Atlas Metropoolregio Rotterdam Den Haag by Programmabureau Strategie

ATLAS Metropoolregio Rotterdam Den Haag

VOORWOORD De Metropoolregio Rotterdam Den Haag : een bestuurlijke droom of een maatschappelijke werkelijkheid? Hoe ziet de werkelijkheid eruit achter wetenschappelijke en beleidsmatige begrippen als daily urban system, polycentrisch netwerk en agglomeratievoordelen? De kerngedachte van het metropoolinitiatief is dat er meer uit deze regio kan worden gehaald als die meer als één geheel gaat functioneren. Als bewoners, bedrijven en bezoekers nog meer gebruik maken van alle mogelijkheden die het hele gebied van de metropoolregio te bieden heeft. Veel werknemers pendelen dagelijks tussen woon- en werkplaats, steden kunnen meer profiteren van elkaars nabijheid en hoe meer mensen en bedrijven in elkaars buurt zitten, hoe beter dat economisch is. Hoe dat in onze regio precies in elkaar zit, daar hadden we nog niet zo’n scherp beeld van. Hadden, want deze Atlas van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag biedt een enorme rijkdom aan kaarten waarmee die werkelijkheid letterlijk in kaart wordt gebracht. In de Atlas maken we objectief inzichtelijk hoe onze metropoolregio zich verhoudt tot andere Europese metropolen en hoe mensen gebruik maken van ons gebied om te wonen,

De redactie

maart 2013 werken, winkelen, recreëren en wat we allemaal nog meer doen. De Atlas is een onderlegger voor de Strategische Agenda die gelijktijdig ontwikkeld wordt. Conclusies worden er niet getrokken. Dat laten we aan de lezer over. Dit is een eerste uitgave, speciaal gemaakt voor het metropoolcongres van 27 maart 2013 met als thema “Kwaliteiten verbinden”. Er is niet gestreefd naar volmaaktheid of compleetheid. We hopen wel een vervolg aan deze Atlas te kunnen geven. Dan willen we ook samenwerking zoeken met andere partijen die ook over interessante data beschikken. Juist door data in samenhang te laten zien, ontstaat een rijker inzicht en kunnen we veel beter met elkaar het debat voeren over de inrichting van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag. Wij hopen dat u met interesse door deze Atlas bladert. Soms met een glimlach, soms met een frons, soms met een blik van herkenning en soms met een verbaasde blik: “Goh, dat wist ik niet” of “Daar had ik nooit bij stil gestaan”. Wij hopen ook dat u uitziet naar het vervolg. Heeft u suggesties? Laat ze ons weten!

INHOUDSOPGAVE Vooraf  De MRDH: waar hebben we het over?  Bekende Nederlanders in en uit de MRDH

Deel 1: De MRDH internationaal vergeleken  De Metropoolindex  Transport  Politics  Economy  Science  Culture  De MRDH internationaal vergeleken

Deel 2: De MRDH in stromen. Hoe wordt de MRDH gebruikt?  Netwerken en relaties  Werken en forensenstromen  Winkelen en koopstromen  Kennis en onderwijs  Wonen en verhuisstromen  Recreatie en bezoekersstromen  Zorgmarkt en ziekenhuizen  Evenementen in de MRDH  OV-rail netwerk

Bijlage 1: De Top 32 Metropolitane regio’s in Europa Colofon

VOORAF: DE MRDH, WAAR HEBBEN WE HET OVER? BEKENDE NEDERLANDERS IN EN UIT DE MRDH!

DE MRDH, WAAR HEBBEN WE HET OVER?

Metropoolregio's

BeemsterZeevang Uitgeest Heemskerk Beverwijk

MRA 36 gemeenten 2,33 miljoen inwoners

WormerlandPurmerendEdam-Volendam

Zaanstad Oostzaan LandsmeerWaterland

Velsen

Haarlemmerliede en Spaarnwoude Haarlem Amsterdam

ZandvoortHeemstede Bloemendaal

Lelystad

Almere Diemen

Muiden

Weesp Naarden Huizen AmstelveenOuder-Amstel Blaricum Bussum Aalsmeer Laren Uithoorn Wijdemeren Hilversum

Haarlemmermeer

Text

MRDH 24 gemeenten 2,25 miljoen inwoners

Wassenaar Leidschendam-Voorburg 's-Gravenhage Zoetermeer

Westland

Rijswijk Pijnacker-Nootdorp Lansingerland Delft

Midden-Delfland

Westvoorne

Capelle aan den IJssel Maassluis Schiedam RotterdamKrimpen aan den IJssel RozenburgVlaardingen Brielle

Ridderkerk AlbrandswaardBarendrecht Hellevoetsluis Spijkenisse Bernisse

NB: Rozenburg inmiddels onderdeel gemeente Rotterdam

aantal inwoners (CBS, 2012)

616.260 502.055 122.330 101.980 98.680 76.240 72.410 72.170 71.040 66.120 55.270 50.100 47.410 46.990 45.210 39.440 31.850 28.690 25.760 25.000 18.230 16.070 13.900 12.420 2.255.625

rangorde gemeente Rotterdam Den Haag Zoetermeer Westland Delft Schiedam Leidschendam-Voorburg Spijkenisse Vlaardingen Capelle a/d Ijssel Lansingerland Pijnacker-Nootdorp Barendrecht Rijswijk Ridderkerk Hellevoetsluis Maassluis Krimpen a/d Ijssel Wassenaar Albrandswaard Midden-Delfland Brielle Westvoorne Bernisse Totaal MRDH

aantal banen (LISA, 2012)

324.740 255.290 58.000 51.660 47.850 35.910 34.860 33.200 22.920 22.510 20.230 19.680 19.250 18.900 13.670 10.060 9.290 9.000 8.570 6.790 5.810 5.720 3.310 3.120 1.040.340

rangorde gemeente Rotterdam Den Haag Westland Delft Zoetermeer Capelle a/d Ijssel Rijswijk Schiedam Leidschendam-Voorburg Barendrecht Vlaardingen Lansingerland Ridderkerk Spijkenisse Pijnacker-Nootdorp Wassenaar Albrandswaard Hellevoetsluis Krimpen a/d Ijssel Maassluis Midden-Delfland Brielle Westvoorne Bernisse Totaal MRDH

BEKENDE NEDERLANDERS IN EN UIT DE MRDH!

Bekende Nederlanders (BN'ers) Wassenaar: Roxanne van Hemert (schaatster) Sylvia Toth (zakenvrouw) Willem-Alexander & Maxima Gerrit Zalm (ex-minister; ABN/AMRO)

Den Haag: Bridget Maasland (TV-presentatrice) Naomi van As (hockey-international) Carola Uilenhoed (judoka) Bas Muijs (acteur) Raymond van Barneveld (darter) Mark Rutte (premier)

Leidschendam-Voorburg: Sanne van Kerkhof (shorttrackster) Karien van Gennip (ex-staatssecretaris; ING) Kees Schuyt (lid Raad van State)

Rijswijk: Odette Simons (TV-presentatrice) Anish Giri (schaker)

Westland: Kiki Bertens (tennister) Arantxa Rus (tennister) Anneliese van der Pol (actrice/zangeres)

Zoetermeer: Propaganda (Deejay) Milan van Weelden (musical) Roelof Hemmen (nieuwslezer) Leroy Fer (voetballer) Pijnacker-Nootdorp: Mabel Wisse Smit Paul Schulten (couturier) Stella Jongmans (atlete)

Delft: Abdolah Kader (schrijver) Michaela Krajicek (tennister) Roel van Velzen (zanger) Rik Grashoff (politicus)

Lansingerland: Diane Valkenburg (schaatster) P.P. Pigmans (Deejay)

Maassluis en Midden-Delfland: Irma Hartog (actrice) Jaap van Duijn (ex-Robeco) Maarten â&#x20AC;&#x2122;t Hart (schrijver)

Brielle: Natasja Froger (TV-presentatrice) Jan Wegereef (scheidsrechter)

Capelle a/d IJssel: Euvgenia Parrakhina (TV: so you think you can dance) Jan Peter Balkenende (voorm. Premier; Ernst & Young; EDBR)

