μονάδες, τα εστιατόρια και τα άλλα καταστήματα των οικισμών Ελάτης, Περτουλίου, Πύλης, αλλά και της πόλης των Τρικάλων. Από σχετική έρευνα που διενεργήθηκε διαπιστώθηκε ότι το ετήσιο όφελος της ευρύτερης περιοχής από το συγκεκριμένο χιονοδρομικό κέντρο ανέρχονταν σε 1.000.000 €.
Απαραίτητες υποδομές
Κατασκηνωτικό κέντρο Περτουλίου Στη θέση δασικής αναψυχής «Αγία Τριάδα» και σε μία έκταση 40 στρεμμάτων περίπου, λειτουργεί από το 1991 κατασκηνωτικό κέντρο, το οποίο φιλοξενεί κατ’ έτος (θερινή περίοδο) περί τους 1.000 επισκέπτες. Βέβαια ο χώρος πέρα από την καταλληλότητά του και την απαράμιλλη ομορφιά που τον συνοδεύει, δεν διαθέτει τις απαραίτητες ευκολίες, για να
|67|
αποτελέσει πόλο έλξης και μαζικότερης αναζήτησης δασικής αναψυχής. Με κατάλληλο σχεδιασμό και συμπλήρωση των απαραίτητων ευκολιών αναψυχής το κατασκηνωτικό κέντρο Περτουλίου, συνδυασμένο και με ένα δίκτυο πεζοπορικών διαδρομών, μπορεί εύκολα να αναδειχθεί σε σημαντικό πόρο για την τοπική ανάπτυξη.
Δασικό μουσείο Το παλιό ξυλουργικό εργοστάσιο του Πανεπιστημιακού δάσους Περτουλίου μπορεί να αλλάξει χρήση και να μετατραπεί σε μουσειακό χώρο, κατάλληλο να φιλοξενήσει μηχανήματα, εργαλεία, τεχνικές και την ιστορία για την κατεργασία του ξύλου στην περιοχή και στη χώρα μας. Σχετικές συζητήσεις έχουν ήδη γίνει κατά το παρελθόν, μεταξύ Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Διοίκησης του Πανεπιστημιακού Δάσους Περτουλίου, οι οποίες και οδήγησαν στη σύνταξη αξιόλογων μελετών, οι οποίες όμως δεν εφαρμόσθηκαν μέχρι σήμερα. Μπορούν, εφόσον υπάρξει η απαραίτητη βούληση, να επικαιροποιηθούν και εφαρμοσθούν. Στη συνολική επιφάνεια των 1092 τ.μ. εκτιμάται ότι μπορεί να αναπτυχθεί και αναδειχθεί «η δασική ιστορία και ο δα-
σικός πολιτισμός της ευρύτερης περιοχής του Π.Δ. Περτουλίου» (Παπαδόπουλος 2003). Η ωφέλεια που θα προκύψει από το έργο είναι προφανής, δεδομένου ότι η δημιουργία ενός παρόμοιου μουσειακού χώρου, μοναδικού για τη χώρα μας, στο Περτούλι θα αυξήσει περαιτέρω την επισκεψιμότητα της περιοχής.
Υδατικοί πόροι Ο πλούτος των υδατικών πόρων της περιοχής γίνεται κατανοητός και μόνο από το γεγονός ότι η προς ανάδειξη περιοχή ορίζεται από τις δύο πλευρές της (δυτική και ανατολική), από δύο μεγάλους ποτάμιους αποδέκτες τον Αχελώο δυτικά και τον Πηνειό ανατολικά. Στους ποταμούς αυτούς συμβάλουν πολυάριθμοι παραπόταμοι (Ασπροπόταμοι) και ρέματα, των οποίων τα νερά χαρακτηρίζονται για την καθαρότητα και ποιότητά τους, ιδιαίτερα δε αυτά του Αχελώου, προσφέροντας πολλαπλές δυνατότητες ανάδειξης και αξιοποίησής τους. |68|
4.2. Γεωργοκτηνοτροφικοί πόροι
Η περιοχή παρέμβασης ποικίλει όσον αφορά τις εδαφικές και κλιματικές συνθήκες. Σε μεγάλο μέρος της η εντατική γεωργία είναι απαγορευτική και οι κάτοικοι στρέφονται στη βιολογική γεωργία, στην κτηνοτροφία, στη μελισσοκομία, στη συλ-
Γεωργία
λογή αρωματικών φυτών, στην εκμετάλλευση δασικών προϊόντων και στην ιχθυοκαλλιέργεια. Όσον αφορά την εντατική μορφή γεωργίας, στα πεδινά διαμερίσματα της περιοχής μελέτης, την πρώτη θέση καταλαμβάνει η καλλιέργεια αραβοσίτου με έκταση 22.400 στρεμμάτων και ακολουθούν τα σιτηρά με έκταση 13000 στρεμμάτων, οι καλλιέργειες που προορίζονται για ζωοτροφές με 9200 στρέμματα, το βαμβάκι με 5.500 στρέμματα και σε μικρότερη έκταση τα κηπευτικά με 1220 στρέμματα, τα αμπέλια με 750 στρέμματα οι ελιές με 650 στρέμματα και τα όσπρια με 250 στρέμματα. |70|
Τα τελευταία χρόνια υλοποιούνται προγράμματα για τη στήριξη και ενίσχυση της Βιολογικής Γεωργίας σε μεγάλο μέρος της περιοχής που παράλληλα με άλλες δράσεις στοχεύουν στη διασφάλιση της αειφόρου διαχείρισης των φυσικών πόρων, την άμβλυνση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στις ευαίσθητες οικολογικά περιοχές παρέμβασης και την εισαγωγή γεωργικών πρακτικών φιλικών προς το περιβάλλον. Το αποτέλεσμα της εφαρμογής των δράσεων αυτών είναι η ένταξη στα προγράμματα και νέων παραγωγών, με αποτέλεσμα την αύξηση των καλλιεργούμενων εκτάσεων αλλά και των παραγόμενων βιολογικών προϊόντων. Ενισχύονται οι καλλιέργειες για ζωοτροφές, τα σιτηρά, τα δημητριακά, τα όσπρια, τα αρωματικά φυτά, τα αμπέλια, τα ελαιόδενδρα κ.ά. Στα ορεινά και ημιορεινά τοπικά διαμερίσματα της περιοχής παρέμβασης η κτηνοτροφία κατέχει σημαντική θέση με την εκτροφή 46000 αιγοπροβάτων, 5000
Κτηνοτροφία
βοοειδών, 3000 χοιρινών ελευθέρας βοσκής και 5500 χοιρινών σταβλισμένης μορφής. Αξίζει να αναφέρουμε ότι τόσο οι εδαφοκλιματολογικές συνθήκες και το ανάγλυφο της περιοχής όσο και οι διαθέσιμοι βοσκότοποι και οι ζωοτροφές συντελούν στην άριστη ποιότητα των παραγόμενων κτηνοτροφικών προϊόντων, με ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά και αυξημένη εγχώρια ζήτηση. Στη περιοχή υπάρχουν διάσπαρτες τυροκομικές μονάδες οικογενειακής μορφής καθώς και σύγχρονες γαλακτοβιομηχανίες που απορροφούν όχι μόνο το γάλα της περιοχής αλλά και όλου του νομού και ίσως και άλλων νομών της χώρας. Επίσης το παραγόμενο κρέας διατίθεται τόσο στη τοπική αγορά όσο και στα μεγάλα αστικά κέντρα όπου η ζήτηση είναι ιδιαίτερα υψηλή. Οι βοσκότοποι που διατίθενται για τη βόσκηση των ζώων ανέρχονται περίπου σε 40.000 στρέμματα. Ο κλάδος της μελισσοκομίας κατέχει εξέχουσα θέση στη περιοχή με 6000 μελισσοσμήνη που παράγουν άριστης ποιότητας μελισσοκομικά προϊόντα με χαρακτηριστική γεύση και άρωμα λόγω της ποικιλομορφίας της χλωρίδας της περιοχής. Από το 2011 έγινε υποχρεωτική η αναγραφή της χώρας συγκομιδής του μελιού στην επισήμανση (άρθρο 67 του Κώδικα Τροφίμων και Ποτών) ώστε να γνωρίζει ο καταναλωτής τι αγοράζει και ο μελισσοκόμος να προστατεύεται από τον αθέμιτο ανταγωνισμό με φθηνό εισαγόμενο μέλι που διέθεταν κάποιοι ως Ελληνικό.
4.3. Πολιτισμική κληρονομιά
Πολιτισμικοί πόροι Τα μυθολογικά στοιχεία αναφέρουν για τον θεό της ιατρικής τον Ασκληπιό που σε αυτή την περιοχή έδρασε, δίδαξε, έφτιαξε το αρχαιότερο φαρμακοτριβείο και το Ασκληπιείο καθώς και για τον θεό ποταμό Αχελώο. Ο Αριστοτέλης ισχυρίστηκε ότι η αρχαία Ελλάδα ήταν η περιοχή γύρω από τη Δωδώνη και τον Αχελώο εκεί όπου οι Σελλοί και οι αποκαλούμενοι Γραικοί και μετά Έλληνες ζούσαν. «... περί την Ελλάδα την Αρχαία, αυτή δ' εστίν η περί την Δωδώνην και τον Αχελώο, ώκουν γαρ οι Σελλοί ενταύθα και οι καλούμενοι μεν Γραικοί, νυν δε Έλληνες». Τα ερείπια δύο φρουρίων των Ελληνιστικών χρόνων σώζονται σε δύο κορυφές του βουνού Ιταμός, ΝΔ της Πύλης. Από εκεί ελέγχονται όλα τα περάσματα των Αγράφων και της Πίνδου. Τα τοξωτά γεφύρια, υψηλής αρχιτεκτονικής, ήταν και είναι σύνδεσμοι επικοινωνίας και ζωής, ειδικά για τους κατοίκους των ορεινών περιοχών. Εκείνο όμως που προσδιορίζει την περιοχή μας που αποτελεί κορυφαίο μνημείο Θρησκευτικής και Πολιτιστικής κληρ-
ονομιάς, με Παγκόσμια αναγνωρισιμότητα, είναι τα Μετέωρα, χώρος μοναδικός, τόσο για τη Μοναστική πολιτεία όσο και για την ιδιαιτερότητα των βράχων της περιοχής. Τα Μοναστήρια της περιοχής είναι ιδιαίτερα μνημεία, με πλούσια ιστορία και πνευματική προσφορά. Στα Μετέωρα απαντάται το μοναδικό φαινόμενο να έχει κτιστεί ολόκληρη σχεδόν η μοναστική πολιτεία πάνω σε κοραλλιογενείς βράχους. Μοναστήρια που θα χαρακτηρίζαμε φάρους της Ορθοδοξίας και αποτελούν πραγματικά, πνευματικά και εκκλησιαστικά θησαυροφυλάκια. Τα παραδοσιακά τους κτίσματα έχουν ανακηρυχθεί μνημεία της νεότερης ιστορίας. Γι αυτό θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο πολιτισμός είναι το μεγάλο τοπικό συγκριτικό πλεονέκτημα παράλληλα με την σπάνια ομορφιά των «αλπικών» τοπίων. Στόχος λοιπόν όλων θα πρέπει να είναι η προστασία της θρησκευτικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, η προβολή της και η σύνδεσή των τοπικών πολιτιστικών στοιχείων με την ανάπτυξη και τον τουρισμό.
Ιστορία της περιοχής
Η Προϊστορία της H περιοχή κατοικείται από τα πανάρχαια χρόνια. Η ιστορία της παρουσίας του ανθρώπου στην περιοχή, με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, αρχίζει κατά τη Μέση Παλαιολιθική εποχή, τα απώτερα όρια της οποίας τοποθετούνται περίπου 100.000 χρόνια από σήμερα.
Η περιοχή κατά την Αρχαιότητα Η πρωτεύουσα του νομού συνδέεται με θεότητες της ιατρικής, όπως η νύμφη Τρίκκη. Προστάτιδα της υγείας και της ιατρικής, γεννήθηκε στις όχθες του Ληθαίου και έδωσε το όνομά της στην πόλη. Βασιλιάς της Τρίκκης ήταν ο γιατρός Ασκληπιός που θεωρείται τέκνο της πόλης. Συνέλεγε τα θεραπευτικά βότανά του στο όρος Κερκέτιο (Κόζιακας). Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν σημαντικότατα αρχαιολογικά ευρή-
|72|
ματα από τη δράση του Ασκληπιού καθώς και για την παρασκευή βοτάνων. Σπουδαίες πόλεις στην αρχαιότητα ήταν η Τρίκκη και το Αιγίνιον (σημερινή Καλαμπάκα). Η Kαλαμπάκα είναι πιθανόν η αρχαία πόλη Ιθώμη η κλιμακόεσσα που αναφέρεται στον Όμηρο και το Στράβων και μετονομάστηκε στα Βυζαντινά χρόνια, πριν από τον 9ο αιώνα, σε Σταγοί, ονομασία που διατηρείται και σήμερα ως μητροπολιτικός τίτλος (Μητρόπολη Σταγών και Μετεώρων).
Η περιοχή Αχελώου - Ασπροποτάμου H Ιστορία της ευρύτερης περιοχής του Ασπροποτάμου είναι άρρηκτα δεμένη με την ιστορία και τους μύθους του ποταμού, που πηγάζει από την τοποθεσία Ρόνα και από το όρος Λάκμος κοντά στο χωρίο Χαλίκι και διασχίζει τα Βλαχοχώρια που είναι ανάμεσα στον Κόζιακα και τα Αθαμανικά όρη. Η περιοχή Ασπροποτάμου πήρε το όνομά της από το όνομα του άσπρου ποταμού, του αρχαίου Αχελώου, του Αράου Άλμπου των Βλάχων. Ο Ασπροπόταμος ή Αχελώος στην αρχαιότητα θεοποιήθηκε, ως ποταμός που αποτελούσε πηγή ζωής για την ευρύτερη περιοχή που με την ορμητικότητα των νερών του τρόμαζε τους κατοίκους της περιοχής οι οποίοι τον λάτρευαν για να τον εξευμενίσουν. Ο μύθος λέει πως ο Αχελώος ήταν ο μεγαλύτερος από τους 3.000 γιούς του Ωκεανού και της Τηθύος (Γαίας), πατέρας των Νυμφών και των Σειρήνων. Μεταμορφωμένος σε ταύρο πάλεψε με τον Ηρακλή για την καρδιά της Δηιάνειρας. Ο Ηρακλής έσπασε το κέρατο του ταύρου-
Αχελώου και την έκανε γυναίκα του. Ο Αχελώος είναι από τα μεγαλύτερα ποτάμια της Ελλάδας. Η ευρύτερη περιοχή πρωτοκατοικήθηκε από τους Αθαμάνες (20001900 π.Χ.), που προέρχονταν από την Πίνδο και συγκεκριμένα από τα Τζουμέρκα, μέρος των οποίων βρίσκεται στο Νομό των Τρικάλων. Ασχολούνταν κυρίως με την κτηνοτροφία. Υπήρξαν σύμμαχοι των Κορινθίων και των Αθηναίων και υποτελείς των Μακεδόνων. Η τελευταία μαρτυρία για τους Αθαμάνες υπάρχει την περίοδο των Ρωμαίων.
Η περιοχή κατά την Ρωμαϊκή περίοδο Κατά την άνοδο της Ρώμης στην ανατολική πλευρά της Ηπείρου, στα σύνορα με τη Θεσσαλία, δραστηριοποιείται έντονα η φυλή των Αθαμάνων. Πιθανότατα οι Αθαμάνες ήλεγχαν τα περάσματα της νότιας Πίνδου μεταξύ Θεσσαλίας και Ηπείρου. Μέχρι την εδραίωση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας η Αθαμανία αποτελούσε μια από τις πιο ισχυρές φυλές του Ελλαδικού χώρου. Ο γενάρχης των Αθαμάνων, ο Αθάμας εγκαταστάθηκε εκεί αφού σκότωσε το υιό του Λέαρχο. Τα νομίσματα που σώζονται με την επιγραφή ''Αθαμάνων'' έχουν πάνω τους την θεά Αθηνά και την Διώνη. Το 1ο αι. π.χ. οι Αθαμάνες παρέμεναν ανεξάρτητοι αλλά είχαν περιοριστεί στα αρχικά τους εδάφη.
