Brochure Loverboys
11-04-2006
14:46
Pagina 1
Integraal Jeugdbeleid
Loverboys, geen lieverdjes P R O V I N C I A A L
I N S T I T U U T
V O O R
M A A T S C H A P P E L I J K E
O N T W I K K E L I N G
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:46
Pagina 2
Bad Choice Loverboys!!! Het gebeurt vaak uit het niets... Dan wordt je zomaar verliefd. Zonder dat je het beseft geef jij je over, aan gevoelens die gaan het menselijk verstand te boven. Je ziet je geliefde zo perfect zo volmaakt en alles wat hij zegt, dat jou diep in jou ziel raakt. Mensen om jou heen die van je houden, zeggen dat je hem niet zomaar blindelings moet vertrouwen. Hij krijgt steeds meer grip op jou leven en zegt dat jij je zogenaamde vrienden moet vergeten. Uit het niets verandert hij in een tiran en doet hij stoer. Hij noemt jou zonder schaamte zijn hoer. Hij wil dat jij geld voor hem verdient, door naar bed te gaan met zijn beste vriend. Dames... bezin voor je begint en wordt nooit een Toy, vermijd ten alle tijden een loverboy!!! DOOR: SHEILA GOEREE - GO UPTOWN
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:46
Pagina 3
Inhoud Deel 1 Wat zijn loverboys en wie zijn de slachtoffers Loverboys, geen lieverdjes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Hoe verloopt de werkwijze van een loverboy . . . . . . . . . . . 7 De dader en daderaanpak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Interview: “Als je verliefd bent doe je veel voor je vriend� . . . . . 11
Deel 2 Voorlichting en hulpverlening Zes succesvolle methoden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Voorlichting aan allochtone jongeren en ouders in Noord-Holland. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Deel 3 Aanpak en beleid Ketenaanpak Noord-Kennemerland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Preventie in Noord-Holland; stand van zaken . . . . . . . . . 25 Samenwerkingsverbanden gericht op ketenaanpak loverboys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Wat te doen bij vermoeden van loverboyproblematiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Algemene tips en aandachtspunten bij aanpak loverboyproblematiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Bijlage Informatie voor voortgezet onderwijs, jeugdwerk en zelforganisaties Overzicht van organisaties, adressen, literatuur en websites . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:46
Pagina 4
Voorwoord Loverboys, geen lieverdjes. Dat zijn ze zeker niet. Loverboycriminaliteit neemt grote en ernstige vormen aan in Nederland. Wij vinden het daarom belangrijk dat de aanpak van loverboys in Noord-Holland hoog op de agenda komt. Deze publicatie wil daaraan bijdragen. Professionals die met jeugd werken kunnen veel doen door voorlichting en met hulpverlening. Hoe gaat een loverboy te werk? Wie zijn de slachtoffers? Hoe vang je ze op en wat weten ouders? Deze publicatie geeft inzicht in methoden die in de praktijk succesvol blijken en ook voor Noord-Holland beschikbaar zijn. Ze werken goed op scholen, in jeugdcentra, bij zelforganisaties in buurten, kerken en moskeeën. “Voorlichting werkt echt…” leest u dan ook in het interview met een medewerker van Pretty Woman. De dader moet aangepakt worden. Natuurlijk, maar hoe? Meisjes doen uit angst en schaamte vaak geen aangifte en de politie heeft weinig aanknopingspunten. Kijkt u waar de haken en ogen zitten. Een gericht beleid is belangrijk. Een sluitende ketenaanpak helpt de loverboycriminaliteit te lijf te gaan. In Noord-Kennemerland staat die in de steigers, u leest waar de aanpak uit bestaat. De andere samenwerkingsverbanden geven ook inzicht in mogelijke aanpak van loverboyproblemen. Voor slachtoffers van loverboys is het van groot belang dat ze niet uit het zicht verdwijnen. Iedereen die met jeugd werkt moet aansluiting hebben bij een netwerk dat deze slachtoffers in het vizier heeft en houdt. Dat is belangrijk voor de grote steden maar ook voor het landelijke gebied. U ziet welke stappen u kunt nemen bij een vermoeden van loverboyproblematiek. Tot slot vindt u in de bijlage praktische informatie die u direct verder helpt, afhankelijk van de doelgroep, de omgeving en de fase van de problematiek. Loverboys, geen lieverdjes. Dat moet duidelijk zijn. PRIMO-nh / April 2006
01
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:46
Pagina 5
2
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:46
Pagina 6
DEEL 1
Wat zijn loverboys en wie zijn de slachtoffers
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:46
Pagina 7
Loverboys, geen lieverdjes Charmante jongens versieren een meisje, niet uit liefde maar uit hebzucht. Het doel van de loverboy is seksuele exploitatie; het meisje moet zich gaan prostitueren zodat hij daaraan kan verdienen. Om het zover te laten komen heeft hij een geraffineerde tactiek.
Kennismaken met prostitutie De bedoeling van de loverboy is geld verdienen met het meisje. Via de prostitutie. Als hij haar een tijdje in de watten heeft gelegd en zij eigenlijk niemand anders meer heeft, verleidt hij haar seks met andere mannen te hebben. Soms is dat eerst nog 'een vriend': “als zij daar nou een beetje lief voor is, dan is hij van zijn schulden
Het meisje verleiden en afhankelijk maken
af en kunnen ze samen een toekomst bouwen.” Soms is dat ook
Een loverboy ontmoet ergens 'spontaan' een meisje. Hij charmeert
rechtstreeks de prostitutie in. Hij laat haar bijvoorbeeld kennismaken
haar, vleit haar en geeft haar volop aandacht, cadeaus en spannende
met een paar 'leuke vriendinnen' achter het raam, haalt haar over
uitjes. Hij is er altijd, soms zelfs met een romantisch gedicht of een
geld te verdienen en blijft zeggen dat het voor hun tweeën is,
rode roos. Hij laat er geen gras over groeien, hij geeft haar het fijne
voor hun toekomst.
gevoel dat zij zijn grote liefde is. Het meisje weet niet dat hij dan al bezig is haar langzaam maar weloverwogen te isoleren van haar omgeving. Hij wil dat ze zo veel mogelijk van hem afhankelijk wordt. Als 'vriendje' zorgt hij er voor dat de spanning bij haar thuis oploopt, hij brengt haar bijvoorbeeld steevast te laat terug. Het weet dat het meisje dan ruzie krijgt. Zij voelt zich steeds meer onbegrepen door haar ouders en denkt dat ze alleen bij hem gelukkig kan zijn. Ondertussen vervreemdt ze van haar vriendinnen, hij neemt immers
“Hij zei dat ik zo mooi was en dat hij wilde dat ik het voor hem deed. Wat dat precies inhield, bleef vaag. Eerst was het dat ik een beetje met mannen moest praten. Daarna zei hij dat ik misschien ook seks moest hebben voor geld. In ieder geval bracht hij me weer terug naar dat huisje en verdween. Ik kreeg daar een chauffeur die me naar klanten zou brengen….”
al haar tijd in beslag en haar levensstijl past ook niet meer bij hen.
Jennifer in: Publiek Geheim: jeugdprostitutie. Negen portretten. L. Terpstra en A. van Dijke
Ze kleedt zich anders, vaak duurder en gaat uit in chique gelegenheden. De loverboy heeft het lontje aangestoken en het werkt altijd. inmiddels niet veel andere contacten meer, ze is er van overtuigd
Er is altijd een meisje te vinden met een extreem laag zelfbeeld
dat hij de 'ware' is.
Loverboys hebben een 'neus' voor meisjes met weinig zelfver-
Zijn bedoeling is dat het meisje van huis wegloopt. Het meisje heeft
trouwen die gevoelig zijn voor aandacht. Dat kunnen alle meisjes “ Als mijn ouders er met mij over probeerden te praten liep ik altijd boos weg. Ferdi vertelde me dat ik niet naar mijn ouders moest luisteren. Deed ik dat wel dan lachte hij me uit en zei: 'doe toch normaal, je laat je toch niet door je ouders vertellen wat je moet doen?' Mijn ouders begonnen zich pas echt zorgen te maken toen ze van de politie te horen kregen wat voor jongen Ferdi was……Ferdi bleek bij de politie bekend te staan als pooier, verkrachter en nog veel meer.”
zijn die in hun puberteit of adolescentieperiode zitten en het maakt weinig uit of ze Nederlands of niet-Nederlands zijn. Sommige meiden lopen een groter risico. Dat zijn meisjes die problemen thuis hebben of uit een onstabiel gezin komen en al vaker van huis zijn weggelopen. Of meisjes die streng religieus of extreem beschermd worden opgevoed. En er zijn ook meiden die 'kicken' op sensatie, zij zijn gevoelig voor de charmes en 'het gevaar' van de loverboy. Tenslotte blijken zwakbegaafde meisjes meer risico te lopen.
Jennifer in: Publiek Geheim: jeugdprostitutie. Negen portretten. L. Terpstra en A. van Dijke
D E E L 1 . W AT Z I J N L O V E R B O Y S E N W I E Z I J N D E S L A C H T O F F E R S
4
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:46
Pagina 8
De jongens leggen hun contacten dus weloverwogen en vind-
Angst en geweld
plaatsgericht. Ze lopen rond bij de crisisopvang, asielzoekerscentra
Als het meisje eenmaal in de prostitutie werkt wordt de verhouding
of VMBO scholen. Maar ze arrangeren ook ontmoetingen; vragen
steeds grimmiger. De loverboy houdt haar sterk in de gaten en
aan vrienden of kennissen of ze meisjes kennen met weinig zelf-
er is sprake van dwang en vaak geweld. Het meisje wordt angstig
vertrouwen die makkelijk te verleiden zijn.
en heeft niemand meer. Ze schaamt zich.
“Mustafa was niet zoals de jongens die ik kende. Hij keek
“Hij zette een mes op mijn keel, sloeg me met een knuppel,
heel anders tegen de dingen aan; als een volwassene zeg
een riem en alles wat hij maar in handen kreeg. Ik durfde me
maar. Het is moeilijk uit te leggen wat ik zo bijzonder aan
niet tegen hem te verzetten. Ik kon ook niets doen want ik
hem vond. In ieder geval was ik tot over mijn oren verliefd.
had niemand meer. Ik mocht nog wel eens in de week kort
Ik was zeventien jaar oud toen ik hem ontmoette, hij was 22.
telefonisch contact hebben met mijn ouders, maar die dachten
In het totaal zijn we acht maanden met elkaar omgegaan.
dat het eigenlijk wel goed met me ging. Ik had ze wijs gemaakt
In het begin ging het allemaal goed. Hij was heel lief voor
dat het uit was en dat ik bij een vriendin zat…. Overigens weet
me. We deden leuke dingen samen: een strandwandeling
ik niet of het wat zou hebben uitgemaakt als ze geweten
maken, naar de bioscoop gaan, een terrasje pakken en noem
hadden wat er aan de hand was. Ik denk niet dat ik hun hulp
maar op. Keer op keer vertelde hij me dat het beste nog niet
geaccepteerd zou hebben. Ik was bang, durfde niet bij hem weg
goed genoeg voor me was.”
te gaan en wilde ondanks alles nog steeds bij hem blijven.”
Felice in: Publiek Geheim: jeugdprostitutie. Negen portretten. L. Terpstra en A. van Dijke
05
Jennifer in: Publiek Geheim: jeugdprostitutie. Negen portretten. L. Terpstra en A. van Dijke
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 9
D E E L 1 . W AT Z I J N L O V E R B O Y S E N W I E Z I J N D E S L A C H T O F F E R S
6
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 10
Hoe verloopt de werkwijze van een loverboy Werkwijze loverboys verloopt meestal in duidelijke fasen 1. Ontmoeting Loverboy gaat op zoek naar meisjes. Bijvoorbeeld in de buurt van scholen, opvangcentra of winkelcentra. Zowel in de stad als buiten de stad. Hij heeft een 'neus' voor meisjes met een laag zelfbeeld die extra gevoelig zijn voor zijn aandacht. De laatste tijd komt het voor dat een loverboy meisjes rekruteert via kennissen. De loverboy vraagt rond of kennissen onzekere meisjes kennen. Tegen betaling wordt een 'spontane' ontmoeting geregeld. 2. Indruk maken De loverboy imponeert het meisje door bijvoorbeeld met een mooie auto voor de school te rijden. Hij legt contact met het meisje en is erg aardig voor haar. Het meisje krijgt cadeaus en lieve woorden, ze raakt gecharmeerd van hem. De slimme loverboy van nu weet dat cadeaus en mooie auto's horen bij het stereotype beeld van een loverboy dus zet hij steeds vaker een andere strategie in. Hij schenkt aandacht met een mooi gedicht of een rode roos. 3. Relaties aangaan Het meisje vindt de aandacht fijn, ze bloeit helemaal op. Ze wordt verliefd op de jongen en gaat een relatie met hem aan. 4. Seksueel contact De loverboy heeft snel seksueel contact met het meisje. Soms wordt een allochtoon meisje zelfs verkracht om haar daarmee te chanteren en haar zo van haar familie te isoleren. 5. Grenzen verleggen De loverboy verlaagt de drempel naar de prostitutie door het meisje eerst te vragen seks met zijn vrienden te hebben. Hierdoor helpt zij hem zogenaamd uit schuld- of andere problemen. Het komt ook vaak voor dat hij haar soft- en/of harddrugs aanbiedt. Soms vraagt of eist de loverboy dat het meisje een lening afsluit. 6. Aanzet tot prostitutie Het keerpunt komt als de loverboy het meisje met een emotioneel verhaal of onder dwang aanzet tot prostitutie. Zij is verliefd op hem en hij heeft haar langzaam maar zeker ge誰soleerd van haar familie en vrienden, doordat hij al haar tijd opeist. Ze is hierdoor emotioneel sterk aan hem gebonden. 7. Exploitatie Als het meisje eenmaal in de prostitutie werkt, houdt de loverboy haar scherp in de gaten. Als ze werk weigert betekent dit in vele gevallen (dreigen met) mishandeling.