Schiedam: Rianne Sigmond (roeister) Rob Cordemans (honkbal) Pieter van Vollenhoven Rotterdam: Sonja Silva (model/presentatrice) Krimpen a/d IJssel: Vlaardingen: Loes Luca (actrice) Giovanni van Bronckhorst (ex-voetballer) Karen Mulder (model) Martin van Waardenburg (cabaretier) Edith Bosch (judoka) Ted Langenbach (voorheen Now & Wow) Roel Pieper (ondernemer) Wouter Kurpershoek (nieuwslezer) Jules Deelder (schrijver)

Westvoorne: Barry Madlener (politicus) Hans Kuyper (kinderboekenschrijver)

Hellevoetsluis: Ellemieke Vermolen (actrice/fotomodel) Ronald Brouwer (hockey-international)

Spijkenisse: AfroJack (Deejay) Peter Houtman (ex-voetballer)

Bernisse: Maarten den Bakker (ex-wielrenner)

0 Bron:

2,5

5 Km

ÂŻ

Albrandswaard: Peter Goedvolk (Argos-Oil) Robert Eenhoorn (honkbal)

Ridderkerk: Robbert Dijkgraaf (wetenschapper) Lee Towers (zanger) Barendrecht: Inge de Bruijn (ex-zwemster)

DEEL 1: DE MRDH INTERNATIONAAL VERGELEKEN

bron: Google ‘Europe by Night’; André Kuipers

MRDH in Europa De mate waarin de MRDH van betekenis is als metropolitaan gebied, is onder meer, af te lezen uit de positie dat het inneemt in de lijst van Top 32 Metropolitane regioâ&#x20AC;&#x2122;s in Europa. Deze lijst is gebaseerd op de mate van aanwezigheid van metropolitane functies in een gebied, onderverdeeld naar vijf functieclusters, te weten Politics, Economy,

Science, Transport en Culture (zie bijlage 1 voor toelichting). Binnen Europa heeft Londen de meeste metropolitane fucties, direct gevolgd door Parijs. De Randstad in zijn geheel staat op plek 3. MRDH als deel van de Randstad komt op de 13e plaats terecht, achter MĂźnchen, maar voor Milaan en Barcelona.

De rangorde van de Top 32 metropolitane regioâ&#x20AC;&#x2122;s in totaal en per onderliggende functiecluster is als volgt: Rangorde

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32

Rangorde Metropolitane regio's totaal

Rangorde binnen functiecluster Politics

Rangorde binnen functiecluster Economy

Rangorde binnen functiecluster Science

Rangorde binnen functiecluster Transport

Rangorde binnen functiecluster Culture

londen parijs bruxelles-antwerp rhein ruhr moskva wien bratislava MRA rhein main roma berlin madrid munchen MRDH milano barcelona stockholm zurich kopenhagen malmo luxembourg geneve athene helsinki hamburg budapest warschau lisboa manchester liverp stuttgart praag rhein neckar basel istanbul

bruxelles-antwerp parijs londen berlin moskva roma wien bratislava geneve luxembourg madrid MRDH warschau stockholm lisboa athene kopenhagen malmo praag budapest helsinki rhein ruhr rhein main barcelona hamburg MRA munchen basel istanbul milano zurich manchester liverp stuttgart rhein neckar

parijs londen rhein ruhr rhein main MRA milano moskva bruxelles-antwerp zurich madrid munchen stockholm wien bratislava barcelona kopenhagen malmo roma MRDH basel berlin istanbul hamburg stuttgart athene helsinki budapest praag luxembourg lisboa warschau geneve rhein neckar manchester liverp

parijs londen bruxelles-antwerp munchen MRA rhein ruhr zurich rhein main stockholm MRDH wien bratislava kopenhagen malmo stuttgart rhein neckar basel milano helsinki barcelona geneve berlin manchester liverp madrid roma hamburg moskva lisboa budapest praag luxembourg istanbul athene warschau

londen MRA parijs bruxelles-antwerp rhein main rhein ruhr MRDH moskva hamburg milano wien bratislava manchester liverp luxembourg istanbul zurich madrid kopenhagen malmo munchen barcelona budapest roma stockholm praag warschau berlin helsinki lisboa athene stuttgart geneve basel rhein neckar

londen rhein ruhr parijs roma barcelona munchen wien bratislava athene moskva bruxelles-antwerp berlin madrid helsinki milano MRA manchester liverp budapest kopenhagen malmo rhein main rhein neckar hamburg stuttgart lisboa praag zurich stockholm basel MRDH istanbul luxembourg warschau geneve

Europese Metropoolregio's

'Index total'

stockholm

helsinki

moskva

kopenhagen malmo hamburg

manchester liverpool

MRDH londen

MRA

rhein ruhr

berlin

MRDH

warschau

bruxelles-antwerp rhein main praag luxembourg rhein neckar munchen wien bratislava stuttgart parijs budapest zurich basel geneve milano nice

madrid

barcelona

lisboa

roma

istanbul athene

'Transport'

'Politics'

MRDH

Bron: BBSR: 'Metropolitan areas in Europe', januari 2011 gemeente Den Haag/ DSO/PSO

MRDH

MRDH in Europa

De rangorde van de Top 32 metropolitane regioâ&#x20AC;&#x2122;s in totaal en per onderliggende functiecluster is als volgt: Rangorde Rangorde Metropolitane regio's totaal

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32

Rangorde binnen functiecluster Politics

Rangorde binnen functiecluster Economy

Rangorde binnen functiecluster Science

Rangorde binnen functiecluster Transport

Rangorde binnen functiecluster Culture

Europese Metropoolregio's

'Economy'

stockholm

helsinki

moskva

kopenhagen malmo hamburg

manchester liverpool

MRDH londen

MRA

rhein ruhr

berlin

MRDH

warschau

bruxelles-antwerp rhein main praag luxembourg rhein neckar munchen wien bratislava stuttgart parijs budapest zurich basel geneve milano nice

madrid

barcelona

lisboa

roma

istanbul athene

'Science'

'Culture'

MRDH

Bron: BBSR: 'Metropolitan areas in Europe', januari 2011 gemeente Den Haag/ DSO/PSO

MRDH

Internationale positie van WO en HBO Ingeschreven studenten aan WO en HBO per 1-10-2011 (bron DUWO/Min OCW) WO Universiteit Maastricht

studenten

wv buitenlands

14786

45%

Wageningen Universiteit

7063

23%

Universiteit Twente

9398

18%

Technische Universiteit Delft

17642

15%

Erasmus Universiteit Rotterdam

20486

12%

Rijksuniversiteit Groningen

27700

10%

Technische Universiteit Eindhoven

7516

Universiteit van Tilburg

13706

Radboud Universiteit Nijmegen

18455

Universiteit van Amsterdam

32165

Universiteit Leiden

19328

Universiteit Utrecht

30449

Vrije Universiteit Amsterdam

24992

HBO (selectie)

totaal

wv buitenlands

962

46%

Gerrit Rietveld Academie Codarts, Hogeschool voor de Kunsten

963

42%

Hogeschool der Kunsten Den Haag

1721

37%

Hotelschool Den Haag

1666

26%

Design Academy Eindhoven Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten Haagse Hogeschool Hogeschool voor de Kunsten Utrecht

666

21%

2909

21%

22386

3936

Hogeschool INHOLLAND

31452

Hogeschool Rotterdam

30440

Hogeschool van Amsterdam

45031

8458

Hogeschool Leiden

Er bestaat geen eenduidigheid m.b.t. de ranking van universiteiten. De Shanghai-ranking wordt het meest gehanteerd. De Times-ranking is opgesteld door 17.000 onderzoekers wereldwijd. Overall gezien behoren Amerikaanse en Engelse universiteiten tot de wereldtop. Nederlandse universiteiten komen niet voor in de top-50. Ze zitten echter wel in de top-100. Daarmee doet Nederland het nagenoeg net zo goed als Duitsland en Zwitserland. M端nchen en vooral (ETH-)Z端rich (positie 12) scoren zeer hoog. Volgens de internationale onderzoekers heeft Leiden haar positie het afgelopen jaar verbeterd. Verder opvallend: in de QS-ranking staat Delft op positie 18 in de categorie Engineering & Technology. Leiden op positie 39 in de categorie Arts & Humanities; de EUR op positie 53 in de categorie Social Sciences & Management. Amsterdam staat als enige Nederlandse stad in de top 50 best student-cities: plek 36. Europese steden die hoger scoren zijn resp. Parijs, Londen, Wenen, Z端rich, Berlijn, Dublin, Barcelona, M端nchen, Lyon, Madrid, Milaan, Stockholm, Helsinki en Manchester.

