Poradnik na start macierzyństwa
Konsultacja medyczna: dr Marta Knapczyk z Centrum Małego Dziecka w Krakowie
Spis treści pielęgnacja
małe i duże problemy
Pielęgnacja pępka
4
Kolka niemowlęca
30
Kąpiel i pielęgnacja skóry
6
Ulewanie
34
ABC przewijania
8
Katar u małego dziecka
36
zdrowy maluszek
wokół mamy
Szczepienia ochronne
12
Dieta mamy karmiącej
38
Sen i płacz niemowlęcia
14
Baby blues i depresja poporodowa
40
Stymulacja rozwoju dziecka w pierwszych 6 miesiącach życia
16
Dobrze przejść trudne początki
42
Skala Apgar
26
Karmienie piersią
43
Ząbkowanie i higiena jamy ustnej niemowlaka
Niedobór żelaza
46
27
Połóg
48
Wydawca: Present – Service Sp. z o.o. Sp. k, ul. Armii Poznań 2, 62-030 Luboń, www.present-service.pl Redakcja: Anna Chmielewska, Katarzyna Przedwojewska, tel. 61 81 31 514, katarzyna.przedwojewska@present-service.pl Zdjęcia na okładce: Adobe Stock, Copyright by Present-Service Sp. z o.o. Sp. k. | Wszelkie prawa zastrzeżone. Przedruk tekstów w całości lub w części tylko za zgodą redakcji. Materiałów nadesłanych nie zwracamy. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczanych reklam. | Wydanie 2/2018. Poradnik bezpłatny
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &
/3
Pielęgnacja pępka W okresie ciąży dzi ecko jest połączone z łożyskiem pępowiną. Przez nią otrzymuje tlen, substancje odżywcze oraz może usuwać produkty przemiany materii.
Po narodzinach zadania pępowiny kończą się i zo-
pielęgnacja może doprowadzić do pojawienia się
staje ona przecięta po uprzednim zaciśnięciu na
bakterii chorobotwórczych. Kontakt z groźniej-
około 2 cm. Pozostały fragment, czyli właśnie
szymi szczepami bakterii (np. gram dodatnich
kikut pępowiny, jest zabezpieczany specjalnym
ziarenkowców) może wywołać zapalenie pępka.
zaciskiem. Przed powrotem do domu zacisk ten
Dlatego też odpowiednia pielęgnacja kikuta jest
powinien być w szpitalu odpięty.
tak ważna.
W krótkim czasie po narodzinach kikut jest biało-
Nadrzędna jest podstawowa zasada – ma być
niebieski i wilgotny. Już w pierwszej dobie zaczyna
czysto i sucho. Obecnie zaleca się, aby raz dzien-
się obkurczać i wysychać, stopniowo twardniejąc.
nie przemyć pępuszek wodą z mydłem (nie mo-
Kolor zmienia się od żółtobrązowego do czarno
czyć w emolientach, które konserwują i wydłużają
brązowego. Wyschnięty kikut odpada, najczęściej
okres oddzielania się kikuta), a kilka razy dziennie
pomiędzy 5 a 15 dobą życia, choć zdarza się, że
stosować płyn do dezynfekcji na skórę.
trwa to znacznie dłużej. Przez cały ten czas pępek noworodka wymaga właściwej pielęgnacji. Kikut pępowiny jest szczególnym miejscem, bardzo podatnym na zakażenia i źródłem poten-
Zasady postępowania podczas pielęgnacji pępka Koniecznie umyj ręce.
cjalnych infekcji. W pierwszych 3 dobach życia na pępuszku osadzają się niechorobotwórcze bak-
Wszystkich czynności pielęgnacyjnych doko-
terie, naturalnie zasiedlające skórę. Niewłaściwa
nuj na przewijaku, „na sucho”. Podczas kąpieli
4 / pielęgnacja
unikaj moczenia kikuta. Najlepiej, jeśli do czasu jego odpadnięcia będziesz wlewać mniej wody do wanienki. Jeśli zdarzy się, że na pępuszek spadnie kilka kropel wody, wystarczy go osuszyć. Kikut nie jest unerwiony, więc pielęgnując go, nie sprawiasz maluszkowi bólu. Do oczyszczania używaj jałowych gazików lub patyczków higienicznych. Zmocz je wodą z dodatkiem rozpuszczonego mydła, bądź spryskaj okolice pępka płynem do dezynfekcji. Kikut pępowiny unieś lekko do góry i wyczyść wszystkie zakamarki. Następnie osusz go, przykładając ręcznik papierowy. Absolutnie nie odrywaj kikuta. Sam odpadnie, we właściwym czasie. Zwróć uwagę na sposób ubierana maleństwa z niezagojonym pępuszkiem. Aby uniknąć rozwoju bakterii, a jednocześnie przyspieszyć proces obsuszania kikuta, stwórz warunki do częstego „wietrzenia” tego miejsca. Nie zakładaj ubranek z ciasną gumką, w cieplejsze dni wystarczy sam kaftanik, bądź kaftanik i półśpiochy. Jeśli ubranko zasłania pępuszek, powinno być wykonane z bawełny, co zapewni przepuszczanie powietrza. Gdy pieluszka nie ma specjalnego wcięcia na kikut pępowiny, odginaj jej brzeg. Do czasu odpadnięcia kikuta nie układaj maleństwa zbyt długo na brzuszku, pępuszek jest wtedy uciskany i może utrudniać przepływ powietrza.
Wszelkie niepokojące zmiany wymagają konsultacji z położną i pediatrą. Takimi zmianami są: ⚫ Zaczerwienienie, ⚫ Nieprzyjemny zapach, ⚫ Wysięk ropy, krwi, ⚫ Opuchlizna, ⚫ Gorączka.
Kąpiel i pielęgnacja skóry Codzienna pielęgnacja jest stałym punktem opieki nad dzieckiem. Pielęgnacji wymaga zarówno zdrowa skóra, jak i ta z problemami. Kąpiel dziecka, nawet codzienna w okresie letnim, jest podstawą. Maluchy nie mają w pełni rozwiniętych gruczołów potowych, więc mokry pot oblepia skórę, a wtedy nietrudno o odparzenia i otarcia. Jeśli dziecko nie jest alergikiem, ma zdrową skórę i lubi się kąpać, to robimy to codziennie, jako rytuał przed zaśnięciem. Najlepiej dodajemy wtedy niewielką ilość emolientu.
By kąpiel była przyjemnym punktem dnia d la rodziców i dziecka, trzeba zadbać o wcześniejsze jej przygotowanie. Temperatura powietrza w pomieszczeniu, w którym będziemy myć noworodka, powinna wynosić 23-24˚C. W miejscu przeznaczonym na zabiegi pielęgnacyjne, np. na przewijaku, w zasięgu ręki przygotowujemy: cienki miękki ręcznik do osuszania ciałka lub czysta pieluszka tetrowa, myjka bawełniana (można ją prać w wysokich temperaturach i łatwo suszyć, co przeciwdziała mnożeniu się w niej drobnoustrojów), sól fizjologiczna do przemywania oczu, kosmetyki przeznaczone wyłącznie dla niemowląt;, waciki do przemywania: oczu, uszu, buzi, pupy, miękka szczoteczka do włosków, miseczka z letnią przegotowaną wodą do mycia twarzy (tej miseczki należy używać tylko do tego celu, jeśli w ciągu dnia podczas przewijania przemywamy dziecku wodą pupę, potrzebujemy odrębnej, innej miseczki - nie używa się ich zamiennie!),
6 / pielęgnacja
jeśli w danym dniu nie będziemy zanurzać dziecka w wanience z wodą, potrzebna jest druga miseczka z ciepłą wodą do przemywania fałdek szyi, rączek, nóżek oraz pupy, świeże ubranko, pieluszka.
Pielęgnacja skóry dziecka – fakty i mity Wokół pielęgnacji skóry dziecka narosło wiele mitów. Znasz je?
Mit. Dziecko musi być kąpane codzienne – można kąpać co 2-3 dni, zwłaszcza w okresie zimowym i kiedy maluch nie lubi kąpieli. Jeśli dziecko cierpi na atopowe zapalenie skóry, nie zaleca się zbyt częstej kąpieli – raz na tydzień lub nawet rzadziej (żeby nie naruszać płaszcza lipidowego skóry). Codziennej pielęgnacji wymaga za to skóra krocza, pupy, rąk, buzi i szyi. Mit. Nie kąpiemy dziecka, gdy jest chore – gdy jest chore lub gdy jest „tylko” przeziębione. Podczas choroby maluch więcej się poci. Poza tym ciepła kąpiel często udrożnia górne drogi oddechowe. Musimy tylko zwrócić uwagę na odpowiednią temperaturę wody i otoczenia. Unikajmy gwałtownych zmian temperatury. Nie kąpiemy natomiast dzieci chorych i gorączkujących (chyba że kąpiel ma mieć działanie ochładzające). Mit. Nie kąpiemy dziecka dopóki kikut pępowiny nie odpadnie – Pamiętajmy,
że u niektórych dzieci kikut potrzebuje nawet kilku tygodni, żeby odpaść. Można kąpać, ale starajmy się nie zamaczać kikuta. Lepiej jest wlać mniej wody do wanienki, a po kąpieli pępek musimy osuszyć. Mit. Po kąpieli smarujemy ciało dziecka oliwką – ponieważ lepsze działanie nawilżające mają często balsamy, emulsje i mleczka. Oliwka przede wszystkim natłuszcza. Smarowanie oliwką jest absolutnie niewskazane w przypadku pojawienia się potówek.
Gdy dziecko jest już ubrane, przeczesujemy delikatnie główkę miękką szczoteczką. Robimy to
Płyn do mycia ciała – w składzie zawiera często
nawet wtedy, gdy dziecko nie ma włosków, zapo-
oliwkę dla dzieci, bądź parafinę i składniki nawilża-
biega to tworzeniu się ciemieniuchy. Na koniec
jące. Zrezygnuj wtedy z dodatkowego nawilżania
karmimy dziecko i kładziemy spać.
w trakcie kąpieli, np. z olejku lub płynu do kąpieli. Mydełko – musi być delikatne i hipoalergiczne,
Kosmetyki do pielęgnacji skóry dziecka
o obojętnym pH. Zasadowe pH dodatkowo wysusza. W pielęgnacji dziecka nie można stosować mydeł perfumowanych oraz antybakteryjnych.
Odpowiednio dobrane kosmetyki zapewnią właściwą i skuteczną pielęgnację skóry maluszka. Poznaj kilka z nich: Oliwka dla dzieci – przyda się szczególnie w pierwszych tygodniach życia, gdy po porodzie skóra będzie wysuszona, ze skłonnością do łuszczenia się. Z upływem czasu rusza praca gruczołów łojowych, które nawilżają skórę. Oliwki nie wolno stosować przy potówkach, ponieważ może dodatkowo zatkać pory i jeszcze bardziej pogorszyć stan skóry. Mleczka, balsamy – skóra przesuszona czy z atopowym zapaleniem wymaga częstszego smarowania niż skóra normalna. Warto jest sięgnąć rów-
Szampon – w pierwszych miesiącach życia nie jest produktem obowiązkowym, chyba że maluszek jest posiadaczem bujnej czuprynki. W wyborze szamponu kieruj się przeznaczeniem dla grupy wiekowej dzieci. Produkty dla większych szkrabów zwykle mocniej się pienią, posiadają też substancje zapachowe i barwiące, które mogą podrażnić skórę niemowląt. Krem na odparzenia – nie używaj profilaktycznie, ale w przypadku pojawienia się zaczerwień i podrażnień. Na co dzień, przy zmianie pieluszki, możesz używać kremu do smarowania pupy, za-
nież po emolienty. Wybór preparatu jest kwestią
wierający składniki o działaniu natłuszczającym,
indywidualną, każdy z nich nawilża, lekko natłusz-
np. wazelinę lub lanolinę. Krem na odparzenia ma
cza i wzmacnia warstwę ochronną skóry.
najczęściej tlenek cynku lub d-pantenol, substan-
Olejek do kąpieli – natłuszczający, do kąpieli i pod
cje o działaniu odkażającym i przeciwzapalnym.
prysznic – jeden z kosmetyków dermatogicznych –
Krem do twarzy – stosuj tylko w przypadku ochro-
myje, chroni przed wysuszeniem, redukuje szorstkość.
ny przed słońcem i przed mrozem.