Η περιοχή στα Βυζαντινά Χρόνια Η περιοχή όπως όλος ο νομός Τρικάλων δέχτηκε νωρίς το χριστιανισμό. Από τον 1ο κιόλας αιώνα επικράτησε η νέα θρησκεία, η οποία εδραιώθηκε με το πέρασμα των επόμενων αιώνων( 4ο, 5ο και 6ο), χτίζοντας τους ναούς στη ίδια θέση με τους αρχαίους και χρησιμοποιώντας τα υλικά τους. Η περιοχή δέχτηκε επιθέσεις από τους εχθρούς της βυζαντινής αυτοκρατορίας (Γότθοι το 396, Ούννοι το 447, Σλάβοι το 577, Σαρακηνοί το 904, Νορμανδοί το 1081). Το εξασθενημένο Βυζάντιο αδυνατούσε να υπερασπιστεί τις επαρχίες του. Από τις αρχές του 14ου αι. νέοι επιδρομείς μαστίζουν την περιοχή, κυρίως Αλβανοί, ενώ οι Σέρβοι του Στέφανου Δουσάν (1331- 1355) κατέλαβαν τη δυτική Θεσσαλία (1348-1371). Στους βράχους των Μετεώρων κατέφυγαν ερημίτες από τον 11ο αιώνα, οι οποίοι με την εισβολή των Τούρκων (1393) αυξήθηκαν και δημιούργησαν πολιτεία ολόκληρη με περισσότερα από είκοσι μοναστήρια. Το πλήθος των βυζαντινών μνημείων στην περιοχή δείχνει τη σπουδαιότητά της κατά τη βυζαντινή περίοδο. Από το 12ο αιώνα σώζονται μαρτυρίες για την παρουσία Βλάχων, λατινόφωνων της Πίνδου, και η περιοχή όπου ζούσαν είχε το όνομα Μεγάλη Βλαχία. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας |73|
ο πύργος του Χατζηγάκη, εγγονού του Χατζή Μπέρτα που σώζεται μέχρι σήμερα. Το 1943 η ιστορία επαναλαμβάνεται και το Περτούλι καταστρέφεται, γιατί ήταν η έδρα του Κοινού Γενικού Στρατηγείου των ελληνικών αντιστασιακών οργανώσεων κατά των Άγγλων.
Η περιοχή τον 19ο αιώνα Στις αρχές του 19ου αιώνα τα Βλαχοχώρια του Ασπροποτάμου ελέγχονταν από ισχυρές οικογένειες κοτσαμπάσηδων και τσελιγκάδων. Στην Κρανιά κυριαρχούσαν οι Χειμωναίοι. Στο Χαλίκι υπήρχε συμβούλιο αρχόντων που περιελάμβανε το Δημάκη, το Φίλο και το Βάκη. Οι οικογένειες αυτές δημιουργούσαν δεσμούς μεταξύ τους για τη διατήρηση της θέσεώς τους. η περιοχή ανθεί οικονομικά λόγω της ανεπτυγμένης κτηνοτροφίας, της υφαντουργίας μάλλινων ειδών και της επεξεργασίας τους στις νεροτριβές, καθώς και της εκμετάλλευσης των δασών.
Η περιοχή στη 2η χιλιετία μ.χ. 10ος αιώνας Τη δεύτερη χιλιετία είναι παραδεκτό ότι η Θεσσαλία κατοικούνταν από ένα μεγάλο αριθμό Βλάχων. Το Μεσαίωνα, μάλιστα, ονομαζόταν Μεγάλη Βλαχία. Τα στοιχεία που υπάρχουν χρονολογούνται από τον 10ο αιώνα και παρουσιάζουν διάφορους οικισμούς της περιοχής ως υπαρκτούς. Η πρώτη αναφορά πραγματοποιείται στον 221 κώδικα της Μονής Βαρλαάμ των Μετεώρων το 10ο αιώνα στον οποίο αναφέρεται μεταξύ άλλων οικισμών της Πίνδου το Χαλίκι και το Περτούλι. Το χωριό στα 1720 επειδή έπεσε επιδημία πανούκλας ερημώθηκε και ξανακατοικήθηκε από τον Τριαντάφυλλο Χατζή Μπέρτα στον οποίο οφείλεται και το όνομα του χωριού (Μπερτούλι, το χωριό του Μπέρτα). Επίσης, το όνομα Περτούλι συναντάται και σε κατάστιχο του Μεγάλου Μετεώρου το 1741, όπως και σε αναφορά των κατοίκων του Ασπροποτάμου προς τον πασά των Τρικάλων το 1841. Τον Ιούνιο του 1823 κάηκε από τον Αρβανίτη Σελιχτάρ Μπόδα μαζί με το Νεραϊδοχώρι και την Πύρρα και έτσι καμμένα τα βρήκαν όταν τα επισκέφθηκαν το 1826, ο Στουρνάρης και ο Κασομούλης. Το Περτούλι ξαναχτίζεται στα 1841 όπως και |74|
Η περιοχή τον 20ο αιώνα Σε αντίθεση με την ακμή του 19ου αιώνα ο 20ος επιφύλαξε αρκετές δυσάρεστες εκπλήξεις για τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής. Η επέλαση των Γερμανών ακολουθήθηκε από το κάψιμο των χωριών με ελάχιστα διασωθέντα. Οι ανθρώπινες απώλειες ήταν πολυάριθμες. Η Καλαμπάκα κάηκε ολοσχερώς από τα Γερμανικά στρατεύματα στις 18 Οκτωβρίου 1943 και κατά τη Κατοχή υπήρξε για μακρά διαστήματα υπό τον έλεγχο της αντίστασης.
Αρχαιολογικοί χώροι
Το σπήλαιο Θεόπετρας Tο σπήλαιο βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 100 μέτρα από την επιφάνεια της πεδιάδας και 280 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, 3 χιλιόμετρα πριν από τα Μετέωρα. Η είσοδος του σπηλαίου είναι αψιδωτή με διαστάσεις 17 x 3 μέτρα, ενώ ο κύριος θάλαμός του, περίπου τετράγωνος με μΟ σχηματισμός του ασβεστολιθικού βράχου της Θεόπετρας τοποθετείται στην ανώτερη Κρητιδική περίοδο (137.000.000 65.000.000 χρόνια από σήμερα). Η δημιουργία του σπηλαίου είναι κατά συνέπεια μεταγενέστερη της παραπάνω ηλικίας. Το σπήλαιο άρχισε να κατοικείται κατά τη Μέση Παλαιολιθική Εποχή (η οποία αρχίζει περίπου πριν 130.000 χρόνια). Η επιστημονική σπουδαιότητα του σπηλαίου κρίνεται ως πολύ σημαντική για την προϊστορία όλου του Ελλαδικού χώρου καθώς, όπως σημειώνουν οι αρχαιολόγοι, είναι ένα από τα λίγα σπήλαια στην Ελλάδα με τόσο μεγάλο εύρος επιχώσε-
ων που καλύπτουν την εξέλιξη του ανθρώπου σε μία περίοδο πολύ καθοριστική για την εξέλιξή του, της μετάβασης του, δηλαδή, από τον Νεάτερνταλ στο Χόμο Σάπιενς. Οι αρχαιολόγοι "διαβάζουν" σήμερα τα μηνύματα ενός πολύ ανθρώπινου πολιτισμού. Πολύ σημαντικά είναι , επίσης, τα ανθρωπολογικά κατάλοιπα-δύο σκελετοί, ενός της ανώτερης Παλαιολιθικής και μία κανονική ταφή της Μεσολιθικής εποχής- καθώς και τα σκελετικά κατάλοιπα ζώων που ποικίλουν ανάλογα με την εποχή. Ιδιαίτερα σημαντικός για τους επιστήμονες θεωρείται ο σκελετός της Μεσολιθικής εποχής (χρονολογείται στο 8000 π.χ περίπου). Αν και είναι γνωστή η κατοίκηση του ελλαδικού χώρου αυτή την εποχή, τα σκελετικά ευρήματα σπανίζουν. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν, επίσης, τρία στρώματα σκληρών ιζημάτων που παρεμβάλλονται στις επιχώσεις του σπηλαίου και που, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, αντιπροσωπεύουν πιθανότατα εποχές παγετώνων στη Θεσσαλία.
|75|
Αρχαιολογικός χώρος Γόμφων Οι αρχαίοι Γόμφοι, η 2η σε μέγεθος πόλη της Εστιατώτιδας μετά την Τρίκκη, στη θέση «Επισκοπή» Μουζακίου. Η αρχαία πόλη ιδρύθηκε στο «θεατροειδή» χώρο ενός μακρόστενου υψώματος που σήμερα ορίζει ια όρια των Ν. Καρδίτσας και Τρικάλων. Οι αρχαίοι Γόμφοι έλεγχαν τις δύο εισόδους προς την αρχαία Αμβρακία (σημερινή Άρια) και ιη χώρα των Αθαμάνων, δηλ. το στενό πέρασμα της κοιλάδας του Πορταϊκού (σημ. Πύλη) και το δύσβατο πέρασμα του Πάμισου (Μπλιούρη) Ν. του Μουζακίου. Ο Πάμισος ποταμός όριζε την αρχαία πόλη στα ΝΑ. Τα τείχη των Γόμφων δεν διακρίνονται στην πεδιάδα, ενώ διατηρούνται στους λόφους που περιβάλλουν την πόλη. Η πόλη ιδρύθηκε τον 4ο π.Χ. αι. μάλλον από συνοικισμό κωμών, όπως η Μητρόπολη. Ο Φίλιππος Β', ο βασιλιάς της Μακεδονίας, με το πρόσχημα της επιθετικότητας των Αθαμάνων εναντίον των Θεσσαλών βοήθησε στο κτίσιμο της νέας πόλης με αποίκους και για μικρό χρονικό διάστημα έφερε τo όνομα αυτού «Φίλιπποι ή Φιλιππόπολις» και έκοψε νομίσματα με την επιγραφή «Φιλιπποπολιτών». Μετά τo 330 π.Χ. η πόλη εμφανίζεται με τo παλιό της όνομα Γόμφοι.
|76|
Αρχαιολογικός χώρος Πιαλείας Στην περιοχή της Πιαλείας υπάρχουν αρκετοί αρχαιολογικοί χώροι στους οποίους έγιναν ανασκαφές και βρέθηκαν ενδιαφέροντα ευρήματα. Τα περισσότερα από αυτά εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου.
Στη θέση Παλαιόκαστρο που βρίσκεται σε λόφο πάνω από τον οικισμό του Παλαιοχωρίου σώζονται τμήματα Μυκηναϊκού τοίχους, πηγάδι στο μέσον του κάστρου, λείψανα ναού (μάλλον της Αρτέμιδος) και φαρμακοτριβείου του Ασκληπιού. Εδώ βρέθηκαν πολλά χάλκινα και αργυρά νομίσματα, αντικείμενα και όπλα όπως και σύμβολα του Ασκληπιού. Επίσης το αρχαϊκό αγαλματίδιο «Αμαζόνα», το οποίο όπως αναφέρει ο αρχαιολόγος Π. Καστριώτης (1903, σ.33) «... το σπουδαιότατον των επί τας ακροπόλεως ευρημάτων είναι γυναικείον μικρόν αρχαϊκόν αγαλμάτιον εκ χαλκού …». Ακόμη στη θέση Φτελιά, κάτω από το Παλαιόκαστρο, βρέθηκαν θεμέλια οικισμού, κιονόκρανα βυζαντινής τέχνης και αναθηματικά ανάγλυφα Ρωμαϊκών χρόνων.
Κάστρο Φήκης Στα νότια του χωριού Φήκη και κοντά στη βόρεια όχθη του Πορταϊκού ποταμού, στο μακρόστενο λόφο Μαγούλα
(υψ.214μ.) σώζεται ένα μικρό πολυγωνικό τείχος πάχους 7μ. περίπου. Σύμφωνα με την παράδοση, το όνομα του χωριού προήλθε από τον βασιλέα ή ηγεμόνα Φίκο, ο οποίος διαβιούσε στο λόφο της Μαγούλας.
Κάστρο Φαλώρειας Σε απόσταση 15 χλμ. από τα Τρίκαλα και 500 μ. μετά το χωριό Μεγάρχη βρίσκεται το κάστρο της Φαλώρειας. Η Φαλώρεια ήταν η βορειότερη πόλη στη δεξιά όχθη του Πηνειού για τον ερχόμενο από την Ήπειρο δια του Ζυγού. Βρίσκονταν πάνω στον φύσει οχυρό λόφο «Σκούμπο», όπου σώζονται ερείπια τειχών και εκτεινόταν κάτω, ως τον Πηνειό. Ήταν ισχυρή πόλη και ήκμασε κυρίως κατά τους ελληνιστικούς χρόνους. Το 198 π.Χ. την κατέλαβε ο ρωμαίος στρατηγός Τίτος Κόϊντος Φλαμινίνος ύστερα από απεγνωσμένη αντίσταση των κατοίκων της, χωρίς να τον εμποδίσει η μακεδονική φρουρά του Αιγινίου, γιατί ανάμεσά τους βρισκόταν ο Πηνειός.
|77|
Βυζαντινά Μνημεία Ι. Μ. Πόρτα Παναγιάς Η Ι. Μ. Πόρτα Παναγιάς (μονή της Ακαταμάχητου Θεοτόκου) ένα πολύ σημαντικό βυζαντινό μνημείο στην κωμόπολη της Πύλης. Ο βυζαντινός ναός της Πόρτα Παναγιάς ιδρύθηκε το 1283 από το σεβαστοκράτορα της Ηπείρου Ιωάννη Άγγελο Κομνηνό Δούκα στη θέση αρχαίου ιερού της θεάς Αθηνάς και αποτελούσε το καθολικό της σταυροπηγιακής μονής της Ακαταμαχήτου Θεοτόκου. Διαθέτει χαρακτηριστικό μαρμάρινο τέμπλο με δύο ολόσωμες ψηφιδωτές εικόνες του Χριστού και της Θεοτόκου Βρεφοκρατούσας. Αντίθετα όμως απ' ό,τι συνηθίζεται στους ορθόδοξους ναούς, εδώ αριστερά της Ωραίας Πύλης βρίσκεται ο Χριστός και δεξιά η Παναγία. Η γλυπτική διακόσμηση του ναού ήταν θαυμάσια και αποτελούνταν από πολλά αρχαία γλυπτά (Κορινθιακά, κιονόκρανα, κ.λπ.), προερχόμενα από αρχαίο ναό που βρισκόταν στο ίδιο σημείο, αλλά τα περισσότερα καταστράφηκαν από την πυρκαγιά του 1855.
|78|
Μονή Δουσίκου Μόλις 1 χλμ. από τη γέφυρα Γκίκα βρίσκεται το χωριό Άγ. Βησσαρίων, που παλαιότερα λεγόταν Δούσικο, όνομα που οφείλει σε ένα τοπικό είδος βελανιδιάς, το σλαβόφωνο Ντούσκο. Εδώ γεννήθηκε ο Άγιος Βησσαρίωνας, που ήταν Μητροπολίτης της Λάρισας και των Τρικάλων και σήμερα είναι πολιούχος της Πύλης, της Καλαμπάκας και των Τρικάλων. Ο τάφος του βρίσκεται στο νεκροταφείο του χωριού. Η φρουριακής μορφής Μονή Αγίου Βησσαρίωνα ή Δουσίκου ιδρύθηκε το 1527 από τον Άγιο Βησσαρίωνα. Διατηρεί το αθωνικό τυπικό, λειτουργεί με άνδρες μοναχούς και για τις γυναίκες ισχύει το άβατον. Διαθέτει ένα καθολικό, τρία παρεκκλήσια, ξενώνα με κελιά σε πέντε ορόφους, νερόμυλο και πλούσια βιβλιοθήκη με σπάνια κειμήλια. Σ' αυτά περιλαμβανόταν και ένα χειρόγραφο Ευαγγέλιο με την υπογραφή του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου, το οποίο όμως έχει πλέον μεταφερθεί στα Μετέωρα. Στο καθολικό της μονής φυλάσσονται η κάρα του Αγίου, το ραβδί του, τα άμφιά του και η διαθήκη του. Έχει τοιχογραφίες του Ζωγράφου Τζώρτζη, μαθητή του Θεοφάνη.
Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Γκούρας Βρίσκεται 4 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Πύλης, στον Ίταμο. Η μονή είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και πήρε το όνομα Γκούρα από παρακείμενη φυσική πηγή με
του ορεινού όγκου. Είναι θολοσκεπή βασιλική μετά τρούλων και πολλών αψίδων και εντοπίζει τρεις χρονολογικές φάσεις με αρχική, το έτος 1770».
άφθονο νερό. Το έτος ίδρυσής της παραμένει άγνωστο. Η αρχαιότερη σωζόμενη επιγραφή αναφέρεται στην κατασκευή βρύσης την 30 Ιαν. 1763. Το 1964 η μονή μετατράπηκε σε γυναικεία. Ιερά Μονή Υψώσεως Τιμίου Σταυρού Δολιανών Βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Δολιανά και Κρανιά της περιοχής Ασπροποτάμου. Κτίσθηκε το 1770 και καταστράφηκε το 1943, εκτός από το καθολικό, το οποίο αποτελεί μοναδικό δείγμα ιδιόμορφης αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα. Ο ναός έχει πολλούς τρούλους, πολυγωνικές αψίδες και λαϊκής τεχνοτροπίας διακόσμηση, με στοιχεία που θυμίζουν μεσαιωνικές δυτικές λύσεις. Εκτός από τις λεπτές παραστάδες, τα τυφλά αψιδώματα, που διαρθρώνουν τις κόγχες και τους τρούλους, υπάρχει και πλούσια γλυπτή διακόσμηση, βάσεις και επίκρανα παραστάδων, βάσεις ημικιονίσκων, αλλά και κιονόκρανα. Από τον καθηγητή Παύλο Μυλωνά, η Ι. Μ. Τιμίου Σταυρού στα Δολιανά της Κρανιάς χαρακτηρίσθηκε ως «ο Παρθενώνας
Μονή Κοίμησης Θεοτόκου Βυτουμά Απέχει 25 χλ. από τα Τρίκαλα, κοντά στο χωριό Βυτουμά στις πλαγιές του Κόζιακα. Ιδρύθηκε το 1161. Το αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου καθολικό που κτίστηκε το 1600.
Οι φορητές εικόνες της μονής που αποτελούν έργα του γνωστού αγιογράφου Δροσινού από το Φανάρι Καρδίτσας. Λειτουργεί σήμερα σαν Γυναικείο Μοναστήρι. |79|
Νερόμυλοι, Νεροτριβές, Μαντάνια Το εξαιρετικό γεωφυσικό ανάγλυφο της περιοχής με τα πλούσια νερά βοήθησε στο να δημιουργηθούν νερόμυλοι και μαζί μ’ αυτούς τα μαντάνια και οι νεροτριβές (ντριστέλες), που εξυπηρέτησαν στο παρελθόν αλλά και σήμερα τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής του Κόζιακα - Ασπροποτάμου. Στην περιοχή βρίσκονται έντεκα παλιοί νερόμυλοι, άλλοι ανακαινισμένοι και άλλοι όχι. Παλιοί ανακαινισμένοι νερόμυλοι βρίκονται στην Παλαιοκαρυά, στο Πολυνέρι, στον Άγιο Προκόπιο, στην κοινότητα Κατάφυτο, οι παραδοσιακοί νερόμυλοι στη Μεσοχώρα, στην Πεύκη, στο Ροπωτό, στο Παλαιοχώρι και οι παλιοί νερόμυλοι στη Μεγάρχη (από το 1800 μ.Χ.), στον Εξάλοφο και στο Μυρόφυλλο. Καταγράφονται 215 νεροτριβές, 136 μαντάνια και 125 νεροπρίονα. Νερόμυλος στην Παλαιοκαρυά με τη ντριστέλα Ο νερόμυλος λειτουργεί για άλεσμα με παραδοσιακό τρόπο μαύρο αλεύρι, καλαμποκάλευρο και πλιγούρι. Παράλληλα σε
λειτουργία βρίσκεται και η ντριστέλα (υπαίθριο πλυντήριο) για τον καθαρισμό των κλινοσκεπασμάτων. Νερόμυλος και Μουσείο Υδροκίνησης στην Πύλη
|81|
Νερόμυλος στο Κατάφυτο Το χωριό Κατάφυτο διασχίζει ο χείμαρρος Ποττόκος, παραπόταμος του Αχελώου, αλλά και μέσα στα όρια του οικισμού υπάρχουν αρκετές πηγές - βρύσες με τρεχούμενα νερά. Γι’ αυτόν τον λόγο η ρόδα του νερόμυλου συνεχίζει να γυρίζει, έστω μία φορά το χρόνο, αλέθοντας περισσότερο αναμνήσεις παρά γεννήματα.
Υδροτριβείο Δριστέλα στο Γοργογύρι
Νερόμυλοι Καλογριανής Υπήρχαν δύο νερόμυλοι μέσα στο χωριό. Ο Ένας του οποίου τα ερείπια σώζονται σήμερα ανήκε στον Αθανάσιο Ρέμπελο. Ο άλλος στον Ξενοφώντα Τσιούνη. Υπάρχουν και δύο μεταγενέστεροι που λειτουργούν ακόμη. Νερόμυλος στην Καλαμπάκα Ο Μύλος του Μπέλλου στην Καλαμπάκα βρίσκεται κάτω από τον λόφο του Προφήτη Ηλία. Κτίστηκε το 1918. Κάηκε την τελευταία χρονιά της Γερμανικής κατοχής γιατί θεωρήθηκε κρησφύγετο των ανταρτών. Σήμερα σώζονται οι μυλόπετρες και ένα μικρό κομμάτι του τοίχου του.
|82|
Μαντάνι του Δαίμονα (Τζούρτζια) Στο χωριό Τζούρτζια συναντάμε τον μεγαλύτερο καταρράκτη της περιοχής τον οποίο οι ντόπιοι ονομάζουν "Το μαντάνι του Δαίμονα" με ύψος καταρράκτη 16 μ.
Μαντάνι κατεστραμμένο στους Γόμφους Ένα παλιό μαντάνι το οποίο εξυπηρετούσε τις ανάγκης των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής επί Τουρκοκρατίας ανακαλύφθηκε στους Γόμφους κοντά στο παρεκκλήσι της αγίας Παρασκευής.
|83|
Πέτρινα Γεφύρια Κατάσπαρτη από πέτρινα γεφύρια είναι η ημιορεινή-ορεινή ευρύτερη περιοχή του Κόζιακα - Περτουλίου. Παλιά, πέτρινα, τοξωτά γεφύρια που εκτός από την καθημερινή ανάγκη για ειρηνική επιβίωση των κατοίκων τής περιοχής έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στους αγώνες τού έθνους για άμυνα και ανεξαρτησία. Βοήθησαν αφάνταστα την άμυνα των επαναστατών κατά την τουρκοκρατία αλλά και το στρατό μας, αργότερα, στους απελευθερωτικούς πολέμους του. Κατασκευασμένα σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον με υλικά της περιοχής από αυτοδίδακτους λαϊκούς τεχνίτες της Ηπείρου, αντιστέκονται αγέρωχα στον αδηφάγο χρόνο και την ανθρώπινη αδιαφορία όχι μόνο ως τουριστικά αξιοθέατα αλλά και ως εθνικά μνημεία ανακαλώντας μνήμες θυσιών και εθνικών αγώνων. Χαρακτηριστικό τους γνώρισμα τα τόξα και οι καμάρες. Ανάλογα με το εύρος της κοίτης του ρέματος, παραπόταμου ή ποταμού που έπρεπε να γεφυρώσουν υπάρχουν στην περιοχή μονότοξα, δύτοξα η και τρίτοξα γεφύρια.
Γεφύρια –μνημεία λαϊκού πολιτισμού που σώζονται μέχρι σήμερα είναι:
Γέφυρα Πορταϊκού Μονότοξο πέτρινο γεφύρι που γεφυρώνει τον ποταμό Πορταϊκό και μέχρι το 1936 αποτελούσε τη μοναδική οδική σύνδεση του θεσσαλικού κάμπου με τα χωριά της Πίνδου. Η γέφυρα χρονολογείται στα 1514. Βρίσκεται στο 22ο χλμ. της εθνικής οδού Τρικάλων - Άρτας, στον οικισμό της Πύλης.
Γεφύρι Πιαλείας Βρίσκεται στην είσοδο του χωριού και είναι κτίσμα των Βυζαντινών χρόνων. Έχει δε χαρακτηρισθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Το γεφύρι της Ανθούσας Βρίσκεται στην είσοδο του χωριού Ανθούσα (Λίπιντζα) και γεφυρώνει το ρέμα «Λεπενίτσης» που πηγάζει από τις Ν.Δ. πλαγιές του βουνού Τρίκορφο (1727μ.) του σχηματισμού της Μοράβας και χύνεται στον Ασπροπόταμο. Το γεφύρι είναι μονότοξο, χτίστηκε μετά το πρώτο ήμισυ του 18ου αιώνα και εξυπηρετούσε την επικοινωνία των κατοίκων της Ανθούσας με τ’ άλλα χωριά της περιοχής Ασπροποτάμου.
Το Γεφύρι του Μίχου στην Ανθούσα Βρίσκεται κοντά στον επαρχιακό δρόμο Τρία Ποτάμια - Χαλίκι και λίγο πριν τη διακλάδωση προς Ματσούκι, Καλαρρύτες και Ανθούσα. Γεφυρώνει τον ποταμό Ασπροπόταμο και η λειτουργία του είναι σημαντική ακόμη και σήμερα, αφού αποτελεί πέρασμα για το παρακείμενο μοναστήρι Κοιμήσεως Θεοτόκου (έτος ανέγερσης το 1799). Το γεφύρι είναι τρίτοξο, με κυρίως τόξο (12,40 άνοιγμα) και δύο βοηθητικά. Το βοηθητικό τόξο, προς την αριστερή όχθη,
|86|
είναι επιχωμένο από τα προϊόντα εκσκαφής που προήλθαν από τη διάνοιξη του δρόμου Τρία Ποτάμια προς Ανθούσα, Χαλίκι. Το δεξιό ακρόβαθρο πατάει πάνω σε βράχο Σ’ αυτό το γεφύρι τα στηθαία ήταν κατασκευασμένα από όρθιες πέτρες, η μία δίπλα στην άλλη, που χρησίμευαν σαν προστατευτικά πεζούλια. Οι όρθιες αυτές πέτρες ονομάζονται «Αρκάδες». Η παράδοση αναφέρει ότι το γεφύρι κτίστηκε μετά την ανέγερση της Ι.Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου (1799) της Ανθούσας. Επειδή σ’ αυτή την τοποθεσία ο Ασπροπόταμος ήταν αδιάβατος, κτίστηκε το γεφύρι για να εξυπηρετήσει την επικοινωνία του μοναστηριού με το χωριό Ανθούσα. Το γεφύρι ήταν επίσης πέρασμα και για τα χωριά Ματσούκι και Καλαρρύτες του Ν. Ιωαννίνων. Το όνομά του, το γεφύρι, το οφείλει μάλλον σε τυχαίο συμβάν. Λέγεται ότι, κάποιος Μίχος έχασε τη ζωή του στο γεφύρι (από ατύχημα ή συμπλοκή).
Το γεφύρι Κατούνα στην Κρανιά Βρίσκεται στην είσοδο του χωριού Κρανιά και παλιότερα συνέδεε τις δύο συνοικίες του Αγίου Δημητρίου και της Αγίας Παρασκευής. Γεφυρώνει το Κρανιώτικο ρέμα, παραπόταμο του Ασπροπόταμου. Το γεφύρι είναι μονότοξο και κατασκευασμένο από ψαμμίτη. Προφορικές μαρτυρίες αναφέρουν ότι το γεφύρι χτίστηκε το 1860-1870.
Το Γεφύρι του Γκίκα στην Κρανιά Βρίσκεται ένα χιλιόμετρο περίπου ανατολικά του χωριού Κρανιά και γεφυρώνει το Κρανιώτικο ρέμα. Παλιά αποτελούσε πέρασμα των κατοίκων προς το Θεσσαλικό κάμπο μέσω Παλιοχωρίου. Σήμερα χρησιμοποιείται από τους κτηνοτρόφους της περιοχής.
Το γεφύρι του Χατζηπέτρου στο Νεραϊδοχώρι Βρίσκεται δύο περίπου χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του χωριού Νεραϊδοχώρι και γεφυρώνει το Περτουλιώτικο ρέμα, λίγο πριν τη σμίξη του με το ρέμα Κόρμπου. Το γεφύρι συνέδεε παλιά τα χωριά του Ασπροποτάμου, πέραν Νεραϊδοχωρίου, με τον Τρικαλινό κάμπο. Συνδέεται με καλντεριμωτό μονοπάτι «Σκάλα Κόρμπου» που οδηγεί στην περιοχή της Ελάτης. Το γεφύρι χρησιμοποιείται σήμερα μόνο από φυσιολάτρες. Το γεφύρι είναι μονότοξο Τα βάθρα του γεφυριού και το τόξο έχουν κατασκευασθεί από λαξευτό ψαμμίτη. Τα υπόλοιπα τμήματα από αργολιθοδομή. Το γεφύρι πήρε το όνομά του από τον μυλωνά Γκίκα, που είχε εκεί κοντά χτισμένο το Νερόμυλό του. Χτίστηκε το δεύτερο ήμισυ του 18ου αιώνα.
Το παλιό γεφύρι της Πύρρας Βρίσκεται στη νότια είσοδο του χωριού και γεφυρώνει το ρέμα Κρυόβρυση (Πυργιώτικο) που χύνεται στον Καμναΐτικο ποταμό. Το γεφύρι συνέδεε παλιά την Πύρρα με το Νεραϊδοχώρι (Βετερνίκο) δια μέσου ενός απότομου και επικίνδυνου καλντεριμωτού μονοπατιού (Σκάλα Πύρρας), που άρχιζε κοντά στο γεφύρι. Το γεφύρι είναι μονότοξο και φτιαγμένο από ψαμμίτη. Κτίστηκε πριν το1823. |87|
Το υλικό κατασκευής του γεφυριού είναι ο μαργαϊκός ψαμμίτης. Προφορικές μαρτυρίες αναφέρουν ότι το γεφύρι χτίστηκε στο δεύτερο ήμισυ του 18ου αιώνα και χρηματοδότης του ήταν ο αρχιτσέλιγκας και επίσημος προεστός Ασπροποτάμου και με μεγάλη περιουσία Γούσιος (δηλ. Γεώργιος) Χατζηπέτρος, πατέρας του αγωνιστή της Επανάστασης και στρατηγού Χριστόδουλου Χατζηπέτρου από το Νεραϊδοχώρι (π.ο. Βετερνίκο).
Η γέφυρα Κονδύλη Η γέφυρα Κονδύλη συνδέει την Πύλη με την Ελάτη, το Περτούλι και τα υπόλοιπα ορεινά χωριά. Είναι κατασκευασμένη από σκυρόδεμα. Η κατασκευή της άρχισε το 1934 και ολοκληρώθηκε το 1936. Μέχρι τότε όλος ο κόσμος του ορεινού όγκου του Νομού Τρικάλων και στα υπόλοιπα χωριά της Πίνδου ήταν υποχρεωμένοι για να κατέβουν στα Τρίκαλα να
|88|
περάσουν με τα μουλάρια πάνω από το γεφύρι του Πορταϊκού. Έχει μήκος 45,3 μ., πλάτος 6 μ. και ύψος 22 μ. Στις 9 Ιουνίου 1943 η γέφυρα αυτή ανατινάχθηκε στο αριστερό της βάθρο από τους Έλληνες αντάρτες χωρίς όμως να σπάσει. Αυτή η ενέργεια εμπόδισε την μετακίνηση των κατοχικών στρατευμάτων προς τα ορεινά χωριά. Στις 8 Ιουνίου 1943 τα ιταλικά στρατεύματα είχαν πυρπολήσει την Πύλη. Το 1956 η γέφυρα αποκαταστάθηκε.