World-Ranking Universities ShanghaiRanking 2012 Universiteit Universiteit Utrecht Universiteit Leiden Universiteit van Amsterdam Erasmus Universiteit Rotterdam Technische Universiteit Delft

Ranking 53 73 101 151 201

Times-Ranking 2012 Academic Ranking Reputation 67 81 64 61 83 81 72 77 51

QS-Ranking 2012 Academic Best student Ranking Reputation cities 85 77 75 71 62 60 36 99 103 106

Metropolen verdeeld naar metropolitane functies Legenda politics

helsinki

economy

stockholm

science transport culture kopenhagen malmo

moskva

hamburg

manchester liverpo MRDH

londen

berlin

MRA

warschau

rhein ruhr bruxelles-antwerp rhein neckar rhein main praag luxembourg stuttgart parijs basel geneve

munchen

wien bratislava

budapest

zurich

milano

nice

barcelona

roma istanbul

madrid lisboa

Bron: BBSR: 'Metropolitan areas in Europe', januari 2011 gemeente Den Haag/ DSO/PSO

athene

Fortune Global 500 (2012)

Rangorde naar metropolen 'Fortune Global Top 500'

aantal bedrijven 132 73 68 32 32 26 15 13 12 11

Top 10 Landen United States China Japan Germany France United Kingdom Switzerland South-Korea Netherlands Canada

Top 10 Bedrijven Royal Dutch Shell Exxon Mobil Walmart BP Sinopec China National Petroleum Company State Grid Corporation of China Chevron ConocPhilips Toyota

MRDH

Bron: Fortune Global 500

aantal vluchten

2x per week 4x per week 7x per week

helsinki

56x per week

stockholm

metropool regio

kopenhagen malmo

manchester liverpo londen

moskva

hamburg

MRDH MRA

berlin

rhein ruhr

warschau

rhein neckar rhein main praag luxembourg parijs stuttgart munchen wien bratislava baselzurich budapest geneve

milano

nice

madrid

barcelona

roma

lisboa

Zakelijke en kennisbestemmingen Rotterdam The Hague Airport

istanbul

athene

regio global Top 500 parijs 25 londen 17 rhein ruhr 11 zurich 9 moskva 6 madrid 6 munchen 6 MRA 6 MRDH 6 bruxelles-antwerp 5 milano 5 rhein main 4 roma 4 wien bratislava 3 basel 3 barcelona 2 stockholm 2 kopenhagen malmo 2 berlin 1 luxembourg 1 helsinki 1 hamburg 1 manchester liverp 1 randstad 0 geneve 0 athene 0 budapest 0 warschau 0 lisboa 0 stuttgart 0 praag 0 rhein neckar 0 istanbul 0

De MRDH internationaal vergeleken De MRDH staat overall gezien op plek 13. De MRA scoort hoger (plek 7). De MRDH staat kort achter Madrid en München; voor Milaan, Zürich, Kopenhagen-Malmö, Stockholm en Barcelona. En ruim voor Hamburg en Geneve. Allemaal metropoolregio’s die een vergelijkbaar profiel (Geneve, Hamburg) of omvang (Kopenhagen-Malmö) hebben. De MRDH scoort hoog op de ranking van de Global 500 en heeft een zelfde aantal vestigingen van de Global 500 als de MRA, München en Zürich. Onze universiteiten scoren behoorlijk hoog in de Shanghai-ranking. En de MRDH scoort hoog op de indicatoren transport en politiek, internationale congressen & onderzoek en internationale organisaties. Als je kijkt naar het aantal inwoners en het aantal metropoolfuncties die aanwezig zijn, c.q die je zou mogen verwachten in een metropoolregio van onze omvang, dan blijkt uit de vergelijking van Evert Meijers (zie tabel hieronder) waar we relatief hoger en lager scoren.

Ondervertegenwoordigd zijn (naast gespecialiseerde dienstverlening) culturele evenementen en voorzieningen en sportevenementen. Naast kennis en innovatie zijn deze van groot belang voor de economie en aantrekkelijkheid van de MRDH. De score voor de aanwezigheid van een luchthaven is laag. Dat is echter geen probleem. Schiphol met zijn intercontinentale verbindingen is dichtbij, zeker naar internationale maatstaven. Daarnaast is Rotterdam The Hague Airport als comfortabele luchthaven voor zakenreizigers en kenniswerkers een pre voor de MRDH. Er bestaan goede relaties met Londen, München en Geneve (Shell, Siemens, Unilever, Internationale netwerk VN-stad). De toeristische markt is nog groeiend. De stroom vanuit Azië en ZuidEuropa nam het afgelopen jaar wederom toe. Stedenbezoeken zijn een groeimarkt

DEEL 2: DE MRDH IN STROMEN/HOE WORDT DE MRDH GEBRUIKT Een voorbeeld: woonplaats werknemers TU-Delft

Regioverkenning TIC-Delft Haaglanden

Netwerken en relaties Aan de Erasmus Universiteit Rotterdam zijn diverse (promotie-) onderzoeken op dit terrein verricht. Belangrijke bronnen in dit verband zijn: - Burger M.J., Van der Knaap, G.A. and Wall R.S. (2013). Polycentricity and the multiplexity of urban networks. European Studies, forthcoming. DOI:10.1080/09654313.2013.771619. - Burger M.J., Meijers, E.J. and Van Oort F.G. (2013). Multiple perspectives on functional coherence: heterogenity and multiplexity in the Randstad.

Voor verschillende markten zijn de relatiestromen onderzocht. Daarbij is gebruik gemaakt van de bronnen Mobiliteitsonderzoek NL, van een overzicht van hoofd- en nevenvestigingen op basis van KvK-data en een survey van Frank van Oort. Ten aanzien van de arbeidsmarkt en pendelrelaties (commuting) valt op dat de reisafstand toeneemt naarmate opleiding en inkomen hoger zijn.

Commuting-low

Commuting-medium

Burger, M.J. et al; EUR 2013

Commuting-high

Burger, M.J. et al; EUR 2013

Shopping

Leisure

Education

Social

Business

 Winkelrelaties spelen zich vooral af binnen de afzonderlijke stadsregio’s.  Voor leisurerelaties wordt de MRDH gebruikt en zijn er enkele relaties tussen de vleugels van de Randstad.  Bij onderwijs is sprake van relaties tussen de verschillende steden van de Randstad, waar de universiteiten gevestigd zijn.  Voor sociale relaties wordt de gehele Randstad gebruikt.  De zakelijke markt is vooral een Randstedelijke markt, waarbij relaties tussen nagenoeg alle steden met zakelijke dienstverleners en kantoren worden onderhouden.

Intra-firm

Burger, M.J. et al; EUR 2013

Inter-firm

Werken en forensenstromen

Thema: Werken

De mate waarin huishoudens de MRDH ervaren en gebruiken als een regionale arbeidsmarkt is af te lezen aan de pendel tussen de gemeenten: het dagelijkse woon-werk verkeer uitgedrukt in het aantal forensen.

Arbeidsplaatsen per gemeente 0 - 10.000

Bruto werkgelegenheid, 2009

Wassenaar

10.000 - 20.000 20.000 - 40.000 40.000 - 80.000

Bepalende factoren voor de omvang en de richting van de pendel zijn enerzijds het aantal en soort arbeidsplaatsen in gemeenten en anderzijds de omvang en het opleidingsniveau van de beroepsbevolking in die gemeenten.

