EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAG
VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVI
CIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTAN
2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STER
DUURZAAM SOCIAAL INVESTEREN
BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITA
REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRA
PORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN D
PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIA
DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 20
‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGE EINDRAPPORTAGE VAN PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS INVANVITALE REGIO’S’
IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO
EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAG
VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVI
CIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTAN
2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STER
BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITA
REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRA
PORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN D
PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIA
DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 20
‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGE
IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO
EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAG
VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVI
CIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTAN
2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STER
BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITA
REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’ EINDRA
DUURZAAM SOCIAAL INVESTEREN EINDRAPPORTAGE VAN DE PROVINCIALE DENKTANK 2010 ‘STERKE BURGERS IN VITALE REGIO’S’
2010
2
INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 2. Introductie op het thema. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 3. Een sterk concept. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 4. Uitgangspunten voor beleid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 5. ‘Framework’ voor samenwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 6. Ogen en oren in de wijk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 7. De vraag naar rendement.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 8. Over verkokering en integraliteit.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 9. Herkennen, beoordelen en doorontwikkelen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 10. Afronding en aanbevelingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Bijlagen: A. Inleiding Olof van de Wal (1 juni 2010).. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 B. Inleiding Daniël Giltay Veth (22 juni 2010).. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 C. Lijst deelnemers / sprekers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 D. Literatuur.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
3
1 INLEIDING In juni van dit jaar organiseerde PRIMO nh - in het kader van haar prestatieafspraken met de Provincie
Centrale vraagstelling van Denktank 2010 was: ‘Zijn incidentele - succesvolle - projecten op het gebied
Noord-Holland over de kwaliteit van de woon- en leefomgeving - net als in 2009 een Denktank.
van ‘sociale stijging’ binnen de bestaande (regionale) voorzieningenstructuur voor wonen, werken,
Nu met de titel ‘Sterke burgers in vitale regio’s’. Deelnemers aan deze provinciale Denktank waren
onderwijs en vrije tijd te verduurzamen en hoe is dat te organiseren?’.
bestuurders en beleidsmakers uit gemeenten, uit instellingen voor wonen, werken, onderwijs en
De titel ‘Sterke burgers in vitale regio’s’ mag dan ook worden gelezen als na te streven ambitie van
welzijn en een beleidsadviseur van de Provincie Noord-Holland (sector Jeugd-Zorg-Welzijn).
de initiatiefnemers tot de Denktank en de aan de bijeenkomsten deelnemende bestuurders en beleidsmakers.
De keuze voor het thema ‘Sterke burgers in vitale regio’s’ is terug te leiden tot het spraakmakende advies ‘Stad en stijging’ van de VROM-Raad (2006). Een advies dat door het werkveld indertijd
Voor de kick off van de beide Denktank-bijeenkomsten werden twee deskundigen uitgenodigd uit
zeer goed werd ontvangen. Het door de VROM-Raad gelanceerde concept ‘sociale stijging’ - in recente
het landelijk circuit. Voor de eerste bijeenkomst was dat Olof van de Wal (directeur Kei-kenniscentrum
literatuur ook wel sociale mobiliteit genoemd - inspireerde gemeenten en corporaties tot vele creatieve
stedelijke vernieuwing). Bij de tweede bijeenkomst kwam Daniël Giltay Veth (DGV-holding, auteur
projecten in buurt en wijk. En nog steeds verschijnen er in de landelijke vakpers artikelen en onder-
van ‘Het rendement van zalmgedrag; de projectencarrousel ontleed’).
zoeksrapporten over deze aan stedelijke vernieuwing gekoppelde wijze van sociaal investeren. Deze publicatie beschrijft de belangrijkste gesprekspunten uit de beide bijeenkomsten. Ze zijn geordend In 2009 deed PRIMO nh - naar aanleiding van de aanbevelingen van de VROM-Raad - onderzoek
in korte paragrafen, waarvan de laatste de aanbevelingen van de deelnemers bevat voor het brede
naar sociale stijgings-projecten in Noord-Holland. In een expertmeeting met de bij deze projecten
sociale werkveld, inclusief de overheid.
betrokken uitvoerders werd een vergelijking gemaakt tussen de methodische aanpak van oude en
In de bijlagen zijn de lezingen van de beide sprekers onverkort opgenomen. Evenals een lijst van
nieuwe projecten op dit gebied. Dat leverde verrassende uitkomsten op. Eén van de belangrijkste
deelnemers aan de denktank en een literatuuroverzicht.
daarvan was de zorg die werd uitgesproken over de wisselvalligheid van het huidige beleid sociaal investeren en de grote versnippering in initiatieven.
Wij danken alle deelnemers en de betrokken sprekers heel hartelijk voor hun inspirerende bijdragen!
Het werd de aanleiding om met ‘Denktank 2010’ verder te gaan op het thema sociale stijging vanuit een beleids-strategische invalshoek.
Hillie van Netten, augustus 2010 PRIMO nh, Project Kwaliteit woon-leefomgeving.
4
EI N DR AP PORTAGE VAN DE P ROVI NCIALE DEN KTAN K 2010 ‘STER KE B U RGER S I N VITALE R EGIO’S’
‘STAD EN STIJGING. SOCIALE STIJGING ALS LEIDRAAD VOOR STEDELIJKE VERNIEUWING’ 54E ADVIES VROM-RAAD (2006)
Sociaal-economische verbetering
diversiteit en menging te stimuleren, zoals het creëren van aantrekkelijke ontmoetingspunten
In ‘Stad en stijging’ zegt de VROM-Raad: ‘Elke geïnvesteerde euro in stedelijke vernieuwing
in de wijk en voorzieningen met een stedelijk bereik.’
die niet leidt tot een sociaal-economische verbetering van de bewoners is weggegooid geld’.
De Raad veronderstelt dat bewoners langer in dezelfde wijk zullen blijven wonen als ze daar
De Raad introduceert om die reden het begrip ‘sociale stijging’, dat zich vooral richt zich op
trots op zijn. En dat ze - als ze zich er positief mee kunnen identificeren - ook eerder mee
kansen en persoonlijke ambities van mensen. Het advies schetst vier stijgingsroutes waarlangs
zullen werken aan het handhaven van het kwaliteitsniveau van hun wijk.
bewoners vooruit kunnen komen: onderwijs, arbeidsmarkt, woningmarkt en vrije tijd. Met in dat laatste domein onder andere aandacht voor cultuur, sport en recreatie. In het rapport van
Integrale benadering
de VROMraad worden alle maatschappelijke partners opgeroepen om deze verschillende
Zowel stijging als binding vereist een integrale benadering van fysiek, sociaal en economisch
routes te stimuleren en te faciliteren. Maar ook om ze met elkaar te verbinden en zoveel
beleid. De sociale status van een buurt en het kwaliteitsniveau van wonen heeft te maken
mogelijk integraal aan te bieden in een woonomgeving van goede kwaliteit, met ‘vanzelf-
met al deze drie beleidsdomeinen. De VROMraad pleit voor ‘een fysieke pijler die meer
sprekende ontmoetingsruimten’ en kansen voor iedereen. Alleen dàn krijgen - volgens de
volgend is op de sociale agenda en die meer ruimte laat voor differentiatie in tempo en aanpak.’
auteurs - bewoners werkelijk de gelegenheid om hun ambities waar te maken en zich tegelijker-
Om een duurzame stedelijke vernieuwing te bereiken moet eerst een (gezamenlijke) sociale
tijd gewaardeerd en verbonden te voelen met de wijk waar ze wonen.
en sociaal-economische visie worden ontwikkeld voor dat er huizen worden afgebroken en weer opgebouwd.
Binding stijgers
In het laatste hoofdstuk van haar rapport doet de VROM-Raad tien aanbevelingen voor .