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &
/7
ABC przewijania
Pielęgnacja skóry małego dziecka i zmiana pieluch to dla rodziców ważne zagadnienie.
Dziecko przewijamy odpowiednio często, bez względu na rodzaj pieluchy, jaki używamy, tj. co
Dostępne są specjalne pieluszki dla nowo-
najmniej sześć razy na dobę.
rodków z wycięciem na niezagojony jeszcze pępek. Ponadto, z myślą o rodzicach rozpo-
Maleńkie dzieci wygodnie jest przewijać na tzw. przewijakach. Dobrze jest mieć takie specjalne miejsce, gdyż w pierwszych miesiącach życia maluszka pieluchę trzeba zmieniać wielokrotnie w ciągu dnia i nocy. Przewijak może być umieszczony na komodzie lub na łóżeczku. Taka wyso-
czynających przygodę z przewijaniem, stworzono pieluchy z paskiem zmieniającym kolor pod wpływem moczu (szczególnie przydatne, gdy rodzic nie jest pewny czy dziecko siusia wystarczająco, m.in. podczas karmienia piersią).
kość zapewnia komfort naszemu kręgosłupowi. Jednak, zawsze trzeba pilnować, żeby maluszek
Pieluszki tetrowe (bawełniane) – do przewijania
nie spadł. Oczywiście, każdy rodzic wybiera so-
przygotowujemy w następujący sposób: składa-
bie dogodne miejsce. Może być to nawet łóż-
my pieluchę „na cztery”, następnie w poprzek na
ko. Dobrym pomysłem są składane maty do
pół – to będzie „wkład wchłaniający”. Na to zakła-
przewijania, przydatne zwłaszcza w plenerze.
damy specjalne majteczki z materiału nieprzemakalnego i ubieramy dziecko w śpioszki.
Rola pieluch Pieluszki mają za zadanie jak najlepiej wchłaniać mocz i kał, nie odparzając przy tym skóry. Obecnie na rynku mamy do wyboru kilka rodzajów pieluch:
Pieluchy tetrowe i flanelowe mogą być używane także do tzw. szerokiego pieluchowania (założona „na trzy” jest szersza, można ją założyć nawet na pieluchę jednorazową, przez co dziecko utrzymuje kończyny dolne w pozycji odwiedzenia w sta-
Pieluszki jednorazowe – wykonane są najczę-
wach biodrowych) oraz do podkładania w trakcie
ściej z materiałów przepuszczających powietrze,
kapania i przewijania czy wycierania buzi.
a zarazem chroniących ubranka dziecka przed zmoczeniem i zabrudzeniem (dzięki specjalnym
Pieluszki wielorazowe - są nie tylko ekologiczne, ale też chłonne i kolorowe. Regulowane zapięcie
delikatnym ściągaczom wokół nóżek). W środku
zapewniają rośnięcie wraz z dzieckiem. W ofercie
pieluszki znajduje się wkład silnie wchłaniający.
są pieluszki formowane, kieszonki oraz AIO („All in
Czasem wkład ten jest nasączony balsamem pie-
one”). Ponadto istnieje wiele gatunków wkładów,
lęgnacyjnym. Dzięki specjalnym zapięciom na rze-
m.in. bawełniane czy mikropolarowe. Można rów-
py można wielokrotnie zapinać i odpinać pieluszkę.
nież zdecydować się na zestawy dwuczęściowe
8 / pielęgnacja
– pielucha i tzw. otulacz. Cechami wspólnymi tych
Podczas przewijania warto zadbać, by dziecko mia-
pieluch jest naturalność surowców, możliwość
ło podparte stópki, czyli możliwość oparcia, wierz-
wielokrotnego użycia i brak konieczności pra-
gania w brzuch opiekuna lub ewentualnie złożenia
sowania. Poszczególne rodzaje pieluch również
podeszwami stópka do stópki. Niemowlę, szcze-
różnią się w zdecydowany sposób – użytym mate-
gólnie poniżej 5 miesiąca życia, będzie wtedy o wie-
riałem, tempem schnięcia, chłonnością, ceną czy
le bardziej spokojniejsze.
rodzajem zapięcia: Trzeba również zwrócić baczną uwagę na kierunek Pieluszka z kieszonką – wewnętrzna warstwa to
oczyszczenia pupy. U dziewczynek zawsze od
zwykle mikropolar, który odciąga wilgoć. Wierzch-
przodu do tyłu, czyli od cewki moczowej do pupy.
nia warstwa wykonana jest natomiast z „oddy-
W ten sposób unikamy przenoszenia bakterii
chającej” tkaniny poliestrowej (po to, żeby wilgoć
z okolic odbytu w stronę cewki moczowej (w efek-
nie przedostawała się na zewnątrz). Między tymi
cie zapobiegamy zakażeniom układu moczowego).
dwoma warstwami znajduje się właśnie kieszonka,
Oczywiście, pamiętamy o dokładnym oczyszczaniu
a w niej wkład chłonny (w razie potrzeby może być
wszelkich fałdek, okolic krocza i warg sromowych.
kilka). Pieluszka składana – przypominające dawną tetrę. Taka pieluszka jest tak naprawdę kawałkiem materiału, który trzeba odpowiednio złożyć, a następnie zapiąć. Użytym materiałem jest najczęściej muślin lub włókno bambusowe. Jednak, to jeszcze nie wszystko. Aby zapobiec przemoknięciu, trzeba jeszcze zastosować otulacz (wykonany np. z wełny lub tkaniny poliestrowej).
U chłopców najlepiej jest rozpocząć od czyszczenia „siusiaka”, ale bez odciągania napletka. Nie można zapomnieć o wszelkich zakamarkach – pod siusiakiem, pod workiem mosznowym, czy pachwinach. Wszystkie te miejsca są szczególnie narażone na odparzenia. Usuwamy również białą wydzielinę gromadzącą się na krawędzi napletka. Prącie malucha układamy wzdłuż moszny, gdyż kiedy będzie skierowane w bok, podczas siusiania
Pieluszki formowane – podobne do pieluszek składanych, z tą różnicą, że nie wymagają składa nia. Potem trzeba je zawiązać lub zapiąć.
mocz wycieknie na zewnątrz. Pupę dziecka najwygodniej jest oczyszczać chusteczkami nawilżającymi. Sprawdzamy czy dany rodzaj chusteczek nie wywołuje reakcji alergicznych.
Przewijanie dziewczynki a przewijanie chłopca
Niektórzy rodzice za każdym razem przemywają
Przewijanie polega na zdjęciu brudnej pieluchy,
Wrażliwą skórę można przemyć samą wodą. Ważny
oczyszczeniu pupy i założeniu czystej pieluszki.
jest sposób osuszania – nie pocieranie, a delikatne
pupę wodę z mydłem lub specjalnym płynem, przetestowanym i przeznaczonym dla malutkich dzieci.
przykładanie ręcznika. Ręcznik trzeba często zmieniać, gdyż jest „pożywką” dla bakterii. Pamiętajmy, że podczas przewijania dziecko
Skórę pupy można posmarować kremem przeciw
zawsze podnosimy, podkładając dłoń pod
odparzeniom, zwłaszcza jeśli pojawia się zaczer-
jego pupę – w żadnym razie nie ciągniemy za
wienienie. Przed założeniem pieluszki dobrze jest
nogi, gdyż może to grozić, przy zbyt silnym
pozwolić maluszkowi na poleżenie z gołą pupą.
ruchu, zwichnięciem w stawie biodrowym.
Sprzyja to dokładnemu osuszeniu, zapobiega odparzeniom i sprzyja leczeniu tych, które się pojawiają.
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &
/9
Szczepienia
ochronne
Dziecko, które się rodzi, ma wrodzoną odporność, gdyż w okresie życia pło dowego otrzymało naturalne przeciwciała. Niestety, z czasem zanikają, przez co układ immunologiczny nie jest wzmacniany.
Wciąż niska odporność nie zapewnia ochrony
* Szczepienie przeciw rotawirusom (preparat ma
przed wirusami i bakteriami, więc szczepienia
formę doustną) możemy rozpocząć tylko pomię-
mają ją wspomagać.
dzy 6. a 12.tygodniem życia. W zależności od typu
Choroby zakaźne rozprzestrzeniają się w łatwy
szczepionki podawana jest zróżnicowana liczba
i szybki sposób, a szczepienia są najskutecz-
dawek, między którymi odstępy powinny wynosić
niejszym przeciwdziałaniem. Po wprowadzeniu
minimum 4 tygodnie. Ostatnia dawka (w zależ-
zawartości szczepionki do ciała, tworzą się prze-
ności od typu szczepionki) podawana do 24. lub
ciwciała, zapewniające ochronę na wiele lat lub
32.tygodnia życia.
co najmniej łagodzące przebieg choroby. Pełna odporność rzadko nabierana jest po jednorazowej
**
dawce, więc szczepionki muszą być co jakiś czas
my od 2.miesiąca życia, ale można później. Dawki
powtarzane.
według zaleceń producenta. Szczepienia można
Szczepienia w Polsce są obowiązkowe, a podsta-
również rozpocząć po 1.roku życia.
wowym źródłem informacji jest Kalendarz Szcze-
Szczepienie przeciw ospie wietrznej – I dawkę
pień Ochronnych. Za jego ustalenie odpowiada Główny Inspektor Sanitarny. Kalendarz uwzględnia dwa podstawowe rodzaje szczepień:
Szczepienie przeciw meningokokom podaje-
można podać między 12. a 18.miesiącem życia, II dawkę – w odstępnie co najmniej 6.tygodni od podania I dawki
Szczepienia obowiązkowe (bezpłatne) Szczepienia zalecane (płatne)
Od roku 2017 r. w kalendarzu szczepień znaj-
Szczepienia rozpoczynają się już po narodzinach,
duje się również obowiązkowe szczepienie
w pierwszych dobach życia dziecka, a na następne
przeciw pneumokokom.
trzeba umówić się w pobliskiej przychodni zdrowia.
12 / zdrowy maluszek
Wiek dziecka
Szczepienia OBOWIĄZKOWE
Po urodzeniu
WZW B (I dawka) Gruźlica
2.miesiąc
WZW B (II dawka) Błonica, tężec, krztusiec: 3w1 (I dawka) Hib (I dawka) Pneumokoki (od 1.01.2017r.) I dawka
3.-4.miesiąc
Błonica, tężec, krztusiec: 3w1 (II dawka) Hib (II dawka) Polio (I dawka) Pneumokoki (od 1.01.2017r.) II dawka
5.-6.miesiąc
Błonica, tężec, krztusiec: 3w1 (III dawka) Hib (III dawka) Polio (II dawka)
Po 6.miesiącu do 19 lat
Szczepienia ZALECANE
Rotawirusy* Meningokoki**
Grypa (zalecana co roku)
7.miesiąc
WZW B (III dawka)
13.-14.miesiąc
Odra, świnka, różyczka (I dawka) Pneumokoki (od 1.01.2017r.) – dawka przypominająca, co najmniej 6 miesięcy od ostatniej dawki pierwotnej.
Ospa wietrzna (I dawka) WZW A (po 1.roku – w dowolnym czasie) Meningokoki
16.-18 miesiąc
Błonica, tężec, krztusiec (IV dawka) Hib (IV dawka) Polio (III dawka)
Ospa wietrzna (II dawka)
6.rok życia
Błonica, tężec, krztusiec (dawka przypominająca) Polio (I dawka przypominająca)
W dowolnym czasie
Ospa wietrzna WZW A Meningokoki Kleszczowe zapalenie mózgu Grypa
Po 9.roku życia
Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV)
10.rok życia
Odra, świnka, różyczka (dawka przypominająca)
14. rok życia
Błonica, tężec (II dawka przypominająca)
19.rok życia
Błonica, tężec (III dawka przypominająca)
Źródło: opracowanie własne redakcji poradnika „Już jestem” na podstawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2017/2018
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &
/ 13
Sen i płacz niemowlęcia
By rozwój przebiegał w optymalnym rytmie, malutki organizm potrzebuj e dostatecznie dużo snu.