LeidschendamVoorburg

80.000 - 500.000 Den Haag

Zoetermeer Rijswijk

PijnackerNootdorp

Delft

Lansingerland Westland

Midden-Delfland Capelle aan den IJssel Rotterdam

Maassluis Vlaardingen

Schiedam

Krimpen aan den IJssel

Westvoorne Brielle Ridderkerk Hellevoetsluis

Albrandswaard

Barendrecht

Spijkenisse Bernisse

Bron: Bedrijvenregisters Zuid-Holland en Haaglanden

Thema: Werken

Opleidingsniveau beroepsbevolking, 2011

Herkomst werknemers, 2009 Totaal werknemers

Totale beroepsbevolking

Wassenaar

Eigen gemeente

Opleiding laag

Andere gemeente MRDH

Opleiding midden

Extern

Opleiding hoog

LeidschendamVoorburg

Den Haag

Den Haag Zoetermeer

Zoetermeer Rijswijk

Rijswijk

PijnackerNootdorp

PijnackerNootdorp Lansingerland Westland

Lansingerland Westland

Delft

Midden-Delfland

Capelle aan den IJssel

Capelle aan den IJssel Maassluis

Maassluis Vlaardingen Brielle

Krimpen aan den IJssel

Schiedam Rotterdam

Westvoorne

Vlaardingen Brielle

Krimpen aan den IJssel

Schiedam Rotterdam

Westvoorne

Ridderkerk

Albrandswaard

Albrandswaard Barendrecht

Hellevoetsluis

Spijkenisse Bernisse

Bron: CBS

Barendrecht

Hellevoetsluis

Spijkenisse Bernisse

Bron: Monitor werkgelegenheid Haaglanden, 2010

Thema: Werken Dagelijks woon-werkverkeer tussen de MRDH-gemeenten, 2009

Dagelijks aantal forensen 1.000-2.500

2.500-10.000

10.000-20.000

Wassenaar "

" "

L'dam Voorburg

" ""

Den Haag

Zoeter meer " "

" "

Rijswijk ""

Westland

Pijnacker Nootdorp

Lansingerland

Delft

" MiddenDelfland

" "

Rotterdam

""" " " ""

" "

Westvoorne

Vlaardingen

Schiedam

Maassluis

Capelle aan den IJssel

Krimpen aan den IJssel

Brielle

" "

Bernisse

2,5

5 Km

ÂŻ

Bron: Monitor werkgelegenheid Haaglanden, 2009

Spijkenisse

Barendrecht

Hellevoetsluis

" Albrandswaard

Ridderkerk

Winkelen en koopstromen Het Randstad Koopstromenonderzoek Het Randstad Koopstromenonderzoek geeft inzicht in het koopgedrag van consumenten. De consument staat centraal in dit grootschalige onderzoek. Daarnaast biedt het een doorkijkje op het functioneren van winkelgebieden. Kooporiëntatiecijfers worden daartoe vermenigvuldigd met consumentenbestedingen. Zo worden koopstromen geldstromen. De richtingen van de koopstromen geven aan waar inwoners van de MRDHgemeenten hun dagelijkse boodschappen doen. Daarnaast laten ze zien welke dorpen en steden men bezoekt voor het recreatieve winkelen (de niet-dagelijkse boodschappen). Omdat de koopstromen geldstromen vertegenwoordigen, krijgen we een beeld van de bestedingen van de bewoners van de MRDH. Geeft men het geld dicht bij huis uit of in winkels buiten de eigen gemeente? De koopstroomkaarten maken duidelijk waar zich aantrekkelijke aankooplocaties bevinden, maar ook waar de witte vlekken zijn op de winkelkaart van de MRDH.

Begrippen Koopkrachtbinding geeft aan welk deel van de bestedingen in de eigen woongemeente wordt uitgegeven en hoeveel er afvloeit naar aankoopplaatsen buiten de eigen gemeente (afvloeiing). Omgekeerd vloeien er ook bestedingen naar een gemeente toe, afkomstig van consumenten die

woonachtig zijn buiten de eigen gemeente (toevloeiing). Door de bestedingen van eigen inwoners en de toevloeiende bestedingen van bezoekers bij elkaar op te tellen, kan voor elke aankooplocatie of gemeente de gerealiseerde detailhandelsomzet worden vastgesteld. Belangrijk hierbij is dat het gaat om de totale som van consumentenbestedingen. De bestedingen van bedrijven en instellingen in de detailhandel zijn niet meegenomen. De bestedingen van buitenlandse toeristen zijn evenmin onderzocht.

Verklarende factoren Factoren die de omvang en de richting van de koopstromen bepalen, zijn onder meer het bestedingspotentieel van de eigen inwoners, het lokale winkelaanbod en de afstand tot en attractiviteit van alternatieve aankooplocaties. De digitalisering van het dagelijks leven doet zich ook op winkelgebied gelden. Een factor van toenemend belang zijn aankopen via internet. Veel geld ‘lekt’ op deze manier weg, vooralsnog voornamelijk in de sector nietdagelijkse artikelen. Deze stromen zijn hier nog niet in kaart gebracht.

Bron: Ontleend aan Randstad Koopstromenonderzoek, Hoofdrapport 2011.

Koopkrachtbinding naar soort artikel (2011) Als percentage van het bestedingspotentieel Gemeente dagelijks

niet-dagelijks

Gemeente

dagelijks

niet-dagelijks

Barendrecht

Pijnacker-Nootdorp

Bernisse

Ridderkerk

Brielle

Rijswijk

Capelle ad Ijssel

Rotterdam

Delft

Schiedam

Den Haag

Spijkenisse

Hellevoetsluis

Vlaardingen

Krimpen ad Ijssel

Wassenaar

Lansingerland

Westland

LeidschendamVoorburg Maassluis

Westvoorne

Zoetermeer

Midden Delfland

Bron: I&O Research, Koopstromenonderzoek 2011

NB Voor Albrandswaard ontbreken gegevens

Thema: Winkelen Omzet van niet-dagelijkse artikelen in winkelgebieden MRDH, 2011

Omzet niet-dagelijkse artikelen (mln euro's) 1 - 25 26 - 50 51 - 100

101 - 200 Den Haag: Binnenstad

132

Leidschendam: Leidsenhage

447

201 - 500

97 Den Haag:

182

Megastores

Zoetermeer: Stadshart

57 Den Haag: Leyweg

148

Rijswijk: In de Bogaard Delft: 109 Centrum Naaldwijk: Centrum 72

284

Rotterdam: Alexandrium

Rotterdam: Binnenstad

435 Vlaardingen: Centrum

Rotterdam: 143 Zuidplein

Hoogvliet: 53 RT Centrum Spijkenisse: Centrum

2,5

5 Km

ÂŻ

Bron: Koopstromenonderzoek Randstad, 2011

Hellevoetsluis: Struytse Hoeck

Ridderkerk: Centrum

Thema: Winkelen Bestedingen aan dagelijkse artikelen in andere MRDH-gemeenten, 2011

Geldstromen (mln euro's) 1-5

5-15

15-50

Wassenaar "

L'dam " Voorburg

" "

Den Haag

Zoeter meer "

" "

Rijswijk "

Pijnacker Nootdorp

Westland

Lansingerland

Delft

" "

MiddenDelfland "

" "

Hellevoetsluis

" Bernisse

2,5

5 Km

ÂŻ

Bron: Koopstromenonderzoek Randstad 2011

Spijkenisse

Barendrecht

Albrandswaard

Krimpen aan den IJssel

" "

Rotterdam "

Brielle

Westvoorne

Schiedam

Vlaardingen

Maassluis

Capelle aan den IJssel

Ridderkerk

Thema: Winkelen Bestedingen aan niet-dagelijkse artikelen in andere MRDH-gemeenten, 2011

Geldstromen (mln euro's) "

5 - 20

20 - 35

35 - 65

Wassenaar

L'dam " Voorburg

" "

Den Haag

" "

Zoeter meer

Rijswijk "

Delft "

" "

Lansingerland

Westland

Pijnacker Nootdorp

MiddenDelfland

Rotterdam

Krimpen aan den IJssel

" " "

Vlaardingen

Westvoorne

Schiedam

Maassluis

Capelle aan den IJssel

Brielle

Ridderkerk

Hellevoetsluis

Bernisse

2,5

5 Km

ÂŻ

Bron: Koopstromenonderzoek Randstad, 2011

Spijkenisse

Barendrecht

Albrandswaard

Kennis en Onderwijs

Thema: Kennis en Onderwijs

De MRDH telt een groot aantal instellingen op het gebied van kennis en onderwijs. Clusters van hoger onderwijs zijn vooral te vinden langs de noord-zuid lijn die loopt van Leiden tot Dordrecht en langs de ov-assen in de steden.