Naast het werken aan sociale stijging wil de Raad de (nieuw) stijgende bewoners ook binden
beleidsmakers van overheid, corporaties en maatschappelijke organisaties.
aan hun wijk. Daarmee wil ze voorkomen dat deze bewoners hun omgeving - om welke reden dan ook - moeten verlaten. Omdat er geen geschikte woningen zijn. Omdat ze zich niet meer thuis voelen in de buurt. Of omdat ze belemmerd worden door de lage status ervan. De binding van deze nieuwe middenklassers is volgens de Raad van groot belang voor de kwaliteit van de betreffende wijk. Dit sociaal kapitaal, deze nieuwe energie, moet behouden worden voor de buurt, zodat op organische wijze een diversiteit ontstaat die iedereen ten goede komt. De VROMraad spreekt dat als volgt uit: ‘Meer nog dan het nastreven van menging via het woonaanbod onderstreept de raad dat er ook andere manieren zijn om
5
2 INTRODUCTIE OP HET THEMA Het thema van Denktank 2010 is gebaseerd op ‘sociale stijging’, een concept dat eind 2006 werd geïntroduceerd door de VROM-Raad1. Volgens de Raad heeft stedelijke vernieuwing alleen succes als er tegelijkertijd wordt geïnvesteerd in een versterking van de sociaal-economische positie van de bewoners. Het was deze op duurzaamheid gerichte koppeling van fysieke aan sociale doelen waardoor het concept bij corporaties, gemeenten en maatschappelijke organisaties zoveel weerklank vond. In de jaren daarna bloeiden er vele projecten die werkten aan sociale stijging. Landelijke kenniscentra, als Nicis Institute en KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing, organiseerden spraakmakende conferenties voor een breed publiek. En recent nog verschenen er over sociale stijging - door sommigen ‘sociale mobiliteit’ genoemd - een aantal zeer interessante artikelen (zie literatuurlijst in de bijlage). Met de in het thema uitgesproken ambitie om te werken aan ‘sterke burgers in vitale regio’s’ sloot de Noord-Hollandse Denktank aan bij de opvatting dat ‘het vergroten van sociaal-economisch perspectief voor zoveel mogelijk bewoners van groot belang is voor een succesvolle vitalisering van dorp, buurt en wijk’. Tweede aanname voor de gesprekken van Denktank 2010 was dat in tijden van economische recessie het noodzakelijk is om bewezen kennis en ervaring te verduurzamen en beschikbare budgetten op slimme wijze aan elkaar te koppelen. Niet alleen lokaal, maar ook regionaal en wellicht zelfs in provinciaal verband.
*1) ‘Stad en stijging. Sociale stijging als leidraad voor stedelijke vernieuwing’. 54e Advies van de VROMraad (december 2006)
6
3 EEN STERK CONCEPT In zijn kick off voor de bijeenkomst van 1 juni 2010 schetst Olof van de Wal sociale stijging als ‘de
Het is volgens de deelnemers aan de Denktank dan ook niet goed om sociale stijging alleen in buurt-
rode draad in stedelijke vernieuwing, die kan zorgen voor een duurzame vernieuwing van steden en
of wijkverband aan te bieden. Volwasseneneducatie bijvoorbeeld wordt soms op locatie ingezet
dorpen’. Sociale stijging is volgens Van de Wal ‘een sterk concept - ondanks alle kritische aantekeningen
om de drempel voor de bewoners zo laag mogelijk te houden. Maar de meeste opleidingen en
die er zijn te maken - omdat het de sociale en fysieke sector een herkenbaar begrippenkader geeft’.
veel specifieke cursussen zijn lokaal of regionaal georganiseerd.
Het concept slaat ‘een brug tussen deze beide werelden en maakt enkele lastige dilemma’s in het discours over stedelijke vernieuwing bespreekbaar’. Maar sociale stijging is in een aantal opzichten
Hetzelfde geldt voor projecten voor arbeidstoeleiding die individueel en buurtgericht worden
ook een lastig concept, omdat - als je niet oppast - je weer snel in de klassieke maakbaarheids mantra
aangeboden, maar waarvan de uiteindelijke uitvoering vaak alleen in groter schaalverband succes-
terechtkomt. Sociale stijging is in oorsprong niet betuttelend en kan nooit van bovenaf worden opgelegd.
vol kan zijn. Behalve wanneer er specifieke buurteconomische projecten worden ingezet.
‘Gij zult stijgen’ is volgens Van de Wal niet aan de orde. ‘Mensen moeten omhoog willen en kunnen.
De kunst is om als gemeente en verantwoordelijke organisaties op het juiste moment te schakelen
Anders trek je aan een dood paard.’
tussen de verschillende niveaus. Soms ligt een buurt- of wijkgerichte aanpak voor de hand. Op een ander moment of bij een andere thematiek moet voor een lokale of zelfs regionale aanpak
Van de Wal wijst in dit verband op het belang om het ‘begrip sociale stijging zuiver te houden’. ‘In de
worden gekozen. Het is van wezenlijk belang dat ook dàn de maatschappelijke organisaties elkaar
praktijk wordt zoiets al snel een containerbegrip en gaat iedereen met een eigen interpretatie aan
weten te vinden.
de haal. In het concept van de VROM-Raad gaat het vooral om het benutten van de potentie van bewoners en de dynamiek van een gebied. Sociaal stijgen doen mensen altijd zelf, maar anderen (organisaties, professionals, medebewoners) kunnen dat wel faciliteren en ondersteunen.’ Bovenwijks of regionaal Sociale stijging hoeft volgens Van de Wal niet altijd plaats te vinden op de schaal van buurt of wijk. Het kan ook bovenwijks, stedelijk of regionaal worden ingezet. Afhankelijk van de thematiek en de betrokken doelgroepen. De buurt of wijk is een belangrijke vindplaats. De plek waar de sociale, de fysieke en de sociaal-economische dimensie bij elkaar komen en waar de eerste analyse plaats moet vinden. De plek waar individuele contacten kunnen worden gelegd en waar een activiteit van enkele burgers een spin off kan krijgen naar de leefbaarheid van de hele omgeving. Maar de oplossing voor de gesignaleerde problemen ligt lang niet altijd op het niveau van buurt of wijk.
7
4 UITGANGSPUNTEN VOOR BELEID Belangrijk punt in het landelijk discours over sociale stijging is dat het vaak gaat over heel verschillende
Voor de overgebleven 10% kwetsbaren is ingrijpen echter wel nodig. Maar dan op een gerichte
doelgroepen, zonder dat de gesprekspartners zich dat bewust zijn. Daarmee ontstaat al snel verwarring.
manier, met zorgvuldig werkende professionals die in de praktijk beproefde methoden hanteren.
Bijvoorbeeld over de potenties en de stijgingskansen van de bewoners. Die zijn namelijk niet voor
Of, zoals de VROM-Raad bepleit, met inzet van ‘sterkere’ burgers uit de buurt die worden uitgenodigd
iedereen hetzelfde omdat startsituatie en omstandigheden enorm kunnen verschillen.
om hun kwetsbare medebewoners te helpen om verder te komen. Ook dat kan volgens de deelnemers van de Denktank niet van bovenaf worden afgedwongen. Met het binden van bewoners en het
Van de Wal wijst in dit verband op een publicatie van filosoof en Laaglandadviseur Klaas Mulder ,
‘plaatsen van de sterkeren’ in een kwetsbare buurt, wordt de sociale stijging van anderen niet
waarin deze aangeeft dat sommige groepen mensen hun handen vol hebben aan ‘overleven’. Om die
vanzelfsprekend vergroot.
2
reden is het in veel situaties belangrijker om te focussen op een goed evenwicht tussen draagkracht (power, potentie, intelligentie) en draaglast (schuld, taalachterstand, gezondheid) dan om te blijven
Uitgaan van kansen
inzetten op groei. Voor deze bewoners is de nadruk die wordt gelegd op stijging alleen maar een
Belangrijkste methodische uitgangspunt volgens de deelnemers van de Denktank is dat altijd - ook in
extra last. Balans in eigen leven is vaak het hoogst haalbare.
het geval van de meest kwetsbaren - wordt gewerkt vanuit de talenten van de betrokkenen zelf en de kansen die er voor hem of haar zijn in de directe omgeving. ‘Uitgaan van kansen’ geldt niet alleen
Te veel beleid
voor de ontwikkeling van individuele bewoners maar ook voor het werken aan de verbetering van
Ook Daniël Giltay Veth gaat in zijn lezing voor de Denktank (22 juni) in op de doelgroepenkwestie.
een hele wijk. Dat betekent volgens de Denktank-deelnemers niet dat overheid en professionals zich
Evenals Van de Wal is hij van mening dat mensen uiteindelijk zelf bepalen of ze willen stijgen en
moeten afsluiten voor de problemen die mensen hebben en de belemmeringen die er in een
op welke manier ze dat doen. Er wordt volgens Giltay Veth door de overheid te veel beleid gemaakt.
buurt zijn.