07
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 11
Slachtoffers van seksueel misbruik kun je herkennen 1. Signalen Schoolverzuim, vermoeidheid, dure kleding, gedragsverandering, toename van driftbuien, te veel geld op zak, ontbreken stabiel vangnet. 2. Gedrag en houding naar anderen Het meisje heeft plotseling afwijkende normen, veel belangstelling voor bepaalde (oudere) jongens en seks, weinig binding met thuis en veel nieuwe contacten. Dit kan zich uiten in het vertonen van uitdagend gedrag of juist extra inschikkelijk reageren om geen wantrouwen te wekken. 3. Gedrag en houding ten opzichte van omstandigheden Het meisje heeft sterk wisselende emoties en is weinig flexibel. Ze heeft het idee dat alles haar overkomt en ze ziet niet dat zij de situatie zelf kan veranderen. 4. Uiterlijk en fysieke toestand Het meisje kleedt zich uitdagend of juist heel timide. Ze ziet er moe en mager uit, heeft psychosomatische klachten of verwondt zichzelf. 5. Houding ten opzichte van zichzelf Het meisje heeft weinig zelfvertrouwen en is depressief. Ze is snel te be誰nvloeden en durft of kan geen grenzen stellen. Ze voelt zich machteloos, een slachtoffer van de situatie.
D E E L 1 . W AT Z I J N L O V E R B O Y S E N W I E Z I J N D E S L A C H T O F F E R S
8
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 12
De dader Onzichtbare praktijken Achter de loverboy gaat een wereld van criminaliteit, illegaliteit, drugs of alcohol schuil. Vaak maken loverboys deel uit van een groter netwerk met handlangers. De seksuele exploitatie speelt zich onzichtbaar af; via internet, in hotels, privé huizen of escort. Contacten lopen via internet of SMS.
Jongens waar meiden op vallen Loverboys zijn jong, vaak onder de 30 jaar. Meer dan de helft van de aangehouden jongens is zelfs jonger dan 24 jaar. Ze hebben een laag opleidingsniveau of zijn al op jonge leeftijd afgehaakt van school. Zonder uitzondering hebben loverboys een criminele carrière en zijn ze al eerder veroordeeld voor delicten of in aanraking geweest met de politie. Maar het zijn jongens waar meiden op vallen, ze zien er goed uit, zijn attent en hebben een vlotte babbel.
“Je moet er als loverboy wel wat voor doen om indruk op zo'n meisje te maken. Je moet er voor zorgen dat ze verliefd op je wordt, dat betekent dat je goed gekleed moet zijn. Veel jongens die ik ken, hebben een bontkraag en merkkleding. Versace bijvoorbeeld en schoenen van Botticelli of zo. Ook je houding is belangrijk, je moet een serieuze maar ook stoere indruk maken. Om dat laatste te benadrukken, zie je veel dat jongens hun nek naar voren steken. Dat is echte pooierstijl. Verder moet je een mooie auto hebben. Je neemt dat meisje mee uit, laat zien dat je geld hebt en dat andere jongens respect voor je hebben. Dat is natuurlijk allemaal nep, maar weet dat meisje veel. Uit ervaring weet ik dat als je het goede meisje eruit pikt, ze er bijna altijd intrapt.” Hamid B. in: Loverboys, een publieke zaak. Tien portretten. L. Terpstra, A. van Dijke en M. van San
9
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 13
Dader aanpak A. Wetgeving Een dader kan schuldig worden bevonden als hij een minderjarige er toe brengt zich beschikbaar te stellen tot het verrichten van seksuele handelingen met een derde tegen betaling. Een slachtoffer is iemand waarbij seksuele handelingen worden verricht, of die seksuele handelingen moet verrichten, wat vaak gepaard gaat met (dreiging van) geweld, misbruik van overwicht of misleiding. De maximale gevangenisstraf is 20 jaar. Loverboys vallen juridisch gezien meestal niet onder jeugdprostitutie maar onder mensenhandel omdat ze dan veroordeeld kunnen worden.
B. Politie en justitie Politie en justitie hebben opsporing, bescherming en vervolging als taak. Knelpunten Er is een kleine oppakkans van loverboys. Het ontbreken van vrijwilligheid is lastig bewijsbaar en slachtoffers tonen een lage aangiftebereidheid. Voor politie en justitie gaat er te veel tijd zitten in opsporing en vervolging. Tenslotte is het terugvalrisico onder slachtoffers groot. Aanbevelingen van TransAct (landelijk expertisecentrum sekse specifieke zorg en seksueel geweld)
handel beschouwd worden. Opsporingsmethoden kunnen intensiever worden toegepast, risicoanalyse is één van de mogelijkheden. Inmiddels maken diverse districten van de politie hierop vorderingen.
C. Gemeenten Knelpunten De prostitutiepraktijk is mobiel, dus niet gebonden aan een gemeente. Een loverboy zorgt er voor dat de prostituee geen vaste plek heeft om op die manier binding met klanten te voorkomen. In veel gemeenten heeft loverboyproblematiek geen prioriteit, er bestaat dan ook geen structuur of protocol. Gemeenten kennen dus ook weinig goede voorbeelden van een goede aanpak. Aanbevelingen voor gemeenten van TransAct Regulier jeugdoverleg aangrijpen voor signalering problematiek Signaleringsoverleg starten met organisaties als: jeugdzorg, leerplichtzaken, gemeente, politie, etc. Ketenaanpak, zie deel 3, uitwerken gericht op slachtoffer en dader waarbij de gemeente de regierol heeft Regionaal meldpunt opzetten en aanhaken bij vrouwenopvang
1. Een proactief opsporingsbeleid en stimuleren van aangifte door het slachtoffer. De loverboys hebben al een juridisch
“Ik dwing een meisje wel om te werken. Ze heeft er zelf voor
verleden en zijn over het algemeen bekenden van de politie.
gekozen en dan moet ze achteraf niet bij me aankomen dat ze
Hierdoor kan de politie deze bekenden dicht op de huid
er geen zin meer in heeft. Dat is toch logisch? Ze moet eerst
zitten, goed opletten en hen aanspreken.
maar eens haar schulden aflossen. Meestal betekent dit dat
2. Bescherming door politie en justitie voor en na de aangifte.
een meisje zo'n anderhalf jaar voor me moet werken. Doet ze
Dit kan door functionarissen in dienst te hebben die getraind
niet wat ik verlang dan verkoop ik haar door. Op de markt
zijn op deze problematiek en beschikken over vaardigheden
brengt zo´n meisje al gauw zo´n tienduizend euro op.`
waardoor het slachtoffer zich bij de aangifte niet afgewezen of belemmerd voelt. Slachtoffer ook na de aangifte blijven
Guido V. in: Loverboys, een publieke zaak. Tien portretten. L. Terpstra, A. van Dijke en M. van San
informeren. 3. De dader moet opgepakt worden en dit moet bekend zijn bij de hulpverleners die in contact staan met het slachtoffer. De overtreding moet niet als zedendelict maar als mensen-
D E E L 1 . W AT Z I J N L O V E R B O Y S E N W I E Z I J N D E S L A C H T O F F E R S
10
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 14
Uit de praktijk
Interview met Marga Suvaal - Pretty Woman
“Als je verliefd bent doe je veel voor je vriend”
merk dat het vooral ouders zijn die meer willen weten, die hebben een kennisachterstand. Onlangs zaten er op een school 350!
Pretty Woman geeft voorlichting en hulp aan minderjarige meisjes die in de prostitutie werken en aan meisjes die het gevaar lopen door een loverboy in de prostitutie te worden gelokt. Marga Suvaal is projectmedewerker bij Pretty Woman, dat samenwerkt met Bureau Jeugdzorg in Utrecht. Ze geeft trainingen over loverboys aan professionals maar reist vooral door het land om op scholen, buurtcentra en moskeeën te praten met jongeren. Ze bezoekt ook jeugdgevangenissen en andere plekken waar meisjes én jongens uit de risicogroepen te vinden zijn.
ouders in de zaal, zoiets had ik nog nooit meegemaakt. Ik krijg uitnodigingen van organisaties van Marokkaanse ouders en Turkse en Marokkaanse moedergroepen. Door in moskeeën te praten bereik ik veel mensen, moslimvrouwen hebben een groot netwerk. De loverboy wil het meisje isoleren. Het is dus enorm belangrijk dat ze juist in contact blijft met ouders, school en vriendinnen. Doordat ouders signalen beter leren kennen, kunnen ze ook eerder aan de bel trekken bij politie en Bureau Jeugdzorg.”
Niet alleen liefde… maar ook geld maakt blind Aandacht is erg verleidelijk
Er zijn meiden die de spanning en het gevaar van de loverboy aan-
“Hoe kan het dat een meisje zich daarin laten lokken? Hoe kan dat
trekkelijk vinden. Ze zoeken sensatie en willen veel geld verdienen.
nou gebeuren?” Met verbazing in de ogen uitgesproken is dat stee-
“Dat is niet erg als ze de consequenties overzien,” zegt Marga Suvaal.
vast de meest gestelde vraag op scholen waar Marga Suvaal komt.
“Maar dat blijkt meestal niet zo te zijn en de gevolgen van prostitutie
“Niet eenvoudig om uit te leggen,” zegt Marga Suvaal, “maar kijk
zijn groot. Meisjes worden ziek, gaan drugs gebruiken, raken gede-
nou eens naar ons, 'gewone' mensen. Hoeveel mannen of vrouwen
primeerd en verstrikt in een dubbelleven. Normale contacten heb-
zitten niet in een relatie waar ze dingen doen die ze van tevoren
ben ze vaak niet meer, ze voelen zich beschaamd en eenzaam.
óók niet hadden gewild... En meisjes die gevoelig zijn voor de
Stoppen met prostitutie is moeilijk, meisjes weten vaak niet hoe ze
aandacht van een loverboy, uit wat voor gezin ze ook komen, zijn
dat moeten aanpakken en angst beheerst hun leven.”
vaak extreem onzeker. Soms hebben ze problemen thuis en spij-
De hulpverlening kan hier veel doen. Bij Pretty Woman kunnen
belen ze al langer van school, meestal ZMOK-onderwijs of VMBO.
meisjes gewoon binnenlopen en een beetje hangen of kletsen.
Alles bij elkaar staan die meiden gewoon niet sterk in hun schoenen
Een lage drempel dus. “We praten een beetje en luisteren vooral
en de aandacht van de loverboy is erg verleidelijk.”
veel. Geld is vaak belangrijk voor deze meisjes, dus na verloop van tijd proberen we een andere manier van geld verdienen te bespre-
Ouders weten weinig
ken. Beetje bij beetje kan het meisje dan proberen uit de prostitutie
Voorlichting werkt echt, volgens Marga Suvaal. “Ten eerste bereiken
te stappen. Maar we proberen vooral de relatie met haar ouders
we meiden die ergens in hun achterhoofd al voelen dat ze een
weer te herstellen of als dat kan met vriendinnen, opa's en oma's
verkeerd vriendje hebben. Door te praten over de geraffineerde
of andere familieleden. Want uit cijfers blijkt dat dat veruit het beste
tactieken van de loverboy kunnen ze soms net op tijd wakker wor-
werkt. Als een meisje uit een stabiel gezin komt dan is terugkeer
den. Er zijn na een voorlichtingsbijeenkomst altijd vriendinnen die
naar een 'normaal' leven goed mogelijk. Meisjes uit zwakkere
op die meisjes afkomen met vragen over de cadeautjes en aan-
gezinnen vallen vaker terug, die hebben het echt moeilijker.”
dacht van de nieuwe lover. En door de grotere bekendheid met
11
loverboy praktijken pikken ook leraren en ouders eerder signalen op.”
Daders leren ook van voorlichting
Marga Suvaal bezoekt VMBO scholen, buurtcentra en andere plek-
De tweede vraag die jongeren op scholen altijd stellen: “hoe kunnen
ken waar jongeren te vinden zijn die een risico lopen. “Maar ik
jongens dit andere mensen, meisjes, aandoen. Waarom doen ze dat?”
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 15
F OTO B I J SC H R I F T
Nancy en haar loverboy- van Theater A la Carte. Theatervoorstellingen worden vaak gebruikt bij voorlichting op scholen en in buurtcentra.
“Daders of bijna daders proberen we ook met voorlichting te
Netwerken rondom risicojeugd: van levensbelang
bereiken,” zegt Marga Suvaal. “In gesprekken in gevangenissen merk
Meisjes verdwijnen niet ineens de prostitutie in, dat gaat geleidelijk.
ik dat er loverboys zijn die zichzelf helemaal niet zien als slecht
Maar de signalen worden slecht herkend en erkend. “We zien dat
of geraffineerd. De meeste jongens zeggen dat ze goed voor 'hun'
leraren, vriendinnen of ouders wel in de gaten hebben dat er iets
meisjes zorgen en dat die de meiden zelf ook graag een goed
aan de hand is, maar dat weinigen weten wat ze moeten doen.
gevulde portemonnee hebben 'ze doen het toch zelf…' Het respect
Daarom is het van belang dat er actieve sluitende netwerken rond-
dat hij van vrienden krijgt omdat hij met geld zwaait en meiden voor
om de risicojeugd komen. Jeugdnetwerken waarin onderwijs, politie
hem heeft werken, weegt zwaar voor de loverboy.”
en hulpverlening zitten. Jongeren waar de school zich zorgen over maakt of die bekend zijn bij politie of hulpverlening
Daders komen meestal ook uit een zwak gezin en uit onderzoek blijkt dat veel loverboys in hun
moeten hier ter tafel komen, zonder uit-
vroege jeugd zelf slachtoffer waren van misbruik.”
zondering.” Volgens Marga Suvaal is
Ze zijn opgegroeid in gezinnen waar kinderen
samenwerken noodzaak. “Dat heeft echt
niet veel aandacht krijgen en waar geld vaak de
prioriteit. Ik merk elke dag dat het van groot
belangrijkste norm is.” In de moedergroepen
belang is dat de verschillende instanties
proberen we hier ook over te spreken zodat
van elkaar weten wat ze doen. Dossiers
moeders zien dat hun zoons potentiële daders
komen soms niet terecht waar ze horen,
kunnen zijn.”
instanties werken langs elkaar heen.