To właśnie w czasie głębokiego snu wydzielany
wania swoich potrzeb. Płacz dziecka sprawia, że
jest przez przysadkę mózgową hormon wzrostu.
rodzic natychmiast zaczyna reagować: brać na
Rytm aktywności i snu musi jednak być świadomie
ręce, kołysać, zabawiać, itp. Wtedy dziecko uspo-
przez rodziców wypracowany, np. kąpiel, jedzenie i zabawa przechodzić w fazę wyciszenia i snu.
kaja się i płacz ustaje. Stopniowo maluszek uczy się kontrolować płaczem reakcje swych opieku-
Czy moje dziecko nie za dużo płacze?
nów. Wymaga pewnego czasu, aby młodzi rodzice
Dla niemowląt płacz jest jedyną formą sygnalizo-
wiele:
14 / zdrowy maluszek
nauczyli się rozpoznawać różne odmiany płaczu. Samych przyczyn płaczu może być naprawdę
⚫ głód/ pragnienie, ⚫ brudna pieluszka, ⚫ zmęczenie, ⚫ senność, ⚫ nadmiar wrażeń, silne pobudzenie, ⚫ znudzenie, ⚫ uczucie gorąca/ chłodu, ⚫ potrzeba bliskości, przytulenia, ⚫ ból fizyczny, zwłaszcza brzuszka. Charakterystyczny jest płacz głodnego dziecka. Sygnalizuje nim potrzebę jedzenia już od 30 minuty życia, systematycznie powtarzając ten sygnał aż do ok. połowy 1 roku życia.
Notatki młodej mamy
W 2 miesiącu życia wiele niemowląt zaczyna przesypiać już nocne karmienie (przestaje ono być im potrzebne). W 3 miesiącu życia 70 proc. niemowląt śpi już przez całą noc.
Kilka praktycznych rad Pamiętaj, że noworodek nie odróżnia początkowo pory dnia od nocy, dlatego nie przerywając nocnych karmień, mów w nocy szeptem, używaj przyciemnionego światła, ułatwiając szybsze ponowne zasypianie. Nieprzespane noce są bardzo wyczerpujące dla matki, dlatego koniecznie wykorzystuj drzemkę maluszka w ciągu dnia na odpoczynek. Nie przyzwyczajaj dziecka do ciągłego podawania smoczka lub noszenia na rękach lecz staraj się zrozumieć, o co mu chodzi. Płacz dziecka nie musi oznaczać nic złego.
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &
/ 15
Stymulacja
rozwoju dziecka w pierwszych 6 miesiącach życia
Zmysły dziecka, które dopiero co się urodziło, są pobudzane dużą ilością bodźców. Jednak, maleństwo zupełnie inaczej niż my postrzega otaczającą rzeczywistość.
16 / zdrowy maluszek
1. miesiąc życia Utarło się, że dziecko w 1. miesiącu życia tylko śpi i je. Dużo w tym prawdy, ale nie do końca. Już w tym wieku możemy urozmaicać maluszkowi czas. Na pewno nie jest to jeszcze moment na zabawę w pełnym tego słowa znaczeniu, ale poprzez dodatkową aktywność warto stymulować rozwój. Tak bliska twarz mamy i taty - noworodek przez pierwsze dwa tygodnie widzi wręcz słabo. Obrazy są jakby zamazane. Maluszek zza gęstej mgły rozpoznaje jednak znajome kształty mamy i taty. Czy można zrobić z tego zabawę? Oczywiście! Najlepszą atrakcją jest uśmiech. Dowiedziono nawet na-
ukę utrzymywania równowagi (a to z kolei będzie
ukowo, że maluszki uwielbiają ładne buzie – ładne
bardzo ważne w późniejszym opanowywaniu umie-
w sensie uśmiechnięte, o miłym wyrazie.
jętności raczkowania czy chodzenia).
Śmieszne minki - świetnie, jeśli robieniu zabaw-
W pierwszym miesiącu życia dziecka ogranicz
nych min towarzyszy wydawanie odgłosów. Jesz-
ilość bodźców. To nie jest czas na karuzelki czy
cze trochę, a maluch spróbuje cię naśladować.
machanie przed twarzą grzechotką. Warto po-
Kontrast barw - najwyraźniejszymi dla noworod-
myśleć jedynie o wspomnianych już elementach
ka są zdecydowane zestawienia barw, w szcze-
o barwie biało-czarnej. Odwracanie główki czy
gólności białej i czarnej. Warto pokazywać takie
marudzenie może świadczyć o tym, że maluszek
układy kolorów, np. rysując czarnym markerem
jest zmęczony.
kreski na białej kartce. Zawieś taką kartkę w okolicach łóżeczka. Idealnie sprawdzą się również przedmioty właśnie biało-czarne (książeczki, grafiki). Jaskrawe barwy wprowadzamy dopiero po 3-4 tygodniu życia.
2. miesiąc życia Dziecko z każdym dniem staje się coraz bardziej „towarzyskie”. Wykracza poza sferę spania i jedzenia, interesując się otaczającym światem. Zwraca
Nucenie i piosenki - o ile wzrok noworodka jest słaby, o tyle słuch pozwala na wychwytywanie większej ilości bodźców, choć wciąż przytłumionych. Głośne dźwięki przerażają, ale już słuchanie cichego śpiewu czy nucenia jest cudownym, uspokajającym doświadczeniem.
uwagę na poruszające się przedmioty, nadsłuchuje dźwięków, coraz lepiej panuje na swoim ciałkiem, a nawet zaczyna się uśmiechać. Zabawka lub przedmiot w zasięgu rączki prawdopodobnie zostaną uchwycone i włożone do buźki. Osesek zauważa, że ma dłonie, patrzy na nie i uderza nimi,
Kołysanie i noszenie na rękach - kołysanie po-
badając otoczenie. Macha energicznie nóżkami
woduje stymulację tzw. układu przedsionkowego
i nawet przez krótką chwilę potrafi utrzymać unie-
w mózgu, co wpływa na koordynację dziecka i na-
sioną główkę.
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &
/ 17
Czas spędzany z maleństwem ma być przede
Niemowlak, który wkracza w trzeci miesiąc ży-
wszystkim okazją do okazywania bliskości i czu-
cia, powinien:
łości.
⚫ Poruszać główką na boki,
Bycie razem - każda czynność pielęgnacyjna
⚫ Odpowiadać uśmiechem na uśmiech,
i wspólny czas powinny sprzyjać wzajemnemu
⚫ Wodzić wzrokiem za przesuwającym się
poznawaniu się. Połóż się, a dziecko na swoim
przed oczami przedmiotem.
brzuchu. To są niezapomniane chwile, w których
Pamiętaj jednak, że „wytyczne” tego rodzaju są
czujecie wzajemne ciepło i słychać twoje bicie
ogólnym wskazaniem. Każde dziecko rozwija się
serca.
indywidualnie i opanowuje nowe umiejętności
Noszenie na rękach, kołysanie, śpiewanie, „za-
w odpowiednim dla siebie czasie.
gadywanie” – wszystko to, co było ważne już w czasie spędzanym z noworodkiem, a czego potrzebuje każdy niemowlak. Opowiadaj o tym, co widzicie i co robicie. Kładzenie na brzuszku i trenowanie podnoszenia główki – początkowe ćwiczenia będą krótkie. Zachęcaniu do podejmowania aktywności posłuży zabawka lub kolorowa ilustracja położone przed niemowlakiem. Bardzo ważne – leżenie powinno odbywać się na twardym podłożu (z rączkami pod klatką piersiową) i koniecznie pod nadzorem osoby dorosłej. Stymulacja koordynacji wzrokowej - w odległości ok. 30 cm od twarzy dziecka przytrzymaj kolorowy przedmiot i powoli zataczaj nim kręgi. Potrząsaj grzechotką, użyj dzwoneczka i obserwuj reakcje. Nauka chwytania – już taki maluszek ćwiczy chwytanie. Na początku trzeba mu w tym trochę pomóc. Umieszczamy zabawkę blisko jego rączki, a gdy próbuje ją uchwycić, wkładamy w piąstkę i delikatnie rozprostowujemy paluszki. Urozmaicanie czasu w łóżeczku - 2-miesięczne dziecko żywo reaguje na widok rodzica. Bezczynne leżenie w łóżeczku zaczyna stawać się nudne. Warto zawiesić kolorowe zabawki i bawić się z maluszkiem, gdy leży. Jednak to nie jest jeszcze odpowiedni czas na wprowadzenie maty edukacyjnej.
20 / zdrowy maluszek
3. miesiąc życia Dziecko interesuje się tym, co je otacza. Reaguje, gdy się do niego mówi. Samo szuka dialogu. I najważniejsze – uśmiecha się! Niemowlak w 3 miesiącu życia w ciągu dnia coraz mniej śpi, a jego okresy aktywności sukcesywnie wydłużają się. Nagle wszystko wokół staje się arcyciekawe, zwłaszcza własne ciało. Dziecko bada je, obserwuje, rączki świetnie smakują! Teraz przychodzi czas m.in. na zapieranie się nóżkami o podłoże czy prostowanie tułowia. Ruchy stają się jakby bardziej skoordynowane i zamierzone. Przejdź się przy łóżeczku i zauważ, że maluszek wodzi wzrokiem za tobą. Dziecko w 3 miesiącu próbuje również wykonywać różne akrobacje. Potrafi obie nóżki jednocześnie unieść i wymachiwać nimi energicznie w górze. Ułożony na brzuszku utrzymuje przez kilka sekund główkę, oparte na przedramionach. Zdarza się, że jedną rękę wysuwa przed siebie, co jeszcze bardziej trenuje równoważne leżenie na brzuchu. Niekiedy maluszek może przewrócić się na bok, szczególnie gdy mocno odegnie główkę, ale jeszcze nie jest to świadomy obrót. Taki maluch jest już świetnym towarzyszem zabaw. Wspólny czas może być wypełniony mnóstwem aktywności: Przytulaj, głaszcz, kołysz, dotykaj, całuj swojego maluszka. Ucz go mapy ciałka, nie zapominając o nosku czy policzkach. Tańcz z dzieckiem na ręku.
Baw się z użyciem maleńkich rączek, z wykorzystaniem znanych rymowanek, np. Idzie rak nieborak, Sroczka kaszkę ważyła, Kosi kosi łapci. Mów do maluszka, opowiadając m.in. o wykonywanych czynnościach, robiąc jednak przerwy i czekając na „odpowiedzi”. Śmiej się, żywo reaguj, taki rodzaj dialogu jest niepowtarzalny.
Wkładanie do buźki tylko jednej, wciąż tej samej rączki, gdy druga rączka pozostaje na podłożu, Nieprzejawianie zainteresowania, otoczeniem, brak reagowania na dźwięki. Wszelkie wątpliwości powinny być skonsultowane z pediatrą.
Opowiadaj historyjki, śpiewaj. Układaj dziecko na brzuszku – jak najczęściej,
4. miesiąc życia
choćby na krótko, jeśli maleństwo jeszcze nie
Twój osesek ma za sobą 3 miesiące życia. Do tej
przepada za tego typu aktywnością. Jest to
pory nauczył się rozpoznawać twarze najbliższych
świetne ćwiczenie dla mięśni szyi i pleców. Nie
mu osób, a jego rytm aktywności w ciągu dnia wy-
podkładaj żadnych poduszek. Zachęćmy do pod-
dłużył się. W 3. miesiącu maluszek zaczął się też
noszenia główki, prezentując zabawki.
uśmiechać. A co nowego w rozwoju przynoszą ko-
Stymuluj wzrok, pokazując przedmioty o jaskra-
lejne tygodnie?
wych kolorach i umieszczając nad łóżeczkiem karuzelę. Na nadgarstkach możesz na krótko przypiąć specjalne maskotki (małe pluszaki umieszczone na pasku zapinanym na rzep). Maluszek na pewno zainteresuje się wydawanymi odgłosami, co zachęci do częstszego poruszania rączkami.
