jaargang 3 december 2005
Veiligheid, al zolang nummer 1 op de politieke agenda. Het besef groeit dat versterking van sociale verbanden in de wijk meer effect sorteert dan repressie. Mensen die elkaar ontmoeten en groeten, letten meer op elkaar en komen voor elkaar op.
V
eel mensen voelen zich onveilig. Op straat,
om de hoek kijken. Sociaal werkers zijn in staat
leefbaarheid. Van vernieuwers bij de politie en
in groengebieden en uitgaanscentra. Er zijn
uiteenlopende groepen mensen bij elkaar te
samenwerkers in de buurt tot coole moeders
no go areas, zeurende veiligheidsproblemen
brengen en zich met elkaar te verstaan.
die hun schouders zetten onder problemen
met scharrelende harddrugsgebruikers en
Het thema sociale veiligheid raakt aan veel
op het schoolplein. Een themanummer over
bonkende overlast van bijvoorbeeld voetbal-
diensten en activiteiten van PRIMO nh. Wij be-
sociale veiligheid.
vandalen. Maar er zijn ook hypes en vooroor-
perken ons in deze Primo tot ‘Veiligheid in de
delen over dreiging en onveiligheid. De over-
wijk’ en ‘Jeugd & Veiligheid.’ PRIMO nh onder-
heid reageert met meer blauw op straat, came-
steunt initiatieven voor buurtbemiddeling en zo-
IN DIT NUMMER: BINDING & BRIDGING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 02 VERNIEUWING POLITIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 04
ra’s, lik op stuk en extra cellen. Maar onderkent
geheten intergenerationeel werken. Wij stimule-
langzamerhand ook het belang van samen-
ren gemeenten integrale wijkveiligheidsplannen
levingsopbouw en gemeenschapsvorming.
te ontwikkelen en organiseren kennisuitwisseling
Welke activiteiten zorgen voor saamhorigheid
en overdracht van good practices.
WIJKVEILIGHEID ALKMAAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . 08
in een buurt? Hoe voorkom je dat jongeren en
In deze Primo laten we professionals en vrijwil-
DE GEMEENTE ALS COACH . . . . . . . . . . . . . . . . 012
ouderen elkaar in de haren vliegen over brom-
ligers aan het woord die het hoofd koel houden
men op de stoep? Hier komt de sociale sector
in het kolkende krachtenveld van veiligheid en
LEGALE HANGPLEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 05 COLUMN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 06 JONG EN OUD DOOR ÉÉN DEUR . . . . . . . . . . 07
BUURTBEMIDDELING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 013 KANAAL SOCIAAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 015
W W W. P R I M O - N H . N L
De Primo nummer 8
8
Van de redactie
Toezicht + Binding + Bridging E L S D I E P E N M A AT
/
T I M B OY E N K
“Wij richten ons op een veiliger leefomgeving en een
Kernbeleid veiligheid De VNG ontwikkelde de methode Kern-
groter veiligheidsgevoel onder buurtbewoners. Fysiek en sociaal, thuis, in de straat, op het werk en op school.
beleid Veiligheid om gemeenten een handvat te bieden bij het formuleren van integraal veiligheidsbeleid. De VNG onderscheidt vijf gemeentelijke veiligheidsvelden:
Mensen kunnen daar zelf actief aan bijdragen.” Tim Boyenk en Els Diepenmaat van PRIMO nh werken
Veilige woon- en leefomgeving, waaronder overlast in de buurt, autodiefstal en onveiligheidsgevoelens in en om de woning. De problemen zijn aangrijpings-
aan sociale veiligheid. “Je hebt vertrouwen in de buurt en in elkaar nodig.”
punten voor fysiek én sociaal lokaal beleid. Bedrijvigheid en veiligheid. Bedrijven kunnen zowel slachtoffer als veroorzaker van overlast zijn (horeca, camping).
V
eiligheid is een zeer breed begrip. Daarom bakenen we het eerst af. “Sociale veiligheid heeft met menselijk gedrag en gevoelens van onveiligheid te maken. Natuurrampen vallen
erbuiten, hoewel ze natuurlijk een grote impact hebben op iemands veiligheidsgevoel,” zegt Tim Boyenk. “Veiligheid heeft zowel fysieke als sociale componenten. Het gaat niet alleen om black spots, plaatsen waar veel misdrijven gebeuren, maar ook om intermenselijke relaties en
Jeugd en veiligheid. Om overlap met jeugdbeleid te vermijden, legt de VNG het accent bij overlast en hardekernproblematiek.
toezicht. Wat doe je in geval van intimidatie of een bedreigende situatie? Sociale veiligheid moet
Fysieke veiligheid, bijvoorbeeld milieuri-
je apart agenderen.”
sico’s, verkeers- en brandveiligheid
”Onder sociale componenten vallen tevens normen en waarden,” vult Els Diepenmaat aan. “Hoe gaan we met elkaar om? Durf je elkaar aan te spreken op overlast en vervelend gedrag? De samenleving is verhard. Dat geeft een gevoel van machteloosheid, een gevoel van er alleen voor staan: niemand neemt ’t voor je op als er iets gebeurt.” 2 | DE PRIMO
BINDING & BRIDGING
Integriteit en veiligheid, onder andere organisatiecriminaliteit in het economisch verkeer, dat de rechtsorde ondermijnt.
Sociale samenhang
Wijk en jeugd centraal
Tim: “Voor 2006 staat het opzetten van een
Meer en beter toezicht door politie, conciërge,
De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG)
ambtenarennetwerk sociale veiligheid op het
conducteur of camera’s is een remedie.
ontwikkelde de methode ‘Kernbeleid Veiligheid’
programma.”
Maar toezicht alleen volstaat niet.
aan de hand waarvan gemeenten integraal
Els: “Ook kennen en gekend worden is
veiligheidsbeleid kunnen opzetten (zie
Behalve met gemeenten werkt PRIMO nh
belangrijk. Als de doorstroming in een portiek
www.slagenvoorveiligheid.nl).
samen met politie, jeugd- en jongerenwerk,
of buurt groot is, neemt de sociale controle af.
Bij PRIMO nh staan de thema’s ‘veiligheid in
opbouw- en welzijnswerk, het onderwijs en
De groeiende diversiteit aan leefstijlen in
de wijk’ en ‘jeugd en veiligheid’ centraal, met
woningcorporaties. Els: “Woningcorporaties
“Sociale veiligheid moet je apart agenderen” combinatie met de individualisering maakt
de nadruk op sociale veiligheid. Huiselijk
spelen een steeds belangrijker rol als partner
een buurt eveneens anoniemer.”
geweld en ouderenmishandeling vallen
om leefbaarheid en veiligheid in de wijk te
Hoge bossage en slechte verlichting geven
onder ‘veiligheid in de wijk’, maar behoeven
bevorderen. Het gaat in woonwijken om hún
mensen vaak een onveilig gevoel. Wordt er
afzonderlijke aandacht. In april 2005 ver-
bezit. Zij zetten zich in toenemende mate in
op hen gelet en hoeven ze maar een kik te
scheen ‘Welzijn versterkt veiligheid, ook in
voor veilige woningen én een veilige woon-
geven om hulp te krijgen, dan kan men zich
Noord-Holland’ met tips, praktische informatie
omgeving. Een goed leefklimaat heeft immers
desondanks veilig voelen. Soms ook worden
en een quick scan van beleid rond sociale
direct invloed op de verhuurbaarheid van
de begrippen leefbaarheid en sociale veilig-
veiligheid in Noord-Hollandse gemeenten.
woningen.”
heid door elkaar heen gebruikt.
Els: “Als kenniscentrum stimuleren en faciliteren
In het onderwijs vindt het concept ‘Veilige
we de uitwisseling van good practices en
school’ steeds meer ingang. Tim: “Men werkt
De relatie met het werk van PRIMO nh is nu snel gelegd: “Er is een sterk verband tussen sociale samenhang en veiligheid(sgevoel),” zegt Tim. Leefregelprojecten als Hallo buuf! in Amsterdam, Stadsetiquette in Rotterdam
Huiselijk geweld en ouderenmishandeling
en Gouden stadsregels in Gouda bouwen
Ook thuis moeten burgers - vrouw en man, jong en oud - zich veilig voelen. Voor de provincie
aan sociaal weefsel in de buurt. “Met elkaar
Noord-Holland is huiselijk geweld een belangrijk onderwerp in het kader van het (sociale) veilig-
het gesprek aangaan kan weer vertrouwen in
heidsbeleid. “Huiselijk geweld en agressie in de openbare ruimte liggen dichterbij elkaar dan velen
de buurt geven. Zelfs als niet iedereen mee-
denken,” aldus Hannie Loermans van PRIMO nh. “Doel is te komen tot een vreedzame infrastructuur,
doet, is buurtbinding belangrijk.” Het gaat niet
zowel binnens- als buitenshuis. We komen het thema huiselijk geweld tegen in verschillende
alleen om binding van afzonderlijke groepen
werkvelden: van peuterspeelzaal en school tot veiligheid in de wijk of het dorp.”
aan de wijk, vult Els aan, “maar ook om
In Noord-Holland komen zes Advies & Steunpunten Huiselijk Geweld (ASHG’s). Zij worden als
bruggen slaan tussen groepen bewoners
het ware de regionale voordeur voor iedereen die met huiselijk geweld te maken krijgt. PRIMO nh
die elkaar niet vanzelfsprekend opzoeken of
ondersteunt de steunpunten in het provinciale platform ASHG’s.