Overigens leren loverboys ook in slechte zin
stekend. Via convenanten is vastgelegd
In Utrecht werken de 12+ netwerken uitvan de voorlichting. Zij passen zich aan zodat
dat alle partijen een afvaardiging hebben.
meisjes ze niet als ´fout´ herkennen. Zo zet
Doel is dat geen meisje of jongen aan de
de loverboy tegenwoordig 'vriendinnen' in
aandacht ontglipt.”
om meisjes te ronselen en geeft hij geen
Het landelijke gebied moet aanhaken
cadeaus meer maar staat hij het meisje 'geknield' op te wachten met een gedicht
Voor scholen, politie, hulpverleners, ouders en
en een bos bloemen.
zelforganisaties uit kleinere gemeenten is aan-
Daderaanpak
haken bij een netwerk mogelijk nog belangrijker. “Als een meisje
Aangifte doen is voor een meisje niet eenvoudig. Dat heeft te
twintig kilometer verderop naar school gaat, ontglipt ze gemakkelijk
maken met schaamte, angst voor geweld en met de dunne
aan de aandacht in haar gemeenschap. In dit soort gebieden moet
scheidslijn tussen dwang en 'eigen schuld'. “Daar zit meteen ook
je kijken waar de jeugd zit, waar ze naar school gaat of naar het café,
het probleem voor politie en justitie. Loverboys worden vaak ver-
dáár moet je aanhaken bij een bestaand netwerk rondom risicojeugd.”
volgd wegens mensenhandel maar zo'n zaak is lastig rond te krijgen.” Volgens Marga Suvaal zou het veel uitmaken als vervolging
“Als je verliefd bent doe je veel voor je vriend,” zegt Marga Suvaal.
kan plaatsvinden zónder aangifte. Via getuigenverklaringen bij-
“Deze meisjes ook, maar wij zijn er met z´n allen voor om te voor-
voorbeeld of de belastingwetgeving.
komen dat seksuele exploitatie plaatsvindt. Op wat voor manier dan ook.”
D E E L 1 . W AT Z I J N L O V E R B O Y S E N W I E Z I J N D E S L A C H T O F F E R S
12
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 16
DEEL 2
Voorlichting en hulpverlening
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 17
Pretty Woman
Voorlichting
Voorlichting en Hulpverlening - zes succesvolle methoden. Deze projecten bestaan al langere tijd en zijn ook voor Noord-Holland beschikbaar.
Pretty Woman geeft in het hele land preventieve voorlichting aan
Doelstelling
meisjes en aan gemengde groepen op scholen, in buurtcentra
Gedwongen meisjesprostitutie voorkomen en bestrijden door het
en moskeeĂŤn en in instellingen zoals de meisjesgevangenis.
bieden van voorlichting. Hulpverlening aan meiden die al in risico-
Maar ook op andere plekken waar risicomeiden aanwezig zijn.
relaties en/of prostitutie verzeild zijn geraakt.
De voorlichting gaat over de ronselpraktijken van loverboys en over andere vormen van misbruikrelaties. Pretty Woman praat
Doelgroep
met meisjes over hun ervaringen met vriendjes en gaat in op
Minderjarige meisjes met risicovolle contacten, die een verhoogd
de vraag wat je moet doen als je te maken krijgt met zulke
risico lopen om in een misbruikrelatie terecht te komen (ook wel
ronselpraktijken. Of wat je moet als je behoefte hebt aan een
'risicomeisjes' genoemd.)
gesprek over relaties. En er is aandacht voor het emotionele
Voor VMBO scholen, speciaal onderwijs, tiener- en jeugdcentra.
aspect van een seksuele relatie. Wat zijn je persoonlijke grenzen?
De meisjes die met dit project bereikt worden hebben verschillende
Kun je een jongen binden met seks? Wat betekent liefde eigenlijk?
etnisch-culturele achtergronden. Gemiddeld is de helft van de
Wat verwacht je van je partner? Wanneer weet je dat iemand
meisjes allochtoon.
echt verliefd op je is? Stade Dienstverlening De centrale vraag draait om het opbouwen van een gezonde
Achter Clarenburg 25
liefdesrelatie en welke gedragsaspecten daarbij een rol spelen.
3511 JH Utrecht
Om te voorkomen dat risicomeiden voor de verkeerde jongens
Telefoon: 030 - 231 71 00
vallen is vaak meer nodig dan eenmalige voorlichting. Daarom
Contactpersoon: Lou Repetur
worden deze meisjes doorverwezen naar de Pretty Woman hulp-
E-mail: prettywoman@stade.nl
verleners voor individuele gesprekken of groepsbijeenkomsten.
www.stade-dienstverlening.nl
Tijdens de voorlichtingsbijeenkomsten op VMBO scholen en in het speciaal onderwijs kunnen er signalen zijn van seksueel misbruik en risicogedrag. Pretty Woman probeert deze meisjes eruit te pikken en individuele of groepshulpverlening aan te bieden.
DEEL 2. VOORLICHTING EN HULPVERLENING
14
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 18
Beware of Loverboys!
Voorlichting
Voorlichting en Hulpverlening - zes succesvolle methoden. Deze projecten bestaan al langere tijd en zijn ook voor Noord-Holland beschikbaar.
Beware of Loverboys! is een preventieproject van het Scharlaken
Uitgangspunten
Koord voor meisjes van 13 tot 17 jaar. Het Scharlaken Koord maakt
Als seks en liefde van elkaar worden losgemaakt dan zal iemand
deel uit van de Vereniging Tot Heil des Volks. De doelstelling van
daar vroeg of laat schadelijke gevolgen van ondervinden.
het Scharlaken Koord is hulpverlening aan prostituees maar ook
Gelijkwaardigheid binnen relaties krijgt in het lesconcept veel nadruk.
evangelisatie. Naast de veel bekeken website, heeft Scharlaken
De lessen worden uitsluitend aan meisjes gegeven en tijdens de
Koord het project Beware of Loverboys! Daarmee geeft ze voor-
lesuren is er een begeleider vanuit school aanwezig. De preventie-
lichting op scholen. Het gaat over de gevaren van een relatie waarin
medewerkster van Beware of Loverboys! heeft een achtergrond
een meisje te maken krijgt met misbruik door haar zogenaamde
in de hulpverlening en ervaring met het omgaan met groepen.
vriend.
Het project wordt van tevoren met de contactpersonen van de school besproken en zal op school ook ingebed worden in een
Doelgroep
groter programma. Het project is maatwerk, want iedere setting is
De doelgroep bestaat uit risicomeisjes uit de 3e en 4e klas van het
anders. Er is aandacht voor nabespreking en nazorg.
(VSO). Ook op internaten, in buurtcentra en voor christelijke
OPBOUW VOORLICHTINGSBIJEENKOMSTEN BEWARE OF LOVERBOYS!
jeugdgroepen worden gastlessen verzorgd.
Eerste blokuur beelden over seksualiteit en prostitutie strategie van een loverboy
«
Doelstelling
Tweede blokuur Stellingenspel over relaties, eigen grenzen en seksualiteit
«
Christelijk en Openbaar VMBO en het Voortgezet Speciaal Onderwijs
Beware of Loverboys! wil meisjes uit de risicogroep bewust maken van de gevaren van een ´fout vriendje´. Beware of Loverboys! werkt aan: Bewustwording van eigen gedachten en opvattingen
Derde blokuur Video over twee voormalige prostituees samenvatting kenmerken van een relatie met loverboy noemen doorverwijsinstanties en adressen in de buurt
over relaties, seksualiteit en prostitutie; herkennen hoe een lover-
15
boy te werk gaat; eigen grenzen leren kennen, 'nee' durven zeggen
Scharlaken Koord
en voor jezelf op durven komen; weten bij welke hulpinstellingen
Barndesteeg 25
of personen je kunt aankloppen als je problemen hebt met
1012 BV Amsterdam
loverboys of voor meer informatie.
Telefoon: 020 - 622 68 97
Aan de hand van een videofragment over het leven van een
Contactpersoon: Heleen Haak en Wietske Kruyswijk
voormalige prostituee krijgen meisjes een realistisch beeld van
E-mail: info@scharlakenkoord.nl
het leven van een prostituee.
www.scharlakenkoord.nl / www.bewareofloverboys.nl
Pagina 19
Beauty & the Beast Utrecht
Voorlichting
Een preventieproject voor meisjes. In een vijftal bijeenkomsten
OPBOUW VOORLICHTINGSBIJEENKOMSTEN BEAUTY & THE BEAST
staat Beauty & the Beast uitgebreid stil bij onderwerpen die direct
Voorbespreking
of indirect te maken hebben met relaties, seksualiteit, opkomen
Eerste bijeenkomst: beelden en verwachtingen
voor jezelf en tienerprostitutie.
Derde bijeenkomst: het leven van een prostituee
«
13 tot 16 jaar van het VMBO.
Vierde bijeenkomst: hulpverlenings- en begeleidingsmogelijkheden
«
Doelgroep
Tweede bijeenkomst: normen en grenzen
«
14:47
«
11-04-2006
«
Brochure Loverboys
Doelstelling
Vijfde bijeenkomst: workshop zelfverdediging
De doelgroep van Beauty & the Beast bestaat uit meisjes van
De doelstelling van het voorlichtingsproject Beauty & the Beast is de deelneemsters bewust maken van situaties, mechanismen en
Van het project Beauty & the Beast is een handboek gemaakt.
processen die tot prostitutie kunnen leiden en voorlichting geven
Belangstellenden kunnen dit als leidraad gebruiken wanneer zij
over de tactiek van loverboys. Vanuit deze hoofddoelstelling zijn
het project (willen) gaan uitvoeren.
er vijf subdoelstellingen: Stade Advies De deelneemsters worden zich ervan bewust dat ze in deze
Postbus 13124
fase van hun leven keuzes maken op het gebied van relaties
3507 LC Utrecht
en seksualiteit
030 - 236 18 61
De deelneemsters denken na over hun eigen houding tegen-
Contacpersoon: Marga Suvaal
over en opvattingen over relaties en seksualiteit
E-mail: m.suvaal@stade.nl
De deelneemsters zien in dat ze zelf keuzes kunnen maken
www.stade-dienstverlening.nl
door op het juiste moment 'nee' te zeggen De deelneemsters krijgen inzicht in de situaties en processen die tot prostitutie kunnen leiden De deelneemsters weten na afloop van het project bij welke personen of hulpverleningsorganisaties ze in geval van problemen terechtkunnen.
DEEL 2. VOORLICHTING EN HULPVERLENING
16
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 20
Pretty Woman
Hulpverlening
Voorlichting en Hulpverlening - zes succesvolle methoden. Deze projecten bestaan al langere tijd en de medewerkers hebben ruime kennis en ervaring.
Pretty Woman baseert zich op de methodieken uit de vrouwen-
Doelstelling
hulpverlening en op de relatieverslavingstheorie van Robin Norwood.
Voorkomen dat meiden in misbruikrelaties en prostitutie terecht-
De werkwijze is laagdrempelig en outreachend. De belangrijkste
komen. Hulp bieden aan meiden die al in risicorelaties en/of
uitgangspunten:
prostitutie zitten. Pretty Woman biedt voorlichting én hulpverlening.
Relatieverslaving (het consequent aangaan van ongezonde
Doelgroep
liefdesrelaties), benoemen seksualisering van gedrag en
Minderjarige meisjes die een verhoogd risico lopen om in een
prostitutie in termen van overlevingsmechanismen
misbruikrelatie terecht te komen. En meisjes tot 25 jaar die daad-
Hulpverleners sluiten goed aan bij de diverse behoeften van
werkelijk in de prostitutie werken of gewerkt hebben (ook wel
cliënten en/of het veld
'praktiserende' of 'ex-praktiserende meisjes' genoemd).
Vindplaatsgerichte werkwijze
Gemiddeld is de helft van de meisjes allochtoon.
Pretty Woman biedt een veilige sfeer op een centraal maar
De begeleiding biedt meisjes inzicht in hun gedrag Pretty Woman werkt vanuit emancipatorische uitgangspunten, dus vanuit gelijkwaardigheid. Hulpverleners spreken de meisjes en vrouwen aan op hun eigen kracht en verantwoordelijkheid Pretty Woman veronderstelt bij de hulpverlening aan meisjes uit de doelgroep dat velen van hen worstelen met de gevolgen van een ongezonde gezinssituatie. Ze zijn bijvoorbeeld opgegroeid in
Fase 1 Opbouwen vertrouwensrelatie en eerste probleemverkenning Opstellen begeleidingsplan Fase 2 Inzicht verwerven en draagkracht vergroten Versterken van het sociale netwerk Fase 3 Inzicht verkrijgen in risicofactoren om herhaling te voorkomen Inzicht verwerven in overlevingsmechanismen Fase 4 Alternatieven bieden voor oude gedragspatronen Bij praktiserende meisjes: verwerking van verleden
twee culturen met totaal andere waarden en normen. Of ze komen uit een ´onveilig´ gezin waar ze onvoldoende sociale vaardigheden
Stade Dienstverlening
hebben ontwikkeld. Meisjes kunnen als gevolg van die gezinssituatie
Achter Clarenburg 25
slecht opgewassen zijn tegen negatieve invloeden. Ze hebben geen
3511 JH Utrecht
realistisch zelfbeeld waarbij ze vanzelfsprekend hun grenzen stellen.