4.4. Ανθρώπινοι πόροι – Κοινωνική οργάνωση – Δικτύωση – Συνέργεια
Ανθρώπινοι πόροι –Απασχόληση Ο δασικός και γεωργοκτηνοτροφικός χαρακτήρας της περιοχής, η σχετικά μικρής κλίμακας βιομηχανική παραγωγή και ο κατά τόπους, συνεχώς βελτιούμενος και αυξανόμενος τριτογενής τομέας, προσδιορίζουν σαφώς και τον χαρακτήρα της απασχόλησης στην περιοχή. Στις περιοχές Καλαμπάκας – Πύλης - Ελάτης - Περτουλίου και των γύρω χωριών, λόγω των ποικίλων δραστηριοτήτων, η απασχόληση καλύπτει και τους τρεις τομείς της οικονομίας πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή, - με σημαντικό ποσοστό απασχολούμενων με τον τουρισμό. Στην περιοχή Ασπροποτάμου, η απασχόληση αφορά κυρίως τα δάση, την κτηνοτροφία, τον αγροτουρισμό και συμπληρωματικά με την γεωργία. Στην υπόλοιπη πεδινή περιοχή οι κάτοικοί της ασχολούνται με την γεωργία - δυναμικές καλλιέργειες, γεωργικές επιχειρήσεις, θερμοκήπια κλπ. - με την παροχή υπηρεσιών εμπόριο, υπηρεσίες, μικρές και μεσαίες βιοτεχνίες, οικοδομές κλπ., - και στις βιομηχανίες της περιοχής. Τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται μια διαρκώς αυξανόμενη δραστηριότητα στο δευτερογενή τομέα και ειδικότερα στη μεταποίηση αγροτικών, κτηνοτροφικών και δασικών προϊόντων. Πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα ο συμπληρωματικός χαρακτήρας της απασχόλησης των αγροτών των ορεινών περιοχών, των οποίων τα εισοδήματα συμπληρώνονται και από διάφορες εποχιακές εργασίες καθώς μετακινούνται σ’ άλλες περιοχές της χώρας για εποχιακές εργασίες, όπως ο τρύγος, η συλλογή ελιάς, η συγκομιδή εσπεριδοειδών κλπ. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού του ορεινού όγκου τους χειμερινούς μήνες ζει και εργάζεται στο πεδινό μέρος των Τρικάλων. Η απασχόληση στον ορεινό όγκο παρουσιάζει υψηλά ποσοστά ανεργίας Το μεγαλύτερο ποσοστό, γύρω στο 50%, αφορά τους νέους ηλικίας 20-35 ετών. Ο πληθυσμός του ορεινού όγκου των Τρικάλων στη διαδικασία επιβίωσης σε μια περιοχή με ιδιαίτερες συνθήκες, ανέπτυξε σοφία, γνώση, δεξιότητες, και καλλιέργησε ταλέντα και δημιουργική έμπνευση. Η σχέση των άϋλων παραγωγικών συντελεστών - πληροφορία, γνώση, ειδικότητες - με τους κλασικούς παραγωγικούς συντελεστές - γη, κεφάλαιο, εργασία - είναι καλή στην περιοχή αυτή και ένα βήμα πριν την δημιουργία πλούτου. Ζητούμενο είναι ο αναπτυξιακός δρόμος που θα διευκολύνει την διαδικασία. |90|
Οργανώσεις Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης Η περιοχή παρέμβασης μας χωροθετικά ανήκει στην Περιφερειακή Ενότητα Τρικάλων και τα 31 Τοπικά Διαμερίσματα (Τ.Δ.) κατανέμονται ως εξής στους Δήμους: • Τρκκαίων τα Τ.Δ.: Κάτω Ελάτη, Κεφαλόβρυσο, Μεγ. Κεφαλόβρυσο, Μεγάρχη, Γενέσι, Γοργογύρι, Ξυλοπάροικο, Πρίνος, Πρόδρομος, Κάτω Ελάτη • Καλαμπάκα τα Τ.Δ.: Αηδόνα, Γλυκομηλιά, Καλογριανή, Παλαιοχώρι, Αγία Παρασκευή, Ανθούσα, Καλλιρρόη, Κατάφυτο, Πολυθέα, Στεφάνι • Πύλης τα Τ.Δ.: Βροντερό, Ελάτη, Νεραιδοχώρι, Περτούλ,ι Πύρρα, Γόμφοι, Παλαιομονάστηρο, Πηγή, Ελευθεροχώρι, Πιαλεία, Φήκη, Φιλύρα. Στα Τοπικά Διαμερίσματα λειτουργούν τοπικά συμβούλια.
Σύλλογοι, Συνεταιρισμοί και Ενώσεις Η περιοχή έχει πληθώρα τέτοιων οργανώσεων που παρατίθενται στο τέλος του παρόντος λευκώματος. Η ευρύτατη χρήση της κοινωνικής δικτύωσης (social media και social network) και των online κοινωνικών δικτύων (web-based- διαδικτυακών υπηρεσιών) φέρνει την περιοχή κοντά στους άλλους με δυναμικό τρόπο και διαρκή αλληλοεπίδραση. Γίνονται μεγάλες προσπάθειες υλοποίησης προγραμμάτων και έργων μέσω των Ομάδων Τοπικής Δράσης (τοπική αυτοδιοίκηση – φορείς ιδιωτικού τομέα και λοιπών οργανώσεων/συνεταιρισμών/ομάδων της περιοχής) με στρατηγικό στόχο την Τοπική Ανάπτυξη και την ενίσχυση του κοινωνικού και οικονομικού τομέα της περιοχής του Ορεινού Όγκου Ν. Τρικάλων. Ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι καθοριστικός στη συνέργεια των κοινωνικών οργανώσεων γιατί μέσω αυτής εξειδικεύονται και γίνονται πράξη οι όποιες πολιτικές έχουν σχεδιαστεί σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Σε τομείς, όπως του τουρισμού, η Τοπική Αυτοδιοίκηση κατέχει, ως θεσμός, διπλό ρόλο. Λειτουργεί ως φορέας παροχής τουριστικών υπηρεσιών(πληροφόρηση), αλλά και ως φορέας υποστήριξης της τουριστικής δραστηριότητας (δημιουργεί τις απαιτούμενες υποδομές για την ανάπτυξη του τουρισμού). Με συμμετοχή πολλών φορέων προβάλλονται τα τοπικά προϊόντα, αναδεικνύεται η τοπική αρχιτεκτονική και πολιτιστική κληρονομιά.
-5Αξιοποίηση πόρων – Ισόρροπη ανάπτυξη της περιοχής
5.1. Πρωτογενής τομέας
Δασικοί πόροι Από τη σύντομη αναφορά στους διαθέσιμους φυσικούς πόρους, που υπάρχουν στην ορεινή περιοχή των Τρικάλων (Κόζιακας, Περτούλι), γίνεται φανερό πως κάθε προσπάθεια ανάπτυξης και ανάδειξής τους θα πρέπει πρωτίστως να βασισθεί στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και στα συγκριτικά πλεονεκτήματα που αυτοί διαθέτουν. Τα δάση της περιοχής, όπως προαναφέρθηκε, είναι φυσικά, πρωτογενή, με πλούσια βιοποικιλότητα, υψηλά ξυλαποθέματα, κατάλληλη δόμηση, υψηλή κανονικότητα και διαχειρίζονται αειφορικά και πολυλειτουργικά. Για τη μεγιστοποίηση της ωφέλειας από την ανάπτυξη της
περιοχής, τα δάση αυτά, καθώς και τα παραγόμενα προϊόντα τους, θα πρέπει άμεσα να πιστοποιηθούν. Τα μεγέθη που τα χαρακτηρίζουν, καθώς και η εφαρμοζόμενη διαχείρισή τους, διευκολύνουν την όλη διαδικασία πιστοποίησης. Η περιοχή δικαιωματικά θα πρέπει να αποτελέσει την πρωτοπορία και στον τομέα αυτό. Με την ολοκλήρωση πιστοποίησης των φυσικών δασικών πόρων, θα μπορέσουν στη συνέχεια να πιστοποιηθούν και οι προσφερόμενες υπηρεσίες με πολλαπλά οφέλη για την περιοχή. Η ζήτηση πιστοποιημένων υπηρεσιών και φυσικών περιοχών εμφανίζεται ήδη αυξημένη στην κεντρική και βόρεια
Ευρώπη, γι΄αυτό και δεν πρέπει να αφήνει αδιάφορους τους κάθε είδους και βαθμού ιθύνοντες, που ισχυρίζονται πως «ο τουρισμός αποτελεί τη βαριά μας βιομηχανία». Σε ότι αφορά στους υπόλοιπους φυσικούς πόρους, αυτοί χρειάζονται για την ανάπτυξη και ανάδειξή τους κατάλληλο σχεδιασμό, χρηματοδότηση και διαχείριση, ώστε να ενταχθούν αρμονικά στο συνολικότερο αναπτυξιακό σχεδιασμό του Νομού Τρικάλων, αλλά και ολόκληρης της δυτικής Θεσσαλίας. Από την ανάπτυξη και αξιοποίησή τους είναι προφανές |94|
ότι θα προκύψουν πολλαπλές παραγωγικές δραστηριότητες και θα ενισχυθεί σημαντικά η απασχόληση και η οικονομία των κατοίκων της περιοχής. Ποτάμια, σπήλαια, ορειβατικές και πεζοπορικές διαδρομές, ΕΚΠ, Χιονοδρομικό Κέντρο, Μουσεία, θρησκευτικά μνημεία, γέφυρες κ.ά. μπορούν να αποτελέσουν ένα μοναδικό σύνολο τουριστικών προορισμών και δραστηριοτήτων το οποίο θα υπόσχεται και στον πιο απαιτητικό επισκέπτη μια αξέχαστη ολιγοήμερη (4ήμερη) ή και πολυήμερη (εβδομαδιαία) διαμονή στην ορεινή περιοχή των Τρικάλων.
Γεωργικοί πόροι Τα παραγόμενα γεωργικά προϊόντα στην περιοχή, όπως προαναφέρθηκε, είναι υψηλής θρεπτικής και διαιτητικής αξίας, με ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά που εύκολα διατίθενται στην τοπική αγορά. Για να αποκτήσουν πρόσθετη αξία και υψηλή διαθεσιμότητα θα πρέπει να αποκτήσουν ταυτότητα, όπως π.χ. τα μήλα Καλομοίρας, τα κάστανα Ξυλοπάροικου, το μέλι Γλυκομηλιάς, τα φασόλια Προδρόμου, το τσάϊ Παλαιοχωρίου, το μελισόχορτο Πιαλείας κ.λπ., που αν συσκευαστούν και τυποποιηθούν ανάλογα θα αποκτήσουν διαβατήριο για να ταξιδέψουν όχι μόνο σε όλη την Ελλάδα αλλά και πέρα από αυτή. Παράλληλα θα άξιζε να τολμήσουν οι νέοι κυρίως αγρότες,
μόνοι ή με τη δημιουργία ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ να αλλάξουν τον τρόπο παραγωγής, εκεί που οι κλιματολογικές συνθήκες το επιτρέπουν και να δημιουργήσουν στα πεδινά, θερμοκηπιακές μονάδες, που θα τους ανοίξουν νέους ορίζοντες και θα τους δώσουν άλλες προοπτικές.
Κτηνοτροφικοί πόροι Για την περιοχή η κτηνοτροφία - αιγοπροβατοτροφία, αγελαδοτροφία, χοιροτροφία - και τελευταία η πτηνοτροφία είναι κλάδοι σταθερής διαχρονικής αξίας. Και εδώ όμως τα παραγόμενα προϊόντα πρέπει να υφίστανται την απαιτούμενη συσκευασία και τυποποίηση, προκειμένου να κυκλοφορήσουν στο εμπόριο με υψηλή προστιθέμενη αξία. Όλοι γνωρίζουμε ότι οι πιέσεις στην αγορά είναι πολύ μεγάλες, τόσο από ομοειδή εγχώρια, όσο και από εισαγόμενα, πολλές φορές αμφιβόλου ποιότητας προϊόντα. Το κρέας, το γάλα, τα αυγά και τα ποικίλα τυροκομικά προϊόντα, που παράγονται σε μικρές οικογενειακής μορφής εκμεταλλεύσεις, έχουν ανάγκη από κατάλληλη συσκευασία για να ταξιδέψουν αβίαστα σε όποια αγορά. Το παράδειγμα δίνουν οι μεγάλες γαλακτοβιομηχανίες που έχουμε την τύχη να λειτουργούν στην περιφερειακή ενότητά μας, με πάρα πολύ καλές προοπτικές και δραστηριοποιούνται εντός και εκτός Ελλάδος.
Μελισσοτροφία Ένας κλάδος που έρχεται από παλιά και που συνεχώς εξελίσσεται. Τα προϊόντα του και κυρίως το μέλι είναι ιδιαίτερης διατροφικής αξίας, αλλά και με μεγάλη ποικιλομορφία ανάλογα με τον τρόπο θρέψης των μελισσών που το παράγουν. Τα τελευταία χρόνια κερδίζει έδαφος και η πρόπολη και ο βασιλικός πολτός, αλλά και το δηλητήριο των μελισσών για ιατρικούς και φαρμακευτικούς σκοπούς.
Αρωματικά φυτά και βότανα Η περιοχή είναι πλούσια σε αρωματικά φυτά και βότανα, στο ορεινό και ημιορεινό τμήμα της, όπως η ρίγανη, το τσάι
|96|
του βουνού, το μπιτούνι, το θυμάρι, ο δυόσμος, το χαμομήλι, το βαλσαμόχορτο και άλλα. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μεγάλη στροφή στη συλλογή αυτοφυών αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών καθώς και στην οργανωμένη καλλιέργειά τους. Έχει αναγνωριστεί πλέον και επίσημα, η σημασία τους για την κοσμετολογία και τη φαρμακευτική βιομηχανία, πέρα από την καθημερινή τους χρήση στα νοικοκυριά σαν βότανα ή αρωματικά στη κουζίνα μας. Εδώ ακουμπά η διαγενεακή προσέγγιση καθώς αυτές οι χρήσεις μας έρχονται από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, από γενιά σε γενιά.