Locaties internationale scholen

[

[ [ [ [ [ [[ [[ [ [ [ [ [ [ [[

Internationale onderwijsinstellingen

Wassenaar

Wetenschappelijk onderwijs wordt door drie universiteiten aangeboden: Leiden Universiteit / Campus Den Haag, Technische Universiteit Delft en Erasmus Universiteit Rotterdam. Meerdere instellingen - waaronder Hogeschool Rotterdam, de Haagse Hogeschool en Hogeschool InHolland - verzorgen het hoger beroepsonderwijs in de MRDH.

LeidschendamVoorburg

Den Haag

Zoetermeer

Rijswijk

Het gros van de jongeren dat als student hoger en wetenschappelijk onderwijs staat ingeschreven in de bevolkingsregisters van de metropoolgemeenten, woont in Rotterdam, Den Haag en Delft. Het hoge aandeel WO in Delft is opvallend.

[

Westland

Het middelbaar beroepsonderwijs, belangrijk voor een sluitende onderwijsketen, is ruim vertegenwoordigd in de MRDH. Nagenoeg alle gemeenten van de metropoolregio (19) hebben een of meer vestigingen van een MBO-instelling binnen de gemeentegrenzen.

PijnackerNootdorp Delft

Lansingerland

[

Midden-Delfland

[[ [ [

Rotterdam

Maassluis

De metropoolregio is rijk bedeeld met internationale scholen van diverse signatuur. Deze zijn vooral geconcentreerd in Den Haag en daarnaast in Rotterdam.

Capelle aan den IJssel

Vlaardingen

Schiedam

Westvoorne Brielle

Hellevoetsluis

Albrandswaard

Krimpen aan den IJssel

Ridderkerk

Barendrecht

Spijkenisse Bernisse

Bron: Expatica

Thema: Kennis en Onderwijs

Studenten hoger onderwijs, ingeschreven als inwoner gemeenten MRDH, 2011

Instellingen voor hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs

Leiden Universiteit

Leiden

Wassenaar

Aantal studenten

Alphen a/d Rijn

WO Wassenaar

WO HBO

HBO Campus Universiteit Leiden International Law Clingendael ISS

LeidschendamVoorburg

LeidschendamVoorburg Zoetermeer Den Haag

Den Haag Zoetermeer Rijswijk

Rijswijk

PijnackerNootdorp

Wageningen Universiteit Glastuinbouw

Lansingerland Westland

Delft

Delft Technische Universiteit Delft Unesco-IHE

Westland

Midden-Delfland

Capelle aan den IJssel

Erasmus Universiteit Rotterdam

Maassluis Vlaardingen Brielle

Lansingerland

Maassluis

Krimpen aan den IJssel

Schiedam Rotterdam

Vlaardingen

Capelle aan den IJssel Krimpen aan den IJssel

Schiedam

Westvoorne

Rotterdam

Brielle

Ridderkerk Ridderkerk

Albrandswaard

Hellevoetsluis

Barendrecht

Hellevoetsluis

Spijkenisse

Albrandswaard

Barendrecht

Spijkenisse Bernisse Bernisse Dordrecht

Bron: CBS

Bron: HBO Raad en Min.OCW

Thema: Wonen

Wonen en verhuisstromen

Samenstelling huishoudens, 2012

De mate waarin huishoudens de MRDH ervaren en gebruiken als een regionale woningmarkt is af te lezen aan de migratie tussen gemeenten, uitgedrukt in het aantal verhuisde personen in een jaar.

Totaal aantal huishoudens Wassenaar

Alleenstaand Samenwonend Samenwonend met kinderen

De omvang en richting van de verhuisbewegingen wordt sterk beïnvloed door enerzijds het soort huishoudens in gemeenten en anderzijds het soort woningaanbod in die gemeenten.

LeidschendamVoorburg

Den Haag Zoetermeer Rijswijk

‘Toevallige’ oplevering van grootschalige nieuwbouw in een korte periode kan de verhuisbewegingen in een regio sterk sturen.

PijnackerNootdorp Lansingerland Westland

Delft

Midden-Delfland Capelle aan den IJssel Maassluis Vlaardingen

Krimpen aan den IJssel

Schiedam

Brielle

Rotterdam

Westvoorne

Ridderkerk

Albrandswaard Barendrecht

Hellevoetsluis

Spijkenisse Bernisse

Bron: CBS - Bewerking ABF

Thema: Wonen

Woningvoorraad: eigendomsverhoudingen, 2011

Woningvoorraad: één- of meergezinswoningen, 2011 Totale woningvoorraad

Totale woningvoorraad

Wassenaar

Eigendom

Aandeel eengezinswoningen

Sociale huur

Aandeel meergezinswoningen

Particuliere huur Onbekend

LeidschendamVoorburg

Den Haag

Den Haag Zoetermeer

Zoetermeer Rijswijk

Rijswijk

PijnackerNootdorp

PijnackerNootdorp Lansingerland Westland

Lansingerland Westland

Delft

Midden-Delfland

Capelle aan den IJssel

Capelle aan den IJssel Maassluis

Maassluis Vlaardingen Brielle

Krimpen aan den IJssel

Schiedam Rotterdam

Vlaardingen Brielle

Krimpen aan den IJssel

Schiedam Rotterdam

Westvoorne

Ridderkerk

Albrandswaard

Albrandswaard Barendrecht

Hellevoetsluis

Spijkenisse

Spijkenisse Bernisse

Bernisse

Bron: CBS

Barendrecht

Hellevoetsluis

Bron: ABF Syswof 2011

Thema: Wonen Verhuisbewegingen tussen de MRDH-gemeenten, 2001

Aantal verhuisde personen

250 - 1.000 1.000 - 2.500

" L'dam Voorburg "

"" " "

" "

Den Haag

Wassenaar

100 - 250

Zoeter meer

" " " "

Pijnacker Nootdorp "

" Westland

" "

Rijswijk

Lansingerland

Delft

" "

Krimpen aan den IJssel

" "

Brielle

" " "

" "

Westvoorne

" "

" " "

"" Rotter" dam "

Vlaardingen

Schiedam

Maassluis

Capelle aan den IJssel "

MiddenDelfland

" "

2,5

Bron: CBS - bewerking ABF

5 Km

ÂŻ

Bernisse

Spijkenisse

Barendrecht

" " "

Hellevoetsluis

Albrandswaard

Ridderkerk

Thema: Wonen Verhuisbewegingen tussen de MRDH-gemeenten, 2011

Aantal verhuisde personen

Wassenaar

250 - 1.000

100 - 250

1.000 - 2.500

L'dam " Voorburg

" "

" ""

Den Haag

Zoeter meer

Rijswijk

" "

Lansingerland

Delft

" "

Pijnacker

" Nootdorp

" Westland

" "

Krimpen aan den IJssel

Brielle

" "

Westvoorne

Vlaardingen

Schiedam

" " "

Maassluis

" " "" Rotter" " dam "

Capelle aan den IJssel "

MiddenDelfland

2,5

Bron: CBS - bewerking ABF

5 Km

ÂŻ

Bernisse

Spijkenisse

Hellevoetsluis

" Albrandswaard

Barendrecht

Ridderkerk

Recreatie en bezoekersstromen Begin 2012 hebben zestien van de vierentwintig gemeenten een gezamenlijke enquête onder hun bewoners uitgevoerd. Een van de onderwerpen was het bezoek aan de diverse recreatiegebieden van de bewoners uit de MRDH.

De meest bezochte gebieden staan op bijgevoegde kaart afgebeeld. De kust en de duinen trekken de meeste bezoekers met daarbinnen in volgorde van betekenis Scheveningen (642.000), Kijkduin (511.000), Hoek van Holland (392.000), Meijendel (271.000) en Monster/Ter Heijde (219.000).