Telefoon: 030 - 231 71 00
En juist dat grenzen stellen biedt ze bescherming tegen loverboys.
Contactpersoon: Lou Repetur
Daarnaast zitten de meeste meisjes midden in de puberteit met
E-mail: prettywoman@stade.nl
veel onzekerheid over wie ze zijn en wat ze willen. De invloed van
www.stade-dienstverlening.nl
anderen is op deze leeftijd groot. Seksualisering van hun gedrag in de relatie met de loverboy en de stap naar prostitutie kunnen overlevingsstrategieën zijn om zich staande te houden in een complexe maatschappij.
17
«
hulpverlening
FASEN IN HET HULPVERLENINGSTRAJECT VAN PRETTY WOMAN
«
Pretty Woman betrekt ouders of andere betrokkenen bij de
«
onopvallend adres
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 21
Prostitutie Maatschappelijk Werk
Hulpverlening
Prostitutie Maatschappelijk Werk (PMW) is een project van
Prostitutie Maatschappelijk Werk heeft twee verschillende
Stichting Humanitas in Rotterdam. PMW zoekt door middel van
hulpverleningstrajecten
veldwerk jongens, meisjes en vrouwen op die kans lopen in de
1. Resocialisatietraject
prostitutie terecht te komen of die hierin al werken. Als het kan
Richt zich op ondersteuning van meerderjarige meisjes, jongens
doet PMW hen een hulpaanbod. Hulpverleners, politie en andere
en vrouwen die aangeven dat zij uit de prostitutie willen stappen.
betrokkenen kunnen bij PMW terecht voor deskundigheidsbevor-
In het Resocialisatietraject participeren verschillende organisaties
dering op het gebied van signaleren en doorverwijzen. PMW
uit Rotterdam, zoals het CWI, dienst stedenbouw en volkshuis-
publiceert in vakbladen en organiseert voorlichtingsbijeenkomsten
vesting en bureau rechtshulp. Alle deelnemers nemen de taak op
en studiedagen.
zich die aansluit bij de kerntaken van de betreffende organisaties.
Hulpverleningsaanbod PMW
Aandachtspunten
Preventie in de vorm van een voorlichtingsbrochure om meis-
Cliënten van het Resocialisatietraject moeten direct kunnen wor-
jes te waarschuwen tegen loverboys
den geholpen, zonder eerst op een wachtlijst te worden geplaatst
Resocialisatietraject voor cliënten (m/v) die aangeven het
Regelmatig overleg tussen vaste contactpersonen is belangrijk.
prostitutiecircuit te willen verlaten
Met de vertegenwoordigers van de verschillende organisaties
PMW neemt deel aan het Netwerk Mensenhandel Rotterdam-
moeten er goede afspraken zijn over inbreng van informatie
Rijnmond. Dat is gericht op jongens, meisjes en vrouwen
van de gehele achterban. En over terugkoppeling binnen hun
die gedwongen of als gevolg van misleiding in de prostitutie
eigen organisatie
hebben gewerkt 2. Netwerk Mensenhandel Rotterdam - Rijnmond.
Doelstellingen
Dit netwerk heeft tot doel om mensenhandel op te sporen en
Lacunes in de hulpverlening aantonen en hierop een aanbod
cliënten de mogelijkheid te bieden om uit de prostitutie te
ontwikkelen
stappen. Ook in dit netwerk participeren diverse organisaties:
Excessen in de prostitutie bestrijden, onder andere door de
Stichting tegen Vrouwenhandel Utrecht, opvanghuizen in de
gemeente Rotterdam te adviseren naar aanleiding van signalering
regio, CWI Rotterdam en bureau rechtshulp. Naast het hulpver-
Prostitutie normaliseren en een maatschappelijk draagvlak
leningsnetwerk is er een signaleringsnetwerk. Hierin werkt PMW
creëren voor het beroep van prostitutie
nauw samen met de projectleider Prostitutie en Mensenhandel
Bieden van individuele hulpverlening aan (ex) prostituees
van de Regiopolitie Rotterdam - Rijnmond
Voorlichting geven aan hulpverleners, politie, onderzoekers, studenten en groepen jongeren
PMW - Stichting Humanitas in Rotterdam. Pieter de Hoochweg 110 3024 BH Rotterdam Telefoon: 010 - 425 01 20 www.humanitas-rotterdam.nl Via deze site mogelijkheid doorklikken naar de site: Gevaarlijke liefde/loverboys.
DEEL 2. VOORLICHTING EN HULPVERLENING
18
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 22
Asja Leeuwarden
Hulpverlening
Voorlichting en Hulpverlening - zes succesvolle methoden. Deze projecten bestaan al langere tijd en de medewerkers hebben ruime kennis en ervaring.
Asja is een opvangvoorziening voor meisjes en jonge vrouwen die de (gedwongen) prostitutie willen verlaten. Bij Asja kunnen meisjes kiezen om een andere weg in te slaan en een nieuw leven op te bouwen. Asja biedt minimaal drie en maximaal zes maanden opvang en begeleiding aan tien cliënten op een geheim adres. Het is het enige centrum in Nederland dat zich specifiek op deze doelgroep richt.
Doelgroep Meisjes en jonge vrouwen vanaf 16 jaar die onder dwang in de prostitutie terecht dreigen te komen of er al in zitten en het prostitutiemilieu willen verlaten.
Doelstellingen Zicht op de doelgroep vergroten, kwalitatief en kwantitatief Methodieken ontwikkelen om ondersteuning te geven die nodig is Bereidheid tot aangifte bij de politie vergroten Aanbevelingen ontwikkelen omtrent preventie 'Blijf van mijn lijf' Leeuwarden Postbus 848 8901 BP Leeuwarden Telefoon: 058-2130384 www.asja.nl
WERKWIJZE ASJA 1. Veiligheid en anonimiteit De opvangplek moet veilig voor meisjes zijn. Meisjes moeten onvindbaar zijn voor pooiers en loverboys voor wie ze werkten. De meisjes hebben de bescherming van een anonieme omgeving nodig om zich los te kunnen maken van het prostitutiemilieu. Verblijf op een geheim adres bevordert bovendien de aangiftebereidheid. 2. Vrijwillige en vraaggerichte hulpverlening Meisjes en vrouwen krijgen opvang en hulpverlening als ze zelf besluiten dat ze uit het prostitutiecircuit willen stappen en daar hulp en ondersteuning bij vragen. 3. Inzet van de leefgroep als oefenplek Meisjes of jonge vrouwen delen hun ervaringen en gevoelens met lotgenoten. Prostitutie komt daardoor uit de taboesfeer. De begeleiding creëert een groepsklimaat waarin de meisjes hun sociale vaardigheden kunnen vergroten. En in de leefgroep kunnen de meisjes zich ontspannen, tot rust komen en contacten leggen. 4. Competentiegerichte benadering Bij meisjes en vrouwen die bij Asja binnenkomen is het evenwicht tussen de draaglast en draagkracht vaak ernstig verstoord. Ze hebben problemen met relaties, weinig zelfvertrouwen en meestal ook een gebrek aan goede scholing en mogelijkheden om in hun eigen onderhoud te voorzien. De draagkracht van de meisjes wordt groter door hen positief te benaderen en hen te wijzen op de dingen waar ze wel goed in zijn. 5. Bespreekbaarheid van (jeugd)prostitutie Er rust een sterk taboe op prostitutie. Dit geldt niet alleen voor de samenleving maar ook voor de meisjes en jonge vrouwen zelf. Het onderkennen en het (h)erkennen van de problematiek is daarom een belangrijk methodisch principe. 6. Toekomstgerichte benadering De hulpverlening richt zich op de toekomst. Cliënt en hulpverlener werken toe naar het moment dat de hulp wordt beëindigd en de cliënt op eigen kracht verder gaat. Deze toekomstgerichte benadering is gebaseerd op: enerzijds het herstel van het evenwicht tussen draagkracht en draaglast en anderzijds op concrete, haalbare toekomstplannen. 7. Versterking van steunstructuren De hulpverlening richt zich op de versterking van de bestaande steunstructuren van de cliënt en op aanboren van nieuwe bronnen van ondersteuning. Uitgangspunt daarbij is de veronderstelling dat steun uit de sociale omgeving een belangrijke beschermende factor is die de draagkracht versterkt.
19
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 23
Voorlichting aan allochtone jongeren en ouders in Noord-Holland ProFor, het bureau voor samenlevingsopbouw binnen het Nederlandse Koninkrijk, organiseerde in Noord-Holland loverboyvoorlichting voor Ghanese, Antilliaanse, Arubaanse, Surinaamse en Marokkaanse jongeren en hun ouders. In gesprekken met ouders benadrukt ProFor dat de meiden en ook de jongens uit deze groep, oververtegenwoordigd zijn bij degenen die verzeild raken in loverboyproblematiek. “We willen ouders erop wijzen dat ze een belangrijke taak hebben in het signaleren en opvangen van hun kinderen,” aldus het bureau.
Voorlichting voor Marokkaanse ouders en jongeren Go Up Town organiseerde in het Nederlands en in het Berbers een bijeenkomst voor ouders. De zelforganisatie zorgde voor de vertaling. De opkomst was succesvol ook al waren er alleen vaders. Go Up Town heeft via beeldmateriaal het één en ander verteld over loverboys, de vaders hebben daar een discussie over gevoerd. Zij stelden onder meer voor om een bekende Marokkaanse persoon hierover met de jongeren te laten praten. Een week later waren in dezelfde ruimte de jongeren met Go Up Town aan de beurt.
Voorlichting voor ouders en jongeren uit Ghana
Gebruik de radio of regel een rap-optreden
De Ghanese groep kreeg voorlichting in de ruimte van hun eigen
Bij voorlichting aan ouders en jongeren van allochtone afkomst is
organisatie. Ouders en jongeren apart. Pretty Woman verzorgde
het belangrijk om de doelgroep goed in het vizier te hebben.
zowel in het Nederlands als in het Engels het inhoudelijke deel en
Wie wil je bereiken? Zijn het jongeren of vaders of juist moeders.
de jongeren waren eerst aan de beurt. Om alle jongeren te bereiken
Het is belangrijk na te denken over de plek waar de doelgroep te
werden ook meisjes thuis opgehaald en weer teruggebracht.
werven is. Misschien zijn er sleutelfiguren om te benaderen.
Deze meisjes krijgen een zeer beschermde opvoeding en mogen
Als je weet op welke groep de voorlichting zich richt, dan kun je
alleen de deur niet uit. De ouderbijeenkomst zat bomvol, zelfs na
nadenken welk middel je inzet en welke organisatie je erbij betrekt.
afloop stroomden ouders nog binnen. De zelforganisatie wil door-
Surinaamse en Antilliaanse mensen luisteren bijvoorbeeld graag
gaan met de voorlichting en is bereid om via hun radioprogramma
naar de radio. Je kunt gebruikmaken van de lokale of regionale
en in de kerk aandacht te geven aan de loverboyproblematiek.
zender. Als je voorlichting wilt geven aan Islamitische moeders dan is het Scharlaken koord hiervoor de aangewezen organisatie.
Voorlichting voor ouders en jongeren uit Suriname en de Caraïben
Voor jongeren in het algemeen, dus ook voor jongeren van allochtone
Voor deze groep organiseerde ProFor een bijeenkomst voor jongeren
afkomst, is het bij voorlichting belangrijk dat het aansprekend is.
in The Spot Jongerensoos. Er was theater van de theatergroep
Om die reden zie je veel theater- of rap optredens op dit soort
Easton'Child. Met dans en gesproken woord werden de loverboys
bijeenkomsten. Jongeren vinden het ook prettiger als ze voorlichting
op het toneel gezet. De jonge acteurs maken het voor leeftijdge-
krijgen door jeugdigen zelf.
noten een herkenbaar stuk. Pretty Woman verzorgde de voorlichting voor de zestig jongeren. Stellingen leidden tot goede discussies en
Neem voor meer informatie contact op met ProFor. Dit is een
een levendige bijeenkomst. The Spot wil via de jongerenwerkers
steunfunctie voor Noord-Holland in het bijzonder voor etnische
aandacht blijven geven aan dit onderwerp.
minderheden. ProFor biedt advies en ondersteuning door individuele
Surinaamse en Caribische ouders zijn moeilijk te mobiliseren.
begeleiding of brede voorlichting via bijeenkomsten, cursussen en
ProFor wil via 'family coaches' en het Onderwijsproject proberen hen
trainingen op maat.
alsnog bekend te maken met de problemen rondom loverboys.
DEEL 2. VOORLICHTING EN HULPVERLENING
20
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 24
DEEL 3
Aanpak en beleid
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 25
Opzet ketenbenadering in strijd tegen loverboys Noord-Kennemerland
Een gerichte regie is essentieel. Het resultaat moet een samenwer-
In dit hoofdstuk leest u hoe Noord-Kennemerland tot een keten-
kingsverband zijn met heldere afspraken tussen betrokken partijen.
benadering komt. Noord-Kennemerland kan als voorbeeld die-
In de regio Alkmaar is er weinig zicht op het daadwerkelijke aantal
nen voor andere regio's die denken aan de opzet van een goed
slachtoffers en daders. De nadruk van de activiteiten ligt daarom
samenwerkingsverband.
op preventie en voorlichting.