Leżę na brzuszku i oglądam świat W prawidłowo przebiegającym rozwoju niemowlak coraz częściej i chętniej leży na brzuszku. Wysuwa łokcie przed linie barków, podpierając się wysoko
Stymuluj słuch dziecka, prezentując różne od-
na ramionach. Podpieranie jest w miarę stabil-
głosy, np. szeleszczenie, dzwonienie budzika czy
ne, co pozwala na odrywanie klatki piersiowej od
stukanie łyżeczką w kubek. Ćwiczcie lokalizowa-
podłoża. Maluszek potrafi już wysoko utrzymać
nie zasłyszanych dźwięków.
główkę i oglądać świat z tej perspektywy. Dziecko podejmuje też w tej pozycji aktywność, m.in. się-
Pamiętaj jednak, że nadmiar bodźców jest dla ta-
gając po zabawkę, choć nie zawsze próby są udane
kiego maluszka bardzo męczący. Niemowlak na
i kończą się niespodziewanym obrotem na plecki.
pewno da ci znać, gdy będzie mieć dość wrażeń.
To nie jest jeszcze czas na samodzielną zmianę pozycji z leżenia na plecach do leżenia na brzuchu
Co może niepokoić?
i odwrotnie, jednak pojawia się tzw. przewrót ca-
Mimo że rozwój przebiega jak najbardziej indy-
kami przerolowanie całym ciałkiem na bok).
widualnie, pewne zachowania czy brak okre-
łym ciałem (z leżenia na plecach, ze zgiętymi nóż-
ślonych umiejętności powinny zwrócić naszą
Musimy jednak zachować spokój i cierpliwość, jeśli
uwagę:
nasz maluch nie przepada za leżeniem na brzusz-
Nieunoszenie główki podczas leżenia na brzuchu, Nieukładanie głowy w symetrii,
ku. Zdarza się, że niemowlak szybko się niecierpliwi. Nie zmuszajmy dziecka do tej pozycji. Kładźmy na brzuszku częściej, ale na krócej.
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &
/ 21
Lepiej na podłodze niż na łóżku
Niepodpieranie się na przedramionach podczas leżenia na brzuszku i nieunoszenie główki lub niemożność utrzymywania jej w pozycji pionowej.
4. miesiąc życia jest bardzo aktywny, a ruchy mal-
Częste, mocne odginanie głowy do tyłu, spo-
ca nieprzewidywalne, np. nagły przewrót z leżenia
glądanie do tyłu, zwłaszcza z jednoczesnym prę-
na brzuszku na plecy. Łóżko staje się dość niebez-
żeniem nóg.
piecznym miejscem, a już na pewno wysoko ustawione przewijaki. Podłoga umożliwia zachowanie ostrożności, zwłaszcza że niedługo dziecko nabędzie umiejętność przewracania się na brzuszek. Dziecko w tym wieku uwielbia się bawić, nie tylko na macie edukacyjnej. Niemowlak potrzebuje, żeby
5. miesiąc życia Już w 4. miesiącu życia niemowlę przejawiało dużą aktywność. W 5. miesiącu zakres aktywności poszerza się jeszcze bardziej.
do niego mówić. W poznawaniu świata pomaga też utrzymywanie pionowe główki podczas noszenia, więc nie trzeba wciąż jej podtrzymywać. Maluszek
Zobacz, co potrafię
staje się świetnym kompanem we wspólnym prze-
Akrobacji w tym wieku jest co niemiara. 5-mie-
glądaniu się w lustrze, w zabawach dotykowych
sięczny maluch potrafi:
(znane wyliczanki i tzw. zabawy paluszkowe).
W pozycji na brzuchu obracać się na boki.
Ważne są również ćwiczenia stymulujące słuch poprzez grzechotki, szukanie źródła dźwięku czy wywołanie maluszka po imieniu.
Co może wzbudzać niepokój? Osiągnięcia 4. miesiąca są umowne, tzn. malec ma jeszcze czas na ich zdobycie.Pewne obserwacje mogą, a nawet powinny wzbudzić nasz niepokój: Dziecko wkłada rączki do buzi i bardzo się ślini – choć jest wcześnie, może być to początek ząbkowania. Jeśli nie – prawdopodobnie jest to efekt dojrzewania układu pokarmowego, a przede wszystkim gruczołów ślinowych. Po upływie 2-3 tygodni ślinienie nie powinno być już tak obfite. Brak obrotów z brzuszka na plecy i na odwrót – spokojnie, przyjdzie na to czas. Niewykazywanie zainteresowania osobami, przedmiotami. Niereagowanie na dźwięki.
22 / zdrowy maluszek
Próbuje oprzeć się na dłoniach, unosząc górną część tułowia (nawet tworząc kąt 90 stop. z podłożem). Jest to bardzo ważna pozycja, tzw. „foki”, będącej już początkowym przygotowaniem do raczkowania. Leżąc na brzuchu, odpychać się rękoma i nogami, a w efekcie przesuwać się nawet o kilka centymetrów, zarówno do przodu, jak i do tyłu. Przekręcać się z brzuszka na plecy i na odwrót. W pozycji na plecach sięgać do stóp i prowadzić je ku buzi. Aktywnie unosić główkę. Podpierać się na prostych rękach i sięgać po zabawkę. Chwycić grzechotkę całą rączką z wyprostowanym kciukiem, a także przekładać ją z rąk do rąk. Oglądać zabawkę, obracając przy tym nadgarstkiem. Siedzieć z podparciem (nie jest to jeszcze siadanie właściwe. Kręgosłup nie jest gotowy do siadania!).
Hélène Delforge Quentin Gréban
Wszystkie odcienie macierzyństwa w zachwycającej formie graficznej dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &
/ 23
Rozwój emocjonalny oraz intelektualny
Co może zaniepokoić?
Pomiędzy dzieckiem a rodzicem tworzy się har-
wać. Wyrzynanie się ząbków objawia się u dzieci
monia, bowiem 5-miesięczne niemowlę potrafi wychwycić różnice w głosie osoby dorosłej. Tym samym, na śmiech reaguje śmiechem, a na płacz – płaczem. Emocjonalne przywiązanie uwidacznia się nie tylko w relacjach z najbliższą osobą, ale tak-
5-miesięczne niemowlę może już zacząć ząbkow przeróżny sposób, począwszy od wkładania piąstek do buźki i ślinieniu się, kończąc na wielu symptomach somatycznych (podwyższona temperatura, biegunka, utrata apetytu, kaszel). Natomiast, w przebiegu rozwoju powinno nas
że z ulubioną zabawką. Dziecko w tym wieku może
zaniepokoić:
zacząć czuć przywiązanie z wybraną zabawką,
Używanie jednej i wciąż tej samej ręki podczas sięgania po zabawkę.
pieluszką tetrową, bądź flanelową czy z kocykiem. Okazuje się to być pomocne w chwili smutku lub poczuciu zagrożenia. W stosunku do innych osób repertuar reakcji jest szeroki. Maluch może śmiać się i machać rączkami. Może też poczuć się niepewnie, przejawiając lęk na widok obcej osoby lub słysząc obcy głos. 5-miesiąc życia jest również okresem intensywnego rozwoju intelektualnego. Przejawia się on m.in. w: ⚫ Reagowaniu na swoje odbicie w lustrze ⚫ Rozróżnianiu twarzy znajomych i obcych ⚫ Reagowaniu na mimikę i ton głosu dorosłego ⚫ Odwracaniu głowy w kierunku dźwięku ⚫ Sięganiu po przedmioty i energicznym manipulowaniem nimi ⚫ Wzrastającej „gadatliwości”, wymawianiu spółgłosek i samogłosek ⚫ Rozwijającej się koordynacji wzrokowo-
Brak aktywnego podpierania na brzuchu. Zabawa nóżkami bez kontroli wzroku (nie mówimy o niepatrzeniu sporadycznym). Brak podejmowania prób obracania się z pleców na brzuszek. Nie powinna niepokoić sama nieumiejętność obracania się, która może pojawić się dopiero w następnym miesiącu, ale niepodejmowanie aktywności w tym kierunku. 5-miesięczne niemowlę jest coraz bardziej spostrzegawcze i zainteresowane przedmiotami oraz zabawkami. Sprzyja to poszerzaniu zakresu zabaw i sposobu spędzania czasu z dzieckiem. Jednak, trzeba pilnować, aby w zasięgu maleńkiej rączki nie znalazły się drobne elementy, monety czy guziki.
6. miesiąc życia 6. miesiąc życia jest czasem dużego postępu w rozwoju ruchowym. Dziecko w tym wieku podejmuje zwykle pierwsze próby siadania. Trzeba jednak pamiętać, że niemowlak usiądzie, gdy sam
-ruchowej (świadomości własnych rąk i palców,
będzie na to gotowy. Z pewnością warto stymu-
ocenie odległości i wielkości przedmiotu)
lować dziecko, kładąc je częściej na brzuchu.
⚫ Poznawaniu zależności przyczynowo-skutkowych (np. płacz spowoduje wyjęcie z łóżeczka) ⚫ Dłuższej koncentracji na jednym przedmiocie
24 / zdrowy maluszek
W pozycji na brzuchu malec opiera się na kolanach i dłoniach, unosząc przy tym tułów. Zdecydowanie poszerza się również zakres nowych umiejętności i wzrasta szybkość przemieszczania się z miejsca na miejsce. Dzieje się to za sprawą przede wszyst-
kim turlania, ale również pełzania. Dziecko potrafi też przekładać zabawkę z ręki do ręki. W rozwoju emocjonalnym dziecka 6-miesięczne-
Notatki młodej mamy
go można zauważyć zdolność odróżniania dobrze znanych twarzy od tych nieznanych. Do bliskich uśmiecha się, macha energicznie rączkami i nóżkami i na swój sposób próbuje „zagadywać”. Formą porozumiewania jest naśladowanie przez niemowlaka dźwięków zasłyszanych od innych osób. Dziecko śpiewnie gaworzy, powtarzając ciąg sylab. W tym wieku trzeba więc do malucha jak najwięcej mówić. Stymulacja rozwoju może odbywać się w różnoraki sposób, tym bardziej, że zakres umiejętności dziecka jest już naprawdę duży. ⚫ Zabawy w „A kuku!” i w „Kosi-kosi łapci” ⚫ Demonstrowanie działania zabawki i umożliwianie samodzielnej zabawy ⚫ Zabawy przed lustrem ⚫ Chowanie przedmiotów, a następnie ich szukanie ⚫ Zabawy w wodzie z akcesoriami do kąpieli ⚫ Mówienie do dziecka, opowiadanie o wykonywanych czynnościach ⚫ Kładzenie na brzuszku i rozkładanie wokół kolorowych zabawek ⚫ Sięganie po zabawki o różnych fakturach, kształtach i kolorach Niemowlę w 6. miesiącu życia potrafi bardzo szybko się przemieszczać, nie można więc zostawać go na podwyższeniach, np. na łóżku czy na przewijaku.
Co może wzbudzać niepokój? Niepokojące powinno być jednostronne wykonywanie czynności, np. używanie w zabawie jednej ręki czy turlanie się przez jeden bok. Ponadto, powinniśmy zwrócić baczną uwagę, jeśli dziecko w wieku 6 miesięcy nie chwyta przedmiotów oraz nie reaguje na własne imię.
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &
/ 25
Skala Apgar
Bezpośrednio po urodzeniu noworodek jest bacznie oglądany przez położną, a następnie przez lekarza neonatologa, przede wszystkim po to, żeby stwierdzić, czy dobrze oddycha, a w drugiej kolejności, czy rzeczywiście jego organizm funkcjonuje prawidłowo. Do tego celu służy wprowadzony w 1953 roku
pierwszy, donośny krzyk, 1 punkt za krzyk słaby
w Stanach Zjednoczonych, a później na całym
i nieregularny, 0 punktów – brak krzyku.
świecie, system punktacji Apgar, nazywany tak od nazwiska jego twórcy, amerykańskiej lekarki dr Virginii Apgar. Badanie według skali Apgar należy przeprowadzić cztery razy: w pierwszej, trzeciej, piątej i dziesiątej minucie życia. Niekiedy oceny dokonuje się tylko dwukrotnie – w pierwszej i w piątej minucie życia. Pierwsza ocena ma miejsce od razu po urodzeniu i służy sprawdzeniu, czy maleństwo nie wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Druga oce-
3) Zabarwienie skóry – 2 punkty, gdy skóra jest różowa, czyli prawidłowo ukrwiona; 1 punkt – sine ręce i nogi, 0 punktów – zasinienie skóry na całym ciele. 4) Napięcie mięśni – 2 punkty za kończyny silne i energiczne (podczas zginania i prostowania kończyn noworodka przez lekarza), 1 punkt – gdy napięcie mięśniowe jest osłabione, 0 punktów – mięśnie całkowicie wiotkie.
na odbywa się nieraz po 10 i 15 minutach, a jej
5) Odruchy/ reakcje na bodźce – 2 punkty
celem jest kontrola – czy stan poprawia się, czy
za gwałtowną reakcję (płacz, krzyk lub kichanie)
pogarsza.
na drażnienie okolic ust oraz nozdrzy poprzez wprowadzenie cewnika do nosa, 1 punkt – gdy zostaje wywołany jedynie grymas na twarzy, 0 punk-
Noworodek jest w tym czasie poddawany pięciu testom. Ocenie podlega pięć cech: ⚫ Wygląd skóry, ⚫ Tętno, ⚫ Odruchy, ⚫ Napięcie mięśni, ⚫ Oddychanie.
tów – brak reakcji.