Te veel maatschappelijke thema’s worden - op basis van onderzoek - uitvergroot en geproblematiseerd. Dat is lang niet altijd nodig. Dat roept volgens hem alleen maar ‘geklaag’ op. Als je op die manier naar
‘Problemen en kansen zijn twee kanten van dezelfde medaille’, aldus een van de gesprekspartners.
de maatschappelijke werkelijkheid kijkt relativeert dat ook een begrip als sociale stijging. De bestaande
‘Dat kun je niet los van elkaar zien. Er moet toch eerst een ‘tekort’ zijn geconstateerd voor een gemeente
sociale infrastructuur van organisaties in de verschillende domeinen is volgens Giltay Veth voor onge-
of corporatie bewoners aanspreekt of in een wijk aan de slag gaat. En naast het starten van een
veer 90% van de Nederlanders uitstekend geregeld. Op alle domeinen - wonen, werken, onderwijs
verbeteringstraject moet toch ook vaak ‘puin worden geruimd’.
en vrije tijd - zijn organisaties actief. ‘De meeste burgers weten daarin heel goed hun weg te vinden en hun eigen netwerk op aan te spreken. Daar hoeven we ons niet druk over te maken en zeker
Het basisprincipe van elke methodische aanpak in dit verband blijft echter dat een van bovenaf gedropt
niets extra’s voor te regelen, dat is hun eigen verantwoordelijkheid.’
aanbod niet werkt. Dat altijd moet worden uitgegaan van de individuele mogelijkheden van de betrokkenen en de (buurt)specifieke situatie. Organisaties en hun professionals kunnen sociale stijging hooguit aanjagen en faciliteren en - indien nodig en gewenst- coachen.3
*2) Buurtbewoners in balans, Klaas Mulder, Ministerie VROM/WWI, Den Haag, mei 2009
*3) Voor meer informatie over werkmethoden zie: ‘Sociale stijging in de buurt’ PRIMO nh 2009
8
5 OGEN EN OREN IN DE WIJK ‘Present zijn in de wijk’ wordt door de Denktank gezien als een belangrijke succesfactor voor stede-
Daar kom je - zo vindt de Denktank unaniem - niet achter door alleen statistieken in te zien en cijfers
lijke vernieuwing. Maar een traject van sociale stijging zal bij ieder mens en in iedere situatie weer
te vergelijken. Een gebiedsanalyse kan niet van achter een bureau worden gemaakt. Daarvoor moeten
anders verlopen. Organisaties die werkzaam zijn in de wijk moeten hun professionals de ruimte
de organisaties naar het gebied toe, moet de omgeving worden verkend, moeten gesprekken worden
geven die ze nodig hebben om iedere situatie naar waarde te schatten en met de meest geschikte
gevoerd in en met de buurt. Bij een dergelijk proces zijn zowel bewoners als organisaties uit de buurt
aanpak te komen. Sociale stijging is maatwerk. Van doorslaggevend belang is daarbij de houding
nauw betrokken. Bewoners weten zelf vaak heel goed wat er aan de hand is en waar (hun) kansen
van de betrokken professionals. Het succes van dit soort trajecten hangt voor een groot deel af van
liggen. Maar ook de leerkrachten uit het primair onderwijs, de huisarts, de wijkagent, de winkeliers, de
de persoonlijke kwaliteiten en competenties van de professionals. Zij moeten niet alleen goed om
werkers in de kinderopvang en de mensen van groenbeheer zijn een belangrijke bron van informatie.
kunnen gaan met de betrokken bewoners maar vooral ook gericht zijn op samenwerking met andere organisaties én op het voorkomen van te veel ambtelijkheid.
Doorlopend proces Het maken van zo’n analyse mag volgens de Denktank-deelnemers nooit bij een momentopname
Om er achter te komen wat er in een wijk speelt en hoe je de meest kwetsbare mensen kunt bereiken
blijven. Eigenlijk is het een doorlopend proces van steeds weer opnieuw rondlopen in de wijk, signalen
- of de sterkere bewoners kunt vragen zich in te zetten - is volgens Giltay Veth de inzet van goede
opvangen, kleine acties ondernemen, gesprekken voeren en je analyse weer bijstellen. Eén van de
‘frontlijnwerkers’ noodzakelijk. Zij zijn de ‘ogen en oren in de wijk’. Maar dat betekent volgens hem
aan de Denktank deelnemende corporaties heeft enkele jaren geleden vanuit die optiek in ‘haar’ wijken
niet dat iedere organisatie of ieder domein zelf dit soort werkers moet gaan aanstellen, zoals je nu
wijkconsulenten aangesteld. Dat blijkt in de praktijk buitengewoon positief te werken, niet alleen naar
vaak ziet. Daarmee zitten instellingen elkaar alleen maar in de weg. ‘Delegeer die signaleringstaak
de eigen organisatie maar ook in de samenwerking met gemeente en maatschappelijke partners.
aan één generieke basiswerker in de wijk, aangesteld vanuit een gezamenlijk platform van gemeente,
Van groot belang is dat de verkregen informatie vervolgens goed wordt gebruikt bij het maken van
zorg en welzijnswerk of corporatie. Als de andere organisaties daar met hun specifieke aanbod goed
keuzes. Welke (tussen)treden op de ladder moeten worden toegevoegd om stijging beter mogelijk te
op aansluiten loopt het goed.’ Maar in alle gevallen moeten werkers en hun organisaties aansluiten
maken? Welke voorwaarden kunnen we creëren om dat zo effectief mogelijk te doen en wie doet wat?
bij wat er al is aan succesvolle initiatieven en activiteiten in de wijk. Van de Wal trekt een vergelijking met de concepten zoals die in de wereld van de bouw en van de Wijkanalyse
volkshuisvesting worden gemaakt. Bijvoorbeeld het beeldkwaliteitsplan, als een set van kaders waaraan
Om inzicht te krijgen in wat er in een buurt of wijk nodig is en welke kansen er zijn adviseert Van de
ruimtelijke ingrepen moeten voldoen. Waarom niet ook werken aan een gezamenlijk sociaal kwaliteits-
Wal het maken van een gezamenlijke wijkanalyse. Wat is er aan de hand in dit gebied? Wat gaat er
plan voor buurt of wijk? Gepleit wordt in de Denktank om het maken van deze keuzes zoveel mogelijk
mis? Waar liggen knelpunten van de bewoners en welke kansen zijn er voor de bewoners als je kijkt
samen met de andere partners te doen.
naar wonen, werken, onderwijs en vrije tijd? Niet alleen kwantitatieve informatie, ook kwalitatieve informatie op gebiedsniveau is noodzakelijk om een proces van sociale stijging van bewoners - én van de buurt - op een goede manier op gang te krijgen.
9
6 ‘FRAMEWORK’ VOOR SAMENWERKING In de Denktank wordt de behoefte geuit aan een lokaal ‘framework’ waarin de verschillende partners
Domeinoverstijgend
die bij sociale stijging zijn betrokken elkaar weten te vinden. Een vanzelfsprekend organisatorisch- en
Een dergelijk ‘framework’ veronderstelt dat iedere organisatie ook in staat is om over ‘de eigen heg’
beleidskader van waaruit afspraken worden gemaakt over de gezamenlijke aanpak van sociale stijging
heen te kijken. Een standpunt dat door de Denktank-deelnemers van harte wordt onderschreven.
in de betreffende buurten. En waarbinnen iedereen is aan te spreken op z’n eigen rol en verant-
Daarvoor is het nodig om een brede kijk op de wijk te ontwikkelen. Om gezamenlijk doelen te stellen
woordelijkheid. Enkele Denktank-deelnemers zijn op grond van eerdere ervaringen wel huiverig
en de taken die daar uit voortkomen zo efficiënt mogelijk te verdelen. Een belangrijke voorwaarde
voor een te sterke structurering met veel overleg. Zij waarschuwen er voor de spontaniteit waarmee
daartoe is dat men elkaar de bal durft toe te spelen en elkaars deskundigheid op de eigen kerntaken
projecten zich ontwikkelen vanuit verschillende initiatiefrijke organisaties niet te veel af te remmen.
respecteert.