Inleiding
1. Voorkomen dat meisjes slachtoffer worden van loverboys
'Voorkomen van meidenexploitatie' is een project dat door de
Sommige meisjes lopen meer risico dan anderen om slachtoffer
Provincie Noord-Holland is gesubsidieerd. Een stuurgroep zet een
te worden van een loverboy. Voorlichting over de werkwijze van
samenwerkingsverband op in de strijd tegen Loverboys en meiden-
deze jongens moet voorkomen dat meisjes 'er in trappen'.
exploitatie. De stuurgroep bestaat uit vertegenwoordigers van:
De preventie richt zich op professionals en ouders en op
GGD Noord-Kennemerland, Stichting Welzijn Heerhugowaard
potentiĂŤle slachtoffers. In regio Alkmaar verzorgt de GGD de
(SWH), ProFor, Politie afdeling jeugd, Gemeente Alkmaar afdeling
voorlichtingsactiviteiten op voortgezet onderwijs met het project
Veilige School, Kern 8 (welzijnsorganisatie van Alkmaar), Bureau
'Lang Leve de Liefde'. Docenten krijgen een training zodat zij er
Jeugdzorg afdeling preventie, FIOM, Pretty Woman en PRIMO nh.
in de klas aandacht aan kunnen geven. Het aanbod van preventieactiviteiten naar het onderwijs loopt
Ketenaanpak
zo veel mogelijk via de gemeente. Praktijkscholen en ZMOK
Doel is een goede ketenaanpak waar preventie, interventie en
scholen hebben voorrang. Ook de jeugdinrichtingen vormen
repressie deel van uitmaken. Ketenpartners zijn: GGD, welzijnswerk,
een belangrijke voor te lichten groep.
de gemeente, BJZ, Advies- en Meldpunt Kindermishandeling AMK,
Het Jongerenwerk, legt zich toe op specifiekere vormen van
Politie, Raad voor de Kinderbescherming en het Openbaar Ministerie.
voorlichting. Zo richt de Stichting Welzijnswerk Heerhugowaard
Uiteraard kent iedere regio zijn eigen problemen en zijn eigen
(SWH) zich op jongens en Kern 8 op de risicogroep.
organisaties. Het zal daarvan afhankelijk zijn op welk onderdeel van de keten de nadruk moet liggen. In het plan van aanpak moeten wel alle onderdelen van de keten ingevuld worden.
2. Voorkomen dat jongens loverboys worden Ondanks interventies, trajecten en projecten blijft er een bepaalde groep jongeren die balanceert op het randje van
Doelstelling
criminaliteit. Zonder ingrijpen kunnen deze jongens de
Voorkomen en bestrijden van loverboyproblematiek staat voorop.
toekomstige loverboys worden. Hier is behoefte aan een jon-
De aanpak vraagt om een gerichte inzet ten aanzien van preventie
gerenwerker die jongeren actief benadert en ze kan begeleiden
voor slachtoffers en daders, opvang en hulpverlening, signalering,
naar een hulpverlenende of andere instantie. Problemen op
opsporing en vervolging van daders.
het gebied van opleiding, zorg, werk, woning en uitkering kunnen op deze manier zoveel mogelijk worden opgelost.
1. Voorkomen dat meisjes slachtoffer worden van loverboys
In Heerhugowaard krijgen jongens van 13 tot 16 jaar voorlichting
2. Voorkomen dat jongens loverboys worden
over de ernstige gevolgen van loverboypraktijken voor meisjes.
3. Uit het circuit halen van slachtoffers van loverboys
De GGD richt zich op onderwijs, het welzijnswerk op het tiener-
4. Opsporen van verdachten
en jongerenwerk.
5. Vervolgen van verdachten
D E E L 3 . A AN PA K E N B E L E I D
22
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 26
3. Uit het circuit halen van slachtoffers van loverboys
4. Opsporen van verdachten
Als er vermoedens zijn van loverboyproblematiek of seksuele
Bij de politie Noord-Holland Noord, regio Alkmaar, is de jeugd-
uitbuiting volgt er een inventarisatie van de signalen en is inter-
coördinator het aanspreekpunt op het gebied van de Loverboys.
collegiaal overleg in zorgteams op scholen of in de wijk. Dan volgt
Deze coördinator ontvangt meldingen vanuit de wijkteams
een gesprek met desbetreffende jongere en met de ouders/
(binnen elk wijkteam is er een aanspreekpunt op het gebied
verzorgers. Als blijkt dat er geen sprake is van loverboyproblema-
van loverboyproblematiek). De betreffende politie medewerkers
tiek of andere vormen van seksueel misbruik dan volgt contact
van dit district hebben een passende training gevolgd.
met BJZ voor overleg.
N.a.v. binnengekomen meldingen vindt onderzoek plaats, een
Indien de signalen wél wijzen op loverboyproblematiek dan
Loverboyzaak wordt behandeld conform de richtlijnen voor
zal BJZ de slachtoffers informeren, adviseren en doorverwijzen.
zedenzaken. De opsporingshandelingen hebben tot doel vol-
Een slachtoffer is vaak afhankelijk van haar loverboy m.b.t. geld,
doende aanwijzingen te vinden om te komen tot een juridische
aandacht en vaak ook drugs. Slechts in een veilige situatie zal
verdachte, zodat tot strafrechtelijke vervolging kan worden
zij ervoor kiezen het milieu te verlaten en aangifte te doen.
overgegaan. Daarnaast vindt er gerichte registratie en analyse
Het meisje moet er zeker van zijn dat de dader haar en haar
plaats bij de politie.
familie niets meer kan maken. Veiligheid bieden is dus een
De politie zorgt voor registratie in het Recherche Basis Systeem
eerste vereiste in dit stadium.
(rbs). De politie maakt melding van dit tijdelijke register volgens vaste procedure bij de Registratiekamer als daar ook gegevens
Traject: De Raad van Kinderbescherming neemt bij een melding
van ketenpartners worden opgenomen.
door BJZ van een loverboy-slachtoffer tot 18 jaar de zaak in behandeling. De Raad beoordeelt op basis van de beschikbare
5. Vervolgen van verdachten
informatie of er sprake is van een acuut (levens)bedreigende
Loverboycriminaliteit moet niet alleen door het strafrecht worden
situatie. Als dit het geval is, volgt bij de Kinderrechter een verzoek
bestreden, maar juist in gezamenlijkheid met alle relevante
tot VOTS met een machtiging voor een gesloten plaatsing.
partijen. Ook bij het OM heeft dit een hoge prioriteit. Het OM
De Raad neemt contact op met BJZ afd. jeugdbescherming om
heeft een officier van justitie benoemd als portefeuillehouder
de nieuwe zaak aan te melden. Daarnaast meldt de Raad het
mensenhandel. Daarnaast is er een beleidsmedewerker Keten-
kind aan bij de Dienst Justitiële Inrichtingen te Den Haag en BJZ
afstemming voor beleidsondersteuning in deze problematiek.
regelt de plaatsing. Direct na de uitspraak VOTS start de Raad met het raadsonderzoek
Organisatie
en handelt de Raad via bestaande protocollen. Namelijk: binnen 14
Het plan van aanpak sluit zo veel mogelijk aan bij al bestaande
dagen na de uitspraak VOTS volgt een VOTS zitting met daaraan
initiatieven in de regio, er zijn behoorlijk wat instellingen bij
gekoppeld machtiging tot gesloten plaatsing. Deze laatste zo kort
betrokken. Door preventie en voorlichting neemt de kennis toe
mogelijk. Vervolgens zal de Raad binnen 3 maanden de Kinder-
over de werkwijze van loverboys. En daarmee ook de kennis van
rechter adviseren om de VOTS zonodig om te zetten en tevens
organisaties die aan problematiek van loverboys het hoofd bieden.
uitspraak vragen aan de Kinderrechter over de aard en duur van een machtiging uithuisplaatsing afhankelijk van de vorderingen van het hulpverleningstraject.
23
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 27
Informatie-uitwisseling
Kernverantwoordelijkheden ketenpartners
De individuele partners wisselen gegevens uit in zorgteams op
GGD: preventie/voorlichting middels intermediairs
scholen of in de wijken. Partners gebruiken de gegevens slechts
Welzijnswerk: preventie/voorlichting voor risicogroep en signalering
voor het doel waarvoor zij zijn versterkt. En betrokken instellingen
BJZ: signalering, hulpverlening, meldpunt en opvang slachtoffers
dragen vanuit eigen verantwoordelijkheden en kerntaken bij het
Politie: opsporing verdachten
oplossen van de problemen, waar mogelijk ook samen.
OM: vervolging verdachten RvK: opvang en onderzoek, eventueel plaatsing en signalering
ORGANISATIE
ROL
ACTIVITEITEN
DOEL
GGD
Preventie/voorlichting
geven van voorlichting
Docenten, interne begeleiders en vertrouwenspersonen voorlichten en opmerkzaam maken. Zorgteams: jeugdarts. Verpleegkundigen: signaleren
Welzijnswerk
Preventie/voorlichting
geven van voorlichting
Het informeren van risicogroep.
BJZ (o.a. in zorgteams op school)
Hulpverlening, signalering en opvang slachtoffers
Meldpunt: geven van info, advies en opvang slachtoffers door consultatie of melding bij RvK. Geven van individuele hulpverlening, gezinsbegeleiding.
Slachtoffers en eventueel ouders helpen om uit loverboyproblemen te komen.
Politie
Opsporing
Info verzamelen, beheren, analyseren en delen (privacy). Opnemen verklaringen en/of aangiften. Intake gesprekken. Aanmelden AMK. Doorverwijzen slt's. Instellen opsporingsonderzoek + nazorg.
Verbetering registratie en analyse.
Kinderbeschermingsmaatregel (VOTS) vragen, spoeduithuisplaatsing regelen. Signalering: bij het bevragen jongere vast onderdeel van het onderzoek: slachtoffer / dader loverboy
Veiligheid slachtoffer
Raad voor de Kinderbescherming
Openbaar Ministerie
D E E L 3 . A AN PA K E N B E L E I D
Onderzoek, plaatsing bij VOTS. Signalering: toetsing OTS encasusregie.
Vervolger van strafbare feiten.
Prioriteit, voorlichting, creatieve aanpak
Reageren op signalen van loverboy: Opsporen verdachten / aanbrengen bij justitie. Hulpverlening / doorverwijzen slachtoffers
Vroegtijdige signalering van dader en slachtoffer. Zorgen dat de loverboys voor de rechters worden gebracht
24
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 28
Preventie in Noord-Holland
Stand van zaken
Loverboys en het voortgezet onderwijs in NoordHolland
Het Gooi
De meeste scholen in Noord-Holland hebben zorgteams waar
gebaseerd op de aanpak van Zorgconcept (zie deel 3: Samen-
leerlingen besproken worden die op een of andere manier zorge-
werkingsverbanden).
In 't Gooi heeft men een plan van aanpak van september 2003,
lijke signalen afgeven. Een klein deel van deze leerlingen wordt doorverwezen. Het Scharlakenkoord en Pretty Woman geven regel-
Preventie
matig voorlichting op scholen in de provincie. Met de theatervoor-
Partners: Politie, GGD, Regionaal Bureau leerling-zaken, Welzijnswerk,
stellingen Theater a la Carte of theater Thot waren ze onder meer
BJZ, O.c.'t Gooi, RIAGG, Advies- en Meldpunt Kindermishandeling
in Alkmaar, Hoorn, Den Helder, Haarlem en Heerhugowaard.
(AMK), MOA/JGZ Crailo. Er wordt gewerkt met Protocol 13
Deze voorstellingen over loverboys zijn sterk gericht op preventie.
(zie Deel 3: Samenwerkingsverbanden)
Meerdere VMBO scholen in de regio Noord-Kennemerland werken met het lesprogramma 'Lang Leve de Liefde' dat bestaat uit zeven
Voorlichting
lessen rond seksuele vorming voor klas 2 en 3. De GGD biedt dit
Algemene voorlichting voor 12+ meisjes en gerichte voorlichting
lespakket aan en verzorgt ook de training aan docenten. In 2006
voor bijzondere risicogroepen, professionals en ouders, schriftelijke
is het onderdeel Loverboys aan de lessen toegevoegd. Het les-
voorlichting via massamedia.
programma omvat een docentenhandleiding, leerlingenboekje, een video en een rap cd.
Den Helder Den Helder werkt met een samenwerkingsconvenant / plan van
Zaanstreek/Waterland
aanpak 2005 - 2007.
Kent op beperkte schaal praktisch beleid. Er is contact met het
Ketenpartners zijn: gemeente, BJZ Den Helder, Raad voor de
Scharlakenkoord en met Pretty Woman en als voorbeeld dient
Kinderbescherming, Politie Noord-Holland Noord afd. Den Helder,
Zwolle (Zorgconcept; zie deel 3: Samenwerkingsverbanden).
openbaar ministerie Alkmaar, GGD en BJZ afd. jeugdbescherming.
De gemeente Zaanstad heeft subsidie van de Provincie NoordHolland voor voorlichtingsmateriaal. De afdeling straathoekwerk van
Doelstelling
Bureau Jeugdzorg (BJZ) fungeert als motor op uitvoerend niveau.
Preventie van slachtoffers
Samenwerkingspartners zijn: Gemeente, BJZ, politie, scholen,
Preventie van daders
welzijnswerk en zelforganisaties.
Hulpverlening en opvang van slachtoffers
BJZ heeft het project 'about love and loverboys' tot nu toe op vier
Opsporen van verdachten
verschillende scholen voor VBO, ZMOK en VMBO verzorgd.
Vervolgen van verdachten
Jeugdzorg geeft in samenwerking met Pretty Woman ook voor-
De regie is in handen van de gemeente. Partners sluiten aan bij
lichting en deskundigheidstraining aan ouders en intermediairs.
bestaande netwerken en het project is ingebed in het integrale jeugdbeleid, -veiligheidsbeleid en andere beleidsterreinen zoals
Beverwijk Hier is geen extra aandacht voor deze problematiek. Er is wel overleg tussen BJZ onderdeel Jeugdinterventieteam (JIT), politie en andere jeugdzorg en jeugdhulpinstanties en scholen. Dit overleg is niet structureel maar op basis van incidenten.