elkaar zelfs als last ervaren. Wij noemen dat
Daarnaast onderzoekt PRIMO nh de wijze waarop Noord-Hollandse gemeenten huiselijk geweld
bridging. Professionals uit de sociale sector
aanpakken. In Noord-Holland Noord stimuleerde onder meer het Openbaar Ministerie gemeenten
hebben hier een belangrijke taak te vervullen.
om actie te ondernemen. Tijdens een publiekscampagne deelde men tegeltjes uit met teksten als
Zo voert welzijnsstichting Clup in Purmerend
‘Oost west, thuis niet best’ en ‘Zwijgen is fout, spreken is goud’. Het bestaan en de ernst van huiselijk
met steun van PRIMO nh een intergeneratio-
geweld kan weinigen zijn ontgaan.
neel project uit om jong en oud met elkaar
Meer informatie: Hannie Loermans, hloermans@primo-nh.nl
in gesprek te brengen. We maken daarbij gebruik van de methodiek ‘De buurt voor alle leeftijden’ van het NIZW.” Tim en Els kunnen ook andere voorbeelden
succesvolle methodieken, zoals bijvoorbeeld
aan sociale veiligheid door pestcodes, mediation
noemen waar sociale activering en ondersteu-
buurtbemiddeling en de samenwerking tussen
voor leerlingen en vertrouwenpersonen en
ning van actieve bewoners leiden tot betere
politie en jongerenwerk. Ook hebben we exper-
dat is ook hard nodig.”
verhoudingen in een buurt. Tim: “In Heerhugo-
tise in huis om het proces van probleemanalyse
waard begeleidt PRIMO nh bewoners en
tot concrete actieplannen te begeleiden.”
professionele partijen bij het ontwikkelen van
Her en der beginnen gemeenten met wijkveilig-
Meer informatie:
een sociale wijkvisie. We brengen onder meer
heidsplannen en zijn lokale veiligheidscoördina-
Tim Boyenk, tboyenk@primo-nh.nl en
de veiligheidsbeleving van bewoners in kaart.”
toren aangesteld. PRIMO nh ondersteunt hen.
Els Diepenmaat, ediepenmaat@primo-nh.nl
3 | DE PRIMO
BINDING & BRIDGING
W W W. P R I M O - N H . N L
Vernieuwing politie Niet méér agenten aanstellen om de veiligheid te bevorderen, maar het geld gebruiken voor het bijscholen van mensen en modernisering. De politie kan dan efficiënter en beter werken. Anja Brink, korpschef van Noord-Holland Noord, gelooft daar heilig in. Met haar open brief hierover aan minister Remkes van Binnenlandse Zaken, haalde ze vorig jaar de landelijke pers. Haar korps krijgt nu de kans te vernieuwen. Én sociale veiligheid in de kop van Noord-Holland te bevorderen.
“Werk moderniseren en relatie met burgers opbouwen”
ANJA BRINK
Nog één keer: de brief.
informatiesysteem mee kunnen doen, maar
uitwerken van ideeën is een atypische
Ik vind het een te simpele aanname dat je de
we beginnen klein. Over twee jaar willen we
activiteit voor de politie. Toch doen we dit,
veiligheid bevordert met alleen maar meer
iets ontwikkeld hebben dat we breder kunnen
omdat we denken dat wij er beter van worden
personeel. Als ik de mensen die ik heb effici-
uitzetten.”
als dit soort zaken goed geregeld zijn. Bovendien is het erg makkelijk om te zeggen
ënter en beter opgeleid kan inzetten, bereik ik meer in minder tijd. Ik wil daarom kunnen
Heeft u voorbeelden van andere vormen
dat gemeenten veiligheid integraal moeten
investeren in handige middelen. We werken
van samenwerking om de veiligheid in de
aanpakken. Ze moeten al zoveel. We moeten
bijvoorbeeld nog met verouderde informatie-
regio te vergroten?
samen zoeken naar oplossingen voor veilig-
systemen, waardoor er onnodig veel administra-
”We sluiten bijvoorbeeld convenanten ‘Veilige
heid, want dat die moet verbeteren is steeds
tieve handelingen zijn. Bovendien verandert
zorg’ met ziekenhuizen. Ook de convenanten
onze drive. Bij alles wat we doen stellen we
er zóveel zó snel in ons vakgebied, dat we al
‘Veilige school’ zijn ons heel dierbaar.
ons de vraag: wordt het er veiliger van?”
snel hopeloos achterlopen. Denk bijvoorbeeld
We spreken af wat een ziekenhuis of school
aan DNA-onderzoek en de digitale recherche.
zelf doet aan preventieve en repressieve
Haaks op uw inspanningen staat het idee
De criminaliteit verandert ook, mede door
maatregelen en op welk moment de politie
dat de politie het contact met burgers is
internet. Ik wil dat mijn mensen up to date
binnenkomt.
kwijtgeraakt.
blijven en regelmatig bijgeschoold worden.
De directie kan rechtstreeks speciale contact-
”Dat wil ik nuanceren, want we hebben veel
Daarom heb ik anderhalf jaar geleden minister
agenten bellen als dat nodig is.
contacten met burgers. Wel zijn we de weder-
Remkes een brief geschreven, om duidelijk te
Een ander voorbeeld is dat we onlangs met
kerigheid kwijt. Als iemand iets meldt, hoort
maken dat we het beter over kwaliteit en in-
winkeliers in het centrum van Enkhuizen
hij er niets meer over. Hij blijft met een onaan-
houd kunnen hebben, dan over het aantal
afspraken maakten over het tegengaan van
genaam gevoel zitten. Wat gebeurt er met zijn
mensen waarmee je het moet doen. Het minis-
winkeldiefstal. Zij kunnen op een snelle manier
melding? Zijn de daders gepakt? We zijn daarom
terie van Binnenlandse Zaken bleek toen
aangifte doen bij speciale meldpunten.
in het hele gebied begonnen om mensen
bereid om met ons mee te denken, ook over
In Alkmaar-Centrum kunnen winkeliers zich
binnen twee dagen terug te bellen als ze iets
de financiering. Met elkaar hebben we een jaar
abonneren op een portrettenposter van
gemeld hebben. We vertellen wat we gedaan
gewerkt aan vier businesscases, waarvan we er
bekende winkeldieven. Die kunnen ze in de
hebben met hun melding. Dat lijkt niet bij-
deze zomer één hebben uitgekozen. Dat is ons
personeelskantine hangen, zodat het personeel
zonder, maar dat is het wel. Als dit slaagt, willen
pilotproject waarmee we per september zijn
weet wie het in de gaten moet houden.
we dit ook gaan toepassen bij de aangiften.”
begonnen.
Daar is veel belangstelling voor.
Wat houdt het pilotproject in?
Voorjaar 2004 hebben we met het regionaal
”We willen een relatie met mensen opbouwen.
”Ons project heet: ‘Informatiegestuurde veilig-
college - alle burgemeesters - een themadag
Niet uit altruïsme, we willen ook informatie
heidszorg’. We gaan delen van de geautoma-
gehouden over werkzaamheden die de politie
terugkrijgen. Want daar zijn we heel erg
tiseerde systemen van politie, Openbaar
uitvoert, waar de gemeente eigenlijk de regie
afhankelijk van.
Ministerie en gemeenten bij elkaar brengen.
over zou moeten voeren. We hebben vier
De wijkagent - zo noem ik die nog steeds -
Het wordt een toegankelijke ‘schil’, waarbinnen
onderwerpen benoemd, zoals ‘evenementen-
is belangrijk voor het wederzijdse vertrouwen.
de drie partners bij elkaar kunnen kijken om te
beleid’ en ‘hangjongeren’, die verder zijn uit-
We hebben daar lang te weinig aandacht aan
zien wat de actuele informatie over een buurt
gewerkt in teams. Uit de groep ‘hangjongeren’
besteed. Deze agenten beginnen nu met
is. Dit klinkt eenvoudig, maar tot nu toe stag-
kwam bijvoorbeeld het idee dat meerdere
klantenpanels van mensen uit hun wijk
neert de aanpak vaak doordat we niet allemaal
kleine kernen samen een jongerenwerker
(zie ook pag. 8, red.).”
24-uursdiensten draaien.
kunnen aanstellen.
Wat wilt u hiermee bereiken?
Waardoor wordt u gedreven?
We zullen wel knelpunten tegenkomen, zoals de privacywetgeving. Daarom doen we dit
Wij hebben aangeboden een jaar lang iemand
”Ik geloof sterk in de Nederlandse samenleving.
project voorlopig in één gemeente - we weten
vrij te maken om verschillende aanbiedingen
De politie kan daar een belangrijke bijdrage
nog niet welke - en we beperken ons tot de
te ontwikkelen. Bijvoorbeeld een regionale
aan leveren. Dat kan ze alleen maar als ze
drie partijen: gemeente, OM en politie.
evenementenkalender samenstellen, en een
vertrouwd wordt. Daarvoor moet de politie
Natuurlijk zouden ook het onderwijs, zieken-
systeem ontwikkelen om geestelijk verwarde
een gezicht hebben en er zijn als mensen
huizen, de GGZ en zelfs burgers in zo’n
mensen beter op te vangen. Dit welzijnachtige
haar nodig hebben.”
4 | DE PRIMO
VERN I EUWI NG POLITI E
Op warme zomeravonden maakten ze lawaai tot vijf uur ’s ochtends, lieten afval achter en richtten vernielingen aan op het dak van het kinderdagverblijf. Groepjes jongeren kozen het schoolplein als hangplek. Omwonenden klaagden, maar durfden er uit angst voor represailles weinig van te zeggen. Actieve moeders en een enkele vader van leerlingen op de basisschool kwamen met een werkbare oplossing.