5.2. Δευτερογενής τομέας
Μεταποιητικές μονάδες Ο δευτερογενής τομέας θα μπορούσε να δώσει μεγάλη αναπτυξιακή ώθηση στην περιοχή, δεδομένου ότι υπάρχει μεγάλη και πλούσια παραγωγή προϊόντων στον πρωτογενή τομέα, που κάλλιστα θα μπορούσαν να αποτελέσουν την πρώτη ύλη για μια σειρά Βιοτεχνιών και γιατί όχι Βιομηχανιών. Σήμερα μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι μόνο ως προς το γάλα και τα παραγόμενα γαλακτοκομικά προϊόντα. Το ίδιο ισχύει για τους αλευρόμυλους και τις μονάδες παραγωγής ζωοτροφών. Άνθηση γνωρίζουν επίσης τα οινοποιεία στην περιοχή. Οι βιομηχανίες ξύλου βρίσκονται σε φθίνουσα πορεία, ύστερα από την υψηλή άνθηση που γνώρισαν σε προηγούμενες δεκαετίες. Αντιστέκονται ακόμη κάποιες μικρές βιοτεχνίες επεξεργασίας ξύλου. Προσπάθειες μεμονωμένες και όχι οργανωμένες, γίνονται στον τομέα της τυποποίησης και συσκευασίας γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων που είναι ζητούμενο για την περιοχή. Η ιχθυοκαλλιέργεια, αν και υπάρχουν πλούσια ποτάμια υδάτινα οικοσυστήματα, ακόμα βρίσκεται σε μικρή κλίμακα, σε αντίθεση με την αλιεία σε ποτάμια που ανθίζει στην περιοχή. Στα θετικά καταγράφεται και μια μονάδα εμφιάλωσης νερού μικρής σχετικά κλίμακας, που βρίσκεται σε αδράνεια αυτή την περίοδο. Επειδή όμως η περιοχή είναι ιδιαίτερα πλούσια σε πηγές νερού, ενδείκνυται η δημιουργία παρόμοιων μονάδων και μάλιστα με μεγαλύτερη ποσοτικά παραγωγή εμφιαλωμένου νερού.
|98|
Οικοτεχνία Στην περιοχή υπάρχουν συνεταιρισμοί γυναικών ή οικογενειακής μορφής μονάδες που ασχολούνται με την παρασκευή γλυκών κουταλιού και λικέρ από φρούτα του τόπου τους, ζυμαρικών και τραχανάδων από δικές τους παραγόμενες πρώτες ύλες, με την συγκομιδή και συσκευασία αρωματικών φυτών και βοτάνων, που διατίθενται κατά τόπους σε ειδικά διαμορφωμένα εκθετήρια – καταστήματα πώλησης. Άνθηση γνωρίζουν τα οικογενειακής μορφής αποστακτήρια τσίπουρου πολύ καλής ποιότητας. Μεγάλη ποικιλία επίσης υπάρχει σε ξυλόγλυπτα, είδη καθημερινής χρήσης ή διακοσμητικά. Προσπάθεια γίνεται η πώληση όλων αυτών των τοπικών προϊόντων, στα οποία θα μπορούσαν να προστεθούν, κεντήματα και υφαντά, τυροκομικά είδη της περιοχής, μαζί και κρασιά καθώς και καλαμποκάλευρο, ζυμωτό ψωμί, πίτες και κουλούρια να πωλούνται σε καλύτερα οργανωμένα καταστήματα πώλησης, τα οποία θα είναι διάσπαρτα σε όλα τα τοπικά διαμερίσματα, εύκολα προσβάσιμα στους επισκέπτες αλλά και στους ντόπιους κατοίκους.
5.3. Τριτογενής τομέας
Τριτογενής τομέας Ο τριτογενής τομέας στην περιοχή Κόζιακα – Περτουλίου, ταυτίζεται με τον τουρισμό. Δεν μπορούμε να πούμε όμως ότι είμαστε ικανοποιημένοι από την μέχρι τώρα πορεία στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής. Η έρευνά μας έδειξε ότι, οι όποιες προσπάθειες έγιναν μέχρι σήμερα δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Μαζικός τουρισμός Ο μαζικός τουρισμός ίσως δεν οργανώθηκε σε σωστές βάσεις, σχεδιάστηκε πρόχειρα και έτρεξε να προλάβει τη δεκαετία του ‘80 που όλα άλλαζαν στην Ελληνική Ύπαιθρο, με τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα, με τα προγράμματα Leader στη συνέχεια, που ανέτρεψαν την μέχρι τότε κατάσταση απομόνωσης που βίωνε η ξεχασμένη Ελληνική περιφέρεια. Έγιναν οι απαιτούμενες υποδομές, δρόμοι, γεφύρια κλπ, κτίστηκαν και όμορφες σύγχρονες μονάδες μικρής ή μεγάλης κλίμακας, αλλά δεν συνδέθηκε αυτό το τουριστικό πακέτο με τα αξιοθέατα της περιοχής, τα μνημεία πολιτιστικής, θρησκευτικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, τα τοπικά προϊόντα, με αποτέλεσμα να έχουμε υψηλή επισκεψιμότητα της μιας μέρας, κάθε μέρα στα Μετέωρα και ελάχιστη τουριστική ροή πέρα από τη Καλαμπάκα. Αυτό έχει σαν συνέπεια ο τουρισμός στην περιοχή να περιορίζεται στην κυνηγετική περίοδο, στις διακοπές Χριστουγέννων και Πάσχα καθώς και στις θερινές διακοπές.
Εναλλακτικός τουρισμός Ο εναλλακτικός τουρισμός αποτελεί ίσως το ισχυρότερο πλεονέκτημα για την μελλοντική ανάπτυξη της περιοχής εξασφαλίζοντας πρόσθετο εισόδημα για τους κατοίκους. Θα μπορούσε να συνδέσει μέσα από μια ποικιλία δραστηριοτήτων το φυσικό περιβάλλον με την πολιτισμική και θρησκευτική κληρονομιά και παράδοση και τα παραγόμενα τοπικά προϊόντα. Έτσι οι επισκέπτες παράλληλα με την ξενάγηση στην περιοχή θα παίρνουν μέρος σε διάφορες δράσεις αγροτουρισμού όπως η συλλογή βοτάνων, η τυροκόμηση, το ζύμωμα, η παρα-
|100|
σκευή παραδοσιακής πίτας, ζυμαρικών, γλυκισμάτων, μαρμελάδων με αποτέλεσμα να παρατείνετε η διαμονή τους και μάλιστα δημιουργικά. Η περιοχή επίσης ενδείκνυται για την ανάπτυξη: • του Ιαματικού τουρισμού (SPA) - συνδέεται με επισκέψεις σε τουριστικούς χώρους παράλληλα με τη θεραπεία διαφόρων ασθενειών. • του αθλητικού τουρισμού αναψυχής - με συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες και εκδηλώσεις. • του θρησκευτικού τουρισμού - συνδέεται με την επίσκεψη στα βυζαντινά μνημεία, μνημεία εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής, εκκλησίες και μοναστήρια. • του Πολιτιστικού τουρισμού - ιδανική μορφή τουρισμού για όσους επιθυμούν να ανακαλύψουν και να μάθουν για την παραδοσιακή τέχνη - βυζαντινή ζωγραφική, φωτογραφία, κεραμική, τοιχογραφίες, μουσικά όργανα, κ.λπ. • του Συνεδριακού τουρισμού – τουριστικός προορισμός, άμεσα συνδεδεμένος με την οργάνωση και συμμετοχή σε συνέδρια, σεμινάρια και εκθέσεις. • του Οικοτουρισμού - μια μορφή τουρισμού που έχει αναπτυχθεί σε περιοχές που έχουν υψηλό γεωλογικό ενδιαφέρον, βουνά, ποτάμια, σπηλιές, πλούσια χλωρίδα και πανίδα.
5.4. Δραστηριότητες και Σπορ
Πεζοπορικά μονοπάτια Τα βουνά με την μεγάλη ποικιλότητά τους προσφέρονται για πεζοπορία. Για τους λάτρεις της ορειβασίας υπάρχουν αρκετές διαδρομές: 1. Χιονοδρομικό Κέντρο Περτουλίου - Καταφύγιο Κόζιακα Κορυφή Χατζηπέτρου. Μήκος: 5226 m. Υψ. Ανάβαση: 790 m Υψ. Κατάβαση: 45 m. Μέγιστο Υψόμετρο: 1915 m. Ελάχιστο Υψόμετρο: 1169 m. Τrackpoints: 469 2. Πύλη - Τρύπιο Λιθάρι - Γλυκομηλιά. Μήκος: 24501 m. Υψ. Ανάβαση: 2701 m. Υψ. Κατάβαση: 2951 m. Μέγιστο Υψόμετρο: 1705 m. Ελάχιστο Υψόμετρο: -237 m. Τrackpoints: 930 3. Κόρη - Τρύπιο Λιθάρι – καταφύγιο. Μήκος: 4173 m. Υψ. Ανάβαση: 0 m. Υψ. Κατάβαση: 0 m. Μέγιστο Υψόμετρο: 0 m. Ελάχιστο Υψόμετρο: 0 m. Τrackpoints: 183 4. Πιαλεία - Σπηλιά Μπέη. Μήκος: 3965 m. Υψ. Ανάβαση: 919 m. Υψ. Κατάβαση: 83 m. Μέγιστο Υψόμετρο: 1193 m. Ελάχιστο Υψόμετρο: 357 m. Τrackpoints: 189 5. Ελάτη - Καλογυρομάντρι - Αρβανίτες - Καταφύγιο - Κορυφή Χατζηπέτρος. Μήκος: 7907 μ. Υψ. Ανάβαση: 1070 μ. Υψ. Κατάβαση: 89 μ. Μέγιστο Υψόμετρο: 1889 μ. Ελάχιστο Υψόμετρο: 908 μ. Τrackpoints: 628
|102|
6. Ελάτη - Κόκκινος Βράχος - Κώστα - Αμάρανθος ή Τσιόκι Μήκος: 11099 μ. Υψ. Ανάβαση: 692 μ. Υψ. Κατάβαση: 640 μ. Μέγιστο Υψόμετρο: 1525 μ. Ελάχιστο Υψόμετρο: 875 μ. Τrackpoints: 870 7. Ελάτη - Κόκκινος Βράχος - Θύρα - Κορυφή Αμάρανθος (ή Τσιόκι). Μήκος: 3195 μ. Υψ. Ανάβαση: 693 μ. Υψ. Κατάβαση: 29 μ. Μέγιστο Υψόμετρο: 1530 μ. Ελάχιστο Υψόμετρο: 864 μ. Τrackpoints: 288 8. Κοφτό μονοπάτι για Καταφύγιο από Χιονοδρομικό Κέντρο Περτουλίου. Μήκος: 1638 μ. Υψ. Ανάβαση: 347 μ. Υψ. Κατάβαση: 1 μ. Μέγιστο Υψόμετρο: 1698 μ. Ελάχιστο Υψόμετρο: 1352 μ. Τrackpoints: 156 9. Άγιος Βησσαρίων (Δούσικο) – Μπέη. Μήκος: 7308 μ. Υψ. Ανάβαση: 1104 μ. Υψ. Κατάβαση: 155 μ. Μέγιστο Υψόμετρο: 1213 μ. Ελάχιστο Υψόμετρο: 227 μ. Τrackpoints: 681 10. Μεγάλη Καστανιά – Κρανιά. Μήκος: 1456 μ. Υψ. Ανάβαση: 211 μ. Υψ. Κατάβαση: 109 μ. Μέγιστο Υψόμετρο: 1252 μ. Ελάχιστο Υψόμετρο: 1083 μ. Τrackpoints: 146 11. Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4 Αποκορύφωμα των πεζοπορικών διαδρομών, οι λιγόλεπτες στάσεις για συλλογή νόστιμων φρέσκων μανιταριών
Πεζοπορία στα Μετέωρα Πεζοπορία πραγματοποιείται και ανάμεσα στους βράχους των Μετεώρων στο χαραγμένο και στρωμένο με κροκάλες μονοπάτι από τον Άγιο Γιώργη Καλαμπάκας έως τον βράχο του Αγίου Πνεύματος με την ομώνυμη Μονή. Ένα μονοπάτι μοναδικό σε όλες τις εποχές του χρόνου με σπάνιους ήχους και εικόνες. Εκτός από τον περιφερειακό ασφαλτοστρωμένο δρόμο που οδηγεί στην μονή Αγίας Τριάδας των Μετεώρων, υπάρχει και το μονοπάτι για πεζοποριακή ανάβαση στην Ιερά Μονή, που ξεκινά από το εξωκκλήσι του Αγίου Γεωργίου βόρεια της Καλαμπάκας και μέσα από ένα θαυμαστού κάλλους τοπίο φθάνει στα ριζά του βράχου της Ιεράς Μονής.
Ορεινό τρέξιμο Τα τελευταία χρόνια το άθλημα αυτό γνωρίζει ιδιαίτερη ανάπτυξη
Ορεινή Ποδηλασία (mountain bike) Η ορεινή ποδηλασία περιλαμβάνει: • Διαδρομές αντοχής (crosscountry). Συμπεριλαμβάνεται στο ολυμπιακό πρόγραμμα (ανδρών και γυναικών) από τους ολυμπιακούς αγώνες της Ατλάντα το 1996.
• Ελεύθερη κατάβαση (Downhill). •Ποδηλασία δρόμου. Πραγματοποιείται σε δασικούς δύσβατους δρόμους, αλλά και σε μονοπάτια. Η ποδηλασία βουνού στην περιοχή είναι μια μοναδική περιπέτεια, γυμναστική στην φύση και στον καθαρό αέρα.
Σκι Το Χιονοδρομικό Κέντρο Περτουλίου βρίσκεται στη θέση Λιβάδια Περτουλίου, μόλις 10 χλμ. από την Ελάτη και σε υψόμετρο 1.340μ. έως 1.200 μέτρα. Υπάρχουν τρεις αναβατήρες στη διάθεση των σκιέρ, αλλά και η δυνατότητα νυχτερινού σκι.
Ορειβατικό Σκι Μόνο για έμπειρους χιονοδρόμους και ορειβάτες. Αγώνισμα που διεξάγεται σε χιονισμένες πλαγιές εκτός πίστας. Πραγματοποιούνται επίσης διαδρομές με snowmobile, σκι δρόμων αντοχής και χιονορακέτες.
Αναρρίχηση • Στα βράχια των Μετεώρων. • Στο Μικρό Φαράγγι Πύλης: Έχει καθιερωθεί ως το ιδα-
|103|
νικότερο αναρριχητικό πεδίο στην Ελλάδα για τους καλοκαιρινούς μήνες. • Στο αναρριχητικό πεδίο της Πύλης: Είναι το πρώτο πεδίο που εξοπλίστηκε με διαδρομές από τις αρχές του 1994. Ιππασία Στο Περτούλι μπορεί κανείς, κυρίως την Άνοιξη, να κάνει ιππασία συνοδευόμενος από έμπειρους δασκάλους που υπάρχουν στην περιοχή για τον σκοπό αυτόν. Τοξοβολία Μπορείτε να ασχοληθείτε με το σπορ της τοξοβολίας στο Περτούλι.
Ελεγχόμενο Κυνήγι Στο καταφύγιο βρίσκεται στην καρδιά της Ε.Κ.Π. ΚΟΖΙΑΚΑ της μεγαλύτερης κυνηγετικής περιοχής της χώρας μας, έκτασης 483.600 στρεμμάτων. Καγιάκ - Ράφτιγκ Στον ποταμό Αχελώο, τους θερινούς μήνες δίνεται η δυνα-
|104|
τότητα να δοκιμάσετε να κάνετε καγιάκ. Συγκεκριμένα υπάρχουν εγκαταστάσεις για καγιάκ στη θέση Αλεξίου στο δρόμο προς το ορεινό χωρίο Γαρδίκι καθώς επίσης και στην κοινότητα Ασπροποτάμου στην θέση Τρία ποτάμια.
Κολύμβηση Στον παραπόταμο του Αχελώου που περνά από τα χωριά Νεραϊδοχώρι και Πύρρα μπορείτε να κολυμπήσετε σε φυσικές πισίνες που έχουν βάθος ακόμα και 3 μέτρα. Επίσης, προτείνεται ο Αχελώος στη θέση Αλεξίου.
Ψάρεμα Το ψάρεμα με καλάμι επιτρέπεται σε όλα τα ποτάμια τις περιοχής. Τα πιο κοντινά είναι ο Περτουλιώτης, ο Νεραϊδοχωρίτης και ο Αχελώος. Υπάρχει δυνατότητα για πέστροφες, κέφαλους, λαυράκια, χέλια και αλλά ψάρια του γλυκού νερού.
Πίστα για αγώνες μότο κρος Λειτουργεί στο Πρίνος, η οποία προσελκύει πολλούς φίλους του αθλήματος.
