Aandacht voor jonge mantelzorgers op school Lucia Tielen, 22 september 2010
Wie zijn de jonge mantelzorgers op school? Omvang en aard Gevolgen en risico’s Begeleidingsdoelen Hoe werkt de school aan deze doelen? Wat wensen scholen? Wie zijn de (keten)partners extern?
Iris en haar zieke moeder - Wat roept dit portret bij jou op? - Welke kenmerken van jonge mantelzorgers zie je bij Iris? - Welke kenmerken van een zieke ouder zie je bij de moeder van Iris? - Welke risico’s op (toekomstige) problemen zie je?
Definitie jonge mantelzorger - Opgroeiend met langdurig ziek familielid, langdurig en progressief - Taken en verantwoordelijkheden, niet passend bij ontwikkeling - Kopzorgen
Kenmerken jonge mantelzorgers Jeugdmonitor R’dam en Utrecht In vergelijking tot leeftijdgenoten: - Slecht ervaren gezondheid - Laag zelfbeeld - Afwezigheid op school (spijbelen, uitval) - Problemen thuis (ruzie, minder steun) - Overlast - Middelengebruik - Gebrek aan ondersteuning - Meer contact hulpverlening
Risico’s - Gevolgen voor schoolcarrière - Parentificatie - Overbelasting en chronische stress - Ernstige gezondheids-, ontwikkelings-, en opvoedproblematiek - Verhoogde kans op problemen op latere leeftijd -> alsnog beroep op de ggz Grootste risicogroep: - KOPP en KVO en ‘meer zieken thuis’ / combinatie van ziekten - Allochtone meisjes op VMBO
Kenmerken ouders / gezinnen - Beperkt in mogelijkheden (praktisch, financieel, emotioneel) - Schuld, schaamte - Grenzen onvoldoende duidelijk - Opvoedingsverlegenheid, invulling aan ouderschap - Gesloten gezinnen, beperkt sociaal systeem Let op! - Hoe is de communicatie in het gezin?? - Huwelijksproblemen en alleenstaand ouderschap - Depressie bij ‘gezonde’ ouder?
Aantal jonge mantelzorgers 25 % van alle leerlingen ‘opgroeiend met zieke’ = JM lichamelijk ziek: 11 % + 9 % psychisch ziek 4 % + 1 % verslaving 4 % + 2 % meer dan één zieke 4 %
50 % van JM heeft moeite met de zorgsituatie (verhoogd risico) 5 – 10 % van JM heeft professionele hulp nodig Let op! Zelfrapportage vs feitelijk voorkomen
Kern van de problematiek & aanpak - Onzichtbaar – geen hulpvraag jongeren en ouders - Loyaliteitsproblematiek - Gezinsproblematiek, vaak multiproblemen - Chronisch, sluipend karakter - Gebrekkig sociale omgeving, weinig informele steun - Onbekend met & tekort aan passende, preventieve steun Sluitende outreachende, gezinsgerichte (contextueel), oplossingsgerichte benadering Mantelzorgondersteuning en opvoedondersteuning
Doelen van de begeleiding op school - Ongestoord naar school - Herkenning en erkenning, verwerking van emoties - Effectieve coping (= leren omgaan met de situatie, loyaliteitsvraagstukken oplossen, balans geven ontvangen) - Ontspanning, contact met leeftijdgenoten - Bij verhoogd risico en bij problemen -> doorverwijzing en samenwerking met ketenpartners
Doelen ouders en gezin Ouders: - Versterken ouderlijke competenties, hulp bij opvoeding - Helpen balans in eigen belasting Gezin: - Open communicatie, flexibele omgang met wensen en behoeften - Balans in gezinsbelasting - Inschakelen, uitbreiden sociale netwerk
Wat kan de school doen? Alle leerlingen Alle JM Alle JM met verhoogd risico Alle JM met problemen Alle JM, specifiek problemen
Vroegsignaleren ↓ Risicotaxatie ↓ Vroeginterventie ↓ (Vroeg)Interventie ↓ Monitoren
Wat helpt scholen? - Gedeelde, gedragen visie - Gemeente als regisseur / coรถrdinator - Faciliteiten als schoolmaatschappelijk werk, schoolcoaches - Goed functionerend ZAT, samenwerking zorgpartners - Afspraken met leerplicht over multiprobleemgezinnen - Voldoende aanbod aan preventieve steun (jongere, ouders, gezin), sociale kaart en netwerkcontacten - Gastlessen, stageplaatsen, voorlichtingsmateriaal - Deskundigheidsbevordering (contextueel & oplossingsgerichte leerlingbegeleiding), expertise, consultatie
Wie zijn de (keten)partners extern? - Jeugdgezondheidszorg, CJG, JAT - Schoolmaatschappelijk werk, AMW - Experts (bureau jeugdzorg, ggz / verslavingszorg) - Leerplicht, politie, - ZAT (interne zorg, JGZ, SMW, BJZ, REC, politie, leerplicht) - Mantelzorgondersteuning - Jongerenwerk / welzijnswerk - Jongerenloket, toeleiding werk, schuldhulpverlening - BJZ, GGZ/verslavingszorg, psychologen - Huisartsen
Meer info en advies? Lucia Tielen www.ginkgozorgprojecten.nl (download Sociale kaart (Dreigend) overbelaste jongeren & Achtergrondartikel) www.overbelastejongeren.nl en www.mezzo.nl > dossier jonge mantelzorgers