Legaal hangen in Spaarndam O
p een doordeweekse schooldag ligt het plein van de Adalbertusschool in
Spaarndam er rustig bij. Alleen een leeg bierflesje in de tuin naast het portiek van de basisschool verwijst naar de gasten in de avonduren. Hoewel het er tegenwoordig minder ruig aan toegaat dan afgelopen zomer. Sinds augustus 2005 hangen jongeren legaal op het schoolplein. Onder het bordje Verboden toegang is de regel ‘tussen 23.00 - 07.00u’ aangebracht. Als zij zich aan regels houden hun brommers voor het hek laten staan, hun rommel opruimen en niemand lastigvallen kunnen de jongeren tot 23.00u op het plein terecht. Vooral dankzij creatief en effectief op-
JONGEREN HANGEN I N E DAM.
treden van de moeders in de commissie Jeugd van de dorpsraad in Spaarndam.
“In 2003 vroegen we 75 kinderen en jongeren
buiten het dorp en het was er - nadat ze de
De kinderen van Margareth Bakkenhoven, Edith
wat ze graag zouden willen,” vertelt Margareth.
verlichting hadden vernield - donker. De hang-
Jansen en Tessa Kerkvliet zitten op de Adalber-
“Een hangplek was één van de wensen.
plek van 80.000 gulden ging al na korte tijd
tusschool. Onrust voor de deur van de school
Er kwam een hangplek en een skatebaan.
in de fik.”
bracht hen in beweging. “Er was tot voor kort te
De voetbalkantine werd opengesteld op vrij-
Gemeente Haarlemmerliede zette er vervol-
weinig te doen voor pubers in Spaarndam.”
dagavond.” Edith: “De hangplek was te ver
gens een cadeau gekregen zeecontainer neer. ‘Het belonen van de dader’ mopperden dorpsbewoners. Ook de container betekende echter
Jongeren op straat, wie doet er wat mee?
geen einde aan de onrust.
Onder deze noemer worden politieagenten en jongerenwerkers getraind in onderling samenwerken en omgaan met groepen jongeren. Doel van de training is dat politie en
In februari 2005 belegden de ouders een
jongerenwerk elkaars mogelijkheden en beperkingen leren kennen. Om vanuit die kennis
avond met de buurt. 90 buurtbewoners kregen
hun werk beter op elkaar af te stemmen. Ook leren de deelnemers de zogenoemde
een uitnodiging in de bus, er kwamen 40
straatgroepen methodiek: een manier om te achterhalen wat jongeren op straat bezighoudt
mensen opdagen. Onder leiding van Niko de
en dat in kaart brengen. Tenslotte is er aandacht voor de vraag welke samenwerkingspartners
Groot van PRIMO nh luchtten zij hun gemoed:
nodig zijn om problemen als overlast te overwinnen.
zij hadden last en voelden zich geïntimideerd.
PRIMO nh heeft de training ontwikkeld naar een idee van de Nijmeegse welzijnsorganisatie
Vervolgens keek men samen naar mogelijke
Tandem. De training bestaat uit vier dagdelen en biedt gelegenheid concrete situaties te
oplossingen. De door de bewoners voorge-
oefenen. De eerste training, als pilot gefinancierd door de provincie Noord-Holland, geven
stelde hoge hekken en camerabewaking vielen
PRIMO nh en Tandem samen en wel in Amstelveen. Het is de bedoeling de training
al snel af. Hun eigen kinderen speelden immers
vervolgens in heel Noord-Holland aan te bieden. Meer informatie: Frank Hustinx,
vroeger ook op het schoolplein. Ouders en om-
fhustinx@primo-nh.nl en Stella Wielaart, swielaart@primo-nh.nl
wonenden vonden elkaar op het voorstel van de commissie Jeugd: het onder voorwaarden
5 | DE PRIMO
LEGALE HANGPLEK
W W W. P R I M O - N H . N L
toestaan van hangen op het schoolplein.
extra surveillancerondjes. Ook kwam er een
de rustige jongeren. Margareth en Edith:
De actieve moeders gingen praten met de
alcoholverbod. Margareth: “Én er stonden
“Voor de Friday Freebees vanaf 13 jaar houden
burgemeester, de wethouder, de politie, de
sancties op overtredingen, handhaving is erg
we in de wintermaanden afwisselend een
school, Bureau HALT en met de dorpsraad.
belangrijk.” Sinds 1 oktober surveilleren 26
disco of sportavond in een oude oorlogs-
Edith: “We werden zeer serieus genomen.”
ouders van de basisschoolleerlingen vier of
bunker buiten het dorp. Een kwestie van
Toch duurde het nog even voor hun voorstel
vijf keer per week. Tessa maakte een rooster
rechtvaardigheid.”
werd gerealiseerd. Tot het afgelopen zomer
tot eind 2005. “Daarna moet het over zijn
erg mis ging. Tessa: “Jongens sloegen alle
of krijgt de politie die taak weer terug.”
PRIMO nh is, op afstand, betrokken gebleven bij
flesjes van drie kratjes bier stuk in de zandbak.
Margareth: “De ouders van de boosdoeners
het werken aan een oplossing. Niko de Groot:
Dat was voor mij de limit.” Uiteindelijk zorgde
geven helaas niet thuis. Ook hen zou ik er
“Maar de credits voor de huidige situatie zijn
vooral een drama voor een ommekeer: in
graag bij betrekken.”
geheel voor de Spaarndammers zelf. Waar zie
juni dit jaar reed een dronken jongen zich
COLUMN
dood na een bezoek aan het schoolplein.
je nog dat ouders zelf het initiatief nemen?! De herfstvakantie was rumoerig, maar over
Zij zoeken samen met de jongeren naar
het algemeen houden de jongeren zich aan
werkbare oplossingen om rondhangen mogelijk
Aan het begin van de zomervakantie
de regels. Edith: “Ach, het zijn geen beroerde
te maken én de overlast binnen de perken
plaatste de gemeente een afvalbak en zorg-
kinderen, alleen dat groepsgedrag.....”
te houden.”
de voor verlichting op het schoolplein.
Om niet alleen de aandachttrekkers te bedie-
In augustus en september reed de politie
nen, organiseren de moeders ook iets voor
M
ijn vriendin is dol op Amsterdam, haar man niet. Ze wonen in een
Nederlandse en Surinaamse vrienden en kennissen. Ik vind het triest
dorp, zij vindt het daar saai. Daarom komt ze zo vaak mogelijk
dat jongeren in allochtoonrijke buurten opgroeien met mensen die bang
naar Amsterdam. Hij niet. Hij vindt de volkswijken waar veel allochtonen
voor ze zijn. Dat hoor je vaak. Vooral ouderen vinden een groep jongens
wonen onprettig. Het geeft hem een onbehaaglijk gevoel om zoveel
die hangen bedreigend. Soms halen de jongens inderdaad kattenkwaad
allochtonen bij elkaar te zien. Hij is Nederlander, zij Turks. Zij vindt het
uit. En soms doen ze er een schepje bovenop om hun machtsgevoel over
juist gezellig in volkswijken. Opmerkelijk, hoe twee mensen die hun leven
de ander te doen gelden. ‘Je bent bang en dus maak ik je nog banger, ik
delen zo verschillen in hun beleving van hetzelfde fenomeen. Hij maakt
heb het in de hand dat jij nog banger wordt’ Dat idee. Ik ben niet snel
zich zorgen over de integratie, zegt ze. ‘Al die mensen die zo
Onbekend is interessant
bang als ik een groep jongens bij elkaar zie staan, ook niet
anders zijn dan Nederlanders, waar moet dat heen?’
’s avonds. Ik loop er dwars doorheen. Ze zien aan me
Ik vraag me af of hij een beter gevoel ontwikkelt over
dat ik niet bang ben. Er is weinig lol aan het intimideren
de toekomst van Nederland door uit de volkswijken
van iemand die niet te intimideren lijkt. Natuurlijk zijn er
weg te blijven.
professionele etters van jongens bij, die anderen het
Ik woon in een wijk met veel buitenlanders en heb
leven zuur kunnen maken. Gelukkig kom ik ze niet tegen.
me hier nooit onveiliger gevoeld dan in een witte wijk.