5.5. Συμπεράσματα - Προτάσεις ανάπτυξης
Κοινωνικοοικονομικά δεδομένα και διαπιστώσεις για την ορεινή περιοχή των Τρικάλων Με βάση τα στοιχεία της απογραφής του 2001 και 2011, παρατηρείται μείωση του πληθυσμού της περιοχής μελέτης κατά 10,55% την τελευταία 10ετία και ο δείκτης γήρανσης έχει την τιμή 1,65 γεγονός, που σημαίνει ότι στα 100 παιδιά αντιστοιχούν 165 γέροι. Επομένως η προς ανάδειξη περιοχή από άποψη ηλικιακής σύνθεσης του πληθυσμού εμφανίζεται γερασμένη. Ακόμη από τα στοιχεία της ΕΣΥΕ προκύπτει πως, για τον πραγματικό πληθυσμό της περιοχής, οι άνεργοι αυξήθηκαν κατά 18,17% και 34,17% κατά τα τελευταία 10 και 20 χρόνια αντίστοιχα. Η πλειονότητα των κατοίκων της περιοχής (43,8%) απασχολείται στον τουρισμό (τριτογενής τομέας), ο οποίος παρουσιάζει μάλιστα αυξητικές, βελτιωτικές τάσεις. Από την δεκαετία του 1990, η περιοχή παρουσιάζει σημαντική αύξηση σε τουριστικά καταλύματα.
Επιχειρηματικά δεδομένα και προβλήματα της περιοχής. Στην περιοχή υπάρχουν λίγες επιχειρήσεις μικρού μεγέθους που δεν μπορούν να πετύχουν οικονομίες κλίμακας και επομένως έχουν χαμηλή ανταγωνιστικότητα. Τα κυριότερα προβλήματα της επιχειρηματικότητας των ορεινών περιοχών των Τρικάλων είναι: • Το υψηλό κόστος παραγωγής • Το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων και εκμεταλλεύσεων και οι οργανωτικές τους αδυναμίες • Η εσωστρέφεια και αδυναμία προσαρμογής των εκμεταλλεύσεων/επιχειρήσεων στα νέα δεδομένα και στις συνθήκες που προσδιορίζουν οι «αγορές» • Οι αδυναμίες οργάνωσης και λειτουργίας των συλλογικών φορέων των παραγωγών σε νέες μορφές και η έλλειψη διακλαδικών και διατομεακών σχέσεων μεταξύ των επιχειρήσεων και φορέων • Η αδυναμία αξιοποίησης των δυνατοτήτων που παρέχονται μέσω των διαφόρων προγραμμάτων χρηματοδότησης και η απουσία τεχνικής και οργανωτικής υποστήριξης των παραγωγών • Ο χαμηλός βαθμός αξιοποίησης ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων της περιοχής • Ο μεγάλος αριθμός μη κατοχυρωμένων προϊόντων και η υστέρηση των μηχανισμών ποιοτικού ελέγχου
Προτάσεις για την ανάπτυξη Για την ανάπτυξη της περιοχής προτείνεται: α) η προώθηση τοπικών προϊόντων, με παράλληλη υποστήριξη της μεταποίησης, τυποποίησης, πιστοποίησης, σήμανσης και
|106|
εμπορίας, κυρίως στα προϊόντα: κρέας, γάλα, τυροκομικά, αυγά, μέλι, δημητριακά, κρασιά, τσίπουρο, οπωροκηπευτικά, άνθη, σπόροι και πολλαπλασιαστικό υλικό αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών. β) η ενίσχυση της μικρής βιοτεχνικής επιχειρηματικότητας, με εκσυγχρονισμό και δημιουργία νέων καινοτόμων και σύγχρονων επιχειρηματικών μονάδων και πρωτοβουλιών στους τομείς: • τυποποίησης κρέατος και παραγωγής κρεατοσυκευασμάτων • μικρών τυροκομείων, μονάδων παραγωγής γιαούρτης και λοιπών προϊόντων γάλακτος, ώστε να τηρούνται οι βασικοί όροι υγιεινής και να προωθηθούν τα ποιοτικά προϊόντα ΠΟΠ, ΠΓΕ • μικρών μονάδων τυποποίησης, επεξεργασίας, μεταποίησης και συσκευασίας μελιού • μικρών οινοποιείων • επεξεργασίας και τυποποίησης ελαιούχων προϊόντων • μικρών μονάδων συσκευασίας, τυποποίησης, διαλογής, συντήρησης, ψύξης, αποθήκευσης νωπών οπωροκηπευτικών, πατάτας, σύκων, οσπρίων και ξηρών καρπών. γ) η περαιτέρω υποστήριξη • του τουρισμού, • του αγροτουρισμού και • του εναλλακτικού τουρισμού ως οικονομικές δραστηριότητες ενδυνάμωσης της τοπικής οικονομίας. δ) η ανάδειξη και ενίσχυση της ιδιαίτερης ταυτότητας της περιοχής με την αξιοποίηση: • του φυσικού περιβάλλοντος και • των πολιτιστικών εκδηλώσεων ανάδειξης και διατήρησης της τοπικής κληρονομιάς και του αξιόλογου πολιτιστικού αποθέματος ε) η διαμόρφωση κατάλληλων συνθηκών για να αναπτυχθεί η Κοινωνική Οικονομία και η Κοινωνική Δικτύωση ώστε να αποτελέσουν έναν εναλλακτικό δρόμο στην οικονομία της περιοχής και να λειτουργήσουν συμπληρωματικά στην παραγωγή και αναδιανομή εισοδήματος σε φτωχούς και ανέργους με συνεργατικές μορφές οργάνωσης της παραγωγής. στ) η προστασία του περιβάλλοντος με την διατήρηση του αγροτικού τοπίου και των χαρακτηριστικών του, την διατήρηση της παραγωγικής ικανότητας των οικοσυστημάτων, με αποτέλεσμα την διατήρηση, σε συνδυασμό και με άλλα μέτρα, ενός ελάχιστου ορίου πληθυσμού στις περιοχές αυτές για την αξιοποίηση των φυσικών πόρων και την ενθάρρυνση της συνέχισης της γεωργικής δραστηριότητας.
-6Αναμενόμενα αποτελέσματα – Ωφελούμενοι από την υλοποίηση του έργου
Η υλοποίηση του έργου, θα συμβάλει στην περεταίρω αφύπνιση και ενεργοποίηση των δυνατοτήτων που έχει η πανέμορφη αυτή περιοχή των ορεινών και ημιορεινών τοπικών κοινοτήτων «Τρικάλων – Κόζιακα - Περτουλίου» και παράλληλα με αντίστοιχα προγράμματα και δράσεις που υλοποιήθηκαν στη περιοχή, πιστεύουμε ότι θα συνεισφέρει σημαντικά στην αναζωογόνηση τους και ιδιαίτερα: • στη δημιουργία υλικού προβολής της μοναδικής φύσης και των ιδιαιτεροτήτων ολόκληρης της περιοχής, στην ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων και στην ολόπλευρη προσέγγιση της Τοπικής αειφόρου ανάπτυξης και δικτύωσης • στη συγκράτηση του πληθυσμού στις περιοχές αυτές • στην προσέλκυση επισκεπτών με υψηλό μορφωτικό επίπεδο και ιδιαίτερα ενδιαφέροντα • στην ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που αφορούν το σύνολο των τομέων παραγωγής • στη ποιοτική αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού και δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης των νέων • στην ενίσχυση των δυνατών σχέσεων που διατηρούν οι κάτοικοι των αστικών κέντρων με τις πατρογονικές τους εστίες • στη δημιουργία εναλλακτικού πρότυπου εργασίας με την
|108|
αξιοποίηση της απασχόλησης που συνδυάζει τη ζωή στην πόλη και το χωριό καθώς και την εργασία κατ' οίκον με την χρήση της τεχνολογίας • στην διεύρυνση της μικρής διάρκειας του τουρισμού σε τουρισμό ετήσιας διάρκειας με την ανάπτυξη του αγροτουρισμού, του εναλλακτικού τουρισμού, του εσωτερικού τουρισμού και την δημιουργία νέων ευκαιριών αναψυχής και άθλησης Οι ωφελούμενοι από την υλοποίηση του παρόντος έργου είναι: • Η τοπική αυτοδιοίκηση και οργανισμοί • Ο ευρύτερος τοπικός πληθυσμός, με την βελτίωση του τοπικού εισοδήματος • Οι πολιτιστικές και οικολογικές οργανώσεις • Οι επισκέπτες, οι οποίοι θα έχουν πρόσβαση σε πληρέστερες πληροφορίες • Οι επιχειρήσεις που λειτουργούν στην περιοχή • Οι φορείς διαχείρισης των τουριστικών πόρων (Μουσεία, κ.α.) • Ο απόδημος ελληνισμός • Η δυνατότητα δικτύωσης όλων των φορέων που θα αυξάνει το ενδιαφέρον για τις ορεινές περιοχές
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ [1] Καστριώτου Π., (1903). Το εν Τρίκκη Ασκληπιείον, Αθήνα. [2] Λάππα Δ., (1985). Πιάλεια Τρικάλων, Πιαλεία. [3] Βέργος Στ., (2015). Βιώσιμη ανάπτυξη ορεινών οικισμών και περιοχών. Πρακτικά διημερίδας Περτουλίου Δικτύου ΜΚΟ Θεσσαλίας. Διαθέσιμο στο http://www.prasinikivotos.gr/images/Draseis/Biwsimi-Anaptyxi/Dihmerida_Pertouliou_6_76-2015/Eisigiseis/Vergos-V1.0.pdf [4] Δ/νση Δασών Τρικάλων & ΕΚΠ: Στατιστικά και πληροφοριακά στοιχεία για δάση και Ελεγχόμενη Κυνηγετική Περιοχή Τρικάλων. [5] Παπαδόπουλος Ι., (2003). Το μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης του Πανεπιστημιακού Δάσους Περτουλίου. Εισήγηση σε συνέδριο για «Περιβαλλοντική πολιτική και στρατηγικές για το Περιβάλλον». Αθήνα 15-17 Δεκεμβρίου 2003. Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης. [6] Παπαδόπουλος Ι., Ο. Χριστοπούλου, Α. Παπασταύρου, (2001). Αξιολόγηση της ζήτησης στο Χιονοδρομικό Κέντρο Περτουλίου και αξιοποίηση των προτιμήσεων - στάσεων των επισκεπτών στην περαιτέρω ανάπτυξη και περιβαλλοντική προστασία της περιοχής του Δήμου Αιθήκων. Πρακτικά Ελληνικής Δασολογικής Εταιρίας 9ου Πανελλήνιου Δασολογικού Συνεδρίου «Προστασία φυσικού περιβάλλοντος και αποκατάσταση διαταραγμένων περιοχών». Θεσσαλονίκη. [7] Μεταξάς Θ., (2015). Σχεδιάζοντας την οικονομική ανάπτυξη τοπικά: Κοινό όραμα σε περίοδο κρίσης. Πρακτικά διημερίδας Περτουλίου Δικτύου ΜΚΟ Θεσσαλίας. Διαθέσιμο στο http://www.prasinikivotos.gr/images/Draseis/BiwsimiAnaptyxi/Dihmerida_Pertouliou_6_7-6-2015/Eisigiseis/Metaxas.pdf
Διαδικτυακές αναφορές [1] ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ: www.thessaly.gov.gr [2] Ελληνική Στατιστική Αρχή: www.statistics.gr [3] Ειδική υπηρεσία Ε.Π Περιφέρειας Θεσσαλίας: www.thessalia-espa.gr [4] ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΤΡΙΚΑΛΩΝ: www.meteorabooking.gr [5] Περιφερειακή Ένωση Δήμων (Π.Ε.Δ.) Θεσσαλίας: www.pedthessalias.gr [6] 19η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων: www.yppo.gr/1/g1540.jsp?obj_id=2738 [7] Υπουργείο Πολιτισμού - ΟΔΥΣΣΕΥΣ: odysseus.culture.gr [8] Διαρκής Κατάλογος των Κηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων της Ελλάδος: listedmonuments.culture.gr [9] Εργαστήριο Δασικής Οικονομικής Α.Π.Θ.: www.aeiforia.for.auth.gr [10] Wondergreece: www.wondergreece.gr/v1/el/ [11] Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Πέργαμος: pergamos.lib.uoa.gr [12] Golden Greece: www.golden-greece.gr [13] Τravel Plorer: www.travelplorer.gr [14] Πιαλεία: www.pialeia.gr [15] aspropotamos.org: www.aspropotamos.org |109|
[16] [17] [18] [19] [20] [21] [22] [23] [24] [25] [26] [27]
grparadosi.com: www.grparadosi.com 3kala.gr: www.3kala.gr Αναπτυξιακή Τρικάλων - ΚΕΝΑΚΑΠ Α.Ε.: www.kenakap.gr Τα χωριά της Ελλάδας: ellinika-xwria.blogspot.gr ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΟΡΕΙΝΗ ΕΛΛΑΔΑ: pindos.blogspot.gr/ Βιοτουρισμός στα Τρίκαλα: www.biotour-trikala.eu Panoramio: www.panoramio.com GREEK TOURISM WINTER: www.greek-tourism.com/winter TRIKALA-CITY.BLOGSPOT: trikala-city.blogspot.gr Πάρτε τα βουνά - Οδοιπορικό στην ορεινή Ελλάδα: partetavouna.blogspot.gr Ελληνική Βικιπαίδεια: el.wikipedia.org Μονάδα Χωρικού Σχεδιασμού και Περιφερειακής Ανάπτυξης - ΕΜΠ: regplanunit.survey.ntua.gr Φωτογραφικό υλικό
|110|
• • • • • • • • • • • •
Αρχείο ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΚΙΒΩΤΟΥ Αρχείο Δημήτρη και Βαγγέλη Τσαρουχά Αρχείο Στέργιου Βέργου Αρχείο Μίνας Καλκάνη Αρχείο Χρήστου Ευσταθίου Αρχείο Σωτήρη Γοργογέτα Αρχείο Ευάγγελου Γκιάτα Αρχείο Γιάννη Μπουτίνα Αρχείο Βάσιας Καρτσιούκα Αρχείο Δημήτρη Παπαγιαννόπουλου Αρχείο Θεόδωρου Κλιάφα Αρχείο Νικολάου Ζιώγα
• • • • • • • • • • • •
trikalasport.gr/ ellinika-xwria.blogspot.gr/ www.9gym-trikal.tri.sch.gr trikkipress.gr/ aspropotamosnews.blogspot.gr kaprotrikalon.blogspot.gr/ mapio.net www.hotelsline.gr www.tovaltino.blogspot.gr www.panoramio.com gomfoi.blogspot.gr www.dimospylis.gr
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
trikala-news.blogspot.gr www.trikalaola.gr www.vlahoi.net www.pialeia.gr filyra-trikala.blogspot.gr pindos.blogspot.gr visitmeteora.travel/gr www.koziakasrefuge.gr www.trikaladay.gr partetavouna.blogspot.gr www.larisanew.gr/website/ www.panoramio.com www.ethnos.gr www.laif.com.gr xionodromika.gr www.tresorhotels.com/ polythea-aspropotamoy.blogspot.com www.gpeppas.gr el.wikipedia.org mouzaki.gr tamos.gr machines-history.wdfiles.com 3kala.gr e-krania.gr petrinagefiria.com
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Μουσεία Δήμου Τρικκαίων Δημοτικό Λαογραφικό Μουσείο Τρικάλων Εκτίθενται αντικείμενα, εργαλεία, κεντήματα, ενδυμασίες, φωτογραφίες της καθημερινής ζωής των Τρικαλινών από το 1880 ως τα μέσα του 20ου αι. Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα έως Παρασκευή 10.00 – 13.00, Τετάρτη & Παρασκευή συν 18.00-20.00, Σάββατο 9.30-13.00 Διεύθυνση: Γαριβάλδη 8, 42100 Τρίκαλα Τηλ: 24313 53569, 24310 71620 Δημοτικό Ιστορικό Αθλητικό Μουσείο Τρικάλων Στο διώροφο νεοκλασικό κτίριο παρουσιάζεται η αθλητική ιστορία της πόλης των Τρικάλων από το 1886 έως σήμερα. Διεύθυνση: Καποδιστρίου 13, 42100 Τρίκαλα Τηλ.: 24310 79518
Αρχαιολογική Συλλογή Τρίκκης Εκτίθενται ευρήματα από το νομό των Τρικάλων από τη Νεολιθική εποχή έως τα υστεροβυζαντινά χρόνια. Διεύθυνση: 25ης Μαρτίου 31& Μαχάονος, 42100 Τρίκαλα Τηλ.: 24310 33597
Κέντρο Ελληνικής Μουσικής Τρικαλινών Δημιουργών Λειτουργεί και ως Μουσείο Μουσικής Ιστορίας, με οπτικοακουστικό και έντυπο υλικό σχετικό με τους μουσικούς που κατάγονται από τα Τρίκαλα και τη μουσική κληρονομιά της πόλης.