Ostateczna punktacja informuje o stanie dziecka: 8-10 punktów – stan bardzo dobry. 5-7 – stan średni (dziecko potrzebuje np. udrażniania dróg oddechowych i podania tlenu). Często podanie tlenu wystarcza, aby w kolejnych minutach życia wynik poprawił się.
Za poszczególne reakcje odpowiadają kolejne punkty: 1) czynność serca - 2 punkty za ponad 100 uderzeń serca na minutę, 1 punkt – poniżej 100 uderzeń, 0 punktów – brak czynności serca. 2) Praca płuc/ oddychanie – 2 punkty za
26 / zdrowy maluszek
0-4 – stan ciężki (konieczna intensywna pomoc medyczna). Punkty uzyskane w badaniu w skali Apgar jest odnotowywane w książeczce zdrowia dziecka wraz z innymi informacjami dotyczącymi noworodka, m.in. wagą urodzeniową oraz długością ciała w centymetrach.
Ząbkowanie i higiena jamy ustnej niemowlaka Bartosz Niedziółka lekarz stomatolog
Ząbkowanie to naturalny etap rozwoju
Na przebieg procesu ząbkowania wpływ ma wiele
W czasie ząbkowania zęby wyrzynają się, aż do
Z reguły wcześniej ząbkują dziewczynki, a wcze-
przebicia na powierzchnię dziąsła, gdzie pozosta-
śniaki średnio o miesiąc do dwóch później niż dzie-
ją do czasu wyrośnięcia zębów stałych, które je
ci donoszone.
czynników – płeć, klimat, odżywianie mamy karmiącej, a nawet nawyki żywieniowe w czasie ciąży.
stopniowo zastępują. Czasem dziecko traci ząbki mleczne wcześniej i jest to głównie spowodowa-
Konsultacja z lekarzem zalecana jest kiedy dziec-
ne próchnicą i przewlekłymi procesami zapalnymi
ko nie ząbkuje pomimo upływu dwunastego mie-
miazgi zęba. Ten fizjologiczny proces wyrastania
siąca życia. Jeśli dziecko rozwija się ogólnie prawi-
dwudziestu zębów mlecznych to jedno z pierw-
dłowo, przybiera na wadze, rośnie, jest prawidłowo
szych i mniej przyjemnych doświadczeń zarówno
odżywiane i nie jest obciążone chorobą ogólno-
dla dziecka jak i dla rodziców. Ząbkowanie trwa zwykle od szóstego do trzydziestego szóstego miesiąca życia dziecka i najczęściej związane jest
ustrojową czas oczekiwania i obserwacji można przedłużyć do szesnastego miesiąca życia.
z wieloma niedogodnościami i dolegliwościami.
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &
/ 27
Schemat ząbkowania: zęby górne
wyrzynanie się wypadanie
siekacz przyśrodkowy
8-12 m-cy
6-7 lat
siekacz boczny
9-13 m-cy
7-8 lat
kieł
18-22 m-ce
10-12 lat
Pierwszy ząb trzonowy
13-19 m-cy
9-11 lat
drugi ząb trzonowy
25-33 m-ce
10-12 lat
zęby dolne
wyrzynanie się wypadanie 23-31 m-cy
10-12 lat
Pierwszy ząb trzonowy
14-18 m-cy
9-11 lat
kieł
17-23 m-ce
9-12 lat
siekacz boczny
10-16 m-cy
7-8 lat
6-10 m-cy
6-7 lat
drugi ząb trzonowy
siekacz przyśrodkowy
Objawy ząbkowania
W przypadku wystąpienia gorączki koniecz-
Ząbkowanie jest łatwe do rozpoznania. Główne
ny jest kontakt z lekarzem pediatrą w celu
objawy to nasilone ślinienie i ssanie paluszków.
wykluczenia innych chorób.
Wówczas zwykle na obrzękniętym dziąśle pojawia się czerwona, sina, niebieskawa lub biała plamka. Czasami pojawia się niewielki stan zapalny i krótkotrwałe krwawienie z dziąsła. Stosunkowo częstymi objawami towarzyszącymi ząbkowaniu są:
Należy również pamietać, iż w wyniku rozpulchnienia dziąseł w okresie ząbkowania, dochodzi do osłabienia miejscowej odporności. Łatwiej wtedy o infekcję górnych dróg oddechowych.
płacz, bolące lub swędzące dziąsła, obfite ślinienie, zaczerwienie policzka po stronie wyżynającego się zęba, luźne stolce, podrażniona pupa, zły humor,
Łagodzenie dolegliwości związanych z ząbkowaniem Po pierwsze, rodzice powinni być wyjątkowo troskliwi dla swoich dzieci, nie żałować czułości, pieszczot i wsparcia.
niespokojny sen,
Po drugie, warto zaopatrzyć się w silikonowy
podwyższona temperatura,
gryzak, który po schłodzeniu (Uwaga! nie zamro-
zazwyczaj poniżej 38˚C i do 48 godzin.
żeniu), świetnie nadaje się do gryzienia, łagodząc
28 / zdrowy maluszek
jednocześnie nieprzyjemne objawy. Bywa, że samo zajęcie się przez dziecko chłodnym i dość oryginalnym przedmiotem, jego kąsanie, ssanie i wkładanie do buzi, na tyle odciąga jego uwagę, że kapryśny maluch zapomina o wcześniejszych dolegliwościach. Po trzecie, w aptekach dostępne są żele na ząbkowanie. Ich skuteczność bywa bardzo różna u różnych dzieci. Stanowią z pewnością dodatkowy środek w walce z dolegliwościami ząbkowania. Należy pamiętać, by przestrzegać zaleceń producenta i lekarza. W ich składzie oprócz, wyciągu z rumianku, mięty czy tymianku, może występować skuteczny w znieczulaniu powierzchniowym chlorowodorek lidokainy, którego dawkowania należy bardzo ściśle przestrzegać. Wyjątek stanowią leki homeopatyczne, które pod względem składu są zupełnie bezpieczne, oczywiście o ile dziecko nie jest, jak w przypadku każdego leku, uczulone na którykolwiek ze składników. Po czwarte, doskonałą pomocą mogą być leki homeopatyczne działające ogólnie, zmniejszające napięcie, zdenerwowanie, rozdrażnienie i niepokój.
Higiena jamy ustnej Wielką rolę w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej, a co za tym idzie również zdrowia całego organizmu, odgrywa prawidłowa higiena. Już od pierwszych tygodni życia dobrze jest przecierać dziąsła wacikiem nawilżonym naparem rumianku lub przegotowaną wodą. W ten sposób dziecko przyzwyczaja się do powtarzających się czynności w okolicy ust, a masaż dziąseł dodatkowo przynosi ulgę i ułatwia ząbkowanie. W późniejszym czasie łatwiej będzie zachęcić dziecko do pierwszych prób używania szczoteczki do zębów, a potem już do prawidłowego mycia ząbków.
www.zabkowaniebezbolu.pl Dentinox N (Chamomillae tinctura + Lidocaini hydrochloridum + Macrogoli aether laurilicum) (15% + 0,34% + 0,32%) żel do stosowania na dziąsła. Wskazania: Produkt leczniczy tradycyjnie stosowany w łagodzeniu dolegliwości związanych z bolesnym wyrzynaniem się zębów mlecznych (podrażnienia dziąseł i dolegliwości bólowe). W przypadku pojawienia się silniejszego zaczerwienienia lub obrzęku dziąseł oraz w razie wystąpienia reakcji nadwrażliwości na skórze lub błonach śluzowych należy skontaktować się z lekarzem. To samo odnosi się do wystąpienia wtórnych dolegliwości towarzyszących. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancje czynne lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Nietolerancja rumianku lub innych roślin z rodziny Asteraceae, lidokainy lub podobnych środków miejscowo znieczulających (typu amidowego). Reakcje nadwrażliwości na rumianek (np. kontaktowe zapalenie skóry) są bardzo rzadkie. Reakcja krzyżowa może wystąpić u ludzi uczulonych na rośliny z rodziny Asteraceae (np. bylica). Ze względu na zawartość sorbitolu, lek nie powinien być używany przez pacjentów cierpiących na rzadką wrodzoną nietolerancję fruktozy. Produkt leczniczy Dentinox N nie powinien być stosowany u niemowląt poniżej 3 miesiąca życia. Produkt leczniczy Dentinox N nie powinien być stosowany również u niemowląt poniżej 12 miesiąca życia, jednocześnie leczonych środkami wywołującymi methemoglobinemię. Dentinox Gesellschaft für pharmazeutische Präparate Lenk&Schuppan KG *Sprzedaż wg KAMSOFT styczeń - grudzień 2015 r.
Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.
Kolka
niemowlęca Kolka jest trudnym doświa dczeniem zarówno dla maluszka, jak i jego rodziców. Dziecko płacze, ponieważ boli je brzuszek, a rodzicom trudno jest znieść cierpienie maleństwa.
Co powoduje kolki?
Przyczyną kolki może być również nietolerancja
Kolka jest bolesnym skurczem jelit i może do-
wanie produktów nabiałowych zazwyczaj przynosi
kuczać już 2-3-tygodniowemu noworodkowi.
zdecydowaną ulgę. Niestety, czasami koniecz-
Niestety, nie można jednoznacznie wskazać,
na jest dość restrykcyjna dieta, koniecznie po
co wywołuje bóle brzuszka. W przypadku dzieci
konsultacji z lekarzem. Rozważne spożywanie
karmionych piersią koniecznie trzeba przeana-
pokarmów przez mamę karmiącą piersią działa
lizować jadłospis mamy. Należy unikać pokar-
wspomagająco na pracę niedojrzałych jeszcze je-
mów ciężkostrawnych i wzdymających – przede
lit u niemowlęcia.
laktozy. W przypadku alergii na mleko wyelimino-
wszystkim kapusty, fasoli i cebuli, a także pikantnych i smażonych. Lepiej nie spożywać jednorazo-
Lekarze, nie określając jednoznacznych źródeł
wo dużych ilości owoców, soków i słodyczy. Waż-
kolek, wskazują ponadto na możliwość połykania
na jest uważność mamy, być może odpowiednia
przez maluszka w czasie karmienia pęcherzyków
dieta nie zlikwiduje kolek, ale przynajmniej złago-
powietrza (szczególnie podczas karmienia butel-
dzi dolegliwości.
ką) i niemożność pozbycia się ich poprzez odbicie.