Ik hou vast aan het idee dat niet alle rondhangende
Gelukkig heb ik tot nu toe nooit iets onaangenaams
jongens mij kwaad willen doen.
meegemaakt. Ja, een paar keer is in mijn auto inge-
Door hun angst durven veel mensen niet meer naar
broken. Maar dat gebeurt ook in het centrum of in
buiten. Dat is jammer. Zo geef je anderen macht over
een verlaten industriegebied. Ik fiets wel ’s laat naar
jou leven. Angst beperkt jou leven, niet van degene voor
huis, maar ben hier nooit banger dan in Amsterdam Zuid. Enge mensen kunnen overal zijn en komen uit
FOTO: MARCEL VAN DRIEL
Meer informatie: ndegroot@primo-nh.nl
wie je bang bent. Ik laat mijn wereld niet beperken. Ik wil Ç I L AY ÖZ D E M I R
ze die macht over mijn leven niet geven. Mijn strategie
elke etnische groep. Ik weet dat mensen die je niet kent enger lijken
om me zo veilig mogelijk te voelen is de ander zoveel mogelijk spreken,
dan mensen die je wel denkt te kennen. Ik ken niet alle allochtonen in
ontmoeten, zien. Mijn buren bijvoorbeeld. Ik bezoek ze regelmatig, nieuwe
mijn wijk, maar weet wel ongeveer hoe ze leven, wat ze denken en willen.
buren heet ik welkom. Als ik ergens de weg niet ken, stap ik bewust op
De meesten willen gewoon een rustig leventje leiden. Een goed onder-
Marokkaanse jongens af. Vaak komen hier de leukste gesprekken uit voort.
houden huis, een schone straat en winkels in de buurt. Ze hebben niet
Ik ga bewust naar mediterrane winkels en niet alleen naar de supermarkt.
de ambitie de wereld te veranderen en hebben niet de illusie dat ze hun
Het assortiment is daar anders, maar ook het persoonlijke contact in kleine
cultuur aan anderen kunnen opleggen. De meerderheid wil goed onder-
winkels is fijn. Ik ga naar feestjes en debatten in mijn wijk. Vooral activiteiten
wijs en goede kansen voor hun kinderen in de toekomst. De meesten
met jongeren vind ik leuk. Jong, dynamisch, energiek, vol goede moed.
willen anderen niet tot last zijn. Hoe ik dat weet? Door mijn opvoeding
Dat geeft me energie. De wereld is te mooi en het leven te kort om met
door Turkse ouders. En door omgang met Turkse, Marokkaanse,
angst voor het onbekende te leven. Ik draai het om: onbekend is interessant. Çilay Özdemir
6 | DE PRIMO
COLU M N
VMBO-leerlingen en joodse ouderen schrijven elkaar brieven, onder andere over de Tweede Wereldoorlog. Jongeren klussen bij ouderen via‘ff doenja’ van de Zaanse Vrijwilligerscentrale. Twee van de zes voorbeelden die werden belicht tijdens een werklunch bij PRIMO nh. Betrokkenen spraken daar over de vraag: hoe zorg je dat succesvolle methoden algemeen ingebed raken, het stadium van projecten voorbij?
Jong en oud door één deur?! D
e briefwisseling tussen joodse ouderen en scholieren sloeg zo
De jongeren, waarover zo vaak wordt gemopperd en die niet makkelijk
aan, dat de organisator (Joods Maatschappelijk Werk) er een
aansluiting vinden, krijgen waardering. Eenzame ouderen zijn minder
boekje *) van maakte. De brieven bleken een brug te slaan tussen
geïsoleerd.
zeer uiteen-lopende leefwerelden. Uit de monden van de deelnemers
De verdiensten van intergenerationeel werken komen naar de mening van
aan beide kanten zal niet snel meer een racistisch, c.q. antisemitisch
Kees Penninx tot nu toe te weinig over het voetlicht. Terwijl het volgens
vooroordeel komen.
hem leidt tot concrete, oplossingen bij het voorkomen en verminderen van
Zowel uit deze briefwisseling als uit het Zaanse klussenproject ‘ff doenja’
maatschappelijke problemen. “Documenteer de resultaten van het werk,
kwamen persoonlijke vriendschappen voort tussen jong en oud.
zorg voor draagvlak in de hele (welzijns)organisatie en schakel bijvoor-
Op de werklunch bij PRIMO nh op 10 november j.l. leidde deze vast-
beeld PRIMO nh in voor steun en deskundigheidsbevordering. Het gaat
stelling tot de conclusie dat investeren in goede onderlinge relaties de
vaak om mediagenieke projecten, doe ook daar je voordeel mee,”
leefbaarheid ten goede komt en een veilige omgeving kan creëren.
geeft hij zijn Noord-Hollandse gehoor tenslotte als tips mee naar huis.
Er zijn spanningen in een aantal buurten in Purmerend. Winkeliers willen
Meer informatie: Lian Smaal, lsmaal@primo-nh.nl
geen hangjongeren voor de deur, buurtbewoners geen voetballen in hun voortuin. Eén akkefietje en het escaleert. Ouderen ervaren jongeren al
*) (Niet) van gisteren, briefwisseling tussen leerlingen van het Linnaeus College
snel als asociaal en brutaal, terwijl zij zelf vinden dat ze ‘niets doen’.
in Haarlem en Joodse ouderen, 2005,Stichting Joods Maatschappelijk Werk,
Ga je dergelijke problemen te lijf met een straat- of voetbalverbod?
www.joodswelzijn.nl
Nee, zegt Wouter Burger van de lokale welzijnsstichting Clup. “Wij brengen de partijen met elkaar in contact. Loopt de situatie echt uit de hand of is het vooral de angst daarvoor? Met de methode ‘Buurt voor alle leeftijden’ organiseren we - als beide partijen dat willen - een confrontatie of ontmoeting. Het is een vorm van buurtbemiddeling. Als het lukt mensen hun zegje te laten doen, keert de rust vaak weer.” Intergenerationeel werken De opbouwwerker die zo’n confrontatie begeleidt moet weten wat hij of zij doet. “Het vereist vaardigheden die wij ‘intergenerationeel werken’ noemen,” stelt Kees Penninx, projectleider van ‘Buurt voor alle leeftijden’ van het landelijke NIZW. Hij trad tijdens de werklunch bij PRIMO nh op als inleider. “Het is een competentie van sociale professionals om contacten tussen de generaties te bevorderen. Intergenerationeel werkers leveren een bijdrage aan de leefbaarheid, sociale veiligheid, sociale samenhang en het vreedzaam samenleven van bewoners. Zij stimuleren dat ouderen actief en betrokken blijven door contacten met andere generaties.” Initiatieven als ‘ff doenja’ en de briefwisseling zijn volgens hem zo waardevol omdat ze aan twee
Publicaties Gemeentelijke veiligheidszorg naar beste vermogen Een publicatie over intergemeentelijke samenwerking rond lokaal veiligheidsbeleid. Met voorbeelden, aandachtspunten en best practices. Michel Dückers. Uitg: stichting Maatschappij Veiligheid en Politiek (SMVP), 2005, bestellen: www.smvp.nl De veiligheidsutopie De veiligheidsutopie stelt een diagnose van de hedendaagse cultuur. De bestrijding van criminaliteit is onderdeel van een algemeen verlangen naar veiligheid. Hans Boutellier beschrijft de hoop dat vitaliteit en veiligheid kunnen samenvallen. Deze blijkt illusoir en niet geheel zonder gevaar. Mensen verwachten veel van het strafrecht, maar dat kan de veiligheidsutopie nauwelijks dichterbij brengen. Het utopisch verlangen geeft echter ook een impuls aan morele vernieuwing en gemeenschapsvorming. Hans Boutellier, Uitg: Boom Juridische Uitgevers (BJU), 2005, bestellen: www.bju.nl
kanten winst opleveren. 7 | DE PRIMO
JONG EN OU D DOOR ÉÉN DEU R
W W W. P R I M O - N H . N L
Samen voor veiligheid in de wijk: deal! Het politiekorps Noord-Holland Noord overlegt met burgers over wat hen het meeste hindert, komt afspraken na en koppelt terug wat men heeft gedaan. Tegelijkertijd nemen bewoners eigen verantwoordelijkheid. “Mensen zijn erg positief over de transparantie,” zegt politieman Peter Gigengack, “dat is men van ons niet gewend.”
D
e zorg werkt ermee, woningcorporaties en nu ook de politie: het klantenpanel. In 2004
en 2005 hebben 52 wijken in Noord-Holland Noord kennis kunnen maken met het nieuwe klantgericht werken van de politie. Een representatieve groep van vijftien buurtbewoners stelt samen met de wijkagent een top drie samen van punten die als eerste aandacht behoeven. Vervolgens maakt men concrete afspraken: wat doet de politie en wat doen bewoners zelf? Bij overlast van jongeren kan het zijn dat de politie extra surveilleert en bewoners jongeren op hun gedrag aanspreken. “Wij doen dit om in directer contact met onze bewoners te komen” vertelt initiatiefnemer Peter Gigengack uit Alkmaar. “De politie weet op basis van meldingen en aangiften natuurlijk
Wijkveiligheidsplannen Steeds meer Noord-Hollandse gemeenten maken wijkveiligheidsplannen
Bezuinigingen en reorganisaties zorgden voor jarenlange vertraging.
als onderdeel van integraal veiligheidsbeleid. In de wijk doen problemen
Pas in september 2005 neemt de gemeente de uitvoering ter hand.
rond sociale veiligheid zich sterk voelen en kan de gemeente die samen
John Zijdel, voorzitter van het wijkcentrum in De Meent, één van de
met burgers aanpakken.
vier proefwijken, neemt deel aan wijkoverleg over de plannen. Hij is
De VNG beveelt de volgende werkwijze aan. Eerst inventariseert de
oud-beroepsmilitair: “Ík voel me niet onveilig in de buurt, anderen wel.
gemeente wat bewoners, winkeliers e.a. onveilig vinden of als onveilig
Baldadige jongeren jagen hen schrik aan. Soms is er vandalisme.”
ervaren. In overleg met wijkraden, opbouw- en jongerenwerk, brandweer,
De wijkcoördinatoren, die een belangrijke rol hadden bij het veiliger
politie en andere organisaties stelt de gemeente vervolgens hoofdlijnen,
maken van de wijk, zijn wegbezuinigd. Ook heeft de gemeente
maatregelen, beoogde effecten en evaluatiemomenten van wijkveilig-
beknibbeld op groenonderhoud. “De Meent is een erg groene wijk,
heidsbeleid vast. Zij stelt kennis en middelen ter beschikking, zorgt voor
struiken worden nog maar één keer per jaar gesnoeid. Veel mensen
een regisseur en goede communicatie. Zij waakt tenslotte over integrale
voelen zich onveilig achter dat hoge groen.” Als kersverse senior merkt hij
uitvoering van de plannen.
wel dat ouderen op elkaar letten. “Er zijn hier geen seniorenwoningen,
Hoe moeilijk een dergelijke, integrale aanpak van onveiligheid is, zien we
ouderen blijven in De Meent wonen. Als je ziek bent, help je elkaar.
in Hilversum. De stad had in 2003 als eerste gemeente een Integraal
Als mensen op vakantie zijn, let je op hun woning.” Het toont hoe
Veiligheidsplan, dat, om te beginnen, in vier wijken zou worden uitgevoerd.
nauw veiligheid en sociale samenhang met elkaar zijn verbonden.