Tegelijkertijd zijn zij zich er van bewust dat door ‘duizend bloemen te laten bloeien’ men eerder het risico loopt dat activiteiten naast en langs elkaar heen plaatsvinden. Of dat je als organisatie
Ook Daniël Giltay Veth pleit voor een domeinoverstijgende aanpak. Niet - zoals vaak wordt gedacht - op
opeens merkt dat je er alleen voor staat en dat andere partijen ‘niet thuis’ geven, waardoor alles
zo’n manier dat iedere organisatie alles zelf gaat doen. Daardoor zie je volgens hem vaak de bizarre
weer in elkaar zakt.
situatie ontstaan dat iedere instelling voor zich ‘integraal’ aan het werk is in de wijk, vaak zonder enig contact met de partners. Goede projecten overstijgen in de optiek van Giltay Veth altijd meerdere
Volgens Van de Wal biedt de VROM-Raad met de door haar beschreven stijgingsroutes eigenlijk al
beleidsdomeinen. Uitgangspunt is dat iedere partner doet waar ie goed in is en daarin een eigen
een soort framework voor de betrokken organisaties in een wijk of stad. Per route - wonen, werken,
taak en verantwoordelijkheid heeft. Samenwerken in de wijk gaat niet om voortdurend overleg
onderwijs, vrije tijd - zou moeten worden aangegeven wat de mogelijkheden en de knelpunten zijn
maar is primair een zaak van vertrouwen. Het is zaak om aan de onderkant voldoende ruimte en
en welke ‘tredes’ van de stijgingsladder in een bepaalde buurt of voor een specifieke doelgroep
mandaat aan frontlijnwerkers te geven om generalistisch te werken. Om naar elkaar te verwijzen
ontbreken. Hij ziet de gemeente als de meest geschikte initiatiefnemer voor het maken van een
wanneer het nodig is en te vertrouwen dat het dan ook goed gaat.
dergelijke wijkanalyse en bijbehorende beleidskeuzes. De gemeente zou daarbij, sterker dan tot. nu toe gebeurt, in moeten zetten op de mobilisatie van het maatschappelijk middenveld. Dat hoeft naar zijn mening niet altijd te leiden tot een integraal samenwerkingsverband, of tot louter gezamenlijke projecten. Het kan voldoende zijn om de activiteiten die gebeuren beter op elkaar af te stemmen. Niemand is gebaat bij ‘kluitjesvoetbal’.
10
7 DE VRAAG NAAR RENDEMENT Dat roept de vraag op naar het rendement van alle inzet en activiteiten. Rendement voor de betrokken
Lange adem
bewoners en voor de samenleving in z’n totaal. Maar wie bepaalt dat rendement? De rekenaars uit
In de landelijke discussies en bij de verantwoording vragende subsidiegevers bestaat geen unanimiteit
de organisaties? Of de ideologen? Door de deelnemers aan Denktank 2010 wordt gewaarschuwd
over wat ‘gewenst rendement’ is. Vooralsnog denken de deelnemers van de Denktank bij sociale stijging
voor de vaak veel te hoge verwachtingen bij stedelijke vernieuwers en beleidsmakers. En voor de
vooral aan het maatschappelijk rendement op de langere termijn, niet aan snel economisch rendement.
valkuil van het maakbaarheidsdenken.
Projectuitkomsten worden - zo blijkt uit diverse onderzoeken - nogal eens wisselend gewaardeerd. Uit de groep komt het voorbeeld van vroegtijdige schoolverlaters die in de statistieken meestal worden
Sociaal investeren is een proces van kleine stapjes en een heel lange adem. Terecht willen subsidie-
afgeschreven, maar die ook wanneer ze niet volledig zijn geschoold nog steeds zinvolle functies in
gevers en Raden van Commissarissen weten wat hun investering heeft opgeleverd. Het probleem
de samenleving kunnen uitoefenen en zich op deze manier een sterkere positie kunnen verwerven.
is echter dat het echte resultaat (outcome), meestal slechts in heel kleine stapjes, en verdeeld over verschillende beleidsvelden (portefeuilles) is te meten.
Ook in het landelijk discours klinkt door dat sociaal investeren vraagt om een lange adem. Het vraagt om steeds weer afstemmen en durven bijstellen van plannen (kill your darlings). Maar hoe bewaak
Van doorslaggevend belang bij de verantwoording is dat het maatschappelijk belang van een project
je dat zodanig dat je niet alles stuk organiseert? Te veel controle is volgens Giltay Veth dodelijk voor
of van een serie activiteiten niet te breed en te ruim is geschetst. En of bij het plannen maken een
het proces. Ook de sociale ondernemer moet blijven meten, tellen en vertellen(narratieve onderzoeks-
helder onderscheid wordt gemaakt tussen korte en lange termijn. Van de Wal adviseert in dit verband
methode). Moet zijn werk kunnen verantwoorden in cijfers en in verhalen. Het blijft volgens de
een verbinding te leggen tussen kortcyclische activiteiten en langer lopende processen. Het één is eerder
Denktank-deelnemers een voorwaarde om voortdurend projectgegevens te verzamelen en de .
zichtbaar voor het publiek dan het andere. Maar om iets te bereiken in de buurt zijn ze beiden van belang.
zogenaamde softe aanpak zoveel mogelijk te vertalen in harde resultaten.
Volgens de deelnemers van de Denktank is het beoordelen van het uiteindelijk rendement ook een kwestie van (nog) beschikbaar geld en wisselende politieke keuzes. Nu het economisch gezien allemaal minder wordt moet nòg duidelijker worden aangeven wat een actie concreet oplevert. De vraag naar ‘doen we de juiste dingen en doen we ze goed’ wordt steeds dringender.
11
8 OVER VERKOKERING EN INTEGRALITEIT Het feit dat er zoveel verschillende subsidiestromen zijn voor sociale projecten, doelgroepen en
gewerkt kan worden in het belang van de kwetsbare bewoners en hun buurt. Ruimte creëren aan
organisaties en dat de verschillende subsidie-afdelingen nauwelijks contact hebben met elkaar, is
de onderkant om te zorgen dat burgers en professionals daar de juiste en voor die situatie en die
volgens de Denktank-deelnemers erg lastig en werkt zeer blokkerend voor de praktijk. Subsidiebeleid
persoon de meest geschikte stappen kunnen nemen.
kan soms heel rigide zijn. Dat wordt vaak geweten aan de verkokering die er is tussen de verschillende maatschappelijke organisaties en de strenge splitsing in overheidssectoren, bijvoorbeeld die tussen
Gezamenlijke strategie
de sociale en de fysieke wereld.
Volgens de Denktank-deelnemers is dat in de huidige situatie niet altijd even makkelijk. Veel instellingen kennen elkaar niet of ze vertrouwen elkaars professionals niet. Bovendien is er vaak sprake van .
Van de Wal bepleit om die reden een ontkokering op rijksniveau. Departementen zouden minder
onderlinge prestigestrijd en concurrentie. Allemaal offreren voor hetzelfde lokale budget. Maar het
geïsoleerd moeten optreden en vaker samen moeten werken. De Denktank-deelnemers steunen
kàn volgens de Denktank-deelnemers wel, mits de partijen een gezamenlijke strategie afspreken.
dit van harte. Maar ook op provinciaal en lokaal niveau is een andere aanpak nodig. Eén van de gemeenten koos onlangs voor een meer programmatische wijze van organiseren. Afgesproken is dat
Bestuurlijke samenwerking is daarbij essentiëel. Deze moet dan wel doorgetrokken worden naar
men zich ‘met elkaar mag bemoeien’. Nu al blijkt dat dit verkokering tegengaat en de samenwerking
alle geledingen in de deelnemende organisaties. Strategisch, tactisch en operationeel niveau moeten
tussen de diensten bevordert. Anderzijds moeten we ons door die verschillende afdelingen en organi-
één lijn met elkaar vormen. Anders zie je dat de uitvoerenden in de wijk het wel met elkaar kunnen
saties ook niet laten afschrikken. Volgens de Raad van Maatschappelijke Ontwikkeling hoeven kokers
vinden, maar dat ieder voor zich onvoldoende mandaat heeft vanuit de eigen organisatie. Of dat
geen probleem te zijn. Als je maar weet wat de ander doet en elkaar weet te vinden als het nodig is.4
directies mooie ambities uitspreken, maar dat er geen constructieve verbinding is met de werkvloer.5
Overwaardering integraal denken
De gemeente kan - afhankelijk van de situatie - zelf de regiefunctie nemen, maar deze ook delegeren
In het verlengde van deze discussie waarschuwt Giltay Veth tegelijkertijd voor een overwaardering van het
aan een andere maatschappelijke organisatie (bijvoorbeeld een corporatie). Een goed voorbeeld
integrale denken in beleid en uitvoering. In de praktijk betekent dat namelijk vaak dat van oorsprong
van zo’n aanpak is het systeem van wijkcoaches in Enschede. Deze functionarissen zijn aangesteld
categoriaal werkende instellingen de reeds aanwezige sociale infrastructuur niet of nauwelijks gebruiken
vanuit een samenwerkingsverband en werken voor alle organisaties. Zij kennen de wijk(en) goed en
maar alles zelf ‘in huis’ halen.