Aan deze enquête namen de volgende gemeenten deel: Bernisse, Brielle, Capelle a/d IJssel, Delft, Den Haag, Hellevoetsluis, Krimpen a/d IJssel, PijnackerNootdorp, Ridderkerk, Rijswijk, Rotterdam, Schiedam, Spijkenisse, Vlaardingen, Westvoorne en Zoetermeer.

De grootste bezoekersstromen vanuit Rotterdam zijn gericht op Scheveningen, Rottemeren, Hoek van Holland en Kijkduin. De grootste bezoekersstromen vanuit Den Haag zijn vooral gericht op het aangrenzende kust- en duinengebied. Daarnaast is er sprake van een groeiende stroom naar de Delftse Hout door de realisatie van de Vinex-woningbouw.

Thema: Recreatie Bezoek recreatiegebieden vanuit MRDH, 2011

Representation: recreatie_gebied_repr Strand

Scheveningen Meijendel

Binnenwater

.0 3

Bos en natuur

Kijkduin

Zoetermeerseplas

To t

Polder

00 .0 Bieslandse Bos 2 58

Monster

Dobbeplas

Ter Heijde

Delftse Hout

Hoek van Holland

. 398

8 34

00 .0 Oostvoornse Meer

0 00 . 54

Het Hoge Zevenhuizerplas Bergsche Bos

000

Het Lage Bersche Bos Abtwoudse Bos

0 .00 151 Hitlandse Bos

Hof van Delfland

3. 0 00

Broekpolder

Schollebos Krimpener waard

Krabbeplas Oeverbos

Brielse Meer Voornes Duin

Badstrand Rockanje

0 76.

Recreatiegebied IJsselmonde

183.000

00 Recreatiegebied Bernisse

Oude Maas

Haringvliet

Bron: Enquête MRDH 2011 (enquête bewoners 16 gemeenten)

Rottemeren

Alblasserwaard/Hoeksewaard/Biesbosch

Thema: Recreatie Aantallen bezoekers recreatiegebieden, 2011

Aantallen bezoekers vanuit MRDH 25.000 - 50.000

Wassenaar

50.000 - 100.000

100.000 - 300.000

Scheveningen

! ( " "

" "

Recreatiepunt

! ( ! (

! (

Meijendel

! (

Gemeenten

! (

Leidschendam-Voorburg Den Haag

Zoetermeerse plas

! (

! ( "

" " "

! (

Kijkduin

Zoetermeer

! (

Dobbeplas

! (

Delftse Hout "

Delft

Lansingerland

! (

" "

Het Hoge " Bergsche Bos

! (

Hof van Delfland

! ( Hitlandse Bos

! (

Zevenhuizer plas

" "

Broekpolder

Voornes Duin

Westvoorne

! (

Brielle

Schiedam

! (

Vlaardingen

! (

Recreatiegebied IJsselmonde

! (

! ( Oude Maas

Bron: Enquête MRDH 2012 (enquête bewoners 16 gemeenten)

! (

Barendrecht

""" "

5 Km

! (

! ( Bernisse ! (

Spijkenisse

! (

Recreatiegebied Bernisse

! ( Alblasserwaard/Hoeksewaard/Biesbosch

! (

Krimpener waard

! (

Haringvliet

Krimpen aan den IJssel

Ridderkerk

Hellevoetsluis

2,5

! (

Albrandswaard

Rotterdam

Badstrand Rockanje

Krabbeplas Oeverbos

! (

Capelle aan den IJssel

Brielse Meer

Meer

! (

! ( "

Maassluis

! ( Oostvoornse

! (

! (Schollebos

! (

Het Lage Bersche Bos

! (

Abtwoudse Bos

Midden-Delfland

! ( Rottemeren

! (

Hoek van Holland

Westland

! (

Pijnacker-Nootdorp

! (

Ter Heijde

! (

Rijswijk

! (

Monster

Bieslandse Bos

! (

Zorgmarkt en ziekenhuizen Informatie over patiëntenstromen zijn niet beschikbaar. De uitgebreide jaarverslagen geven wel een beschrijving van de positie, omvang, verzorgingsgebieden en samenwerkingsrelaties van de ziekenhuizen. Positie en verzorgingsgebied De zes topklinische ziekenhuizen MCH, Haga, R. de Graaf, SFG, Erasmus MC en Maasstad functioneren op regionaal en afhankelijk van hun specialisme op bovenregionaal niveau. MCH, Haga, Erasmus MC en LUMC maken deel uit van de elf traumacentra in Nederland. Erasmus MC (en LUMC), Oogziekenhuis (oogspecialisatie) en Havenziekenhuis (tropen- /reisziekten) hebben een nationaal en zelfs internationaal bereik. Deze drie ziekenhuizen hebben een uitgebreid internationaal (onderzoeks- en uitwisselings)netwerk met ziekenhuizen binnen Europa en in Azië, Amerika, Afrika en de Arabische landen. Onderzoekers, kennis en specialisten worden onderling uitgewisseld. De aan deze UMC’s gelieerde Graduate- en Desiderius School spelen daarin een belangrijke rol. Het Oogziekenhuis is lid van de European-, Americanen Asian Association of Eye-Hospitals. De samenwerking tussen de universiteiten en UMC’s in de Zuidvleugel in het kader van Medical Delta past in het streven van de ziekenhuizen om tot de top van de wereld te behoren. Het succesvolle BiosciencePark Leiden is hiervan een bewijs.

Kerncijfers 2011

Ziekenhuis Erasmus MC Leids Universitair Medisch Centrum Albert Schweitzer ziekenhuis Haga Leyweg (inclusief Rode Kruisziekenhuis)

MCH Westeinde (inclusief MCH Antoniushoeve)

In het zuidelijk en zuidwestelijk deel van de MRDH (en de ZH-eilanden) bestaan overlappen tussen het Ruwaard van Putten, Maasstad, Ikazia en A. Schweitzer. Uit het oostelijk deel van de MRDH en met name uit Krimpen, Capelle, Ouderkerk en Nieuwerkerk trekken naast het IJsselland ook SFG, Groene Hart en Maasstad klanten. In het tussengebied kunnen bewoners steeds meer kiezen en overlappen de verzorgingsgebieden van het R. de Graaf, het SFG en het Lange Land (en deels IJsselland). Ten noordwesten van de Nw. Waterweg (Schiedam, Vlaardingen, Maassluis, HvH, het Westland en Den Haag ZuidWest) overlappen de verzorgingsgebieden van Vlietland, SFG, R. de Graaf en Haga. In het meest verstedelijkte deel van Den Haag en Rotterdam kunnen patiënten kiezen tussen Haga, MCH, Bronovo of R. de Graaf en SFG, Havenziekenhuis, Erasmus MC of Maasstad. Samenwerkingsrelaties Sophia en Daniel den Hoed zijn reeds opgegaan in het Erasmus MC. Het Oogziekenhuis gaat fuseren met Erasmus MC. Het Havenziekenhuis is een dochter van het Erasmus MC. Ruwaard van Putten gaat gezien de actuele situatie meer samenwerken met Ikazia en Maasstad. Vlietland en SFG gaan fuseren. Haga en R. de Graaf hebben recent akkoord gekregen om te fuseren. Deze vier ziekenhuizen gaan samenwerken in de Coöperatie. Het Lange Land is uit de samenwerkingsbesprekingen van de A12combinatie met MCH, Bronovo en Groene Hart Ziekenhuis gestapt.