25
onderwijs en gezondheidszorg.
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 29
Heemstede (plus Bennebroek, Bloemendaal en Zandvoort)
Haarlemmermeer
In Heemstede functioneert het Jongeren Netwerk, een project voor
organisaties vertegenwoordigd zijn. De kennis over loverboys is
jongeren tussen 12 en 18 jaar en hun opvoeders. Het bestaat uit
gering bij scholen, politie en jeugdzorg, volgens de directeur van
vertegenwoordigers uit het onderwijs, welzijnswerk, de jeugd-
het welzijnswerk, terwijl loverboys dagelijkse praktijk vormen.
hulpverlening en politie. Door hun deskundigheid te bundelen
Sinds 2003 zijn negen minderjarige meisjes slachtoffer geweest
wil het Jongeren Netwerk ervoor zorgen dat er zo snel mogelijk
van loverboys, zij zijn begeleid door het plaatselijke welzijnswerk.
Haarlemmermeer kent een Regiegroep Jeugd waarin meerdere
hulp komt bij problemen. Het motto luidt: ZO vroeg mogelijk signaleren, ZO licht mogelijk
Regio Amstelland en de Meerlanden
hulpverlening en ZO dicht mogelijk bij huis. Om te voorkomen dat
In de regio Amstelland en de Meerlanden wordt momenteel weinig
problemen van jongeren steeds groter worden, is het belangrijk
voorlichting gegeven aan potentiĂŤle slachtoffers. Maar gezien de
dat hen zo snel mogelijk een helpende hand wordt toegestoken.
ernst van de problematiek en het belang van voorlichting is het
Liefst op de plaats waar de problemen zich voor het eerst voordoen.
cruciaal om op dit gebied een preventieprogramma te hebben,
Vaak is dat de woonomgeving, school of een club in de buurt.
aldus GGD Amstelland - de Meerlanden.
West Friesland Enkele scholen van het voortgezet onderwijs doen aan preventie/ voorlichting en in de zorgteams is het thema een aandachtspunt. Zo heeft de GGD West-Friesland een training aan docenten gegeven over loverboys. BJZ Hoorn werkt nauw samen met BJZ Den Helder. In Hoorn en omgeving is het probleem voor BJZ, scholen en politie nog niet zo zichtbaar. Maar loverboys zijn er wel. Ambulante jongerenwerkers uit de regio komen op plekken waar ze zowel de daders als de slachtoffers van loverboys ontmoeten.
Haarlem Het thema loverboys is zeker in zicht bij het Jeugdinterventieteam (JIT), een onderdeel van BJZ. Maar er is niets specifieks georganiseerd en er is geen structureel overleg. GGD Haarlem is niet actief op dit gebied. De problematiek is nog niet van dien aard dat deze prioriteit krijgt, maar de verwachting is dat het aantal gevallen zal stijgen. Blijf van mijn lijf Haarlem wil haar doelgroep verbreden en ook slachtoffers van loverboys opvangen. Ze wil een laagdrempelige opvang openen.
D E E L 3 . A AN PA K E N B E L E I D
26
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Zorgconcept
Pagina 30
Samenwerkingsverbanden
Drie voorbeelden van samenwerkingsverbanden. Ze zijn gericht op (delen van) de keten van preventie en signalering tot opvang, hulpverlening en daderaanpak.
Dit voorbeeld draait om samenwerking en convenanten tussen
Werkgroep preventie
verschillende lokale partijen. Zorgconcept combineert preventie/
Deze werkgroep richt zich op preventie, voorlichting en het
voorlichting, opvang/hulpverlening en opsporing/vervolging, de
verwerven van kennis van de problematiek.
zogenaamde ketenaanpak. Het project is succesvol ten uitvoer
Leden: Zorgconcept; GGD; De Veilige School; Stad en Welzijn;
gebracht in Zwolle.
ROC; BJZ; SVO/VO; Time Out; FIOM; Gemeentelijke dienst maatschappelijke ontwikkeling; Centraal Meldpunt voor
Zorgconcept werkt via
Vrouwenopvang.
Preventie (voorlichting) voor slachtoffers en daders Opvang en hulpverlening van slachtoffers
Rollen van de partners
Justitie: opsporing en vervolging van daders
Gemeente: Voert de regie en zorgt dat organisaties bij elkaar
Gerichte sturing en regie via een stuurgroep die in contact
komen en afspraken maken
staat met beleidsnetwerk Jeugd en de lokale driehoek
GGD: Verantwoordelijk voor preventie
Accordering door College en goedgekeurd door Raad
BJZ: Verantwoordelijk voor hulpverlening
Organisaties werken samen via convenanten waarbij werkprocessen
Werkwijze
(via stroomschema's) centraal staan en het privacyreglement
Melding bij de politie
gewaarborgd is. In die samenwerking draait het dus om duidelijk-
Zeden » wordt gemeld AMK en RvK » Verzoek tot VOTS indienen
heid over informatie-uitwisseling en wie wat doet en wanneer.
bij de Kinderrechter met machtiging voor gesloten plaatsing
» zaak gaat naar de afdeling Jeugd en »
contact met BJZ voor gezinsvoogd.
De organisatie Zorgconcept coördineert en bewaakt de communicatie tussen de
Melding bij iemand anders » inbrengen werkgroep Hulpverlening
verschillende deelnemers en werkt met twee werkgroepen.
» melding politie, enz.
Werkgroep hulpverlening
Het hulpverleningstraject hangt af van de bereidheid van de ouders
Deze werkgroep komt 2x per week bijeen, of vaker als nodig.
en het meisje en de leeftijd van het meisje. Via een protocol weten
De deelnemers wisselen informatie uit en dragen zorg voor de
alle betrokken organisaties (vrouwenopvang, Kinderbescherming,
hulpverlening.
BJZ, onderwijs, politie en justitie) wat zij moeten doen als een
Leden: Zorgconcept; Raad voor Kinderbescherming; Politie; BJZ
meisje zich meldt. Zij wordt niet weggestuurd en organisaties
(vertegenwoordigt ambulante hulpverlening); leerplichtambtenaar
verplichten zich ertoe met elkaar op regelmatige basis informatie
(vertegenwoordigt cluster van onderwijsinstellingen); Stichting
en expertise uit te wisselen.
Stad en Welzijn (vertegenwoordigt de gemeentelijke organisatie);
Meisjes blijken vaak in een netwerk te zitten dat zich verder uitstrekt
Stichting Trias (vertegenwoordigt Ambulante Jeugdzorg en
dan de gemeente. Door gesprekken krijgen die netwerken lang-
Vrouwenopvang).
zaam vorm. Het politieonderzoek is vervolgens een belangrijk onderdeel. Problemen rond privacy doen zich daarbij niet voor, want door het ministerie van Justitie is een protocol ontwikkeld
27
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 31
dat een dergelijke samenwerking mogelijk maakt. Meisjes doen alleen aangifte als er veilige opvang is. De politie kan zich hierbij proactief opstellen.
Lespakket en trainingen Zorgconcept traint intermediairs en jeugdhulpverleners zodat zij in een vroegtijdig stadium de signalen herkennen van slachtoffers en van loverboys. Daarnaast heeft de stichting ook een lespakket over de loverboyproblematiek voor scholen. 'Gedwongen Liefde' behandelt in vier lessen: 1. Toekomstbeelden 2. Vrouw zijn 3. Een loverboy 4. Grenzen
Doelgroep 2de, 3de en 4de klas VMBO en HAVO Leerlingen tussen de 13 en 18 jaar van het VSO Leerlingen in de eerste jaren van het ROC
Website Zorgconcept heeft een succesvolle website: www.lover-boy.nl wordt 100.000 keer per jaar bezocht. Stichting Zorgconcept Middendam 3 1141 BC Monnickendam tel. 0299 - 65 83 51 r.wolters@zorgconcept.org www.zorgconcept.org doorklikken 'lover-boy project' of www.lover-boy.nl
D E E L 3 . A AN PA K E N B E L E I D
28
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 32
Ketenaanpak en zorgcoördinator - Amsterdam Samenwerkingsverbanden
Sinds een jaar loopt bij de GGD in Amsterdam het project Keten-
Hulpverlening
aanpak slachtoffers loverboys. Het gaat om een breed netwerk van
De hulpverlening aan slachtoffers van loverboys hoeft niet helemaal
politie, hulpverlening- en opvanginstellingen en de gemeente.
ontwikkeld te worden omdat er genoeg overeenkomsten zijn met
Het is de bedoeling dat deze aanpak in anderhalf jaar de hele
hulpverlening na seksueel misbruik, seksueel geweld en vrouwen-
keten behelst van preventie tot (doorverwijzing naar) opvang en
mishandeling. Uit de ervaring van instellingen blijkt dat reguliere
zorg. Onlangs is een zorgcoördinator aangesteld waardoor meisjes
methodieken voldoen, maar dat aanvullingen nodig zijn.
direct worden doorverwezen.
Naast de veiligheid van het slachtoffer, die voorop staat, kun je denken aan ondersteuning aan de ouders. Als hulpverlener moet
Preventie
je de diverse fasen van exploitatie kennen, aandacht hebben voor
In Amsterdam maakt men onderscheid tussen:
het blijven 'vasthouden' van het slachtoffer aan de loverboy en
Primaire preventie: gericht op de zogenaamde risicogroep,
werken aan een geleidelijk zelfstandig bestaan.
kwetsbare meiden Secundaire preventie: gericht op meisjes die al een relatie
Zorgcoördinator en ketenaanpak op uitvoeringsniveau
hebben met een loverboy of dreigen te krijgen
De instellingen pleiten in de nota van de werkgroep (Naar een
Tertiaire preventie: gericht op het voorkomen dat een meisje
aanpak van loverboyproblematiek; visie en ervaringen van
weer teruggaat naar haar loverboy
Amsterdamse deskundigen, Steunpunt Seksueel Geweld GGD A'dam, juni 2005) voor een zorgcoördinator en een ketenaanpak.
Door voorlichting eerder signalen zien
De zorgcoördinator beschikt over expertise en biedt ondersteuning
Door voorlichting neemt de kans op signalering toe. Daarom is het
en advies aan hulpverleners en instellingen die met slachtoffers te
altijd van belang bij voorlichtingsbijeenkomsten alert te zijn op
maken krijgen. De zorgcoördinator coördineert en registreert de
reacties van meisjes en jongens. Het vereist vaardigheden van de
slachtoffers. De ketenaanpak richt zich niet alleen op slachtoffers
voorlichter om met deze jongeren in gesprek te gaan, contact te
maar op de problematiek als geheel. Het gaat om een aanpak op
houden en ze eventueel door te verwijzen. Scholing op dit terrein
uitvoeringsniveau, waarbij er concrete samenwerkingsafspraken
is belangrijk voor beroepskrachten. Signalering heeft vooral een
bestaan tussen instellingen. Doel is de formulering van een plan van
preventief effect als ook interventie en begeleiding geboden
aanpak rondom concrete zaken van loverboyproblematiek, waarbij
kan worden. Zodra een slachtoffer gesignaleerd wordt, is de eerste
er continuïteit van zorg is. Binnen de aanpak moet ook aandacht
opvang het belangrijkst. Het slachtoffer heeft een veilige plek nodig
zijn voor daders. De betrokken partijen bestaan uit zowel hulpver-
om tot rust te komen en uit het zicht te zijn van de loverboy. Dat is
leningsorganisaties als politie en organisaties voor de nazorg.
ook vaak het moment waarop de eerste hulpverlening start. De concrete invulling van de hulpverlening is afhankelijk van de fase van
Een effectieve aanpak
exploitatie waarin het meisje op dat moment zit. De werkgroep
Beslaat het proces van signalering tot rehabilitatie
ketenaanpak pleit voor het creëren van specifieke opvangplekken
Beziet de problematiek vanuit verschillende perspectieven
die voldoen aan de door de instellingen geformuleerde criteria.
Garandeert de continuïteit van de zorg Is bekend en bruikbaar voor alle professionals
29
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 33
Juridische mogelijkheden en beperkingen Loverboyzaken vormen geen aparte delictscategorie bij politie of justitie, je kunt dus geen aangifte doen van loverboypraktijken. Loverboyzaken vallen onder de definitie van mensenhandel. Voor het politieonderzoek is een getuigenverklaring van het slachtoffer vaak van essentieel belang. Als een meisje daartoe niet bereid of in staat is, wordt het voor de politie moeilijk om onderzoek te doen. De Officier van Justitie bepaalt, in overleg met de politie, of een politieonderzoek gestart dan wel voortgezet moet worden. De Officier van Justitie zou zonder aangifte van een slachtoffer kunnen overgaan tot ambtshalve vervolging. Dit gebeurt amper in de praktijk. Het vergt namelijk veel opsporingscapaciteit en het is van tevoren lastig in te schatten tot welke resultaten dit zou kunnen leiden. Steunpunt Seksueel Geweld GGD Amsterdam Postbus 200 1000 CE Amsterdam tel. 020 - 555 52 27 ssga@ggd.amsterdam.nl
D E E L 3 . A AN PA K E N B E L E I D
30
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 34
Protocol 13 Samenwerkingsverbanden
middel van een Voorlopige Onder Toezicht Stelling (VOTS) en een Machtiging Gesloten Uithuisplaatsing direct uit hun omgeving te halen en met voorrang in een gesloten jeugdinrichting te plaatsen.
Stap 4: Vanuit Bureau Jeugdzorg wordt een gezinsvoogd toegewezen.
Doelgroep
Stap 5: De kinderrechter geeft een beschikking tot VOTS, gekoppeld aan een machtiging tot gedwongen uithuisplaatsing. Het meisje krijgt een advocaat toegewezen.
zijn kwetsbaar en gemakkelijk te beïnvloeden. In de meeste gevallen zijn ze van huis weggelopen.