weten wat er speelt. Zij zijn competent voor hun functie, hebben ruimte en voldoende mandaat om
Giltay Veth pleit in dit verband voor een nieuwe ‘frontlijnstrategie’ waaraan meerdere partners deelnemen
acties te ondernemen waar (en als) dat nodig is. Zij weten precies waar (en bij wie) ze dan moeten
en waarin ze de presentie in de wijk delegeren aan één werker. Dat vraagt om strategische allianties
zijn en worden daarin door iedereen gerespecteerd. Deventer kent de ‘coach van het alledaagse’.
tussen meerdere partners: gemeenten, corporaties, onderwijs, arbeid, zorg en welzijn. Organisaties moeten proberen om het eigen belang te overstijgen en goede afspraken maken, zowel op strategisch als op uitvoerend niveau. Om de randvoorwaarden zò te regelen dat er goed
*4) ‘De ontkokering voorbij, slim organiseren voor meer regelruimte.’ Raad van Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) 2008. En ‘Uit de koker van. Praktijken voor verkokering en ontkokering’, RMO 2010.
*5) Zie ook ‘Dynamiek in de wijk, de kracht van frontlijnsturing in het wijkgericht werken.’ PRIMO nh (2007)
12
9 HERKENNEN, BEOORDELEN EN DOORONTWIKKELEN In zijn onderzoek in 2009 - in opdracht van het Ministerie van VROM / WWI - ontdekte Giltay Veth dat
In zijn 4 + 1-formule stelt Giltay Veth de volgende vragen:
er in het huidige 40-wijkenbeleid rond de 1500 (!) grotere en kleinere projecten waren. Enthousiasmerende
1. Wordt er in dit project een effectieve methodiek gebruikt?
activiteiten die - meegaand op de politieke modegolven - weer verdwijnen zodra het geld op is.
2. Is de effectiviteit aannemelijk (meetbaar) te maken?
Vervolgens wordt op een andere plek in een nieuwe pilot, met weer ander geld, opnieuw het wiel
3. Zijn de projecten onderdeel van een strategische coalitie?
uitgevonden. Een systeemprobleem dat al veel vaker werd geconstateerd, maar waar tot voor kort
4. Is er een ‘sociaal entrepreneur’ aanwezig.
heel weinig mee werd gedaan en waar in elk geval niet van werd geleerd. In het door Giltay Veth gecoördineerde WWI-onderzoek vorig jaar werden zestien succesvolle projecten voor de meest
Een sociaal entrepreneur is in de optiek van Giltay Veth iemand met een ondernemende geest, die
kwetsbaren in de samenleving zorgvuldig geanalyseerd op leerpunten en op slaag- en faalfactoren
een aantal tegenstrijdige eigenschappen in zich verenigt. Die onorthodoxe wegen durft te bewandelen,
ten behoeve van verduurzaming.6
kan verleiden én ruziemaken, die durft door te zetten. Deze voor een werkgever vaak lastige werknemers - die in een organisatie vaak worden uitgestoten - maken in dit soort projecten volgens Giltay
Projectencarrousel
Veth juist het verschil.
Het pleidooi van Giltay Veth om de projectencarrousel te doorbreken en niet steeds weer met nieuwe plannen aan te komen omdat er toevallig weer nieuw geld beschikbaar komt, spreekt de deelnemers
De Plus 1 tenslotte staat in het model van Giltay Veth voor de beoordeling hoe goede praktijken
van de Denktank zeer aan. Nu is het vaak zo dat er een pot met geld komt en dat er in alle haast een
kunnen verduurzamen door het verzilveren van baten die het project genereert in de te onderscheiden
plan wordt gemaakt waar iedereen - vanwege het te verwachten budget - z’n akkoord aan geeft,
beleidsterreinen.
zonder alles goed te kunnen overzien. Daarvoor moet de situatie steeds weer zo problematisch mogelijk worden geschetst, want anders wordt het project niet gehonoreerd. Terwijl er door sommige
Omkeringsdenken
succesvolle projecten in de omgeving al aantoonbare resultaten zijn geboekt. Op die manier ontken
Volgens Giltay Veth overstijgen, of doorkruizen, goede projecten altijd meerdere beleidsdomeinen.
je de inzet van voorgaande geslaagde projecten en demotiveer je betrokken bewoners en professionals.
De vraag is niet hoe we het project - na het stopzetten van de subsidies - kunnen afbouwen en welke werkzame bestanddelen we ons vervolgens kunnen toe-eigenen. De vraag moet zijn hoe de
4 + 1 formule
verschillende beleidsdomeinen deze projecten kunnen faciliteren om ze te verduurzamen.
Giltay Veth is groot voorstander van ‘door-innoveren’, het doorontwikkelen van succesvolle projecten,
Uit zijn onderzoek in 2009 bleek dat vrijwel nooit op deze manier gedacht wordt. Hij noemt deze
in plaats van steeds weer opnieuw beginnen en denken dat de sociale infrastructuur zelf wel voor
manier van denken het ‘omkeringsdenken’. De reactie van de betrokken organisaties is namelijk
een inbedding of uitrol zorgt. Dat werkt binnen het huidige systeem niet. Om succesvolle projecten
meestal tegengesteld. Terwijl de inzet zich juist zou moeten richten op het laten voortbestaan van
te kunnen herkennen en beoordelen ontwikkelde hij op basis van enkele criteria de 4 + 1-formule.
dat wat goed blijkt te werken voor de kwetsbaren in de samenleving.
*6) Het rendement van zalmgedrag; de projectencarrousel ontleed. Daniël Giltay Veth. Uitgave Nicis Institute, Star Foundation en het Ministerie VROM/WWI (december 2009).
13
EI N DR AP PORTAGE VAN DE P ROVI NCIALE DEN KTAN K 2010 ‘STER KE B U RGER S I N VITALE R EGIO’S’
Duurzame sociale investering Voorgaande informatie betekent volgens de deelnemers van Denktank 2010 dat minder moet worden uitgegaan van het Angelsaksische model en meer toegewerkt moet worden naar het Rijnlandse. In dat laatste model gaat het niet zozeer om het controleren van cijfers en procedures, maar veel meer om de mensen die er echt wat aan (moeten) hebben en er mee verder willen komen. Een dergelijke omslag is volgens de Denktank-deelnemers van groot belang voor een succesvolle en duurzame sociale investering en heeft ook consequenties voor de organisatie van overheid en maatschappelijke partners. De Denktank-deelnemers pleiten in dit verband voor zoveel mogelijk tijd en ruimte voor inhoudelijke ontwikkeling van onder op. Het primair werkproces is in deze optiek toonaangevend: bottom up invullen en topdown afdekken. Het faciliteren en regelen ervan vindt plaats op organisatieniveau, en gebeurt op basis van goed samenspel tussen beleid en uitvoering. De praktijk van dit soort . investeringen laat pas op de lange termijn een kostenbesparing zien. Dat staat haaks op de korte termijn waarin dit soort projecten zich meestal moeten bewijzen. Ook dat pleit voor voortbouwen op eerder behaalde resultaten en voor ‘door-ontwikkelen’.