30 / małe i duże problemy
Bo spokój dziecka i komfort psychiczny Mamy są najważniejsze
NOWOŚĆ
Enfamil Comfort w ciągu godzin łagodzi objawy zaburzeń trawienia, takie jak gazy, drażliwość czy płacz.* Karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia niemowląt. Karmienie sztuczne powinno następować w przypadku, gdy karmienie piersią jest niemożliwe lub utrudnione. Enfamil Comfort to dietetyczny środek spożywczy specjalnego przeznaczenia medycznego i powinien być stosowany pod nadzorem lekarza. * Berseth CL, Johnston WH, Stolz SI, Harris CL, Hazels S. Clin Pediatrics 2009;48(1):58-65; PO/ENF/17/0092
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &
/ 31
Winowajcy kolek upatruje się także w stanach
typu „Comfort” (mają je praktycznie wszyscy pro-
napięcia, nadmiaru wrażeń oraz w zdenerwowaniu
ducenci mleka modyfikowanego) są stosowane
mamy.
białka częściowo zhydrolizowane, dzięki czemu z ich trawieniem poradzi sobie nawet najbardziej
Naukowcy, doszukując się źródła problemu,
wrażliwy brzuszek niemowlaka. Co więcej, pro-
stwierdzili, że za kolki odpowiadają najprawdopo-
dukty tego typu zawierają również mniej laktozy
dobniej niektóre składniki zawarte zarówno w mle-
w porównaniu ze standardowymi mieszankami.
ku kobiecym, jak i modyfikowanym. Substancjami,
W przypadku, gdy u dziecka podejrzewana jest
które odpowiadają za brzuszkowe problemy są
przejściowa nietolerancja laktozy, rozwiązaniem
wielkocząsteczkowe białka, z których trawieniem
problemów może okazać się zastosowanie mie-
dziecko ma trudności. Jednak, bez względu na
szanek mlecznych bezlaktozowych. Poprawa
sam rodzaj karmienia, głównym czynnikiem sprzy-
w trawieniu po zastosowaniu najnowszych mie-
jającym powstawaniu kolek jest niedojrzałość
szanek pojawia się nawet w ciągu 24 godzin od
układu trawiennego u maluszka. Potrzeba kilku
zmiany mieszanki. Jednak, jeśli podejmowane
miesięcy, aby układ ten dojrzał, a problem kolek
działania nie przynoszą rezultatu, a nasilone ob-
zaniknął.
jawy mogą wskazywać na podejrzenie alergii na białka mleka krowiego, lekarz prawdopodobnie za-
Sposoby radzenia sobie z kolką
leci zastosowanie mieszanek mlekozastępczych.
Rodzice zazwyczaj próbują wyciszyć maleństwo.
dziecka trawionego kolką zdaje się nie mieć końca.
Co robić, gdy po południu lub wieczorem maluszek głośno płacze?
W takiej kryzysowej sytuacji konieczny jest spo-
Najpierw upewnijmy się, czy jest to kolka. Jeśli
kój mamy i taty! Pamiętajmy, że dziecko doskona-
nie pomaga zmiana pieluszki ani karmienie, płacz
le wyczuwa emocje otoczenia. Przede wszystkim
dziecka może mieć inną przyczynę. Sprawdźmy
trzeba zdać sobie sprawę, że kolka to częsta do-
brzuszek – zazwyczaj wyczuć można wzdęcie,
legliwość u niemowląt. Ich przewód pokarmowy
a malec gwałtownie wierzga nóżkami i wy-
dopiero się rozwija i nie zawsze potrafi poradzić
machuje rączkami, czerwieniąc się. Usłyszeć
sobie w trudnych warunkach. Kolka po prostu
można odgłosy oddawania gazów i przelewania
się zdarza, nie można jej leczyć, jedynie łagodzić
się w brzuszku. Ponadto silny płacz trwa długo,
objawy (a jeśli doszukamy się przyczyny – nawet
często ponad godzinę, po czym zmęczone dziec-
zapobiegać jej).
ko zasypia. Ulga przychodzi najczęściej z chwilą
Tulenie, bujanie, kołysanie w ramionach często przynoszą ulgę tylko na chwilę. Przejmujący krzyk
Produkty te są dostępne w aptece na receptę.
oddania gazów. Niestety sytuacja powtarza się, W przypadku dziecka karmionego mlekiem
nawet każdego kolejnego dnia.
modyfikowanym, w pierwszej kolejności warto sprawdzić, czy podawana mieszanka jest dla da-
W takiej sytuacji trzeba przestrzegać zasady
nego maluszka odpowiednia. Zdarza się, że zmia-
pionizowania malucha po karmieniu i pilnowa-
na mleka zmniejsza, a nawet likwiduje problem.
nia, aby mu się odbiło. Jest to szczególnie waż-
Produkty dostępne na rynku są coraz bardziej
ne w przypadku niemowląt karmionych sztucznie.
zaawansowane technologicznie, co skutkuje
Starymi, sprawdzonymi sposobami praktykowany-
coraz lepszym przyswajaniem. W mieszankach
mi przy kolkach są: przyłożenie do brzuszka ciepłej
32 / małe i duże problemy
pieluszki tetrowej (najlepiej jest przeprasować ją ciepłym żelazkiem) czy przytulanie maluszka w pionie z jednoczesnym delikatnym przyciskaniem małego brzuszka do ciała osoby noszącej.
Produkty antykolkowe dostępne na rynku Producenci przychodzą z pomocą zaniepokojonym rodzicom, oferując: butelki i smoczki antykolkowe (z systemem odpowietrzającym) kateter rektalny (końcówkę przyrządu wkładamy w odbyt dziecka, aby uwolnić gazy) herbatki na bazie kopru włoskiego, rumianku i melisy zawiesiny doustne, krople lub czopki leki poprawiające perystaltykę jelit niemowlęcia dobre bakterie, czyli probiotyki dla niemowląt wiaderka do kąpieli (dziecko przyjmuje pozycję podobną do tej w brzuchu mamy) termofor, np. z pestek wiśni Dość popularną metodą łagodzenia dolegliwości kolkowych jest masaż dziecięcego brzuszka. Został on wymyślony przez Vimalę Schneider McClure i regularnie wykonywany (na przykład dwa razy
jelit. Masaż cierpiącego brzuszka można ograniczyć do okrężnych ruchów, zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara. Ma to na celu ułatwienie pozbycia się gazów.
dziennie przez dwa tygodnie) ma polepszyć pracę
Notatki młodej mamy
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &
/ 33
Ulewanie Ulewanie jest dla dziecka bezbolesne i polega na wypływaniu z ust niewielkiej ilości mleka.
Ma to miejsce szczególnie krótko po karmieniu.
Podczas nawału mlecznego przed karmieniem
Ulewanie nie jest tym samym co wymiotowanie.
odciągaj trochę mleka, aby maluch nadążał ssać.
Wynika najczęściej z niedojrzałości układu nerwowego oraz pokarmowego i ustępuje do 6 miesiąca życia. Ważne jest w szczególności osiągnięcie
Po zakończonym karmieniu pionizuj dziecko, czekając na „odbicie”.
dojrzałości przez zwieracza dolnego przełyku, co
Po karmieniu nie układaj malucha na plecach,
następuje do 8 miesiąca życia.
z uwagi na ryzyko zakrztuszenia się podczas ula-
Niemowlęta często ulewają na skutek łapczywego połykania pokarmu. W żołądku zostaje uwię-
nia. Dobrą pozycja jest leżenie na prawym boku, na materacu delikatnie uniesionym od strony główki.
zione połknięte powietrze, które wydostaje się
Tuż po karmieniu nie wykonuj gwałtownych ru-
na zewnątrz wraz z pokarmem. Przyczyn ulewania
chów i nie zmieniaj od razu pieluszki.
może być jednak znacznie więcej, m.in. alergia pokarmowa na mleko, zbyt krótkie przerwy pomiędzy karmieniami czy nieprawidłowe ułożenie podczas karmienia. Postać ulanego mleka zależy od miejsca, do którego dotarł pokarm. Jeśli tylko do przełyku, jego konsystencja w trakcie ulania nie zmieni się . Natomiast, ulewający się pokarm aż z żołądka będzie już zwarzony, o kwaśnym zapachu.
Ulewanie jest stanem przemijającym, z którego dzieci wyrastają. Można jednak wskazać na określone objawy, które współtowarzysząc ulewaniu, wymagają konsultacji lekarskiej, m.in.: ⚫ Niski przyrost masy ciała, ⚫ Krztuszenie się, bądź kaszel, ⚫ Zielony lub brązowy odcień ulanego mleka, ⚫ Gorączka, ⚫ Biegunka lub zaparcia,
Jak pomóc ulewającemu dziecku?
⚫ Ból brzucha,
Zadbaj o prawidłowe ułożenie dziecka podczas
Konsultacja lekarska jest zalecana również
karmienia (główka wyżej niż reszta ciała).
w przypadku obfitego ulewania.
34 / małe i duże problemy
⚫ Niepokój i płacz.
Katar u małego dziecka Katar jest często bagatelizowany lub już od razu zwiastuje poważną chorobę. U niemowlaka trzeba działać od razu. U niego zapchany nos nie tylko przeszkadza w swobodnym jedzeniu i oddychaniu, ale może przyczynić się do rozwoju poważnej infekcji, np. ucha, gardła lub oskrzeli.
Jedno jest pewne – zawsze wzywamy lekarza do przeziębionego noworodka. Konsultacja pediatryczna jest konieczna również, gdy katarowi towarzyszy gorączka, ogólne złe samopoczucie lub wydzielina z noska zmienia kolor na żółty, bądź zielony. Pilnujemy, żeby nosek był często oczyszczany, szczególnie przed karmieniem, co umożliwi ssanie. Zdarza się, że czynność trzeba powtórzyć też w trakcie karmienia. Trudne dni czekają rodziców dzieci, które jeszcze nie siadają. Pozycja leżąca powoduje, że katar zamiast wypływać noskiem, schodzi do niższych partii dróg oddechowych, a stąd już krótka droga do poważnej infekcji. Materac w łóżeczku takiego maluszka musi być podwyższony od strony głowy, a opiekunów czeka długie noszenie na rękach (ważne zadanie dla taty!). Stan zdrowia takiego brzdąca należy konsultować z lekarzem, który sprawdzi osłuchowo oskrzela i płuca. Zabarwienie żółte lub zielone wydzieliny z nosa może świadczyć o nadważeniu bakteryjnym, zwłaszcza jeśli katar jest gęsty i utrzymuje się powyżej tygodnia. W takim przypadku dziecku wizyta u pediatry jest niezbędna. Zdarza się, że trzeba zastosować antybiotyk.
36 / małe i duże problemy
NIE ZWLEKAJ Z KONSULTACJĄ PEDIATRYCZNą GDY: ⚫ Przeziębiony jest noworodek lub wczesny niemowlak, ⚫ Katarowi towarzyszy gorączka, znaczne pogorszenie samopoczucia, silny kaszel lub inne, niepokojące nas objawy, ⚫ Wydzielina z noska ma zabarwienie żółte lub zielone, ⚫ Maluch płacze, krzyczy, łapie się za ucho lub próbuje pocierać uchem o podłoże – może to wskazywać na zapalenie ucha, ⚫ Dziecko ma alergię lub inne schorzenia, powodujące, że zwykły katar przebiega ciężej lub zwykle prowadzi do poważniejszych infekcji, ⚫ Podczas poprzednich przeziębień katar zapoczątkowywał gwałtowny wzrost temperatury, bądź miał nietypowy przebieg.
Domowe sposoby na katar Oczyszczaj nosek używając aspiratora. Stosuj dostępną w aptece sól fizjologiczną i maść majerankową, szczególnie gdy wydzielina jest gęsta. Rozpuszczony katar łatwiej wypływa. Po kropelki sięgaj w ostateczności i na krótki czas. Smaruj nosek i jego podrażnione okolice, np. wazeliną. Od ciągłego kataru i przecierania chusteczką skóra może bardzo szczypać. Skorzystaj z inhalatora. Nawilżaj pokój, wietrz. Optymalna temperatura w pomieszczeniu wynosi 19-21 stopni Celsjusza. Noś dziecko w pozycji pionowej, gdy nie śpi – układaj na brzuszku.
Notatki młodej mamy
Dieta mamy karmiącej Dieta mamy karmiącej piersią decyduje o tym, jakie składniki przenikają do organizmu maluszka. Jest więc niezmiernie ważne, aby to co kobieta je, było przemyślane i wartościowe.
Prawidłowo zbilansowana dieta wpłynie pozytywnie na dochodzące do formy ciało kobiety i zapew-
Tłuszcze
ni szkrabowi wartościowy pokarm.
Dostarczają one m.in. cenne kwasy tłuszczowe,
Białko
pełniące ważną funkcję w rozwoju układu nerwo-
Zapotrzebowanie na nie jest większe niż w cza-
ryby, obserwując jednocześnie czy nie występują
sie ciąży. Kobieta karmiąca powinna spożywać
reakcje alergiczne u maluszka. Niezbędne są rów-
mleko i jego przetwory, mięso, drób i ryby, a także
nież jajka oraz tłuszcze pochodzenia roślinnego
kasze i warzywa. Ważna jest forma przygotowa-
(oliwa z oliwek, wysokiej jakości masło).
nia mięsa. Po porodzie mama nie może raczyć się smażonymi, mocno przyprawionymi potrawami.