Doelstelling Protocol 13 heeft tot doel minderjarige slachtoffers van prostitutie op te sporen en hen door middel van het organiseren van gesloten opvang uit dit circuit te halen. De opsporing is in handen van de politie. Na opname in een gesloten jeugdinrichting volgen meisjes een traject van gedwongen of vrijwillige hulpverlening en begeleiding, afhankelijk van de hulpverleningsvraag. Een belangrijk uitgangspunt van Protocol 13 is dat tienerprostituees het beste kunnen worden geholpen met een snelle plaatsing in een gesloten jeugdinrichting, ver verwijderd van de tippelzone en onbereikbaar voor hun loverboy. Zonder de veiligheid en bescherming
«
Stap 6: Bureau Jeugdzorg doet op grond van de machtiging gedwongen uithuisplaatsing een verzoek tot plaatsing bij de Dienst Justitiële Inrichtingen (in het kader van Protocol 13 heeft het voorrang)
«
prostitueren. Ze hebben vaak een problematische gezinsachtergrond,
Stap 7: De Dienst Justitiële Inrichtingen maakt bij Bureau Jeugdzorg melding van een beschikbare plaats
«
bewezen kan worden dat ze zich onder dwang van een loverboy
Stap 8: Na plaatsing bezoekt de gezinsvoogd het meisje Stap 9: De gezinsvoogd heeft de regie over het verdere proces Stap 10: Op verzoek van de gezinsvoogd wordt een psychodiagnostisch onderzoek naar het meisje gestart
Stap 11: De Raad voor de Kinderbescherming doet onderzoek ter voorbereiding van de zitting waarin de kinderrechter al dan niet besluit tot een definitieve OTS
«
Protocol 13 richt zich op meisjes tussen de 12 en 18 jaar van wie
«
Stap 3: De Raad voor Kinderbescherming stelt een 'rekest Voorlopige Ondertoezichtstelling' op voor de kinderrechter. Daar is een verzoek tot gesloten uithuisplaatsing aan gekoppeld.
«
Protocol 13 maakt het mogelijk minderjarige prostituees door
Stap 2: Op initiatief van politie vindt driehoeksoverleg plaats met de Raad voor de Kinderbescherming en Bureau Jeugdzorg
«
en bescherming van tienerprostituees.
«
bescherming en Regiopolitie Utrecht, in het kader van hulpverlening
Stap 1: Aanhouding door politie van minderjarige prostituee
«
tussen Bureau Jeugdzorg Utrecht, de Raad voor de Kinder-
STAPPENPLAN PROTOCOL 13
«
Utrecht. Het is een samenwerkingsverband met bindende afspraken
«
In 1996 startte Protocol 13 (toen onder de naam Project 13) in
Stap 12: Op het moment dat de Ondertoezichtstelling definitief is heeft de gezinsvoogd de volledige verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van het meisje binnen Protocol 13
die de gesloten jeugdinrichting biedt, is de kans op terugval groot, aangezien de loverboy vaak nog wel aantrekkingskracht op het
Bureau Jeugdzorg Utrecht, afdeling Jeugdreclassering
meisje uitoefent.
Postbus 9076 3506 GB Utrecht Telefoon: 030 - 250 02 50 www.bjzutrecht.nl doorklikken naar 'overzicht hulpaanbod', 'hulpverlening bij jeugdprostitutie', 'protocol 13'.
31
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 35
Wat te doen bij vermoeden loverboyproblematiek
’OMGAAN MET VERMOEDENS VAN LOVERBOYPROBLEMATIEK OF SEKSUELE UITBUITING’ GGD Signalen worden afdoende verklaard, geen loverboyproblematiek of andere vormen van seksueel misbruik of geweld
»
Bureau Jeugdzorg
»
Intercollegiaal overleg
»
Inventariseren signalen
Consultatie en/of melding bij contactpersoon loverboyproblemtiek BJZ
»
»
»
Informatie evalueren met ter zake deskundigen
»
Gesprek jongere
Consultatie en/of melding bij Raad voor kinderbescherming en AMK
» Gesprek ouders
» Indien levensbedreigend verzoek tot VOTS bij kinderrrechter
»
Informatiegesprek, melding of aangifte bij Politie afd jeugd of afd. zeden
Het vertrekpunt in dit stroomschema is het vermoeden van loverboyproblematiek. Voor iedereen die met jongeren woont of werkt kan het behulpzaam zijn bij het ondernemen van actie.
»
»
Signalen wijzen op loverboyproblematiek
»
»
door een loverboy. Maar in de praktijk is het niet altijd gemakkelijk vermoedens van loverboyproblematiek te onderbouwen. Op de achtergrond spelen vaak angst voor stigmatisering, loyaliteitsconflicten, al aanwezige psychische, psychiatrische of andere (gezins)problema-
Het schema focust op de signaleringsfase en de doorverwijzing naar
tiek van de jongere. Om binnen deze complexe problematiek toch
hulpverleningsinstanties en politie. De ketenaanpak begint met
te weten wat te doen, kan het stroomschema een hulpmiddel zijn
preventie. Wie voorlichting over Loverboys wil organiseren kan
bij het structureren en evalueren van de informatie. Het lost uiteraard
contact opnemen met de GGD, Pretty Woman, Beware of Loverboys,
de dilemma's niet op waarvoor beroepskrachten uit onderwijs en
Beauty and the Beast (zie deel 2). Maar er zijn bijvoorbeeld ook
welzijnswerk staan. Het biedt slechts ondersteuning in een situatie
theatervoorstellingen over het onderwerp (zie bijlage).
waarin zorg om een jongere kan worden omgevormd tot zorg voor een jongere.
Omgaan met vermoedens van loverboyproblematiek of seksuele uitbuiting
Informatie verzamelen en vastleggen
Vroege signalering en interventie bij loverboyproblematiek zijn cruci-
Bij het verzamelen van informatie staat de vraag voorop: waar zijn
aal bij de preventie van seksueel misbruik en gedwongen prostitutie
de vermoedens van loverboyproblematiek op gebaseerd en zijn
D E E L 3 . A AN PA K E N B E L E I D
32
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 36
er nog andere mogelijke verklaringen? Er zijn vier mogelijke bronnen van informatie: uw observaties, uw collega's, de jongere zelf en de
Uit: voorbeeld-protocol voor het voortgezet onderwijs en
ouders/verzorgers van de jongere. Leg alle informatie bij voorkeur
het beroepsonderwijs. Vermoeden van huiselijk geweld,
schriftelijk vast.
mishandeling, verwaarlozing, seksueel misbruik en loverboys:
Observaties - inventariseer de geobserveerde signalen Welke veranderingen bij de jongere zijn u opgevallen op
U blijft aan de vertrouwensrelatie met de jongere bouwen.
gedragsmatig en/of emotioneel gebied?
U kunt eventueel een gesprek met de jongere voeren over uw
Zijn er opvallende veranderingen in schoolresultaten, spijbelen?
zorgen. U noteert wat zij vertelt. Dit worden uw persoonlijke
Is er een opvallende verandering in het sociale netwerk?
aantekeningen. Houd contact met de jongere en vraag wat ze
Sociaal isolement? Exclusieve relatie?
ook zelf wil. Als een meisje u in vertrouwen neemt luister dan
Is er sprake van lichamelijke verwondingen die mogelijk
rustig wat zij u vertelt, probeer niet te emotioneel te reageren.
gevolg zijn van geweld/mishandeling?
Neem het meisje serieus en spreek uw zorgen uit.
Is er sprake van een omslag op materieel gebied: merkkleding, sieraden, make-up etc? Is er sprake van overmatige (aandacht voor) seksualiteit, seksueel wervend gedrag?
Uit: De betovering verbroken; methodiek preventie en aanpak meisjesprostitutie. A. van Dijke e.a.
Intercollegiaal overleg
De eerste stap is een gesprek aangaan met het meisje om
Bespreek alle beschikbare informatie in een overleg waarbij ook
uw zorgen met haar te bespreken. Juist in de beginfase is het
vertrouwenspersonen, mentoren en/of schoolmaatschappelijk zijn
meisje nog goed te benaderen. Eenmaal in de prostitutie kan
betrokken. Welke informatie is er over de mogelijke loverboy?
zij een muur om zich heen optrekken en is het veel moeilijker
Welke andere mogelijke verklaringen zijn er voor observaties?
om tot haar door te dringen. In het eerste gesprek komen zaken aan de orde die u aan haar opvalt. Het kan zijn dat het
Gesprek met de jongere
meisje een andere verklaring voor haar veranderend gedrag
Een meisje in de puberteit kan kwetsbaar zijn voor loverboys.
heeft en dat zij niet onder invloed staat van een vriendje.
Het kan voor haar zeer moeilijk zijn om onder ogen te zien dat
Maar het kan zijn dat het vermoeden blijft of versterkt wordt.
haar (nieuwe) vriend mogelijk andere bedoelingen met de relatie
In een tweede gesprek wordt het gesignaleerde probleem-
heeft. Juist omdat de relatie zich pas na verloop van tijd ontwikkelt
gedrag expliciet in verband gebracht met mogelijk geweld door
tot een uitbuitingsrelatie, is het risico ook voor anderen moeilijk in
hun vriendje. Signalen kun je alleen toetsen door er met het
te schatten. Naast kennis over loverboyproblematiek is informatie
meisje over te praten.
over weerbaarheid, sociale vaardigheden, mate van isolement, gezinsproblematiek en eventuele hulpbehoefte van belang. Zowel binnen onderwijs als binnen jeugd/jongerenwerk is het van belang te zorgen voor optimale voorwaarden om in contact te blijven. Sociaal isolement en het ontbreken van toekomstperspectief zijn grote risicofactoren bij loverboyproblematiek.
33
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 37
Gesprek met het meisje, tips voor beroepskrachten en ouders Maak geen verwijten, het meisje is slachtoffer Nooit haar vriendje afkraken, hij is haar identiteit geworden
Uit: De betovering verbroken; methodiek preventie en aanpak meisjesprostitutie. A. van Dijke e.a.
Houd rekening met wisselende gevoelens en beslissingen Beloof nooit iets dat u niet waar kunt maken
Ouders zijn van cruciale betekenis. Zij hebben meestal als
Toon respect, ook al keurt u alles af wat zij heeft gedaan
eersten door dat er iets aan de hand is met hun dochter.
Toon geduld en geef haar de ruimte zelf te beslissen
In het gesprek met de ouders gaat het over wat hen opvalt
Accepteer dat ze niet meteen met u wil praten
aan hun kind en waarom er zorgen zijn. Het is belangrijk om
Het meisje heeft meestal veel meegemaakt, accepteer dat u
te horen wat ouders te melden hebben en hun zorgen serieus
het vaak niet begrijpt
te nemen. Beroepskrachten moeten ervoor waken ouders gerust
Probeer contact met haar te houden, houd de communicatie
te stellen door die zorgen af te doen als 'puberproblemen'.
open
Ze moeten juist de ouders serieus nemen en hen vertellen
Schrik niet van leugens of manipulatief gedrag. Dat heeft ze
wat loverboyproblematiek inhoudt en dat zij een cruciale rol
nodig om te overleven in de prostitutiewereld.
kunnen spelen om hun dochter weer uit het circuit te halen. Door met ouders te spreken kun je vermoedens toetsen maar
Gesprek met ouders
ook het netwerk rondom het meisje versterken.
Ouders zijn primair verantwoordelijk voor de ontwikkeling van
Ouders hebben steun nodig om de problemen die zij met
hun kind in een veilige omgeving. Zij moeten in een zo vroeg
hun dochter hebben aan te pakken. Door ze in een zo vroeg
mogelijk stadium betrokken worden bij de zorgen om de jongere.
mogelijk stadium te betrekken, zorg je voor een vangnet en
Delen de ouders de zorgen? Zijn zij op de hoogte van de relatie
kun je voorkomen dat het meisje nog verder in een isolement
en de geobserveerde veranderingen bij hun kind? Zijn zij in staat en
raakt. In dit stadium kun je ook aandacht besteden aan haar
bereid de jongere te beschermen tegen de negatieve invloeden
schoolresultaten om de banden met school aan te halen.
van het vriendje? Hebben ouders zelf behoefte aan hulp of
Ten slotte moet de rest van haar sociale netwerk gemobiliseerd
ondersteuning?
worden om te voorkomen dat een meisje alleen komt te
Bij meerderjarige slachtoffers van loverboyproblematiek blijkt het
staan en nog kwetsbaarder wordt voor een relatie waarin zij
herstellen van contact met ouders bij een deel van de vrouwen
misbruikt wordt.
bij te dragen aan het losmaken van de loverboy.
Informatie evalueren deskundigen Het verdient aanbeveling om de verzamelde informatie te bespreken met personen die expertise hebben op het gebied van loverboyproblematiek. Dat kunnen medewerkers zijn van Bureau Jeugdzorg of Steunpunt Huiselijk Geweld. Indien de expertise ontbreekt, neem dan contact op met Trans Act (030- 2326540 of www.transact.nl). Bij de evaluatie van de informatie gaat het om een inschatting van het risico dat de relatie zich ontwikkelt tot een seksuele uitbuitingsrelatie. Daarnaast is het belangrijk te weten welke interventie plaats
D E E L 3 . A AN PA K E N B E L E I D
34
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 38
moet vinden en wie daarbij betrokken moet worden. Eventueel moeten voorbereidingen getroffen worden voor de veiligheid van het meisje. Als alle signalen op afdoende wijze worden verklaard door andere oorzaken dan loverboyproblematiek of seksuele uitbuiting, kunnen ouders en/of de jongere indien nodig, verwezen worden naar hulpverlening of (opvoedings-) ondersteuning.