14
10 AFRONDING EN AANBEVELINGEN De voorgaande paragrafen zijn een compilatie van de lezingen van de sprekers, de reacties van de
Achtergrond en uitgangspunten voor de bijeenkomsten van de Denktank:
deelnemers aan de Denktank en de zeer interessante discussie die daar beide keren op volgde. Geprobeerd is om zo kort en bondig mogelijk de uit de centrale vraagstelling voortkomende onder-
De ontwikkeling van sociaal-economisch perspectief voor bewoners bij de vitalisering van dorp,
werpen weer te geven. Dat geldt voor zowel de vragen die het onderwerp opriep bij de Denktank,
buurt en wijk is van groot maatschappelijk belang. Het ‘meenemen’ van de meest kwetsbare
als voor de antwoorden die door de sprekers en Denktank-deelnemers werden gegeven. Deze laatsten
groepen daarin een belangrijke voorwaarde.
spraken allen vanuit hun eigen praktijkervaringen en bleken opvallend eensgezind in hun uitspraken. Verantwoord investeren in tijden van crisis is noodzakelijk. Dit kan door het beter benutten van We geven in deze paragraaf de belangrijkste thema’s - samen met de vraagstelling en de uitgangs-
aanwezige deskundigheid en budgetten. En door het versterken van de samenwerking tussen
punten - nog even kort weer. In de hoop dat de in de Denktank verworven inzichten een zinvolle
maatschappelijke organisaties.
bijdrage zullen leveren aan de samenwerking op lokaal en regionaal niveau en aan het landelijk discours. En aan een duurzame sociale investering.
Aanbevelingen van de deelnemers aan de Denktank voor het werkveld:
De centrale vraagstelling was:
a. Sociale stijging heeft meer verdieping nodig en vraagt om een breder verband. Werk samen met
‘Zijn incidentele - succesvolle - projecten op het gebied van ‘sociale stijging’ binnen de bestaande
andere partijen op lokaal en regionaal niveau en doe dit zoveel mogelijk vanuit een gezamenlijk
(regionale) voorzieningenstructuur voor wonen, werken, onderwijs en vrije tijd te verduurzamen en
opgezet ‘framework’. De vier stijgingsroutes ‘wonen, werken, leren, vrije tijd’ bieden daartoe een
hoe is dat te organiseren?’.
goede kapstok. b. Begin elke situatie met het maken van een gedegen (wijk-) analyse en zet - op basis daarvan - een domeinoverstijgend wijkplan uit (sociaal kwaliteitsplan). Ga daarbij uit van kansen en mogelijkheden, zonder de problemen en de belemmeringen te negeren. c. Maak onderscheid in doelgroepen en respecteer de bestaande sociale infrastructuur. 90% van de burgers maakt daar op een goede manier gebruik van. Extra (professionele) aandacht is alleen nodig voor de 10% kwetsbaren. d. De burger/bewoner is zelf de eerst verantwoordelijke voor z’n eigen sociale stijging. Overheid, maatschappelijke organisaties en professionals kunnen hooguit stimuleren en faciliteren en - indien nodig en gewenst - coachen.
15
EI N DR AP PORTAGE VAN DE P ROVI NCIALE DEN KTAN K 2010 ‘STER KE B U RGER S I N VITALE R EGIO’S’
e. Ontwikkel niet te snel - en zeker niet te veel - nieuw beleid. Geef alleen de kaders aan en ga aan de slag. Zorg voor door-innoveren in plaats van steeds weer nieuwe projecten te starten. f. Sociale stijging vindt niet alleen plaats op de schaal van buurt of wijk. De buurt is een belangrijke vindplaats, maar op dat schaalniveau mag het niet blijven hangen. De oplossingen (opleiding, werk) voor de gesignaleerde problemen liggen vaak op stedelijk of op regionaal niveau. g. Ontkokering van sectoren en organisaties is niet altijd een oplossing. Accepteer dat ze er zijn en werk vandaar uit samen. Als iedereen op z’n eentje integraal gaat werken kost dat veel meer geld en overbodig overleg (kluitjesvoetbal). Verwijs naar elkaar en heb vertrouwen in de deskundigheid van de partners. h. Creëer zoveel mogelijk ruimte voor de onderkant. Wees present in de wijk. Maar doe niet allemaal hetzelfde. Stel één frontlijnwerker aan vanuit een gezamenlijk platform. Iemand die mandaat, vertrouwen en professionele ruimte krijgt om de interventies te doen die nodig zijn. i. Blijf (project)gegevens verzamelen - tellen én vertellen - en leg verantwoording af van wat je doet. Zorg voor goed monitoren en op tijd bijsturen. Dat biedt meer kansen op een succesvol verloop van het project, op zinvol maatschappelijke rendement en op erkenning. Hillie van Netten, PRIMO nh, augustus 2010
16
BIJLAGEN A. Inleiding Olof van de Wal (1 juni 2010) B. Inleiding DaniĂŤl Giltay Veth (22 juni 2010) C. Lijst deelnemers / sprekers D. Literatuur
17
BIJLAGE A Lezing Olof van de Wal op 01-06-10
De VROM-Raad bepleit in z’n advies om die reden ook om de stijgenden in een wijk zoveel mogelijk te binden aan hun wijk, in de hoop dat zij als rolmodel dienen voor de andere bewoners.
Olof van der Wal is directeur KEI-kenniscentrum stedelijke vernieuwing. KEI bestaat 10 jaar en is vooral
Sociale stijging hoeft overigens niet altijd plaats te vinden op de schaal van de buurt of de wijk.
een Netwerkorganisatie van inmiddels 265 partners: gemeenten, corporaties, adviseurs, ontwikkelaars,
Het kan ook bovenwijks of stedelijk worden ingezet. Afhankelijk van de thematiek en de betrokken
en anderen. Oorspronkelijk voortkomend uit de ruimtelijk-fysieke hoek, maar de laatste jaren steeds
doelgroepen. De buurt of wijk is wel een belangrijke vindplaats. Maar de oplossingen liggen niet
meer verbreed naar het sociale terrein. Stedelijke vernieuwing gaat in de eerste plaats om ‘het zoeken
altijd op het zelfde schaalniveau.
van ruimtelijke oplossingen voor maatschappelijke problemen’. Dat geldt ook voor de vitalisering van het platteland. Met de huidige bezuinigingen is de urgentie om fysiek-sociale coalities te sluiten nog
Sociale stijging is in principe niet betuttelend. Het kan nooit van bovenaf worden opgelegd. ‘Gij zult
urgenter geworden.
stijgen’ is niet aan de orde. Mensen moeten omhoog willen en kunnen. Anders trek je aan een dood paard. Daar staat tegenover dat in het landelijk debat (Klaas Mulder, filosoof en adviseur Laagland)
KEI is al langere tijd bezig met het thema sociale stijging. Niet dat ze daarmee ook meteen de ant-
nadrukkelijk wordt aangegeven dat sommige groepen mensen hun handen vol hebben aan overleven.
woorden heeft op de dilemma’s die er op dit terrein liggen. KEI volgt de landelijke ontwikkelingen
En dat zij uit zich zelf niet toekomen aan een verbetering van hun sociaal-economische positie, daar
en brengt projecten in beeld. Olof van de Wal ziet sociale stijging als de rode draad in stedelijke
de kansen niet voor zien. Deze groepen vragen om een extra duwtje in de rug. Het is van belang om
vernieuwing, die kan zorgen voor een duurzame vernieuwing van steden en dorpen. Sociale stijging
het begrip sociale stijging zuiver te houden. In de praktijk wordt zoiets al snel een containerbegrip
verbindt sociale en fysieke doelen met elkaar. Is gericht op kansen en persoonlijke ambities van
en gaat iedereen met een eigen interpretatie aan de haal. In het concept van de VROM-Raad gaat
mensen. Brengt de verschillende werelden van sociaal en fysiek samen binnen een herkenbaar
het vooral om het benutten van de potentie van bewoners en de dynamiek van een gebied. Sociaal
begrippenkader.
stijgen doen mensen altijd zelf, maar anderen (organisaties, professionals) kunnen dat wel faciliteren en - waar gewenst - ondersteunen.
Stedelijke vernieuwing gaat uit van het idee dat je ruimtelijke kaders nodig hebt om te zorgen dat het beter gaat met mensen. De vraag is of dat altijd zo werkt. Ten aanzien van diverse thema’s die
Belangrijk in dit verband is volgens Van de Wal, om de door de VROM-Raad aangegeven werkwijze
zijn ingezet om tot wijkverbetering te komen is inmiddels twijfel ontstaan over het effect ervan. .
en de vier stijgingsroutes goed te hanteren. Deze routes (wonen, werken, onderwijs, vrije tijd) vormen
Zoals bijvoorbeeld rond de wens tot ‘bewonersdifferentiatie’. Het gemiddelde inkomen van een
eigenlijk al een soort framewerk voor de betrokken organisaties in een wijk of stad. Zij kunnen per
wijk gaat met de bouw van koophuizen en de komst van rijkere mensen wel omhoog, maar het
route aangeven wat de mogelijkheden en de knelpunten zijn; welke treden van de ladder doorlopen
betekent nog niet dat de arme vanzelf rijker wordt en de werkloze opeens een baan vindt. .
moeten worden en welke in een bepaalde buurt of voor een specifieke doelgroep ontbreken. Een
Ook hoger opgeleiden zijn in hun vrije tijd niet vanzelfsprekend actief in de buurt waar ze wonen.
voorbeeld daarvan is de grote kloof die er is tussen huren en kopen. Corporaties zijn op dit moment
Een project dat word opgezet vanuit het concept van de VROM-Raad kan mensen vanuit verschillende
hard bezig om oplossingen te vinden om die kloof overbrugbaar te maken (bijvoorbeeld Koopgarant
groepen en hun activiteiten wel met elkaar verbinden en de sociale stijging van betrokken bewoners
en andere modellen).
bevorderen.