Węglowodany
Układ trawienny maleństwa dopiero będzie doj-
Cenne są cukry złożone zawarte w kaszach, ziem-
rzewać. Zetknięcie z produktami wzdymającymi
niakach, makaronach i pieczywie razowym. Cukry
(to wszystko przenika w mleku!) najprawdopodob-
proste nie tylko sprzyjają nadwadze i otyłości, ale
niej wywoła ból brzuszka, trudności z oddawaniem
też utrudniają przyjmowanie składników mineral-
gazów lub nawet kolkę. Początkowa dieta powinna
nych przez organizm. Ponadto, duża ilość węglowo-
być lekka (mięso przede wszystkim w formie gotowanej), a kolejne potrawy wprowadzane stop-
wego. Mama karmiąca powinna więc jadać tłuste
danów w diecie mamy, słodkie mleko i zwiększona fermentacja powodują u dziecka kolki i wzdęcia,
niowo, z jednoczesną obserwacją reakcji dziecka.
zmienione stolce, a także odparzenie pupy.
U wielu maluchów pojawia się niestety alergia i koprzetworów, a także mięsa. Tak dzieje się w przy-
Witaminy i składniki mineralne
padku alergii na białko mleka krowiego. Zdarza się
Ważne jest spożywanie warzyw, owoców, uzupeł-
u niektórych mam, że oprócz alergii na mleko kro-
nianie wapnia i magnezu. Chcąc mieć pewność
wie pojawia się alergia krzyżowa na drób.
o dostarczaniu wszystkich niezbędnych składni-
nieczne jest wyeliminowanie z diety mleka i jego
Pojawienie się reakcji alergicznych wymaga profilaktyki, czyli racjonalnego podejścia do diety mamy karmiącej i nie komponowania diety w sposób jednorodny. Dobrym pomysłem jest skorzy-
ków, mama może wspomagać dietę witaminami w kapsułkach, przeznaczonymi dla kobiet karmiących. Jednak spożywanie tych witamin powinno odbywać się w konsultacji z lekarzem.
stanie z pomocy specjalisty dietetyka, który po-
Składniki mineralne można przyjmować tylko
może skomponować zbilansowaną dietę na mamy.
z pożywieniem. Niezbędny jest wapń. Jego duże
38 / wokół mamy
ilości przekazywane dziecku negatywnie wpływa-
czane tylko pod postacią soków czy wody, ale też
ją na organizm mamy. Dlatego też konieczne jest
zup, a nawet soczystych owoców. Aby zwiększyć
spożywanie mleka i jego przetworów. Jeśli mama
laktację, mama może sięgnąć po specjalną her-
przebywa na diecie bezmlecznej, konieczna jest
batkę laktacyjną dla kobiet karmiących.
suplementacja wapnia (1000mg na dobę). Tak samo ważny jest magnez (zawarty przede wszystkim w bananach, ciemnym pieczywie, kaszach)
Niezmiernie istotne jest stopniowe rozszerzanie diety kobiety po porodzie, z jednocze-
oraz żelazo (żółtko jajek, mięso, zielone warzywa).
sną obserwacją reakcji maluszka. Profilak-
Woda
tycznie można unikać produktów najbardziej
Równie ważne miejsce w jadłospisie zajmuje
skawek, czekolady. Szczególną ostrożność
woda. Jest ona bazą powstawania mleka w pier-
należy zwrócić w rodzinach obciążonych
siach. Oczywiście, najlepsze są wody niegazowa-
alergią. Konieczne jest ponadto unikanie
ne, ale warto jest sięgnąć także po soki i kompo-
produktów wzdymających (kapusta, fasola,
ty. Ze względu na przenikanie produktów do mleka
groch, cebula), które mogą wywołać u ma-
niewskazane są mocne herbaty i kawa. Mogą
leństwa bóle brzuszka.
alergizujących: owoców cytrusowych, tru-
niepotrzebnie działać pobudzająco na maluszka. Najbezpieczniejsza w takim wypadku jest kawa
W okresie karmienia piersią nie stosuj diet od-
zbożowa. Warto pamiętać, że płyny nie są dostar-
chudzających!
Baby blues
i depresja poporodowa Przeżycia związane z porodem, szczęście płynące z macierzyństwa, ale też zmęczenie mogą powodować u kobiety wahania nastroju.
Kiedy czujesz taką potrzebę, możesz sobie po-
Jego nasilenie następuje zwykle 3 – 5 dób po po-
płakać. Nie wpadaj jednak z tego powodu w pa-
rodzie, by z kolejnymi tygodniami stopniowo zani-
nikę – to normalna reakcja poporodowa. Jeśli je-
kać.
steś zmęczona, poproś o pomoc, ale nie rezygnuj z obecności dziecka obok siebie. Jesteście sobie w tych dniach nawzajem potrzebni, zwłaszcza Ty swojemu dziecku. Nie wyrzucaj sobie, że nie należysz do matek adorujących dziecko, że nie kochasz tak jak ono. Instynkt macierzyński zwykle budzi się stopniowo. Zmęczenie, brak snu, poczucie nienadążania z wykonywaniem codziennych obowiązków domowych są udziałem wielu kobiet podczas pierwszych miesięcy życia dziecka. Nie staraj się podołać wszystkiemu za wszelką cenę. Priorytety to Ty i dziecko. Inne sprawy mogą poczekać. Baby blues jest stanem emocjonalnym, odczuwanym bardzo często przez mamy po porodzie. Jest to pewien rodzaju smutek poporodowy, spowodo-
Bardzo ważną rolę pełni wtedy partner. Ważne jest, aby widząc baby blues u part nerki, mężczyzna: ⚫ Wspierał dobrym słowem i swoją obecnością. ⚫ Okazywał partnerce czułość i serdeczność, ale również cierpliwość. ⚫ Starał się odciążyć w pracach domowych i nie miał pretensji, że coś jest niezrobione. ⚫ Zachęcał partnerkę do odpoczynku i stwarzał ku temu warunki, np. idąc z dzieckiem na spacer. ⚫ Zaplanował wspólny czas z ukochaną. Baby blues nie wymaga leczenia lecz wspierania młodej mamy.
wany przede wszystkim zmianami hormonalnymi.
Jeśli jednak smutek poporodowy zamiast zanikać,
Pojawia się wtedy uczucie przygnębienia, ale też
zwiększa się, należy skontaktować się z lekarzem.
wzmożona nerwowość i lękliwość. Nietrudno
Może to oznaczać, że kobieta cierpi na depresję
o kłopoty ze snem i duże poczucie zmęczenia.
poporodową. Depresja jest chorobą, która wyma-
Baby blues jest jednak stanem krótkotrwałym.
ga pomocy specjalisty.
40 / wokół mamy
Dobrze przejść
trudne początki Oswajanie z nową sytuacją, jaką są narodziny dziecka, zajmuje sporo czasu. Czasami naprawdę dużo.
Trzeba poradzić sobie z nową rolą, obowiązkami, koniecznością dostosowywania planów i całe-
Jak przejść trudne początki?
go życia do dziecka. Może pojawić się frustracja,
Możliwie jak najwięcej odpoczywać, wykorzystu-
zmęczenie i zwykłe niewyspanie.
jąc drzemki dziecka.
Narodziny maleństwa powinny skłonić partnerów
Zadbać o regularne i wartościowe posiłki (do-
do rozmów, szukania rozwiązań, często kompromi-
brym rozwiązaniem jest mrożenie dań pod koniec
sów. Czego ja potrzebuję, a czego ty? Chciałabym
ciąży i korzystanie z pomocy proponowanej przez
raz na tydzień wyjść gdzieś z przyjaciółką, umów-
babcie).
my się tak. Nazwij swoje pragnienia i oczekiwania.
Nie odrzucać pomocy.
Od początku rozdzielcie obowiązki! Niestety, wielu mężczyzn przyjmuje na siebie zadanie zarabiania
Prosić o wsparcie położną środowiskową.
na dom, a kobiecie przypada w udziale cała reszta
Próbować ustalić stałe pory kąpieli, spacerów,
(bo jeśli zajmuje się dzieckiem, to przecież może
z czasem również karmień. Plan dnia bardzo poma-
też wyprać, posprzątać i czekać na męża z obia-
ga w dobrej organizacji.
dem).
Już po kilku tygodniach po narodzinach sytuacja
Początki po porodzie są idealne, żeby takie rzeczy
zwykle stabilizuje się. Rodzice poznają się nawza-
ustalić, bo z czasem, gdy zostaną utarte pewne
jem z dzieckiem, łatwiej też o większą przewidy-
schematy, może być trudniej zadbać o prawa dla
walność. Jest to wtedy dobry czas, żeby spróbo-
siebie. Potrzebna jest też duża świadomość ko-
wać wrócić do aktywności sprzed ciąży. Każdy
biet, żeby nie brać na siebie za dużo. Po czasie
związek wymaga pracy, zwłaszcza taki, w którym
okazuje się, że partner, który przed narodzinami
pojawia się dziecko. Trzeba wtedy dołożyć sta-
dziecka od czasu do czasu gotował, teraz nie robi
rań, żeby jednak obejrzeć wspólnie film, zjeść coś
tego w ogóle.
w spokoju razem lub zagrać w grę planszową.
42 / wokół mamy
Karmienie piersią
Mleko matki zaspokaja wszystkie potrzeby żywieniowe w pierwszym półroczu życia człowieka. Karmiąc piersią, nie trzeba dziecka „dopajać” ani dokarmiać, gdyż mleko kobiece zaspokaja głód i pragnienie. Karmienie mlekiem z piersi jest cennym uzupełnieniem stałego pożywienia aż do 2 roku życia lub dłużej.
By karmienie piersią spełniło swoje zadania, warto dołożyć wszelkich starań, żeby przebiegało dobrze. Zanim zaczniesz karmić: ⚫ Rozluźnij się. ⚫ Jeśli dziecko płacze, jest rozdrażnione, odpręż się, a potem uspokój dziecko (łatwiej przystawić dziecko spokojne niż płaczące). ⚫ Postaw w zasięgu ręki coś do picia, abyś mogła ugasić pragnienie w czasie karmienia. ⚫ Przygotuj dobre miejsce dla siebie (karmienia piersią trzeba się nauczyć, a to wymaga czasu i prób ze strony dziecka i Twojej). ⚫ Wyszukaj najwygodniejszą dla siebie pozycję (w przeciwnym razie będziesz zdenerwowana i zmęczona). ⚫ Przytul dziecko do siebie, aby bez wysiłku mogło objąć pierś.
dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &
/ 43
Nastaw się pozytywnie
produktów zbożowych. Równie ważne jest wypija-
Twoje samopoczucie psychiczne ma ogromny
Podstawą jest woda niegazowana. Sięgnij także po
wpływ na ilość wytwarzanego mleka. Jeśli jesteś
soki owocowo – warzywne (ograniczając ich ilość
w złej formie psychicznej, odczuwasz silne napię-
do 1-2 szklanek dziennie), mleko i herbatki, szcze-
cie, stres i przemęczenie, wydzielanie hormonów
gólnie laktacyjne.
nie dużej ilości płynów (nawet 2-3 litry dziennie).
jest zaburzone i hamowane. Dlatego tak ważne
małych piersi, możesz dostarczyć maleństwu po-
Jak prawidłowo przystawiać dziecko?
trzebną mu ilość mleka.