Verzorgingsgebied en positie

Arbeidsplaatsen Specialisten

Bedden

Opnames

Bereikbaarheid met OV

Regionaal

Bovenregionaal

Nationaal

Internationaal

Tram

Rrail/Metro

11069

728

1320

42000

6325

432

882

21426

3923

243

675

32419

3870

258

660

38000

2969

212

785

30128

2900 2666 2631 2161 1744 1514 1473 1195

40 147 255 154 125 111 117 102

881 433 620 442 365 390 420 360

29000 15645 35743 21617 20620 20981 17700 17430

x x x x x x x x

1040 854 695 495

72 71 35 34

288 260 255 16

11400 7500 9851 13000

x x x x

Trein

Reinier de Graaf Groep (inclusief Diaconessenhuis)

St. Franciscus Gasthuis Maasstadziekenhuis Groene Hart ziekenhuis Vlietland Ziekenhuis IJsselland Ziekenhuis Bronovo Ikazia Ruwaard van Putten ziekenhuis Havenziekenhuis Het Lange Land Ziekenhuis Oogziekenhuis Rotterdam

x x

x x x x

x x

Type ziekenhuis ! Algemeen ziekenhuis ( Topklinisch Trauma

! (

Topklinisch ziekenhuis Bronovo

UMC

OV netwerk Trein Metro / Randstadrail

! ( Rode Kruisziekenhuis MCH Westeinde

)

MCH ) Antonius-

! (

Bedden

Nevenvestiging

Bronovo Rode Kruisziekenhuis

! (

MCH Westeinde

Diaconessen huis

Haga Leyweg

MCH Antoniushoeve

! (

)

Opnames

Het Lange Land Ziekenhuis

hoeve

)

Verhouding opnames / bedden

Haga Leyweg

Groene Hart ziekenhuis

! (

Reinier de Graaf Groep

)

Reinier de Graaf Groep St.Franciscus Gasthuis

St.Franciscus Gasthuis

) ! (

IJsselland

Havenziekenhuis

! ( Ziekenhuis

Erasmus MC

Vlietland Ziekenhuis

! ( # *)

Oogziekenhuis Rotterdam ! ( Ikazia

Oogziekenhuis Rotterdam Erasmus MC

Maasstad

) ziekenhuis Ruwaard van Putten ziekenhuis

Albert Schweitzer ziekenhuis

)

Leids Universitair Medisch Centrum

Thema: Zorg

Albert Schweitzer ziekenhuis

Bron: Jaarverslagen ziekenhuizen, 2011 Leids Universitair Medisch Centrum

Thema: Zorg Ziekenhuizen: fusies / samenwerking / relaties

! (

"""G

Ziekenhuizen: Arbeidsplaatsen en specialisten

Fusies en samenwerkingsverbanden Erasmus MC

Totaal arbeidsplaatsen

Coรถperatie Bronovo

A12-Combinatie

Rotterdam Zuid / Eilanden

G ! (

Haga Leyweg

Groene Hart ziekenhuis

Diaconessen huis

Groene Hart ziekenhuis

G ! (

Reinier de Graaf Groep

G ! (

IJsselland Ziekenhuis

St.Franciscus Gasthuis

Havenziekenhuis

Haven-

IJsselland

G Ziekenhuis ! (

G ziekenhuis ( G ! ( G! Oogziekenhuis ! (

Oogziekenhuis Rotterdam

G ! (

Vlietland Ziekenhuis

G ! (

Vlietland Ziekenhuis

Erasmus MC

St.Franciscus Gasthuis

Med ical

Reinier de Graaf Groep

Het Lange Land Ziekenhuis

Diaconessen huis

G ! (

Het Lange Land Ziekenhuis

MCH Antoniushoeve

Haga Leyweg

! (

G ! (

MCH Westeinde

G ! (

MCH Westeinde

G ! (

Rode Kruisziekenhuis

D el t

Relaties "

! (

MCH Antoniushoeve

! (

Rode Kruisziekenhuis

Bronovo

Overig

Specialisten

Nevenvestiging

Maasstad ziekenhuis

Ikazia

! (

Bron: Jaarverslagen ziekenhuizen, 2011

IJsselland Ziekenhuis Havenziekenhuis

Vlietland Ziekenhuis

Ruwaard van Putten ziekenhuis

Groene Hart ziekenhuis

Het Lange Land Ziekenhuis

Diaconessen huis

# *

! ( ! (

) )

Ziekenhuizen: Aantal bedden en opnames

# *

Type ziekenhuizen en bereikbaarheid OV

Leids Universitair Medisch Centrum

Thema: Zorg

Leids Universitair Medisch Centrum

Thema: Zorg

Rotterdam

G ! (

Maasstad ziekenhuis

Ikazia Ruwaard van Putten ziekenhuis

Ruwaard van Putten ziekenhuis

G ! (

Ikazia

Erasmus MC

Maasstad

G ziekenhuis ! (

Bron: Jaarverslagen ziekenhuizen, 2011

Albert Schweitzer ziekenhuis

Bron: Jaarverslagen ziekenhuizen, 2011

Albert Schweitzer ziekenhuis

G ! (

Evenementen Wassenaar: Feel at Home (international community) Fair Hurricane Outdoor Plein Musique v. Lanschot Sr Open (Golf)

Leidschendam-Voorburg: Vlietdagen Huygens Muziekfestival Ringvaart Regatta

Den Haag: Internationaal Vuurwerkfestival Parkpop Den Haag Sculptuur City Pier City Holland Dance Festival Festival Classique Vlaggetjesdag Koninginnenach

Zoetermeer: Sweet Lake Caribbean Rastaplas Reggae-festival Dutch Dragons Drakeboot Festival Culinair Zoetermeer

Rijswijk: Rave the City Neuzelbeurs

Pijnacker-Nootdorp: De Verbeeldiing Oranjefeest Wielerronde van Pijnacker

Delft: Mooi Weer Spelen Westerpop Delft Fringe Nyama Wereldcultuurfestival

Westland: Varend Corso Omloop v/d Glazen Stad

Lansingerland: Right of Way Festival Mudrun Outdoor Valley Mega Hobby Festival

Midden-Delfland: Midden Delflandrace Midden Delflanddag Verlichte Boerderijroute Maassluis Maassluise Muziekweek Filmfestival Maassluis Furieade

Brielle: Brielle Blues Watergeuzen veroveren Brielle Brielle achter de Voordeur Westvoorne: Rockanje Live Burchtfeesten De Serenade

Bron:

2,5

5 Km

Vlaardingen: Loggerfestival Zomerterras Vlaardings Festival

Voorne in Stelling

Hellevoetsluis: Dutch Classic Yacht Regatta Vestingdagen Wallenpop

Schiedam: Brandersfeesten Internationaal Jeneverfestival Maasboulevardfeest Bluesroute Scyedam

ÂŻ

Bernisse: Paardenmarkt Wielerronde van Abbenbroek Wijn- & Cultuurfestival

Spijkenisse: Spijkenisse Festival Vliegerfestival Spark Marathon

Capelle a/d IJssel: Blues Festival Schollevaar Midzomerfestival

Rotterdam: Rotterdam Marathon ABN/AMRO tennistoernooi Internationaal FilmFestival Rotterdam Wereldhavendagen North Sea Jazz Bavaria City Racing Art Rotterdam Zomercarnaval

Albrandswaard: Griendpop Ascot Rhoon Hoboken Festival

Barendrecht: Greens Parade Along the traX

Krimpen a/d IJssel: PolderRockfestival Music Award

Ridderkerk: GoothStockFestival Bluezy Blues Festival stEIJF

L C ei d en e tra n al

Thema: Infrastructuur

Regionaal OV-railnetwerk MRDH, 2012 D e

Station/Halte

! !

Overstap

! (

Standaard

Vi nk

! ( Vo o

rs c

te n

! (

Lijn Randstadrail 3 Randstadrail 4

A B

D E

Be C

tr a

at rix

kw ar

tie

! !

H aa

! ( ho

ev e

rg bu or o -V en o ve am Lo 't en nd k g e h r r h pa dsc bu sc i re or id Le Fo Le Vo ! ! ! ( ( ( !

! !

! (

ar ia

i Le

n ille W ! (

! (

t es -W ! Seghwaert is um hu tr ad en t C S ! ( Palenstein ! ( !

Voorweg

an la

! ( Javalaan

3 Meerzicht ! (

! ( Oosterheem

! !