18
EI N DR AP PORTAGE VAN DE P ROVI NCIALE DEN KTAN K 2010 ‘STER KE B U RGER S I N VITALE R EGIO’S’
Om sociale stijging van mensen in een gebied (dorp, buurt, wijk) te bevorderen kun je de vier stijgings-
Over rollen en taken van de betrokkenen:
routes ook gebruiken als framework. Een belangrijke eerste stap daartoe is dat de betrokken organisaties samen analyseren hoe de wijk in elkaar zit, waar het mis gaat en waar voor de bewoners van de betreffende wijk de werkelijke knelpunten liggen op deze vier routes. De volgende stap is dan de vraag: Welke treden op de ladder moeten worden toegevoegd om deze stijging te bevorderen? En welke voorwaarden kunnen we creëren om dat zo effectief mogelijk te doen? Die uitkomst hoeft niet altijd in een integraal samenwerkingsverband worden opgepakt, maar moet wel op elkaar worden afgestemd. Niemand is gebaat bij ‘kluitjesvoetbal’; of bij leuke, maar van alles losstaande, projecten. Juist in deze tijd is het weer van belang om te denken in termen van efficiëntie en maatschappelijk rendement. De vraag is (blijft) hoe je dat bepaalt.
a. De bewoner is de eerst verantwoordelijke voor zijn sociale stijging. Professionals mogen dat nooit van hem afnemen, onteigenen. b. De gemeente zou het initiatief kunnen nemen tot het uitzetten van een analyse en het maken van keuzes (welke treden op de ladder, welke richting). Is vaak ook politieke zaak. c. De gemeente zou zich sterker in moeten zetten - dan nu gebeurt - op de mobilisatie van en het partnerschap met het maatschappelijk middenveld. d. Het maatschappelijk middenveld (inclusief corporaties) hebben een belangrijk signaleringsfunctie. Daarbij moeten zij ook vaker ‘over de eigen heg’ kijken. e. Het rijk (VROM-WWI) moet werken aan ontkokering in de eigen kring. Coalities binnen de
Punten ten behoeve van. de strategie: 1. Maak een analyse: wat is er aan de hand in de buurt, wijk, stad, regio? Daar kom je niet alleen
departementen is van groot belang. KEI-kenniscentrum/OvdW/01-06-10
achter door statistieken in te zien en cijfers te vergelijken. Daarvoor moet je zelf de buurt in, . gesprekken voeren met bewoners en met professionals (frontlijnwerkers). Niet alleen kwantiteit ook kwaliteit! 2. Maak keuzes in de treden: welke ontbreken en welke willen we toevoegen. ‘Waar halen mensen de meeste meters mee’. En hoe kom je tot het beste effect, het meeste (maatschappelijk) rendement. ‘Kill your darlings’. 3. Verbindt het kortcyclische met het langcyclische. Eenmalige activiteiten koppelen aan continuïteit. Keuze daarvoor is afhankelijk van thematiek en doelgroep, maar zijn beiden van belang. 4. Gebruik deskundigheid uit de fysieke wereld voor de sociale en omgekeerd. Bijvoorbeeld door net als het beeldkwaliteitsplan ook een sociaal kwaliteitsplan te maken van een wijk. (voorbeeld: Kees Fortuin in Alkmaar). Of door het strategisch voorraadbeheer van de corporaties ook in te zetten bij strategisch projectenbeheer op de overige drie routes.
19
BIJLAGE B Lezing Daniel Giltay Veth op 22-06-10
Verschillende groepen kwetsbaren Vanuit die optiek is er alleen een stimulans (‘steuntje in de rug’) en een ‘framework’ nodig voor die
Daniël Giltay Veth (DGV) is van huis uit maatschappelijk werker. Nu sociaal ondernemer, directeur
mensen die op meerdere gebieden kwetsbaar zijn. De mensen die niet uit zich zelf mee kunnen
van DGV-holding met daarin onder andere Koersvast, een uitzendbureau voor de onderkant van
komen en die geen vanzelfsprekend netwerk hebben dat hen daarbij helpt. Maar die het, met een
de arbeidsmarkt. Hij is initiatiefnemer van diverse sociale activeringsprojecten, zoals het allochtone
klein duwtje en lichte coaching, toch lukt om verder te komen op de sociale ladder en weer te
vrouwenproject in Amsterdam-Baarsjes en Camping Zeeburg. Giltay Veth is auteur van het ‘Het
participeren. In deze gevallen zijn soms professionals nodig, maar kunnen ook de ‘sterkere’ burgers
rendement van zalmgedrag, de projectencarrousel ontleed’; vanuit dat verhaal en het project dat
meer uitgenodigd worden om in hun omgeving te helpen. (maatschappelijke verantwoordelijkheid)
daaraan vooraf ging (2009) werkt hij nog één dag per week voor VROM/WWI. Daarnaast werkt hij - in het verlengde van dit thema - in opdracht van diverse overheden en instellingen.
Voor sommige ‘kwetsbaren’ is zelfs het woord ‘sociale stijging’ al te veel. Je zult je als maatschappij moeten realiseren dat je hen ondanks alle mogelijke professionele inzet soms niet verder helpt
Sociale infrastructuur
dan te overleven. Je kunt niet alle problemen van mensen blijven oplossen en moet dat ook niet
Volgens DGV wordt er door overheden veel te veel beleid gemaakt. Zodra we denken dat er een
willen. Op zo’n moment moet je als organisatie (overheid) soms keuzen maken. Bijvoorbeeld door
probleem is moet er beleid worden gemaakt. ‘Beleid is meestal geen goede raadgever als er actie
meer te investeren in het beter aanpakken en opleiden van de kinderen uit deze - zichzelf steeds
moet worden ondernemen’. Er worden in ons land - op basis van allerlei onderzoek - veel te veel
weer herhalende - multiprobleemgezinnen. (Wajong-beleid). Het is schokkend te ontdekken dat
zaken uitvergroot en geproblematiseerd. Dat is lang niet altijd nodig. Dat roept alleen maar geklaag op.
sommige allochtone jongeren qua IQ en sociale intelligentie geen enkele aansluiting vinden bij de
Als je op die manier naar de maatschappelijke werkelijkheid kijkt relativeert dat ook sociale stijging.
in Nederland gecreëerde sociale infrastructuur. Onze snelle (ICT-) maatschappij versterkt deze uitstoot en maakt de kloof steeds groter en dat heeft z’n weerslag op de hele samenleving.
DGV is het van harte eens met de stelling van Olof, dat ‘mensen zelf uiteindelijk bepalen of ze willen stijgen en op welke manier ze dat doen’. De bestaande sociale infrastructuur van organisaties uit de
Projectencarrousel
verschillende domeinen (wonen, werken, onderwijs en vrije tijd) kan dit hooguit faciliteren. .
In het onderzoek dat Giltay Veth vorig jaar in opdracht van WWI deed kwam hij er achter dat er in
In Nederland is dat voor het merendeel van de mensen (90%) uitstekend geregeld. Op alle domeinen
het huidige 40-wijkenbeleid rond de 1500 (!) grotere en kleinere projecten lopen. Vaak mooie
zijn organisaties actief. De meeste burgers weten daarin heel goed hun weg te vinden en/of hun eigen
projecten die - meegaand op de verschillende politieke modegolven - zodra het geld op is weer
netwerk op aan te spreken. Daar hoeven we ons niet druk over te maken en zeker niets extra’s voor
verdwijnen. Op een andere plek wordt vervolgens in een nieuwe pilot, met weer ander geld, opnieuw
te regelen, dat is de eigen verantwoordelijkheid van de mensen.
het wiel uitgevonden. Een systeem-probleem dat al veel vaker werd geconstateerd, maar waar heel weinig mee werd gedaan en waar in elk geval niet van werd geleerd. In het WWI-project van vorig jaar werd een . aantal succesvolle projecten voor de meest kwetsbaren in de samenleving (voorbeeld: Kingmaschool in Amsterdam-Noord) zodanig geanalyseerd dat de leerpunten goed naar voren kwamen en dat duidelijk werd wat de succesfactoren waren ten behoeve van verduurzaming.