8 | DE PRIMO
WI J KVEI LIGH EI D ALKMAAR
wel wat de aandachtspunten in de regio zijn.
Vervolgens clusteren zij de kwesties tot enke-
overlast of het delict. Gigengack heeft daarvoor
We willen op buurtniveau echter nog meer
le thema’s. Tenslotte stelt de wijkagent samen
een matrix Integrale Veiligheidszorg ontwikkeld.
maatwerk leveren.”
met de bewoners drie speerpunten vast en
In de matrix moeten problemen in rubrieken
wordt afgesproken wie wat doet. “Na vier tot
als geweld, veelplegers en ergernissen op
Terugkoppelen
zes maanden houden we een terugkoppel-
straat exact worden gedefinieerd. Gemeente,
Peter Gigengack is Projectleider Klantenpanels
bijeenkomst, waar beide partijen verslag
welzijnsinstellingen, woningcorporaties, GGZ
en gaat alle wijken en bijbehorende wijk-
doen van hun bevindingen en inspanningen.”
en bewonersverenigingen omschrijven ver-
agenten in de politieregio Noord-Holland Noord
volgens hun bijdrage in de aanpak van die
af om de methode te introduceren. “Het panel
Integrale Veiligheidszorg
problemen. Gigengack: “Het is de bedoeling
bestaat uit bewoners die de buurt kunnen
Meest genoemde onderwerpen tot nu toe
zoveel mogelijk effect te sorteren en de pro-
vertegenwoordigen. Mensen die willen mee-
zijn overlast door jongeren en verkeersonveilig-
blematiek te verminderen of - beter nog - op
denken over de problemen in hun woon-
heid door te hard rijden en parkeren op de
te lossen! Iedere samenwerkingspartner neemt
omgeving en op positieve wijze willen bijdragen
stoep. Maar ook overlast van drugspanden
z’n verantwoordelijkheid, met korte lijnen naar
aan de aanpak daarvan. Tijdens de startbijeen-
en het uitgaansleven worden genoemd.
elkaar. We beginnen met drie speerpunten van
komst houdt de wijkagent een presentatie
Gigengack is zelf wijkagent geweest. Hij weet
een klantenpanel om de matrix en samen-
over de politie Noord-Holland Noord. Daarbij
uit ervaring dat problemen soms minder groot
werking uit te testen. De bewoners leveren
komt aan de orde wat de politie nu reeds doet
zijn dan gedacht. “Mensen zeggen gauw
de input en de politie en anderen gaan,
in de buurt van de uitgenodigde bewoners.
‘overlast door jongeren’ en later blijkt de ernst
samen met hen, het varkentje wassen.”
De paneldeelnemers geven vervolgens op
mee te vallen.” Daarom wil hij toe naar een
briefjes aan wat zij onveilig vinden.
zo nauwkeurig mogelijke formulering van de
GAVO is een samenwerkingsverband van hulpverlening, politie, justitie en gemeente Alkmaar. “We proberen de overlast van verslaafde veelplegers te beperken en hen weer op de maatschappelijke rails te krijgen. We zijn pitbulls en blijven hen volgen, voor henzelf en voor de omgeving. De kleine criminaliteit is afgenomen.”
Drang en dwang door ‘pitbulls’
D
e letters staan voor Geïntegreerde
bureau,” zegt één van hen, Diana Ketter van
Draaideur exit
Aanpak Verslavingsproblematiek en
de Brijderstichting. “We wachten niet tot ze
Omdat het meestal om vele problemen tege-
Overlast. In Alkmaar is Brijder Verslavingszorg
naar ons toe komen, we zoeken hen op.
lijk gaat, is integrale aanpak de enig begaan-
de centrale, uitvoerende partij, die samenwerkt
Veel van onze cliënten zijn zwaar verslaafd,
bare weg. Diana Ketter: “Zij hebben meestal
met de politie en het Openbaar Ministerie.
dakloos of zitten in detentie. Zij zijn meestal
langdurig klinische behandeling nodig, onder-
De gemeente financiert GAVO met geld uit
door iedereen opgegeven. Bijna iedereen
dak, een inkomen, hulp bij schuldsanering,
het grotestedenbeleid. Drie casemanagers
loopt met een boog om ze heen.
dagbesteding. Vaak moeten ze nog een straf
hebben samen een permanente populatie van
Met jarenlange, zeer intensieve begeleiding
uitzitten. Door goede afspraken met politie,
35 verslaafde veelplegers onder hun hoede.
komt toch een deel van deze groep weer op
justitie, sociale dienst en anderen hebben
“Het eerste contact is meestal op het politie-
het rechte spoor.”
we voor een aantal mensen het draaideur-
9 | DE PRIMO
WIJKVEILIGHEID ALKMAAR
W W W. P R I M O - N H . N L
effect uitgebannen. Iemand staat na een
sluit zich rond de doelgroep, zonder louter
andere partners het belangrijkste. Wij weten
winkeldiefstal niet na drie uur weer in een
repressief optreden. Diana: “Ondanks onze
elkaar te vinden en we communiceren open
andere winkel, zoals vroeger. De daders
drang en dwangaanpak voelen de meeste
met elkaar, de aanpak is op elkaar afgestemd
blijven vastzitten. Ook worden de straffen
cliënten zich gesteund. Als ze meewerken en
en aanvullend. Het gevolg is dat de kleine
langer, zelfs tot twee jaar gevangenisstraf als
een andere manier van leven willen, krijgen
criminaliteit is afgenomen en niet te vergeten:
ze steeds recidiveren.”
ze alle steun. Doen ze dat niet, dan treedt
het gaat beter met de mensen. Ze hebben
justitie op. Het kan dus linksom of rechtsom.
weer een perspectief in hun leven.”
Linksom of rechtsom
Welke weg men ook gaat, de recidive ver-
Iedere veelpleger heeft een ‘adoptieagent’,
mindert en dus overlast voor winkeliers en
die hem of haar in de gaten houdt. Het net
samenleving. Voor mij is samenwerking met
Buurtpreventieverenigingen
de nu 200 leden, betalen we een particulier beveiligingsbedrijf dat
In de Gooise gemeenten Laren, Huizen en Blaricum zijn zestien
hier surveilleert. We gaan niet zelf door de buurt lopen. Het bedrijf,
buurtpreventieverenigingen actief: bewoners die zich in samen-
Gooiland Beveiliging, is snel ter plaatse bij een alarm. Bij ons is het vei-
werking met de politie inzetten voor de veiligheid van hun buurt.
liger geworden, terwijl in omliggende wijken meer wordt ingebroken.”
Aanleiding waren inbraken en als gevolg daarvan onveiligheidsge-
De verenigingen hebben ook een sociale functie. De bewoners, die
voelens van de doorgaans niet onfortuinlijke bewoners. Neighbour
doorgaans erg op zichzelf leven, leren elkaar kennen. Ze voelen zich
hoedt in Blaricum is zo’n buurtpreventievereniging. Oprichter Loek
meer betrokken bij de buurt én veiliger.
Israels: “Ik nodigde de bewoners van twee lanen uit voor een buurt-
Bron: Het rapport ‘Vertrouwen in de buurt’, Wetenschappelijke
vergadering. Die werd drukbezocht. Van het lidmaatschapsgeld van
Raad voor het Regeringsbeleid, 2005
P R O J E C T E N P
R
O
J
E
C
T
E
N
Conflicthantering in de buurt Ouderen en jongeren zijn het meest aangewezen op buurtvoorzieningen.
leiding en teams. Daarnaast beschikken wij over een helpdesk en
Het gebruik ervan gebeurt niet altijd in onderlinge harmonie. Gemeenten
kunnen als extern vertrouwenspersoon optreden.
en maatschappelijke organisaties zoeken manieren om conflicten te
Meer informatie: Heleen de Jong, hdejong@primo-nh.nl
voorkomen. PRIMO nh ondersteunt initiatieven die gericht zijn op het verbeteren van het contact tussen oud en jong. Dit gebeurt door advisering
Veiligheid en leefbaarheid in wijk en school
van nieuwe methodes, zoals ‘Generaties in conflict’ en ‘ff doenja’ en door
De wijkaanpak is populair bij gemeenten. Veiligheid is voor lokale
coaching van medewerkers die intergenerationele projecten ontwikkelen.
bestuurders een topprioriteit. PRIMO nh richt zich met dit project op
Meer informatie: Winny Veldhuijzen, wveldhuijzen@primo-nh.nl
de sociale veiligheid. Hoe gaan mensen met elkaar om in de openbare ruimte, maar ook op school? Hoe kun je ze betrekken bij beleidsvorming
Veilig schoolklimaat
en beleidsuitvoering? Wij ondersteunen deze processen middels
Scholen moeten uitvoering geven aan een klachtenregeling in het kader
onderzoek en introductie van interactieve methodes. Kennis wordt via
van de Wet op de Kwaliteitszorg en de Wet Preventie seksuele intimidatie
good practices-bijeenkomsten overgedragen.