Το Κέντρο μεταφέρθηκε στον μύλο Ματσόπουλου και πλέον θα στεγαστεί στο υπό κατασκευή Μουσείο Τσιτσάνη, στον χώρο των παλιών φυλακών. Διεύθυνση: Γαριβάλδη 8, 42100 Τρίκαλα Τηλ.: 24310 76613
Στέγη Τέχνης και Πολιτισμού του Ιδρύματος Λεωνίδα Κ. Μακρή - Ιατρού Πρόκειται για την οικία του Λεωνίδα Μακρή, ο οποίος ήθελε μετά το θάνατό του να κάνει μια προσφορά στην κοινωνία των Τρικάλων και γι’ αυτό παραχώρησε την οικία του ως πολιτιστικό χώρο ικανό να φιλοξενεί έργα τέχνης και πολιτισμού. Ο χώρος λειτουργεί ως πινακοθήκη φιλοξενώντας μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις ζωγραφικής και γλυπτικής. Ωράριο λειτουργίας: Καθημερινά εκτός Δευτέρας 10.3013.30 & 18.00-20.30, Σάββατα 11.30-13.30 Διεύθυνση: Βύρωνος και Γαριβάλδη, 42100 Τρίκαλα Τηλ. 24310 63960, 72360
Δωροθέα Σχολή Τρικάλων Κτίστηκε το 1875 με δωρεά 1500 χρυσών λιρών του ευεργέτη Δωρόθεου Σχολάριου. Το 1991 κηρύχτηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Σήμερα στεγάζεται η Φιλαρμονική του Δήμου Τρικκαίων. Διεύθυνση: Στρατηγού Σαράφη 42, 42100 Τρίκαλα Τηλ. 24310 74435 |111|
Κέντρο Ιστορίας και Πολιτισμού εταιρείας «Κλιάφα» Πολιτιστικό κέντρο που λειτουργεί ως μουσείο. Στις αίθουσες του παλιού βιομηχανικού κτιρίου, όπου στεγαζόταν η εταιρεία Ψυγεία - Παγοποιεία Κλιάφα, ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να γνωρίσει διάφορες πτυχές της τρικαλινής ζωής, να επισκεφθεί την αίθουσα αφιερωμένη στην ιστορία της εταιρείας, το
Μουσείο Ιεράς Μητροπόλεως Τρίκκης και Σταγών Στεγάζεται στο Μητροπολιτικό Μέγαρο της πόλης και αποτελείται από τις αίθουσες: Εκκλησιαστικό Μουσείο, με εκκλησιαστικά είδη, εικόνες και άμφια, Λαϊκό Μουσείο με λαογραφικά και είδη καθημερινής χρήσης παρελθόντων ετών, και Βιβλιοθήκη που λειτουργεί και ως αναγνωστήριο ανοιχτό στο κοινό και περιλαμβάνει 19.000 τίτλους. Το μουσείο στεγάζεται στο Μητροπολιτικό Μέγαρο και χωρίζεται σε τρία μέρη: το Εκκλησιαστικό μουσείο με ιερά άμφια, εικόνες, αντικείμενα ιερατικής χρήσης, το Λαϊκό μουσείο με αντικείμενα λαϊκής τέχνης και τη Βιβλιοθήκη με περγαμηνές, ευαγγέλια, χειρόγραφα και συνολικά 19.000 βιβλία. Διεύθυνση: Απόλλωνος 19, 42100 Τρίκαλα Τηλ.: 24310-27282, 27365 Λαογραφική Συλλογή Δενδροχωρίου Η συλλογή περιλαμβάνει, εργαλεία, φορεσιές, φωτογραφίες. Διεύθυνση: Δενδροχώρι Τρίκαλα
παραδοσιακό τυπογραφίο, το βιομηχανικό μουσείο, τη συλλογή από ετικέτες και πώματα μπουκαλιών, το παλιό φαρμακείο κ.ά Ώρες λειτουργίας: Καθημερινά 10.00-13.00 & 17.00-20.00 εκτός Κυριακής και Δευτέρας. Στεγάζεται στα παλαιά Ψυγεία-Παγοποιεία Κλιάφα και λειτουργεί ως μουσείο της εταιρίας, αλλά και ως μουσείο της πόλης των Τρικάλων. Διεύθυνση: Ομήρου & Θεμιστοκλέους 12, 42100 Τρίκαλα Τηλ: 24310-27313, Fax: 24310-79101 http://www.kliafa.gr/el/content/politistiko-kentro
|112|
Λαογραφική Συλλογή Μικρού Κεφαλόβρυσου Περιέχει αντικείμενα, εργαλεία, φορεσιές, φωτογραφίες του τόπου. Διεύθυνση: Μικρό Κεφαλόβρυσο, Τρίκαλα Λαογραφικό Μουσείο Μεγάλων Καλυβίων Στεγάζεται σε ένα ιστορικό διατηρητέο κτίριο του 19ου αι. Περιλαμβάνει αντικείμενα, εργαλεία και εκθέματα από όλους τους τομείς του λαϊκού πολιτισμού της κοινότητας των Μεγάλων Καλυβίων. Ιδιαίτερες είναι οι παραδοσιακές καραγκούνικες ενδυμασίες ανδρικές και γυναικείες. Διεύθυνση: Μεγάλα Καλύβια Τρίκαλα
Μουσεία Δήμου Καλαμπάκας
Μουσείο Ελληνικής Παιδείας Σκοπός του Μουσείου είναι η διαφύλαξη, μελέτη, προβολή και ανάδειξη της Ελληνικής Παιδείας και των αξιών που απορρέουν από αυτή και φιλοδοξεί να φέρει σε επαφή τον επισκέπτη με τα Ελληνικά Γράμματα και τον Ελληνικό Πολιτισμό με τρόπο απλό και βιωματικό, ώστε να αποτελέσει ένα χώρο πολιτισμού, μάθησης, εκπαίδευσης και επιστήμης. Διεύθυνση: Χατζηπέτρου & Μ. Αλεξάνδρου 42200 ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ Τηλ. 24320 75219 info@bookmuseum.gr www.bookmuseum.gr
Κέντρο Τεκμηρίωσης και Εκπαίδευσης Σπηλαίου Θεόπετρας Μεταφέρει τη φυσική εμπειρία του επισκέπτη από το χώρο της προϊστορικής εγκατάστασης στον μουσειακό χώρο μέσα από την έκθεση κινητών ευρημάτων και την επεξεργασία της αρχαιολογικής τεκμηρίωσης με τη βοήθεια εποπτικού και ψηφιακού υλικού και ενημερωτικών κειμένων. Η αρχαιολογική συλλογή περιλαμβάνει αντικείμενα από τις
διάφορες προϊστορικές περιόδους, που ανασκάφηκαν στο σπήλαιο της Θεόπετρας (Μέση και Ανώτερη Παλαιολιθική, Μεσολιθική και Νεολιθική), αλλά και τμήμα της στρωματογραφίας των επιχώσεων, δύο ταφές της Ανώτερης Παλαιολιθικής και της Μεσολιθικής περιόδου, αποτυπώματα των ανθρώπινων
πελμάτων που χρονολογούνται στα 130000 χρόνια πριν από σήμερα, σχέδια αναπαραστάσεων οικόσιτων ζώων και θηραμάτων, ευρήματα προϊστορικών καρπών που διασώθηκαν στα προϊστορικά στρώματα, κεραμικά σκεύη, εργαλεία και κοσμήματα, καθώς και φωτογραφίες από την ίδια την ανασκαφή. Διεύθυνση: Θεόπετρα Καλαμπάκας Τηλ. 24320-72190 και 24320-72135 http://www.theopetracave.gr/el/
|113|
οι κώδικες, παλαίτυπα χειρόγραφα και έγγραφα, κ.α. Διεύθυνση: Μετέωρα Καλαμπάκας Τηλ. 24320 22279
Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Βλαχάβας Ωράριο: Σάββατο 10.00-14.00, Κυριακή 10.00-14.00 Διεύθυνση: Βλαχάβα Καλαμπάκας
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Μετεώρων & Μουσείο Μανιταριών Πρόκειται ουσιαστικά για δύο μουσεία που στεγάζονται σε έναν χώρο 1.100 τ.μ. περίπου. Το Ζωολογικό, στο οποίο εκτίθενται πάνω από 350 είδη πτηνών και θηλαστικών και των Μανιταριών, στο οποίο υπάρχουν περί τα 250 διαφορετικά είδη. Διεύθυνση: Πίνδου 20, 42200, Καλαμπάκα Τηλ: 2432024959, Fax: 2432024959 e-mail: info@meteoramuseum.gr www.meteoramuseum.gr
Λαογραφικό Μουσείο Ι.Μ. Μεγ. Μετεώρου Το μουσείο και η αίθουσα ιστορικών λιθογραφιών διαθέτουν μοναδικά και πλούσια εκθέματα της Ιστορίας του Ελληνισμού. Αρχαία Ελλάδα, Βυζαντινός Ελληνισμός, Μακεδονικός Αγώνας, Βαλκανικοί Πόλεμοι, Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, παραδοσιακές στολές, έγγραφα Καποδιστριακής και Οθωνικής περιόδου, είδη λαϊκής τέχνης κ.ά. Διεύθυνση: Μετέωρα Καλαμπάκας Τηλ. 24320 22278 Μουσείο Ιεράς Μονής Αγίου Στεφάνου Μετεώρων Στο Μουσείο εκτίθενται τα πιο αξιόλογα κειμήλια της Μονής. Μερικά από τα κυριότερα εκθέματα που κοσμούν τις προθήκες του σκευοφυλακίου είναι: φορητές εικόνες, ιερατικά άμφια, ιερά λειτουργικά σκεύη, σταυροί ευλογίας, χειρόγραφ-
|114|
Λαογραφική Συλλογή Χρυσομηλιάς Το εκθετήριο της συλλογής βρίσκεται στο κέντρο του χωριού δίπλα στην πλατεία. Περιλαμβάνει ενδυμασίες καθώς και πλήθος αντικειμένων και εργαλείων από την καθημερινή ζωή και τις ασχολίες των κατοίκων. Διεύθυνση: Χρυσομηλιά Καλαμπάκας
Λαογραφικό Μουσείο Κρανιάς Το μουσείο διαθέτει πλήθος εκθεμάτων όπως παραδοσιακά υφαντά, αργαλειό, νυφικό κρεβάτι, σκεύη μαγειρικής καθώς και μεγάλο φωτογραφικό αρχείο. Στεγάζεται στο παλιό δημοτικό σχολείο (1870). Διεύθυνση: Κρανιά Καλαμπάκας Λαογραφικό Μουσείο Ανθούσας Δημιουργήθηκε από τον Πολιτιστικό σύλλογο και στεγάζεται στο κτίριο του παλιού σχολείου, το οποίο έχει ανακαινιστεί. Διεύθυνση: Ανθούσα Καλαμπάκας
Πολιτιστικό Κέντρο Χαλικίου Περιέχει μια αξιόλογη έκθεση με αντικείμενα που δώρισαν οι κάτοικοι. Στεγάζεται στο παλιό δημοτικό σχολείο το οποίο λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο. Διεύθυνση: Χαλίκι Καλαμπάκας
Λαογραφικό Μουσείο Αχλαδέας Καλαμπάκας Το μουσείο φιλοξενεί περισσότερα από 3.500 εκθέματα. Στόχος η καταγραφή, η παρουσίαση και η μετάδοση της ιστορίας του τόπου. Διεύθυνση: Αχλαδέα Καλαμπάκας axladeakalampakas.blogspot.gr/ fb: Αχλαδεα-Καλαμπακας-1589972997940132/
Μουσεία Δήμου Πύλης
Λαογραφικό και ιστορικό μουσείο Πιαλείας Το Μουσείο λειτουργεί στο παλαιό δημοτικό σχολείο (1950), το οποίο ανακαινίστηκε. Περιλαμβάνει συλλογές από είδη και αντικείμενα λαϊκής τέχνης και την τοπική παράδοση. Διεύθυνση: Πιαλεία Τρικάλων
Λαογραφικό Μουσείο Ξυλοπάροικου Το Μουσείο λειτουργεί δίπλα στο χώρο του υπαίθριου θεάτρου που δημιουργήθηκε για το θεατρικό λαϊκό εργαστήρι του χωριού. Περιλαμβάνει αντικείμενα λαϊκής τέχνης, παραδοσιακά γε-
Δημοτική Πινακοθήκη Περιλαμβάνει τις εξής συλλογές:
ωργικά εργαλεία, είδη ύφανσης και παραδοσιακά υφαντά. Διεύθυνση: Ξυλοπάροικο Τρικάλων.
Μουσείο Τοπικής Λαογραφικής Συλλογής Πύρρας Το Μουσείο στεγάζεται στο παλιό δημοτικό σχολείο του χωριού στον κάτω μαχαλά και αποτελεί ενδιάμεσο αναπόσπαστο κομμάτι του εναπομείναντος ιστορικού ιστού του οικισμού. Διεύθυνση: Πύρρα Τρικάλων Ιδιωτική συλλογή Ευαγγέλου Καραμάνου Παλαιομονάστηρο Περιέχει ιστορικά αντικείμενα, κέρματα και φωτογραφίες.
Πινακοθήκες
α) Συλλογή Μενέλαου Καταφυγιώτη Τα έργα του, δεκατέσσερα έργα ζωγραφικής και δύο γλυπτά, αποτελούν διαχρονικό σημείο αναφοράς μιας πολύτιμης πολιτιστικής παρουσίας στην πόλη των Τρικάλων και χαρακτηρίζονται από έναν εκρηκτικό συνδυασμό εξπρεσιονιστικών και σουρεαλιστικών τάσεων καθώς και συμβολικών υπαινιγμών. β) Συλλογή Δημήτρη Γιολδάση Αρχικά στράφηκε στην προσωπογραφία, σταδιακά όμως η θεματική του προσανατολίστηκε στο θεσσαλικό κάμπο και στις δραστηριότητες των ανθρώπων του. γ) Συλλογή Νίκου Αλεξίου Η συλλογή περιλαμβάνει αντιπροσωπευτικά έργα του καταξιωμένου αυτού ρομαντικού καλλιτέχνη τα οποία δώρισε ο ίδιος. Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή: 10π.μ. - 13μ.μ. , 6 - 8 μ.μ.