20
EI N DR AP PORTAGE VAN DE P ROVI NCIALE DEN KTAN K 2010 ‘STER KE B U RGER S I N VITALE R EGIO’S’
Giltay Veth is groot voorstander van ‘door-innoveren’, vooral verder gaan met succesvolle projecten,
Uitgangspunt is dat ieder met z’n eigen taak en verantwoordelijkheid doet waar hij/zij goed in is.
in plaats van steeds weer opnieuw beginnen en/of denken dat de sociale infrastructuur zelf wel voor
Het is zaak om aan de onderkant (voor de 10% die de boot mist) ruimte aan professionals te geven
een inbedding of uitrol zorgt. Dat werkt binnen het huidige systeem niet. Om succesvolle projecten
(mandaat) om generalistisch te werken en waar nodig samen te werken. Naar elkaar verwijzen
te kunnen herkennen en beoordelen ontwikkelde hij op basis van een aantal criteria de 4+1 - formule:
wanneer het echt nodig is - en niet per definitie - en vertrouwen dat het dan ook goed gaat. Samenwerken is geen kwestie van voortdurend overleg maar primair een kwestie van vertrouwen en mandaat.
1. Wordt er een effectieve methodiek gebruikt? domeinoverstijgend
Plus 1:
ruimte voor één op één begeleiding + coördinatie
Is de beoordeling hoe goede praktijken kunnen verduurzamen door het verzilveren van baten die
type relatie gebaseerd op: nabijheid, presentie, empathie
het project genereert in de te onderscheiden beleidsterreinen. Goede projecten overstijgen of doorkruizen altijd meerdere beleidsdomeinen. De vraag is dan hoe deze beleidsdomeinen goede
2. Is de effectiviteit aannemelijk (meetbaar) te maken?
projecten vervolgens gaan faciliteren ten behoeve van verduurzaming. DGV noemt dit het ‘omkerings-
niet alleen input-output, maar ook impact op de langere termijn
denken’ omdat vrijwel nooit op deze manier gedacht wordt. De Pavlov-reactie is namelijk meestal
is er ruimte voor een inzet op langere termijn (noodzakelijk voor de aanpak)
het tegenovergestelde. Vanuit de verschillende domeinen wordt dan gedacht: hoe kunnen we ons het project en de werkzame bestandsdelen toe-eigenen. Terwijl het juist de inzet moet zijn om dat-
3 Zijn de projecten onderdeel van een strategische coalitie?
gene wat goed is ten behoeve van de onderkant te laten bestaan en op door te werken.
goed relatienetwerk voorkom stakeholders-carrousel
DGV/22-06-10
4. Aanwezigheid van ‘sociaal entrepreneurschap’. Een sociaal entrepreneur is iemand met een ondernemende geest, die tegenstrijdige eigenschappen in zich verenigt (onorthodoxe wegen durft te bewandelen, kan verleiden én ruziemaken, door kan zetten). Deze vaak lastige werknemers die in een organisatie soms worden uitgestoten, maken in dit soort projecten nou juist het verschil. Suggestie DGV: Vertrouw hen, geef hen ruimte en mandaat! De organisatorische vormgeving moet volgens DGV integraal zijn (domein of levensgebiedoverstijgend). En niet - zoals vaak wordt gedacht - op zo’n manier dat iedere organisatie vanuit z’n specialisatie steeds meer zelf gaat doen. Daardoor zie je vaak de bizarre situatie ontstaan dat ineens allerlei specialistische instellingen naast elkaar integraal gaan werken. Goede projecten . overstijgen altijd meerdere beleidsdomeinen.
21
BIJLAGE C Deelnemers Bart Nootebos
Beleidsmedewerker Wonen
Gemeente Purmerend
Jan Holman
Senior Beleidsmedewerker MO
Gemeente Alkmaar
Ben Schuyt
Directeur stadsbeheer
Gemeente Heerhugowaard
Victor Verhoeven
Directeur-bestuurder
Pré Wonen Velserbroek (kantoor)
Annet Schoenmakers
Manager wijkontwikkeling en leefbaarheid
Parteon Zaanstad
Johan Zoutberg
Directeur-bestuurder
Cardanus (WZW) Amstelveen
Annet Aukema
Stafmedewerker/manager
Meerwaarde (WZW) Hoofddorp
Els van Kampen
Opleidingsmanager educatie
Horizoncollege (ROC) Alkmaar
Jan Hus
Directeur-bestuurder
SPOOR (prim.onderw.) Regio Waterland
Jelte de Graaf
Directeur-bestuurder
OPSO (prim. onderw.) Purmerend
Jeroen Coops
Divisiemanager reïntegratie
Paswerk Haarlem e.o.
Ton de Wit
Strategisch adviseur
Provincie Noord-Holland (JZW) Haarlem
Olof van de Wal
Directeur
Kei-kenniscentrum Stedelijke vernieuwing
Daniël Giltay Veth
Onderzoeker-adviseur
DGV-holding
Hillie van Netten
Senior adviseur
PRIMO nh
Els Diepenmaat
Senior adviseur
PRIMO nh
Sprekers
Coördinatie
22
BIJLAGE D Literatuur Stad en stijging. Sociale stijging als leidraad voor stedelijke vernieuwing.
Het rendement van zalmgedrag; de projectencarrousel ontleed.
54e Advies van de VROM-Raad 2006.
DaniĂŤl Giltay Veth. Nicis Institute, Star Foundation en Ministerie VROM/WWI, 2009.
Sociale stijging in de praktijk.
Buurtbewoners in balans.
Uit de serie KEI A5 met artikelen van o.a. AndrĂŠ Ouwehand (OTB-Delft) en Fanny Gelissen.
Klaas Mulder. Ministerie VROM/WWI. Den Haag, 2009
Kei kenniscentrum stedelijke vernieuwing, 2007 Sociale stijging in de buurt. Dynamiek in de wijk.
Onderzoek Noord-Hollandse projecten en verslag expermeeting sociale stijging. Hillie van Netten,
De kracht van frontlijnsturing in het wijkgericht werken. Erna Molenaar, Els Diepenmaat,
PRIMO nh 2009.
PRIMO nh 2007. Uit de koker van. Praktijken voor verkokering en ontkokering. De Effectenarena.
Raad van Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) 2010.
Een instrument ontwikkeld en uitgegeven door de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting (SEV) 2008.
Eerste hulp bij sociale stijging. Nicis Institute. Ministerie VROM/WWI, 2010
De ontkokering voorbij. Slim organiseren voor meer regelruimte. Raad van Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) 2008.
Sociale stijging: tussen droom en daad. Platform Corpovenista. Auteurs: Joost Groenendijk, Marieke de Groot en Martin van der Gugten
De vrijblijvenheid voorbij.
(DSP-groep) 2010.
KEI-kenniscentrum stedelijke vernieuwing in samenwerking met SEV en Woonnetwerk. 2008
23
COLOFON PRIMO nh ©, september 2010
Vormgeving: Studio Stevens
‘Duurzaam sociaal investeren’ is een uitgave van PRIMO nh in het kader van het project ‘Kwaliteit woon-leefomgeving’. De publicatie is onderdeel van de prestatieafspraken die PRIMO nh heeft met
Meer informatie:
de Provincie Noord-Holland in het kader van haar Beleidsprogramma Zorg & Welzijn 2009-2012:
Els Diepenmaat, ediepenmaat@primo-nh.nl
‘Meedoen in Noord-Holland’. © Overname of openbaarmaking van (gedeelten) van deze uitgave is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van PRIMO nh. Auteur en procescoördinator: Hillie van Netten Projectleider: Els Diepenmaat PRIMO nh Met medewerking van:
Postbus 106
De leden van de provinciale Denktank 2010
1440 AC PURMEREND
Olof van de Wal, directeur Kei-kenniscentrum
0299 418700
Daniël Giltay Veth, DGV-holding
www.primo-nh.nl
24