Buytenwegh ! (

! (

s en

! ( Dorp ! ( Delftsewallen

Va l

! ( Vo o

! ( rb

ur g Den Haag Hollands Spoor

D en

!Zo aa

Yp e

! ( Nootdorp nb

! ( Den Haag Moerwijk

et er m

! ( Zo e ee

rm ee

ur g

rO os

! ( Pijnacker Centrum ! ( Rijswijk ! ( Pijnacker Zuid ! ( Westpolder es N

! ( Delft R

H ey

f ! (

es s

f ! (

N ie u ep

at s

Am ba

Ve rla

! (

D ts

la n

! (

en ho

Bi nn

! ( Rodenrijs ! ( Delft Zuid

Va E n S C on pe ij ra dk kstr ke Fa ! (S ad aa nb hr G t pu e os en ou p i ! ( ! ! ( ( h l G de ei ei r n ot nr ts e tra eg ! (B ! ! ( ( M at en ro at ar Zo Az st uw kt tra ! ( ra !M nn al er D ds at ea eb C n e s a gr H l pl Sa lo ! ! ( ( E ac M ei W em vo n on ht es rn st Ap st te ! ! ( (D ra in er pe in at e Lo s d l e s L e hm st tra a ! ! ( (D ra R ie at H an at ey re oe pl w ! ! ns ( (T M fb ei e i uu el en la g n a d rb ho an la ! ! ( (M lo H an ve em el on ns io ni w ! ! ( (L tro el c eg aa ke ey op M nd n en la ! ! ( (Z P i oz am an bu ui su a r d r pl g w is tla n ! ! i ( ( e ol D se a in le ed de st n lp em pa ra ! ! (D oe at ( d sv e Sp R aa ld ! ! ( (B ad rtw no ou e Ar eg w ! ! ( (B lu er st la en 3 ! (D an s t 4 e Uith einla an of

Spoor trein

To c

d ! (

! (

! ( Meijersplein

! Graskruid ! ( Melanchtonweg

! (

W es

! (

tru

! (

os t ! (

A B

! (

si aw

rs c

! ( Kr al ho

te rla

! in gs

la ak

Vijfsluizen ! (

! (W ilh ! (R ijn

Pernis ! (

!Tu

! ( Hoogvliet

! ( Zalmplaat

! ( Po en

w at

or tu

! ( R ho o al

! ( Sl in n

! ( Zu i

! (M aa le

! ( Rotterdam Zuid el m

le i

! ( Rotterdam Stadion n

! ( Rotterdam Lombardijen

! ( Barendrecht

! ( Spijkenisse Centrum ! ( Heemraadlaan ! ( De Akkers

! ( Zwijndrecht

C D Bron: Maarten Reiling

! (S l

! Dordrecht

! ( Vo o

br se

! ( G er de

! ( Leuvehaven

! ( O os

! (

av lh oo

lle

! ( Prinsenlaan

f el

a rd

a sh

! ( C ap

! ( N aa ie n uw de e n rke IJ rk ss el

! ( Schenkel

te ot

Troelstralaan ! (

Rotterdam Alexander

! ( Oosterflank

Stadhuis ! (

co ar M

Parkweg ! (

e pl

! ( in

le i

t ! (

! Rotterdam Centraal !

B eu

W es

ie u

! (

ig t

di ng

ijk z

d ! (

M aa

rd in g

hi ed

um tr

ra n

Vl a

M aa

rd in g

! ( Blijdorp

H ol la n

la n

Vl aa

H ol

e hi

oe k

ra c

H k

! ( R ot te

ot la

! (C ap

! ( D e le

C Te r

tru

Bijlage 1: De Top 32 Metropolitane regio’s in Europa In januari 2011 heeft het Federal Institute for Research on Building, Urban Affairs and Spatial Development (BBSR) uit Bonn een onderzoek uitgebracht naar metropolitane gebieden in Europa (Metropolitan Areas in Europe, ISSN1868-0097). Doel van het onderzoek was om metropolitane functies te benoemen, de ruimtelijke spreiding van die functies over Europa in beeld te brengen en metropolitane gebieden te definiëren en classificeren. Metropolitane gebieden zijn gebieden waarin een grote verscheidenheid aan metropolitane functies in hoge dichtheid worden aangetroffen. Een functie is metropolitaan als voldaan wordt aan drie criteria: 1. De functie heeft geleid tot organisaties of structuren die te maken hebben met competitie of concurrentie op wereldschaal of Europese schaal. 2. De functie produceert evenementen met betekenis op wereldniveau of Europees niveau. 3. De functie heeft een infrastructuur gecreëerd die wereldwijde of ten minste transnationale netwerken bevorderd. Er worden vijf metropolitane functieclusters onderscheiden: . Politics: cluster van overheid- en bestuursfuncties, . Economy: cluster van functies op gebied van productie, financiën, handel en markt . Science: cluster van wetenschappelijke en onderwijsfuncties, . Transport: cluster van logistieke en informatie functies en . Culture: cluster van culturele en sport functies. Deze metropolitane functies zijn vertaald naar een index. Deze index is gebaseerd op scores voor de mate waarin de functies in een gebied voorkomen. Elke functiecluster telt voor 20% mee in de totale index score, de onderliggende factoren voor een deel daarvan. De vijf functieclusters zijn gebaseerd op de volgende gegevens: 1. Politics (20%) a. Nationale regering (10%): zetel parlement, gewogen op basis van aantal zetels in raad van Europa, aandeel van de nationale bevolking en economische kracht b. Supranationale en politiek georiënteerde organisaties (10%): aantal UN kantoren, politieke centra EU, EU instellingen, Internationale organisaties, non-gouvernementele organisaties 2. Economy (20%) a. Ondernemingen (5%): aantal uit Top 500 omzet en aantal uit Top 500 werknemers

b. APS kantoren (5%): Aanwezigheid van advanced poducer services kantoren i.c. wereldwijd actieve consultancy bureaus (op gebied van o.a. belastingen, management, recht) c. Banken (5%): balanstotaal bankinstellingen d. Markten (5%): tentoonstellings /beurscapaciteit 3. Science (20%) a. Onderwijs en onderzoek (6,6%): aantal universiteiten uit Top 500 b. Wetenschappelijke communicatie (6,6%): internationale onderzoeks en technisch-wetenschappelijke instellingen, wetenschappelijke periodieken, internationale congressen c. Ondernemerschap en innovatie (6,6%): patenten 4. Transport (20%) a. Personenvervoer luchtvaart (4%): volume passagiers, vaste Europese luchtverbindingen, vaste intercontinentale luchtverbindingen b. Vrachtvervoer luchtvaart (4%): volume vracht, vaste Europese luchtverbindingen, vaste intercontinentale luchtverbindingen c. Lange afstand railvervoer personen (4%): vaste lange afstand treinverbindingen voor personen d. Goederen zeetransport (4%): aantal containers overslag e. Data verkeer (4%): internet uitwisselingspunten 5. Culture (20%) a. Kunsten (10%): theaters, opera’s, muziek evenementen, kunsten filmfestivals, openbare kunstinstellingen, galleries, Wereld erfgoed plekken UNESCO, Michelin reis bestemmingen b. Sport (10%): sport stadions, Olympische Zomer Spelen, andere belangrijke sportevenementen Op basis van deze indexscore en een geografische analyse worden in Europa in totaal 125 metropolitane gebieden onderscheiden. In de overall index scoort Londen het maximum van 100 punten. Vlak daarna komt Parijs met 97,9 punten. Op enige afstand met 74,5 punten volgt op de derde plaats de Randstad als metropolitaan gebied. De in de atlas opgenomen kaarten zijn een weergave van de Top 32 van de totale index, met boven aan Londen en op de 32e plek Istanbul (met 13,5 punten). Ten behoeve van deze atlas is de Randstad gesplitst in de Metropoolregio Amsterdam en de Metropoolregio Rotterdam Den Haag

Colofon Deze Atlas is gemaakt in opdracht van de projectgroep Strategische Agenda door: -

Rob Groeneweg (Den Haag), trekker werkgroep Atlas

Maarten Reiling (Den Haag)

Rob Gieb (Den Haag)

Jan Piet van der Mijl (Delft)

Annemarie Roode (Rotterdam)

Luc Boot (Rotterdam)

Wim van Bogerijen (Den Haag)

Contact: Programmabureau Strategie Den Haag rob.groeneweg @denhaag.nl

Datum: maart 2013 Oplage 500 Gedrukt door Multimedia, Den Haag