Algemene tips en aandachtspunten bij aanpak loverboyproblematiek Aanpak loverboyproblematiek Richt je bij voorlichting ook uitdrukkelijk op ouders; zij blijken namelijk behoefte te hebben aan duidelijk informatiemateriaal. Maar ook bij de signalering en hulpverlening spelen ze een belangrijke rol. Samenwerken met de ouders staat centraal net als de relatie tussen het meisje en haar ouders. Het is belangrijk hierin te investeren. De hulpverlening moet outreachend, flexibel en laagdrempelig zijn, het gaat om een moeilijk bereikbare doelgroep. Een aanzienlijk aantal professionals in de hulpverlening moet een slag slaan wat betreft inhoudelijke kennis over loverboys. Van belang zijn de personen in de samenwerkingsverbanden: het gaat om draagkracht en daadkracht! Het is belangrijk dat er vaste personen bij politie en gemeente deskundig en aanspreekbaar zijn. Adequate samenwerking bevordert effectieve doorverwijzing. Een ketenaanpak zal convenanten moeten hebben waarin staat wie precies waarvoor verantwoordelijk is. Een organisatie zal zich als geheel moeten committeren. In de ketenaanpak moet ĂŠĂŠn organisatie de (voor) trekkersrol op zich nemen. De thematiek loverboys is eigenlijk een onderdeel van het grotere verschijnsel: misbruik in relaties. Het thema heeft overlappingen met huiselijk geweld, mishandeling, verwaarlozing en seksueel misbruik. Probeer in de regio aansluiting te vinden bij samenwerkingsverbanden die deze problemen behandelen. Vraag aandacht voor loverboyproblematiek en sluit bij hen aan.
35
Brochure Loverboys
11-04-2006
D E E L 3 . A AN PA K E N B E L E I D
14:47
Pagina 39
36
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 40
BIJLAGE
Overzicht van informatie voor voortgezet onderwijs, jeugd- en tienerwerk en zelforganisaties
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 41
Informatie Informatie: Voortgezet onderwijs
Pretty Woman
Preventie en voorlichting
Voorlichting op VMBO scholen en op scholen voor speciaal onderwijs. Leeftijd 12 t/m 23 jaar. Er is een handleiding voor
TransAct
docenten en ook voorlichting voor ouderavonden.
Kenniscentrum seksueel geweld voor hulpverleners en professionals www.TransAct.nl / www.Jeugdprostitutie.nu
Stade Dienstverlening Telefoon: 030-2317100
GGD
E-mail: prettywoman@stade.nl
De GGD heeft het lesprogramma Lang Leve de Liefde (ontwikkeld
www.stade-dienstverlening.nl
door Soa Aids Nederland.) Dit is een pakket (7 lessen) rond seksuele vorming voor klas 2 en 3. De GGD verzorgt ook de training aan
Scharlaken Koord
docenten. In 2006 is het lesprogramma uitgebreid met het
Scharlaken koord met Beware of Loverboys! richt zich op meisjes
onderdeel Loverboys. Het lesprogramma bestaat uit een docenten-
van 3de of 4de klas van het VMBO of van speciaal onderwijs. Er
handleiding, leerlingenboekje, een video en een rap cd.
is een handboek voor docenten en een verwerkingsboek voor de leerling. Ook voorlichting voor ouderavonden.
GGD Kop van Noord-Holland
GGD West-Friesland
Tel. 0224 - 72 06 20
Tel. 0229 - 25 33 10
Scharlaken Koord
info@ggd-knh.nl
info@ggdwf.nl
Telefoon: 020 - 622 68 97
www.ggd-knh.nl
www.ggdwf.nl
E-mail: info@scharlakenkoord.nl
GGD Noord-Kennemerland
GGD Zaanstreek - Waterland
Tel. 072 - 566 26 62
Tel. 075 - 651 92 92
Beauty & the Beast
info@ggd-alkmaar.nl
info@ggdzw.nl
Beauty & the Beast richt zich op meisjes van het VMBO in de
www.ggd-alkmaar.nl
www.ggdzw.nl
leeftijd van 13 - 16 jaar. Er is een handleiding voor docenten.
Hulpverleningsdienst Kennemerland
GGD Amsterdam
Stade Advies
Tel. 023 - 511 59 00
Tel. 020 - 555 59 11
Tel. 030 - 236 18 61
ggd@hdk.nl
info@ggd.amsterdam.nl
E-mail: m.suvaal@stade.nl
www.hdk.nl
www.ggd.amsterdam.nl
www.stade-dienstverlening.nl
GGD Gooi & Vechtstreek
GGD Amstelland - De Meerlanden
Tel. 035 - 692 62 22
Tel. 020 - 656 23 00
www.scharlakenkoord.nl / www.bewareofloverboys.nl
ggd@ggdgooi.nl
info@ggd.amsterdam.nl
www.ggdgooi.nl
www.ggd.amsterdam.nl
B I J L A G E . O V E R Z I C H T V A N I N F O R M AT I E .
38
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 42
Zorgconcept
Signalering en doorverwijzing
Zorgconcept heeft een programma voor de 2de, 3de en 4de klas van VMBO scholen / HAVO / VSO en 1ste en 2de klas van het ROC.
Bureau Jeugdzorg Bureau Jeugdzorg vormt de toegang tot de jeugdzorg en biedt
Stichting Zorgconcept
hulp aan kinderen van 0 tot 18 jaar. Ook mensen die beroeps-
tel. 0299 - 65 83 51
matig betrokken zijn bij het opgroeien en opvoeden van jeugd
r.wolters@zorgconcept.org
kunnen een beroep doen op het bureau. Bij de hulpverlening
www.zorgconcept.org doorklikken 'lover-boy project' of www.lover-boy.nl
heeft Bureau Jeugdzorg de wettelijke taak om de rechten van het kind te beschermen en samen met ouders ervoor te zorgen dat
Theater voorstellingen over loverboys voor het voortgezet
de gezinssituatie verbetert. Via Bureau Jeugdzorg kan doorverwe-
onderwijs
zen worden naar geïndiceerde externe hulpverleningsinstanties en naar de Raad voor de Kinderbescherming.
Theater A la Carte Hoezo 'lover'boys? Bestemd voor het voortgezet onderwijs.
Jeugdhulpverlening Alkmaar
Jeugdhulpverlening Beverwijk
Vaak gekoppeld aan voorlichting van Scharlaken koord of van
Tel . 072 - 567 22 00
Tel. 0251 - 21 30 30
Pretty Woman. www.theateralacarte.nl Klassekunst
Jeugdhulpverlening Den Helder
Jeugdhulpverlening Hoorn
Tel. 0223 - 67 40 50
Tel. 0229 - 27 64 00
Heeft een interactieve theatervoorstelling: 'WOW, het raffinement van loverboys' www.klassekunst.nl
Jeugdhulpverlening Haarlem Tel. 023 - 517 55 40
Theater Thot Interactieve theatervoorstelling voor meisjes van 13 - 17 jaar.
Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam heeft 10 vestigingen,
www.xideateliers/thot/loverboys.html
bereikbaar met één telefoonnummer: 0900 - 200 30 04. www.jeugdhulpwijzer.nl
Meer informatie: www.schoolenveiligheid.nl / www.weerbaarheid.nl Overzicht alle organisaties en projecten die lesmateriaal over loverboys hebben ontwikkeld. Onder andere 'Werken aan Weerbaarheid'
39
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 43
Het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK)
Raad voor de Kinderbescherming
Het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling biedt advies- en
De Raad voor de Kinderbescherming kan alleen ingeschakeld wor-
consultgesprekken. Het AMK neemt meldingen aan van vermoedens
den door het AMK of door Bureau Jeugdzorg, als zorgen om een
van kindermishandeling en seksueel misbruik, van kinderen tot
kind niet vrijwillig opgelost kunnen worden. Rechtstreeks melden
18 jaar en jongeren tot 21 jaar met een verstandelijke handicap.
bij de Raad kan alleen als er sprake is van een acute en ernstige
Bij een melding volgt een zorgvuldige procedure.
bedreiging van het kind, waarbij aan het kind onmiddellijke hulp (of zorg) moet worden geboden en waarbij ouders die niet geven.
AMK Amsterdam (ook Gooi-Vechtstreek, Zaanstreek / Waterland en Amstelland /
RvK Alkmaar
RvK Amsterdam
RvK Haarlem
De Meerlanden)
Tel. 072 - 514 34 34
Tel. 020 - 889 34 00
Tel. 023 - 888 25 00
tel. 020 - 314 17 14 info@AMK-Amsterdam.nl
AMK Alkmaar (ook voor de rest van Noord-Holland) tel. 072 - 567 23 20
Politie afdeling zeden De afdeling zeden van de politie geeft uitleg over de procedures en de te verwachten (emotionele) belasting voor de betrokkenen. En over de eisen waaraan bewijsmateriaal moet voldoen wil dit leiden tot vervolging van plegers. Slachtoffers van een misdrijf (of hun wettelijke vertegenwoordigers) kunnen aangifte doen, maar dat kunnen ook anderen die kennis dragen van een strafbaar feit. De politie richt zich in eerste instantie op opsporing en vervolging van daders. Slachtoffers worden verwezen naar opvang en hulpverlening. Afdeling zeden heeft de beschikking over een verhoorruimte en een aantal speciaal opgeleide deskundigen. Ook (zeer) jonge kinderen en mensen met een verstandelijke beperking kunnen onder optimale omstandigheden gehoord worden. Tel: 0900 - 88 44 of het plaatselijke politiebureau.
B I J L A G E . O V E R Z I C H T V A N I N F O R M AT I E .
40
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 44
Informatie: Tiener- en jongerenwerk
Informatie: Zelforganisaties
Preventie en voorlichting
Preventie en voorlichting
Informatie voortgezet onderwijs is ook bruikbaar voor het tieneren jongerenwerk, daarnaast:
Pretty Woman en Scharlaken koord Pretty Woman en Scharlaken koord hebben beide ook ervaring in
Go uptown
het geven van voorlichting aan ouders.
Go Uptown heeft ervaring met voorlichting geven aan het tiener- en jongerenwerk. Doel is versterken van vaardigheden, weerbaarheid
Signalering en doorverwijzing
en zelfvertrouwen. Go Uptown verzorgt workshops waarbij jongeren
Zie signalering en doorverwijzing voortgezet onderwijs, daarnaast:
via muziek, drama en dans aspecten van het verschijnsel loverboys uitwerken.
Profor Zelforganisaties kunnen met vragen terecht bij ProFor, steunfunctie
Stichting SSA en Go Uptown
voor de provincie Noord-Holland met name voor etnische minder-
Tel. 020 - 624 18 32
heden. ProFor biedt advies, ondersteuning door individuele
spm_ssa@euronet.nl
begeleiding of brede voorlichting via bijeenkomsten, cursussen en trainingen op maat.
Pretty Woman en Scharlaken koord Zij hebben ervaring met voorlichting aan tiener- en jongerenwerk.
ProFor Tel. 020 - 690 26 26
Loverboyspel (Materiaal om zelf te gebruiken)
E-mail : l.martis@profor.nl
Het Loverboyspel is een methodiek om de loverboyproblematiek met
www.profor.nl
behulp van een spel bespreekbaar te maken in een groep of klas. Te bestellen bij: GGD regio IJssel-Vecht. Tel. 038 - 428 15 92 Signalering en doorverwijzing Zie voortgezet onderwijs.
41
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 45
Gebruikte literatuur voor deze publicatie: Cox, S. en. Leer, J. van der. Preventie en hulpverlening meisjesprostitutie; 6 projectbeschrijvingen. Den Haag: VNG uitgeverij. ISBN: 90-322-7253-5 Docentenhandleiding: lessen over loverboys (aansluitend bij het lespakket Lang Leve de Liefde.) J. Poelman SOA-Aids Nederland. Eerste druk 2005. Overzichtgids; preventieprojecten loverboyproblematiek en seksueel misbruik. Steunpunt Seksueel geweld, GGD Amsterdam. ISBN 90-5348-131-1 Terpstra, L. en Dijke, A. van (2004) Publiek geheim: jeugdprostitutie. Negen portretten. Amsterdam: uitgeverij SWP. Terpstra, L. e.a. (2005) Loverboys, een publieke zaak. Tien portretten. Amsterdam: uitgeverij SWP. Dijke, A. van e.a. De betovering verbroken; methodiek preventie en aanpak meisjesprostitutie. Amsterdam: uitgeverij SWP. ISBN: 90-8560-036-7 Voorbeeldprotocol van het voortgezet onderwijs en het beroepsonderwijs. Vermoeden van huiselijk geweld, mishandeling, verwaarlozing, seksueel misbruik en loverboys
B I J L A G E . O V E R Z I C H T V A N I N F O R M AT I E .
42
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 46
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 47
Colofon
Dit is een uitgave van PRIMO nh
PRIMO nhŠ
Bestellen:
Overname of openbaarmaking van (gedeelten van) deze uitgave is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van PRIMO nh.
Deze uitgave kost e 12,- (exclusief verzendkosten) en is telefonisch of schriftelijk te bestellen bij:
Purmerend, april 2006 Oplage: 500 exemplaren
Tekst: Winny Veldhuijzen en Marianne Bakker
PRIMO nh Postbus 106 1440 AC Purmerend telefoon: 0299 418 700 fax: 0299 418 799 e-mail: servicepunt@primo-nh.nl internet: www.primo-nh.nl
Eindredactie: Marianne Bakker
Meer informatie: wveldhuijzen@primo-nh.nl
Foto’s: Marco Bakker Theater A la Carte
Opmaak: Studio Stevens, De Rijp 0299 67 10 25
De Provincie Noord-Holland hecht veel belang aan de aanpak van loverboyproblematiek. Zij heeft dan ook middelen beschikbaar gesteld om deze publicatie mogelijk te maken.
Brochure Loverboys
11-04-2006
14:47
Pagina 48