Prawidłowe przystawienie dziecka do piersi za-
jest dobre nastawienie do karmienia piersią i wiara we własne możliwości. Nawet będąc posiadaczką
Maluszka przystawiaj często do piersi, noworodka nie rzadziej niż co 3 godziny, w nocy co 6 godzin (minimum 8-10 razy na dobę). Nocne karmienie jest bardzo ważne, bo wtedy pokarmu jest najwięcej i jest on szczególnie bogaty w kwasy tłuszczowe omega-3. Gdy dopadnie cię kryzys laktacyjny, postaraj się dużo odpoczywać i unikać stresu. W ciągu dnia kładź się z dzieckiem i pozwól mu ssać nawet co pół godziny. Pomiędzy karmieniami możesz dodat-
pewnia nie tylko jego najadanie się, ale też chroni piersi, zwłaszcza brodawki. Zbyt płytkie chwytanie powoduje pękanie sutków, ich krwawienie i ból. Ulgę przyniosą wtedy specjalne maści na brodawki. O skorygowanie sposobu karmienia warto poprosić położną lub doradcę laktacyjnego. Nawet sama pozycja do karmienia nie jest tak ważna jak właśnie technika. Przystawiając dziecko do piersi, wypróbuj różne pozycje do karmienia i wybierz najwygodniejszą
kowo odciągać pokarm. Koniecznie zwróć uwagę
dla Ciebie:
na sposób ssania twojego maluszka. Dziecko musi
Pozycja klasyczna – pozycja siedząca, w któ-
mieć w buźce nie tylko brodawkę, ale też większą część otoczki. Jeśli pierś jest uchwycona zbyt płytko, jej zawartość nie jest opróżniania. Ilość wytwarzanego mleka maleje, ponieważ jest to ściśle uzależnione od tego, ile maluch wyssie. Pilnuj również, aby w trakcie jednego karmienia podać
rej opierasz dziecko na swoim przedramieniu, dłonią podtrzymując pupę, w taki sposób, aby z maluchem dotykać się brzuchami. Ważne jest dobre podparcie dla pleców i podłożenie poduszki podprzedramię przytrzymujące niemowlę.
dziecku kolejno obie piersi, a w trakcie następne-
Pozycja leżąca lub półleżąca – leżysz na
go karmienia w pierwszej kolejności podać pierś,
plecach, a dziecko układasz na ciele, pomiędzy
z której maluszek ostatnio jadł.
piersiami, bądź przytrzymując bardziej z boku. W pozycji leżącej na boku, przytul dziecko ramie-
Dobra dieta – dużo płynów Każda karmiąca mama musi mieć świadomość, że ilość pokarmu w piersiach jest uzależniona od tego, co kobieta zjada. Twoje posiłki powinny być mniejsze, a częste (dziennie 5-6). Stawiaj
niem, aby wasze brzuchy dotykały się. Pozycja spod pachy – ułóż dziecko pod pachą w taki sposób, aby przedramieniem podtrzymywać plecki , a dłonią szyję i głowę. Nóżki malucha są znajdują się wtedy pod Twoją pachą.
na jakość, a więc na zawartość składników od-
Pozycja krzyżowa – pozycja przypomina pozy-
żywczych. W twojej diecie niech nie zabraknie
cję klasyczną siedzącą, ale dziecko jest podtrzy-
owoców, warzyw, nabiału, ryb, chudego mięsa,
mywane przez ręką przeciwną niż pierś.
44 / wokół mamy
Bez względu na preferowaną pozycję do karmienia pamiętaj, żeby przystawiać dziecko do piersi, a nie pierś do dziecka.
Notatki młodej mamy
... gdy brodawki pękają i bolą ...
Maść do pielęgnacji brodawek sutkowych w okresie ciąży i karmienia piersią
Przyjazna matce i dziecku Wskazania: Pęknięcia i otarcia skóry brodawek sutkowych. Pielęgnacja brodawek sutkowych przed porodem oraz w okresie karmienia piersią. Profilaktyka zapalenia gruczołu sutkowego.
Dostępna w aptekach.
Niedobór żelaza
Żelazo nie tylko zapewnia zdrowie i dobre samopoczucie mamy, ale wpływa również na prawidłowy rozwój dziecka.
Zapotrzebowanie na niego wzrasta w okresie
cierpi z powodu niedokrwistości. Aby kontrolować
ciąży nawet dwukrotnie. Na niedobory tego pier-
poziom żelaza, lekarz zleca częste badania morfo-
wiastka cierpią również mamy karmiące piersią,
logiczne. Niedobór żelaza objawia się w różnorod-
choć objawy anemii często przypisują niewyspa-
ny sposób, ale ponieważ symptomy są zbliżone do
niu i przemęczeniu.
tych odczuwanych przez większość kobiet w ciąży i młodych mam, badania krwi są konieczne:
Rola żelaza
⚫ Osłabienie
Żelazo jest przede wszystkim składnikiem hemo-
⚫ Uczucie zmęczenia
globiny obecnej w erytrocytach, a więc w czerwo-
⚫ Bladość skóry
nych ciałkach krwi. Głównym zadaniem erytrocytów jest zaopatrywanie w tlen wszystkich tkanek
⚫ Senność
organizmu. Niedobory żelaza skutkują tym samym
⚫ Duszność
brakami erytrocytów we krwi i zaburzeniem proce-
⚫ Łamliwość włosów i paznokci
su dotleniania. Pierwiastek musi być uzupełniany.
Objawy anemii Szacuje się, że nawet 40 proc. przyszłych mam
46 / wokół mamy
⚫ Zajady w kącikach ust ⚫ Kłopoty z koncentracją ⚫ Zmnwiejszenie odporności ⚫ Obniżony nastrój.
U niektórych dzieci ok. 4 miesiąca życia również zaczyna brakować żelaza, ponieważ żelazo w mleku mamy jest dobrze przyswajalne lecz w niewielkich ilościach. Ponadto, do tego czasu wyczerpaniu ulegają już zapasy zgromadzone jeszcze w okresie płodowym. W takim przypadku mama powinna kontynuować karmienie piersią, a lekarz pediatra może zlecić dodatkową suplementację w kropelkach.
Niedobory żelaza u kobiet karmiących Anemia u młodych mam jest najczęściej wynikiem znacznej utraty krwi podczas porodu, ubogiej diety, bądź anemii niewyleczonej w okresie ciąży. Niedobory żelaza nie są przy tym powodem do zaprzestania karmienia piersią. Ważne jest natomiast podjęcie uzupełnianie pierwiastka, aby nie pogłębiać jego niedoborów. Należy zacząć od zmiany diety, najczęściej jednak z jednoczesnym przyjmowaniem preparatów aptecznych.
Zapobieganie anemii Dobre efekty przynosi sięganie po produkty bogate w żelazo (szczególnie czerwone mięso, żółtka jaj, rośliny strączkowe, orzechy, ziarna zbóż), spożywane w towarzystwie produktów zawierających witaminę C, która pomaga w lepszym wchłanianiu żelaza. Ważną rolę w przyswajaniu żelaza pełni również kwas foliowy. Jednak dość często konieczne jest również przepisanie przez lekarza suplementów witaminowych oraz witaminowo-mineralnych. Suplementacja w okresie ciąży ma na celu zapobieganie niedoborom żelaza również po ciąży. Wtedy bowiem zapotrzebowanie na pierwiastek zwiększa się wraz z karmieniem piersią, niedosypianiem, zmęczeniem i stresem wynikającym z nowej sytuacji.
Połóg Kiedy dziecko pojawia się na świecie, ciało kobiety stopniowo powraca do stanu sprzed ciąży. Okres ten trwa do 6 tygodni i jest naz ywany połogiem.
Połóg jest czasem, gdy mama może czuć się
siączka, później coraz bardziej skąpe. Nie można
zmęczona i osłabiona. Jest to zupełnie naturalne
wtedy używać tamponów. Odchody znikają w róż-
– okres 9 miesięcy ciąży i sam poród są ogromnym
nym czasie, od tygodnia do sześciu tygodni po po-
wyczynem. Mimo że w centrum uwagi znajduje się
rodzie. Jeżeli później pojawi się ponownie świeża
teraz maleństwo, kobieta potrzebuje równie dużo
krew lub skrzepy, konieczna jest konsultacja z le-
troski o siebie. Z połogiem wiążą się określone dolegliwości, które stopniowo będą ustępować:
karzem lub z położną. Ból brzucha i skurcze w dole brzucha – związane są z procesem zmniejszania się macicy do stanu sprzed ciąży. Jeśli mama karmi piersią,
upławy połogowe – początkowo krwiste, po-
skurcze mogą być bardziej dokuczliwe. Wynika
tem brunatne i żółte, na początku obfite jak mie-
to z wydzielania oksytocyny podczas karmienia.
48 / wokół mamy
KONKURS
facebook.com/mamaklub
Już jestem Wasz Skarb nareszcie jest z Wami! Gratulujemy!
Podziel się z nami swoim szczęściem. mamaklub.pl/konkursy Weź udział w konkursie i wygraj nagrody. dołącz do nas na: www.mamaklub.pl &
/ 49
Ból w miejscu nacięcia krocza – bólowi może towarzyszyć odczucie ciągnięcia i drętwienia. Absolutnie konieczna jest właściwa pielęgnacja krocza: częste zmiany podkładów i podpasek, mycie krocza i osuszanie poprzez przykładanie papierowych ręczników, wietrzenie rany. Utrudnione wypróżnianie po porodzie – może wynikać ze strachu, że szwy popękają. Ważne jest wtedy spożywanie produktów bogatych w błonnik. Doraźnie pomaga zastosowanie czopka glicerynowego.
Koniecznie skontaktuj się z lekarzem, jeżeli zauważysz następujące objawy: ⚫ Gorączkę powyżej 38°C, ⚫ Mdłości, wymioty, ⚫ Obfitsze niż zwykle krwawienie, ⚫ Ból przy oddawaniu moczu, parcie, ⚫ Ból, ciążenie w okolicy łydek, ⚫ Intensywny ból i stwardnienie piersi.
Jako młoda mama musisz pamiętać o badaniach, które powinnaś przejść po porodzie. Zaaferowana dzieckiem nie możesz zapominać o sobie! Wizyta kontrolna u ginekologa – najlepiej po zakończeniu połogu. Badanie cytologiczne – ok. 6 miesięcy po poro-
Niezwykle ważną rolę pełni wtedy twój partner. Atmosfera w domu, jaką razem stworzycie, będzie miała ogromny wpływ na rozwój dziecka. To właśnie partner powinien pomagać kobiecie podczas tych pierwszych, trudnych dni. Niemniej, jakkolwiek partner jest szczęśliwy i dumny z faktu bycia ojcem, taka sytuacja może spowodować, że poczuje się odrzucony i zazdrosny. Odrobina serca i czułości będzie mu w tym czasie bardzo potrzebna.
Jestem tatą – gdzie moje miejsce? Funkcja partnera jest teraz niezmiernie istotna – kobieta nie tylko potrzebuje przytulenia i akceptacji, ale pomocy przy maleństwie (przy kąpieli, przewijaniu, podaniu dziecka do karmienia, w jego utuleniu i ukołysaniu). Mężczyzna jest teraz jeszcze ważniejszy! Lista zadań zależy od potrzeb kobiety, od wspólnych relacji i postawy partnera.
Wspieranie psychiczne partnerki Organizacja: udanie się do przychodni, umówienie na pierwszą wizytę położnej środowiskowej, Czynności pielęgnacyjne: podczas przewijania, kąpania, a nawet karmienia (np. podawanie maleństwa mamie), Spacery z dzieckiem,
dzie.
Robienie zakupów,
Badanie laboratoryjne krwi – kontrolne ok. 2
Konieczne porządki w domu.
miesiące po porodzie, chyba że zostało zalecone wcześniej. Kontrole lekarskie w przypadku wykrycia nieprawidłowości w ciąży, m.in. cukrzycy i anemii. Pamiętaj też, że zawsze możesz skorzystać z pomocy: Szpitala, w którym odbył się poród, Położnej i/lub pielęgniarki środowiskowej, Lekarz ginekologa, Rodziny.
50 / wokół mamy
Warto przy tej okazji zerwać z mitem „pomagania” partnerce. Dziecko jest wspólne i trzeba pozwolić tacie (czasem też zachęcać) na podejmowanie własnej inicjatywy.
Twoje korzyści z rejestracji na mamaklub.pl: e-upominek za rejestrację bezpłatne e-wydania czasopism kobiecych testowanie produktów ciekawe artykuły o ciąży i macierzyństwie porady ekspertów konkursy z nagrodami kupony rabatowe na zakupy
KARTA DUŻEJ RODZINY KARTA DUŻEJ RODZINY
KARTA DUŻEJ RODZINY KARTA DUŻEJ RODZINY zaproponujfirme.3plus.pl
zaproponujfirme.3plus.pl
zaproponujfirme.3plus.pl
zaproponujfirme.3plus.pl
Pobierz aplikację Pobierz aplikację Karta Dużej Rodziny Karta Dużej Rodziny Pobierz aplikację Pobierz aplikację Karta Dużej Rodziny Karta Dużej Rodziny Partner Aplikacji Karta Dużej Rodziny