in het onderwijs. Contact- en vertrouwenspersonen en een klachten-
Meer informatie: Tim Boyenk, tboyenk@primo-nh.nl
commissie maken hier deel van uit. PRIMO nh ondersteunt
Bestrijding huiselijk geweld
scholen bij de implementatie van
Huiselijk geweld is een wijdverbreid probleem. Bestrijding hiervan hoort
de regeling. Specifieke aandacht
in het kader van de WMO tot de regierol van de gemeenten. PRIMO nh
kan besteed worden aan het
10 | DE PRIMO
P RO J ECTEN
ondersteunt de zes Advies- en Steunpunten Huiselijk Geweld die in
leggen van contact met
Noord-Holland wordt opgezet. Hierdoor ontstaat er een stevig provinciaal
allochtone ouders en
netwerk van regionale steunpunten. Deze steunpunten vormen als het
leerlingen. We verzorgen
ware de ‘voordeur’ voor slachtoffers, daders en getuigen, maar ook voor
trainingen en uitwisselings-
hulpverleners, justitie en politie.
bijeenkomsten voor
Daarnaast bevordert PRIMO nh de deskundigheid en ondersteunt de
vertrouwenspersonen/
visieontwikkeling in de sector, zodat specifieke groepen - zoals ouderen
contactpersonen en
en allochtonen - bereikt worden.
workshops voor school-
Meer informatie: Hannie Loermans, hloermans@primo-nh.nl
Interessante websites www.slagenvoorveiligheid.nl
www.lsabewoners.nl
Met Slagen voor Veiligheid ondersteunt de
Het LSA (Landelijk steunpunt aandachtswijken
VNG gemeenten en regionale samenwerkings-
bewoners) ondersteunt bewoners in de aan-
verbanden om fysieke en integrale veiligheid
dachtswijken van het grotestedenbeleid op
te bevorderen. Dit n.a.v. de Enschedese vuur-
het gebied van onder meer participatie en
werkramp en Volendamse nieuwjaarsbrand.
leefbaarheid.
De VNG biedt gemeenten ambassadeurs, een diagnose-instrument, bijeenkomsten, www.veiligheidsprogramma.nl
handreikingen en deze website.
Deze website van de rijksoverheid is bestemd voor professionals die betrokken zijn bij de integrale aanpak van (on)veiligheid. U vindt er
www.smvp.nl
informatie over het veiligheidsprogramma zelf
Een onmisbare bron bij het ontwikkelen van
en over daaruit voortvloeiende projecten.
lokaal integraal veiligheidsbeleid is de Stichting
Voorts zijn er links naar andere relevante
Maatschappij, Veiligheid en Politie (SMVP).
websites. U kunt vragen stellen, discussiĂŤren en
Deze onafhankelijke organisatie denkt mee
reageren via de site. Het Programmabureau
over uiteenlopende veiligheidsvraagstukken
www.wijkalliantie.nl
Veiligheid brengt zes keer per jaar de
op het raakvlak van samenleving en politie.
Biedt een podium aan een landelijk netwerk
elektronische nieuwsbrief Inzet veiligheid uit.
Het oogmerk is bezinning op en vernieuwing
van buurtpanels die ervaringen uitwisselen.
Abonneren kan via
van de veiligheid(szorg) stimuleren. Dit doet
Stichting De Wijk is van ons allemaal ontwik-
programmabureauveiligheid@minjus.nl
ze door partijen bij elkaar te brengen, door
kelde een methode om dialoog en samen-
conferenties, symposia en uitwisselingspro-
werking tussen bewoners op gang te brengen.
gramma’s te organiseren en door achter-
Met respect voor elkaar leren bewoners
www.NederlandVeilig.nl
grondinformatie te verstrekken. Ook publiceert
samen te werken aan een veilige en prettige
Met deze website voert het Programma-
de SMVP met grote regelmaat rapporten en
leefomgeving.
bureau Veiligheid publiekscampagnes.
essays over veiligheid.
Op de site staan tips, campagne- en achtergrondinformatie. Bezoekers kunnen ook zelf
www.huiselijkgeweld.amsterdam.nl
tips doorgeven en initiatieven aanmelden.
Eind 2004 startte in Amsterdam het project Stop huiselijk geweld. Slachtoffers, daders en mensen in hun omgeving werden via folders
www.hetccv.nl
en billboards in vier talen gewezen op het
Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en
bestaan van het Advies- en steunpunt huiselijk
Veiligheid (CCV) is de nieuwe naam van het
www.x-s2.nl
geweld. Hier kan men de problemen bespreken
voormalige Informatiepunt Lokale Veiligheid
Kenniscentrum Sociaal Beleid X-S2 biedt een
en zoeken naar een oplossing. Het Advies- en
(ILV). Het is een samenwerkingsverband van
schat aan informatie over veiligheid en leefbaar-
steunpunt verwijst ook door. Het heeft een
de ministeries van Binnenlandse Zaken en
heid op lokaal niveau. Het kennisnetwerk voor
waardevolle toolkit ontwikkeld om (de aanloop
Koninkrijksrelaties, Justitie en de Vereniging
en door professionals uit de sociale sector
naar) huiselijk geweld te herkennen en aan te
van Nederlandse Gemeenten.
heeft een imposant dossier over Veiligheid in
pakken. U kunt de toolkit bestellen.
Het CCV verzamelt kennis over en ervaringen
buurt en wijk. Op de site staan methodieken,
met lokaal veiligheidsbeleid en stelt die
nieuwsberichten (uiteenlopend van particuliere
beschikbaar aan gemeenten, politie en justitie.
beveiliging van woonwijken tot het succes van
www.aanpakhuiselijkgeweld.nl
Ook andere instanties die bijdragen aan lokale
mountainbike-politieteams), projecten en onder-
Gemeenten die meer willen weten over de
veiligheid kunnen gebruikmaken van de
zoeken, effectmetingen, een evenementen-
aanpak van huiselijk geweld kunnen terecht
diensten van het CCV. Op de website staan
agenda, een trainingsaanbod en gerelateerde
bij de VNG. Zij organiseert kringbijeenkomsten,
projecten en plannen van gemeenten, politie en
dossiers van het kenniscentrum over Leef-
maakt handreikingen en heeft consulenten
justitie, een agenda met relevante congressen,
baarheid, Criminaliteitspreventie, Buurt- en
die gemeenten kunnen ondersteunen.
nieuwsberichten, publicaties en een subsidie-
wijkgerichte aanpak en Sociale kwaliteit.
wijzer met regelingen, fondsen en prijzen op
X-S2 biedt ook de mogelijkheid vragen te
het gebied van veiligheid.
stellen. U krijgt binnen drie dagen antwoord.
W W W. P R I M O - N H . N L 11 | DE PRIMO
WEBSITES
Publicaties PRIMO nh Welzijn versterkt veiligheid
van www.primo-nh.nl Op de website vindt u
Een notitie over de relatie tussen veiligheid
ook een verslag van de conferentie Zorg dat
en sociaal beleid. Met tips en praktische
wonen welzijn wordt.
informatie om als gemeente, samen met
Meer informatie:
lokale partners een eigen lokaal veiligheids-
Tim Boyenk tboyenk@primo-nh.nl
beleid te ontwikkelen. U vindt veel verwijzingen naar bestaande projecten en interessante
Villa Senior
websites. Ook wordt ingegaan op de landelijke
Een dvd-film, bestemd voor ouderen en hun
campagne Welzijn Versterkt Veiligheid en de
familieleden, maar ook voor medewerkers van
provinciale vertaling daarvan. De notitie bevat
gemeenten, woningcorporaties, makelaars en
de resultaten van een Quick scan Lokaal
andere geïnteresseerden in ouder worden en
veiligheidsbeleid, die in zeventien Noord-
wonen. De film laat zien welke keuzes ouderen
Hollandse gemeenten is gehouden.
zoal maken of kunnen maken m.b.t. hun woon-
Als bijlage is een essay over zorgzaamheid in
situatie, nu en in de toekomst. PRIMO nh 2005.
wijken opgenomen van PRIMO nh-adviseur
Prijs dvd: 7 10,-, bestellen: PRIMO nh
Han Sleven. De publicatie is te downloaden
Informatiepunt info@primo-nh.nl
Hans Boutellier is directeur van het VerweyJonker Instituut en auteur van het spraakmakende boek ‘De veiligheids-
Gemeente coacht de spelers op het veld Er zijn gezaghebbende rapporten geschreven over sociale veiligheid, onder andere door
utopie’.
de WRR. De raad spreekt in zijn rapport ‘Vertrouwen in de buurt’ over “een herovering van achterstandsbuurten.” Is de situatie zo ernstig? “Ik ben heel blij met dat rapport, vanwege het tweesporenbeleid: aan de ene kant versterken van wat goed werkt, aan de andere kant terugpakken wat men heeft laten lopen. We moeten niet overdrijven, maar je ondermijnt het morele gezag en het rechtsgevoel als je burgers de indruk geeft dat het niet uitmaakt of je je wel of niet aan de regels houdt. Kijk naar de Diamantbuurt in Amsterdam: de overheid verloor zijn geloofwaardigheid toen antwoord op de overlast uitbleef. Je ziet het ook aan de acties rond woonwagenbewoners en meer recent de Hell’s Angels: de overheid probeert via politie en justitie zijn gezicht meer te laten zien. Je kunt pas werken aan leefbaarheid en sociale HANS BOUTELLI ER
Primo praat met hem over veiligheid. “Je kunt pas werken aan leefbaarheid en sociale veiligheid als urgente overlastproblemen zijn opgelost.”
veiligheid als urgente overlastproblemen zijn opgelost. Hoe kun je de lokale krachten op dit terrein versterken? Daar zijn tal van manieren voor. PRIMO nh heeft ze nog eens op een rijtje gezet in de publicatie ‘Welzijn versterkt veiligheid, ook in Noord-Holland’. Een goed voorbeeld zijn de veiligheidsketenunits in Amsterdam en veiligheidshuizen (bijvoorbeeld in Tilburg). Alle partners op het gebied van veiligheid onder één dak, met korte lijnen. Dat is effectiever en werkt ook veel efficiënter. Vanuit meer repressieve hoek zijn er projecten als ‘Justitie in de buurt’, die zijn heel doeltreffend gebleken. In de Arnhemse wijk Malburgen is de criminaliteit hierdoor bijvoorbeeld behoorlijk teruggedrongen. Veiligheidsnetwerken Het veld onderkent gelukkig steeds meer de urgentie van samenwerken. Zo is de groei van lokale veiligheidsnetwerken bemoedigend. De politie plaatst er hier en daar kanttekeningen bij: men is positief, maar vindt de resultaten moeilijk meetbaar. Zeker met de huidige prestatiecontracten is de hamvraag: meer bonnen of meer netwerken?