Διεύθυνση: Στρατηγού Σαράφη 42, 42100 Τρίκαλα Τηλ: 24310 74435
Πινακοθήκη Θεόδωρου Μάρκελλου Η θεματολογία της συλλογής του κινείται κυρίως στην τοπογραφία του ελλαδικού χώρου, με θέματα τόσο από την ύπαιθρο, όσο και από τις αστικές διαμορφώσεις. Η συλλογή περιλαμβάνει, επίσης, προσωπογραφίες και αποδόσεις νεκρής φύσης. Διεύθυνση: Γαριβάλδη 6, 42100 Τρίκαλα Τηλ.: 24310 79085
Μουσείο Δημήτρη και Λέγκως Κατσικογιάννη Ιδρύθηκε το 1994 και στεγάζεται στα πρώην ψυγεία της ΑΓΡΕΞ στην Αγία Μονή. Στο μουσείο εκτίθενται 1.236 πίνακες και 114 γλυπτά και σχέδια. Ώρες λειτουργίας: Τετάρτη & Πέμπτη 9.00-13.00. Διεύθυνση: Αγία Μονή Τρικάλων, 42100 Τρίκαλα Τηλ. (+30) 24310 77646, 76613
|115|
Βιβλιοθήκες
Δημοτική Βιβλιοθήκη Τρικάλων Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Τρικάλων ιδρύθηκε το 1958 και είναι πολιτιστικός πυρήνας του νομού. Επιδιώκει να συμφιλιώσει μέσα από το βιβλίο και την τεχνολογία τη γνώση με τον πολιτισμό με στόχο την προετοιμασία όλων των πολιτών για την κοινωνία των πληροφοριών. Στόχος της είναι να λειτουργεί ως τοπικό κέντρο πληροφόρησης, να ενισχύει την αναγνωσιμότητα, να προωθεί τα θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς, να ενεργεί προς κάθε κατεύθυνση για την εκπλήρωση της αποστολής της. Διεύθυνση: Γαριβάλδη 8, 42100 Τρίκαλα Τηλ.: 24313 53565 librarytrik@yahoo.gr librarytrikala.wordpress.com
Βιβλιοθήκη Καλαμπάκας Η βιβλιοθήκη αποτελεί την πολιτιστική άγκυρα της πόλης και επικεντρώνεται ειδικά στις ανάγκες των παιδιών και των εφήβων. Το λογότυπο της βιβλιοθήκης Καλαμπάκας σηματοδοτεί την δέσμευσή της για εκπαίδευση, πρόσβαση και δυνατότητα και οι στόχοι της είναι: α) η ανάπτυξη υπηρεσιών προσαρμοσμένων στις ανάγκες των χρηστών της βιβλιοθήκης
β) η δωρεάν πρόσβαση σε πηγές και υπηρεσίες της βιβλιοθήκης με τη χρήση υπερσύγχρονης τεχνολογίας γ) η παροχή ενός χώρου καθημερινής μάθησης και κοινωνικής συνοχής και δ) η δημιουργία ενός ελκυστικού φυσικού περιβάλλοντος υποστηριζόμενο από υψηλά εξειδικευμένο προσωπικό. Διεύθυνση: Ρόδου 9, ΤΚ 42200, Καλαμπάκα, Ελλάδα Τηλ.: 24320.23041-3 info@kalambakalibrary.org www.kalambakalibrary.org
ΓΑΚ - Αρχεία Τρικάλων Τα Αρχεία Νομού Τρικάλων είναι περιφερειακή υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Βασικός σκοπός των Γ.Α.Κ. Τρικάλων είναι η εποπτεία, διάσωση, συγκέντρωση, ταξινόμηση και ευρετηρίαση του αρχειακού υλικού του νομού Τρικάλων, καθώς και η διάθεση και η με ποικίλους τρόπους αξιοποίηση όλου αυτού του αρχειακού πλούτου. Διεύθυνση: Κεντρικό κτήριο: Κολοκοτρώνη 13, Τ.Κ.421 00 Τρίκαλα Παράρτημα: Ακροπόλεως 7, Τ.Κ.421 00 Ριζαριό Τρικάλων Τηλ.: 24310 77516 mail@gak.tri.sch.gr, gak.tri.sch.gr
Δήμοι - Περιφέρεια
Δήμος Τρικκαίων Διεύθυνση: Ασκληπιού 18, T.K 42131, Τρίκαλα Τηλ. 2431351100 Ηλεκτρ. Δ/νση: info@trikalacity.gr Ιστοσελίδα: http://trikalacity.gr/
Δήμος Καλαμπάκας Διεύθυνση: Ευθ. Βλαχάβα 1, ΤΚ 42200, Καλαμπάκα Τηλ. 24323 50200 Ηλεκτρ. Δ/νση: info@kalabaka.org Ιστοσελίδα: http://kalabaka.org/ Δήμος Πύλης Διεύθυνση: Ηρώων 1940 αρ. 1, Τ.Κ. 42032, Πύλη Τηλ. 2434-3-50100
|116|
Ηλεκτρ. Δ/νση: info@dimospylis.g Ιστοσελίδα: http://dimospylis.gr/
Δήμος Φαρκαδόνας Διεύθυνση: Γ. Γεννηματά 1, Τ.Κ. 42031, Φαρκαδόνα Τηλ. 2433 3 50000 Ηλεκτρ. Δ/νση: info@farkadona.gr Ιστοσελίδα: https://farkadona.gr
Περιφερειακή Ένωση Δήμων (Π.Ε.Δ.) Θεσσαλίας Αποκεντρωμένο Γραφείο Τρικάλων Διεύθυνση: Ασκληπιού 19, T.K 42131, Τρίκαλα Τηλ. 24310-32857 Ηλεκτρ. Δ/νση: trikala@pedthessalias.gr Ιστοσελίδα: http://www.pedthessalias.gr
Περιφέρειας Θεσσαλίας Περιφεριακή Ενότητα Τρικάλων Διεύθυνση: Βασ. Τσιτσάνη 31, Τ.Κ 42100, Τρίκαλα Τηλ. 24310.27445, 24310.27938 Ηλεκτρ. Δ/νση: antiper.trik.gram@thessaly.gov.gr Ιστοσελίδα: http://www.thessaly.gov.gr
Αποκεντρωμένη Διοίκηση Θεσσαλίας - Στερεάς Ελλάδας Υπηρεσίες Ν. Τρικάλων Διεύθυνση: Κολοκοτρώνη 30, Τ.Κ 42132, ΤΡΙΚΑΛΑ Τηλ. 24310 63436, 24310 63430 Ηλεκτρ. Δ/νση: tgtrik@apdthest.gov.gr Ιστοσελίδα: http://www.apdthest.gov.gr
Υπηρεσίες Τάξης – Δημόσιες Υπηρεσίες
Αστυνομία Τρικάλων Διεύθυνση: Γιαννιτσών και Φαρμάκη, T.K 42100 Τρίκαλα Τηλ. 24310 63013, 100 Ηλεκτρ. Δ/νση: adtrikalon@hellenicpolice.gr Ιστοσελίδα: http://www.astynomia.gr Αστυνομία Καλαμπάκας Διεύθυνση: Πίνδου & Ιωαννίνων, T.K 42200 Καλαμπάκα Τηλ. 24320-76100 Ιστοσελίδα: http://www.astynomia.gr Αστυνομικό Τμήμα Πύλης Διεύθυνση: Λ.Ηρώων 1940, Τ.Κ. 42032, Πύλη Τρίκαλα Τηλ. 24340 22201 Ιστοσελίδα: http://www.astynomia.gr Αστυνομικό Τμήμα Φαρκαδόνας Διεύθυνση: Μ. Μερκούρη 13, Τ.Κ. 42031, Φαρκαδόνα Τηλ. 24330 22222 Ιστοσελίδα: http://www.astynomia.gr Πυροσβεστική Υπηρεσία Τρικάλων Διεύθυνση: Γ. Κονδύλη 69, ΤΚ 42100, Τρίκαλα Τηλ. 24310-35946 Ιστοσελίδα: http://www.fireservice.gr
Πυροσβεστική Υπηρεσία Καλαμπάκας Διεύθυνση: 1ο χλμ. Ε.Ο. Καλαμπάκας – Τρικάλων, T.K 42200 Καλαμπάκα Τηλ. 24320-24925-6 Ιστοσελίδα: http://www.fireservice.gr Πυροσβεστική Κλιμάκιο Πύλης Διεύθυνση: Πύλη Τρικάλων
Τηλ. 24340 22199 Ιστοσελίδα: http://www.fireservice.gr
Πυροσβεστική Κλιμάκιο Οιχαλίας Διεύθυνση: Οιχαλία, Τ.Κ. 42300, Οιχαλία Τηλ. 24330 61166 Ιστοσελίδα: http://www.fireservice.gr
Δασαρχείο Τρικάλων Διεύθυνση: Κολοκοτρώνη 30, Τ.Κ 42132, ΤΡΙΚΑΛΑ Τηλ. 24310 63480 Ηλεκτρ. Δ/νση: dastrik@apdthest.gov.gr Ιστοσελίδα: http://www.apdthest.gov.gr
Δασαρχείο Καλαμπάκας Διεύθυνση: Ομογενών Αμερικής 1, T.K 42200, ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ Τηλ. 24320 22410, 24320 22690 Ηλεκτρ. Δ/νση: daskal@apdthest.gov.gr 19η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Έδρα: Τρίκαλα, Αρμοδιότητα: Ν. Τρικάλων και Καρδίτσας Διεύθυνση: Καλαμάτας 1, Τ.Κ. 42100, Τρίκαλα Τηλ. 24310 76647 Ηλεκτρ. Δ/νση: 19eba@culture.gr Ιστοσελίδα: http://www.yppo.gr
ΛΔ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Έδρα: Καρδίτσα, Αρμοδιότητα: Ν. Καρδίτσας και Τρικάλων Διεύθυνση: Λουκιανού 1, 431 00 Καρδίτσα Τηλ. 24410 61564 Ηλεκτρ. Δ/νση: ldepka@culture.gr Ιστοσελίδα: http://www.yppo.gr |117|
Γενικό Νοσοκομείο Τρικάλων Διεύθυνση: Καρδίτσης 56, ΤΚ 42100, Τρίκαλα Τηλ. 2431350100 Ηλεκτρ. Δ/νση: gnntrika@otenet.gr Ιστοσελίδα: http://trikalahospital.gr/
Υπηρεσίες Υγείας
Κέντρο Υγείας Καλαμπάκας Διεύθυνση: ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 82 Τηλ. 24323-50000 Ηλεκτρ. Δ/νση: kykal@otenet.gr Ιστοσελίδα: http://trikalahospital.gr/
Κέντρο Υγείας Πύλης Διεύθυνση: Τ.Κ. 42032, ΠΥΛΗ ΤΡΙΚΑΛΩΝ Τηλ. 24343 50000 Ιστοσελίδα: http://trikalahospital.gr/ Κέντρο Υγείας Φαρκαδόνας Διεύθυνση: Γ. Γεννηματά 3, Τ.Κ. 42031, Φαρκαδόνα Τηλ. 2433 3 50200 Ιστοσελίδα: http://trikalahospital.gr/
Δομές Τουριστικής πληροφόρησης
Κέντρο Τουριστικής Πληροφόρησης Δήμου Καλαμπάκας (infoTourist) Διεύθυνση: Πατριάρχου Δημ. & Βλαχάβα, Τ.Κ. 42200, Καλαμπάκα Τηλ. 24323-50245 Ηλεκτρ. Δ/νση: info@infotouristmeteora.gr Ιστοσελίδα: https://www.infotouristmeteora.gr
Τουριστική Αστυνομία Καλαμπάκας Διεύθυνση: Πίνδου & Ιωαννίνων, Τ.Κ. 42200, Καλαμπάκα Τηλ. 24320-78000 Ιστοσελίδα: http://www.astynomia.gr
Επιμελητήριο Τρικάλων Διεύθυνση: ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 1, Τ. Κ. 42100 ΤΡΙΚΑΛΑ Τηλ. 24310 27493 Ηλεκτρ. Δ/νση: info@trikala-chamber.gr Ιστοσελίδα: http://www.meteorabooking.gr
Τουριστική πύλη Περιφέρειας Θεσσαλίας Διεύθυνση: ΠΛΑΤΕΙΑ ΡΗΓΑ ΦΕΡΑΙΟΥ, Τ.Κ. 41110, ΛΑΡΙΣΑ Τηλ. 2413 506-440 Ηλεκτρ. Δ/νση: site@thessaly.gov.gr Ιστοσελίδα: http://gothessaly.gr
Σύλλογοι και Σωματεία Ν. Τρικάλων
Πλήρη κατάλογο με τους Πολιτιστικούς Συλλόγους και τα διάφορα Σωματεία του Ν. Τρικάλων μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα της Πράσινης Κιβωτού http://www.prasinikivotos.gr.
|118|
Λίγα λόγια για τους φορείς του Έργου Αναπτυξιακή Τρικάλων - ΚΕΝΑΚΑΠ Α.Ε. Η εταιρεία ιδρύθηκε το 1992 με την επωνυμία Κέντρο Ανάπτυξης Καλα μπά κας-Πύλης Α.Ε., από τους Δήμους Καλαμπάκας και Πύλης, με αφορμή το πρόγραμμα LEADER Ι Καλαμπάκας-Πύλης και συγκεκριμένα ως φορέας διαχείρισης και υλοποίησης του προγράμματος. Όραμα της ΚΕΝΑΚΑΠ Α.Ε. είναι η δημιουργία μιας σύγχρονης, ισχυρής, εξειδικευμένης και οικονομικά αυτοδύναμης εταιρείας. Στόχοι της είναι: α) Η υλοποίηση αναπτυξιακών ή άλλων προγραμμάτων εθνικού και κοινοτικού περιεχομένου με στόχο την προώθηση της "αειφόρου" ανάπτυξης στο νομό Τρικάλων. β) Συμβουλευτικό Όργανο των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης και των παραγωγικών φορέων της περιοχής στην αναπτυξιακή τους δραστηριότητα. γ) Υποστήριξη της τοπικής οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης. δ) Ενεργοποίηση και συντονισμός των τοπικών αναπτυξιακών πρωτοβουλιών. Αναπτυξιακή Τρικάλων ΚΕΝΑΚΑΠ Α.Ε. Διεύθυνση: Ιωαννίνων 84, 42200 Καλαμπάκα Τηλ. 24320 25370 Ηλεκτρ. Δ/νση: kenakap@kenakap.gr Ιστοσελίδα: http://www.kenakap.gr
Πράσινη Κιβωτός Η Πράσινη Κιβωτός (Green Ark) είναι Αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία (ΜΚΟ) με έδρα τα Τρίκαλα. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, των δράσεων και πρωτοβουλιών της βρίσκεται το τρίπτυχο «Άνθρωπος - Κοινωνία – Περιβάλλον». Συνολικά η δραστηριότητά της αποσκοπεί: α) να συμβάλει στην καλλιέργεια οικολογικής και περιβαλλοντικής συνείδησης, αλλά και στην ενεργοποίηση των πολιτών για την προστασία του φυσικού και ευρύτερου περιβάλλοντος β) να δώσει έμφαση σε θέματα ποιότητας ζωής, ένταξης ευπαθών ομάδων του πληθυσμού στον παραγωγικό και κοινωνικό ιστό, ανάδειξης ζητημάτων καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υποστήριξης ανθρωπιστικών δράσεων. γ) να είναι παρούσα σε πρωτοβουλίες και συνέργειες, με φορείς του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας των πολιτών, στο σχεδιασμό ενός ελπιδοφόρου μέλλοντος για τον τόπο μας και τη χώρα. Διοικητικό Συμβούλιο 1. Πρόεδρος: Λένα Τζιότζιου – Μηλιώνη, Γεωπόνος – Εκπαιδευτικός, π. Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής, Δ/θμιας Εκπ/σης Τρικάλων 2. Αντιπρόεδρος: Στέργιος Βέργος, Δρ. Δασολόγος, π. καθηγητής ΤΕΙ/Λ 3. Γραμματέας: Χρήστος Ζορμπάς, Μαθηματικός - Πληροφορικός (M.Ed.), π. Δ/ντής Λυκείου 4. Ταμίας: Βάϊος Μαλέκας Μαθηματικός, π. Δ/ντής Λυκείου 5. Μέλος: Μίνα Καλκάνη, Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής, π. Υποδ/ντρια Λυκείου Εξελεγκτική Επιτροπή 1. Πρόεδρος: Ρένα Καραβασίλη, Γεωπόνος 2. Γραμματέας: Σόνια Μηλιώνη, Δικηγόρος - Συγγραφέας 3. Μέλος: Δήμητρα Βαργιάμη, Δικηγόρος - Εκπαιδευτικός Πράσινη Κιβωτός Διεύθυνση: Μ. Μπότσαρη 2, Τ.Κ. 42100 Τρίκαλα Τηλ. 24310 46402 Ηλεκτρ. Δ/νση: prasini.kivotos@gmail.com Ιστοσελίδα: http://www.prasinikivotos.gr |119|
|121|