12 | DE PRIMO
D E G E M E E N T E A LS C OA C H
De gemeente vervult een regisserende rol, maar maakt die niet overal
de criminaliteit waar de burger het meest bang voor is: de zogenaamde
waar. Er zitten grote en machtige partijen als woningcorporaties om de
‘agressiegerichte delicten’ als bedreiging en geweld. Er is nog veel te doen
tafel, die zich moeilijk laten regisseren. Misschien is het beter te spreken
op dit terrein, bijvoorbeeld bij grote evenementen. Je moet echter per
van coaching, op basis van concrete plannen.
onderwerp maatwerk leveren. Ieder probleem heeft zijn eigen dynamiek
Ik wil hier een vergelijking maken met het coachen van een voetbalelftal
en heeft zijn eigen spelers nodig. Justitie is bezig met versterking van de
dat sterk in de verdediging is gedrongen. Justitie staat tussen de palen en
strafrechtelijke keten, terwijl de ministeries van VROM en BiZa denken
de ballen vliegen haar om de oren. Idealiter wordt het spel vanuit de
aan preventie en het betrekken van burgers en instellingen bij het beleid.
verdediging opnieuw opgebouwd. De doelman stuurt de verdediging, die
Dat geldt ook voor de lokale situatie.
ondersteunt het middenveld en dat bedient op zijn beurt de voorhoede. Politie en justitie zijn laatste instanties. Instellingen als jeugdzorg en
Is de welzijnssector een belangrijke partij in deze?
particuliere beveiliging, die zich bezig houden met o.a. risicojongeren,
In de jaren zeventig en tachtig formuleerde het welzijnswerk zijn eigen
vormen de verdediging. In het middenveld staan instituties voor wie
doelstellingen. Die tijd ligt achter ons. Men verkeert soms in een patstelling
veiligheid slechts een afgeleide functie is, zoals het onderwijs en het
met de lokale overheid, terwijl er schreeuwende behoefte is aan dit
welzijnswerk. Zij krijgen een normatieve functie toebedeeld, bijvoorbeeld
type werk. Men moet zich naar mijn mening meer laten leiden door
het vroegtijdig corrigeren van ongewenst gedrag. De voorhoede bestaat
de vragen die op diverse terreinen te beluisteren zijn. Op het gebied van
uit de burgers en de sociale verbanden die zij aangaan. Hier wordt het
wonen, sociale veiligheid, zorg, onderwijs en integratie is veel gaande
spel bij voorkeur gemaakt. Hier vindt men de creativiteit, de sociale
dat om sociale interventie vraagt. Ook woningcorporaties hebben last van
innovatie, het sociale kapitaal dat zich geruggensteund moet weten
sociale problemen. Veel partijen zitten met hun handen in het haar.
door de organisaties in het middenveld.
Er liggen kansen genoeg.”
Wordt Nederland steeds veiliger, zoals de overheid via allerlei onderzoeken probeert aan te tonen? Over die politiecijfers is veel te doen, het is een complexe materie. Ik denk wel dat we op de goede weg zijn. Er is één uitzondering en dat is juist
Buurtbemiddeling Ruzies tussen buren gaan ten koste van het woonplezier. Buurtbemiddeling door vrijwilligers biedt meerdere voordelen.
13 | DE PRIMO
B U U RT B E M I D D E L I N G
Bij buurtbemiddeling komen getrainde vrijwil-
gewezen,” aldus Frank Hustinx, die zich voor
ligers tussenbeide bij burenruzies. Het moet
PRIMO nh met dit onderwerp bezighoudt.
de strijdende partijen weer on speaking
“Iedere partij wordt serieus genomen. De
terms brengen en escalatie van het conflict -
kunst van het bemiddelen is dat beide partij-
vaak over geluidsoverlast - voorkomen.
en met elkaar praten en de problemen onder
Buurtbemiddeling bestaat inmiddels in tien-
begeleiding samen proberen op te lossen.
tallen Nederlandse steden. In Noord-Holland
Buurtbemiddeling kan een positieve invloed
zijn dat o.a. Zaanstad, Amstelveen en
op de buurt hebben. Notoire overlastgevers
Haarlemmermeer. PRIMO nh is betrokken bij
kun je niet aan bemiddelaars overlaten, ze
het opzetten van buurtbemiddeling in Velsen.
hebben immers geen machtsmiddelen.
“Bij buurtbemiddeling wordt niemand terecht-
Maar andere problemen zijn oplosbaar. W W W. P R I M O - N H . N L
Velsen Burenruzies moet de buurt zelf oplossen, vindt de gebiedsagent in de Velsense Zeewijk. Dan kan de politie zich beperken tot boeven vangen en andere kerntaken. Op zijn initiatief staken Woningbedrijf Velsen, Stichting Welzijn,
J
e hoeft ze niet af te schuiven op de
ambtenaar - terzijde staan bij het opzetten
politie, gemeente en wijkplatform de koppen
politie of woningcorporatie. In Zaanstad
van een project. “Daarbij komen vragen aan
bij elkaar om een organisatie voor buurtbemid-
bespaarde buurtbemiddeling door vrijwilligers
de orde als: maken we eerst een plan of
deling op te richten. “Het heeft ook mijn voor-
de politie 7 30.000,- aan inzet.”
zoeken we eerst geld? In het projectplan
keur,” zegt opbouwwerker Gert-Jan Huijbens:
nemen we doelen op, termijnen en middelen.
“Problemen te lijf gaan met eigen inzicht is
Veel ruzies
De resultaten moeten meetbaar zijn.
beter dan een probleem van buitenaf oplossen.
Bewoners hebben wel oren naar buurtbemid-
Als woningcorporaties met je in zee gaan,
De oplossing is in dat geval duurzamer.
deling. Niet alleen omdat het de kwaliteit van
moeten ze weten wat de meerwaarde van
Buurtbemiddeling door vrijwilligers verstevigt
hun omgeving ten goede komt, ook als zinvolle
buurtbemiddeling is. Last hebben van je
bovendien de sociale samenhang.” Gert-Jan
vrije tijdsbesteding. Vrijwilligers krijgen een
buren, kan een enorme inbreuk zijn op je
ontwikkelt het project, PRIMO nh steunt hem
training. Hun nieuwe vaardigheden kunnen in
woongenot. Dat is niet in geld uit te drukken.
daarbij. “Alle deelnemers aan het overleg zijn
ander verband eveneens van pas komen.
Daarnaast hebben woningcorporaties baat bij
positief. Ook kregen we support van de
Frank Hustinx: “Je vergroot hun sociale red-
buurtbemiddeling, bijvoorbeeld omdat mensen
burgemeester.” Als men die steun in klinkende
zaamheid. Buurtbemiddeling start je in wijken
minder verhuizen. Nu krijgen de woonconsu-
munt omzet, staat niets de buurtbemiddeling
waar sprake is van veel burenruzies. Je hebt
lenten van corporaties de burenruzies op
in de Zeewijk meer in de weg. De Stichting
immers een minimum aantal conflictsituaties
hun bordje. Ik zie mogelijkheden voor verde-
Welzijn, waar het project onder zal vallen,
nodig om vrijwilligers vast te houden.
re samenwerking met woningcorporaties.”
ontbreekt het door de bezuinigingen voorals-
Uiteindelijk moet het zelfoplossend vermogen
nog aan geld. Maar Gert-Jan Huijbens heeft
in een buurt zo groot zijn, dat buurtbemiddeling
Er zijn drie handzame boekjes verschenen over de
goede hoop, het Woningbedrijf heeft al mede-
overbodig is. Een professionele coördinator
methodiek van buurtbemiddeling: ‘Beter een goede
financiering toegezegd. “Als we de middelen
ondersteunt de vrijwilligers. Daarnaast is een
buur’, ‘Goede buren, betere buurten’ en ‘Het succes
bij elkaar hebben, starten we met een team
goede samenwerking tussen instanties van
van buurtbemiddeling’, allen uitgaven van het landelijk
van ongeveer 15 vrijwilligers - bij voorkeur
groot belang. Dit om de doorverwijzing naar
Expertisecentrum Buurtbemiddeling.
uit verschillende wijken - en een betaalde
het project goed te laten verlopen.”
projectleider.”
PRIMO nh kan initiatiefnemers voor buurt-
Meer informatie: Frank Hustinx,
bemiddeling - vaak een opbouwwerker of
fhustinx@primo-nh.nl
Watskeburt?! In de sociale sector gebeurt van alles. Overzicht houden is knap lastig. Je wil landelijke ontwikkelingen volgen en je wil weten wat er om de hoek gebeurt. Maar dan wel alleen op jouw vakgebied. Want je hoeft natuurlijk niet alles te weten. Gelukkig wordt ‘op de hoogte blijven’ een stuk makkelijker komend voorjaar. Tenminste, voor professionals die zich abonneren op Kanaal Sociaal. Dit samenwerkingsverband van PRIMO nh met andere provinciale kennisplatforms en X-S2 gaat met tientallen redacteuren en professionals bijhouden wat er in Nederland gebeurt. Bij elkaar hebben wij zicht op vele duizenden actuele projecten, methodieken, onderzoeken, subsidies en beleidsstukken. Landelijk, provinciaal en lokaal! En omdat je van tevoren aangeeft waar jouw interesses liggen, krijg je straks alleen op maat gesneden informatie in je mailbox. Gratis! Klinkt ideaal, toch? Blijf daarom op de hoogte van Kanaal Sociaal. Mail alvast je mailadres naar info@kanaalsociaal-nh.nl en hou je inbox in de smiezen.
14 | DE PRIMO
KANAAL SOCIAAL
Kanaal Sociaal Kennisplatform voor de sociale sector in Noord-Holland In januari 2006 gaat Kanaal Sociaal Noord-Holland de lucht in. Projectleider Ruud Hogendoorn van PRIMO nh doet verslag van zijn werkzaamheden voor het Kanaal.
K
anaal Sociaal is een landelijk samenwerkingsverband om kennis
Wie zullen er gaan deelnemen en waarom?
te verspreiden en te delen. Kanaal Sociaal verbindt verschillende
Kenniswerkers: werkers in de sociale praktijk die van kennis en informatie
provinciale en landelijke kennisplatforms met elkaar via één centrale
over de sector afhankelijk zijn. Daarnaast zullen ook beleidsmakers,
databank. Gebruikers kunnen specifieke kennis, ervaringen en activiteiten
politici, vrijwilligers en andere belanghebbenden die zijn gebaat bij kennis
in hun regio zoeken, maar ook hun eigen informatie invoeren. PRIMO nh
over de sector gebruik maken van het kennisplatform. Het platform staat
is sinds begin 2005 betrokken bij het ‘graven’ van het Noord-Hollands
open voor iedereen die op serieuze wijze kennis wil delen.
Kanaal Sociaal. Wat is er nodig om dit sociale kanaal tot een succes te maken? Ruud, wéér een nieuwe loot in het digitale woud van sociale
In het begin moeten we zorgen de technische kinderziektes tot nul te
websites?
beperken. Dat vergt een behoorlijke inzet van onze projectorganisatie.
“Goeie vraag, de wildgroei is enorm. De serieuze gebruiker baant zich
Vervolgens gaat het natuurlijk om de actualiteit van de informatie.
zonder kapmes geen begrijpelijke weg door het oerwoud dat de laatste
Het actueel houden van een kennisplatform is een gigantische klus.
jaren op internet is ontstaan. Kanaal Sociaal moet de verdwaalde
We moeten er dag in, dag uit voor zorgen dat alle informatie up to
gebruiker gaan gidsen. PRIMO nh wil, samen met andere provinciale
date is. Tot slot hangt het succes voor een belangrijk deel af van het
instellingen, een portaal bieden dat op gestructureerde wijze inzicht
aantal participanten: hoe meer deelnemers, hoe completer de informatie.
geeft in kennis en informatie over de sociale praktijk. Ik spreek liever
Hier ligt voor ons een mooie communicatie-uitdaging.
van een kennisplatform dan van een website. Gaat dat lukken? Wat hebben de gebruikers aan dit kennisplatform?
Waarom niet? De sociale sector wordt nogal eens beschuldigd van
Je kunt er informatie brengen en halen. Antropologen spreken over
stoffigheid. Doemdenkers menen dat een digitaal platform voor kennis-
reciprociteit. Dat betekent dat je in een ruilrelatie zoekt naar een even-
delen niet zal lukken in deze sector. Wij willen aantonen dat deze
wichtige balans. In dit geval gaat het om kennismanagement: je krijgt
vorm van kennisdeling wel mogelijk is én meerwaarde heeft. Sluit je
kennis en informatie door kennis en informatie te delen met anderen.
nu je ogen voor de enorme vaart van de digitale ontwikkelingen, dan
Zo werkt www.kanaalsociaal.nl. Je wordt (gratis) lid en kunt dan informatie
beschik je in de toekomst over onvoldoende kennis en informatie om
over de sociale praktijk halen en brengen. Zo helpen we elkaar in het
je functie te vervullen. Wij willen met kanaalsociaal een forse stap in
complexe en snel veranderende sociale werkveld.
de juiste richting zetten.”
W
W
W
.
K
A
N
A
A
L
S
O
C
I
A
A
L
-
N
.
H
N
Kanaal Sociaal houdt u op de hoogte
Kennis op maat ontvangen via een
Wilt u op de hoogte blijven?
van nieuwe voorbeeldprojecten, links
e-mailattendering
Mail naar info@kanaalsociaal-nh.nl
en achtergrondinformatie over actuele
Vragen stellen over sociaal beleid
thema’s. U ziet welke evenementen en
Uzelf en/of uw organisatie presenteren
bijeenkomsten op stapel staan.
op Kanaal Sociaal
Bij (gratis) inschrijving als lid van Kanaal
Bijeenkomsten op de provinciale agenda
Sociaal Noord-Holland, kunt u:
plaatsen
Kennis delen door zelf projecten,
Contact leggen met mensen en organisaties
publicaties, websites en evenemen-
die zich met dezelfde thema’s bezighouden
ten op Kanaal Sociaal te plaatsen
als u.
15 | DE PRIMO
KANAAL SOCIAAL
L
Noord-Holland
W W W. P R I M O - N H . N L
Agenda Cursus- en Congresbureau Het Cursus- en Congresbureau van PRIMO nh organiseert elk jaar een groot aantal cursussen, congressen en expertmeetings. U vindt het actuele aanbod voor het voorjaar 2006 op www. primo-nh.nl. Meer informatie krijgt u bij Manja Greutert, tel: 0299 418700 of congres@primo-nh.nl
Een veilig
2006 Op de valreep van 2005 doen zich twee belangrijke ont-
wikkelingen voor. De eerste is zeer verheugend: allochtone vrouwen krijgen recht op een eigen verblijfsvergunning als ze slachtoffer zijn van huiselijk geweld. De tweede ontwikkeling, meteen in het kielzog van de eerste, is in zijn consequenties ingewikkeld: de invoering van de registratie van de etniciteit van de daders van huiselijk geweld. Hoewel nog een proef, zijn de eerste oproepen voor deze registratie bij delicten al gedaan. De bedoelingen zijn ongetwijfeld goed. De drijfveer voor DER J OA N B U L
deze maatregelen is huiselijk geweld beter aanpakken.
De onbedoelde neveneffecten kunnen echter wel eens erger zijn dan de kwaal. Zo’n eenzijdige registratie werkt stigmatiserend. Het gevaar bestaat dat er een direct verband gelegd wordt tussen etniciteit en geweld. Dit verband kun je niet zondermeer leggen, zelfs al zou bevestigd worden dat huiselijk geweld zich meer afspeelt in allochtone kring. Om stigmatisering te voorkomen moet de totale leefstijl van elke dader in kaart wordt gebracht. Hoe woont de dader? Heeft hij werk? Wat is zijn opleiding? Zijn voorgeschiedenis? Et cetera.
INFORMATIEPUNT PRIMO NH PRIMO nh is het kennis-, informatieen adviescentrum voor sociaal beleid in Noord-Holland. Het is actief voor de provincie N-H, gemeenten en maatschappelijke organisaties. Voor vragen of het bestellen van publicaties kunt u terecht bij het Informatiepunt van PRIMO nh. Het Informatiepunt is telefonisch bereikbaar van maandag tot en met donderdag van 9.00 - 13.00 uur via 0299 418 700. Ook kunt u mailen: informatiepunt@primo-nh.nl of onze website bezoeken: www.primo-nh.nl
Colofon De Primo geeft informatie over het werk van PRIMO nh. Het verschijnt drie keer per jaar. Overheden en maatschappelijke organisaties in Noord-Holland krijgen de Primo gratis toegestuurd. Uitgever PRIMO nh Redactie Marianne Reij Wil Spanjer Gastredacteur Els Diepenmaat Interview met Anja Brink Marieke Sjerps Interview met Hans Boutellier Tim Boyenk Interview met Ruud Hoogendoorn Marianne Reij Teksten en eindredactie Annemiek Onstenk Fotografie Marco Bakker Redactieadres PRIMO nh Postbus 106, 1440 AC Purmerend tel: 0299 418 700 Bezoekadres PRIMO nh Emmakade 4, 1441 ET Purmerend Vormgeving Studio Stevens, De Rijp
Deze facetten zouden wel eens heel andere verbanden aan het licht kunnen brengen!
Druk Spinhex en Industrie, Amsterdam
Ik wens u namens PRIMO nh voor 2006 een veilig huiselijk nest, in het besef dat die veiligheid
Oplage 2.000 exemplaren
niet voor iedereen in Nederland, en in de rest van de wereld, vanzelfsprekend is. Joan Bulder, directeur PRIMO nh
16 | DE PRIMO
EEN VEI LIG 2006
ŠOvername
of nadrukken van artikelen, of van delen daarvan, is uitsluitend toegestaan na overleg met en toestemming van de redactie en altijd met bronvermelding.