© da edición VEGALSA-EROSKI Primeira edición: xuño 2015 Idea orixinal: Molotov Cóctel Creativo para VEGALSA-EROSKI Edita: Molotov Cóctel Creativo SLU. www.molotov.es Fotografía: Xan Domínguez Corrección dos relatos: Xurxo Taxes Deseño editorial e maquetación: Molotov Cóctel Creativo. Patricia Blanco Pan Queda estritamente prohibida, sen autorización por escrito do editor, calquera forma de reprodución, distribución, comunicación pública ou transformación desta obra. Todos os dereitos reservados.
organiza:
colabora:
Índice
Saúda. Joaquín González Iglesias. Presidente Vegalsa 9 Saúda. Jose Manuel Blanco Suárez. Alcalde de Narón 13 Prólogo. Gabriela González Márquez Directora de CE, RSC e Área de clientes VEGALSA-EROSKI
15
Relatos 19
Lucas Quintía Rodríguez. Sen título 21
Sandra Ferreiro Castro. O meu castiñeiro 23
Manuel Hermida Ameneiros. A árbore máxica 25
Paula Sedes. O vello magnolio 27
Alba Souto Durán. A flor artificial 29
Xin Yue Liu. Unha árbore 31
Sofía García Rodríguez. O chopo máxico 33
Icía Becerra González. Sen título 37
Noelia Penabad. Sen título 41
Lucía Pérez Serantes. Sen título 45
Tareixa Pernas Rey. Coidemos as árbores 49 Tania Vilela Peñas. De camping 53 Alba Fachal Durán. Unha árbore faladora, unha historia que contar 55 Andrea Bustabad León. A árbore da sabedoría 59 Marcos Filgueira Baamonde. Sen título 63 Iago Mirad González. Unha árbore, un relato 67 Natalia Montero Redondo. Matilda, unha nena interesada polas árbores 71 Silvia Rey Santamaría. A importancia das árbores nas nosas vidas 75 Diego González Fernández. Sen título 79 Transcrición de facsímiles 83
Lucas Quintía Rodríguez. Sen título 83 Sandra Ferreiro Castro. O meu castiñeiro 86 Manuel Hermida Ameneiros. A árbore máxica 87 Paula Sedes. O vello magnolio 88 Alba Souto Durán. A flor artificial 89 Xin Yue Liu. Unha árbore 90
Joaquín González Iglesias
8
unha árbore, unha historia
Saúda
Joaquín González Iglesias Director Xeral de Vegalsa - Eroski
Conscientes de que a xestión moderada, sostible e racional dos recursos naturais repercute nun frutífero modelo de desenvolvemento económico e social, en Vegalsa-Eroski buscamos compensar na medida do posible as emisións de CO2 que se producen coa nosa actividade a través de iniciativas que protexan a contorna, preserven a biodiversidade e promovan a reciclaxe dos residuos.
Un compromiso co desenvolvemento sostible que se traduce na implantación de establecementos ecoeficientes e ecosostibles; no aproveitamento de todo o cartón e plástico que usamos e na potenciación da reciclaxe habilitando, nas nosas enseñas, puntos limpos de recollida de diferentes materiais (aceite, pilas...). O obxectivo, xerar cero residuos.
Ademais, coa implicación dos traballadores da compañía, anualmente realizamos unha plantación de árbores coa que reafirmamos, por unha banda, a aposta que facemos pola humanización da nosa contorna máis inmediata e, por outra, a vocación de Vegalsa-Eroski de ser unha empresa socialmente responsable. Este ano 2015 contamos coa colaboración, non só da rede de voluntarios conformada por traba-
unha árbore, unha historia
9
lladores da compañía e os seus fillos, senón tamén cos participantes do concurso literario ‘Unha árbore, unha historia’ que nos permitiu dar vida a unha idea tan imaxinativa como a de crear un paseo literario no Concello de Narón.
A gran familia de Vegalsa-Eroski súmase así ao espertar da concienciación ambiental froito do compromiso adquirido coa protección da contorna.
10
unha árbore, unha historia
unha รกrbore, unha historia
11
Jose Manuel Blanco Suรกrez
12
unha รกrbore, unha historia
Saúda
Jose Manuel Blanco Suárez Alcalde do Concello de Narón
Para o concello de Narón representa unha satisfacción que as empresas que están implantadas na nosa bisbarra aposten polo coidado e a humanización do ámbito que nos rodea e que, á súa vez, nos fagan partícipes das súas iniciativas neste sentido.
Recibimos con agrado a proposta de convocar o I concurso literario ‘Unha árbore, unha historia‘ entre os escolares da zona, non en van, o noso concello, apoia decididamente a creación literaria ben con iniciativas como esta ou como outras propostas propias como a Feira das Letras de Narón. É por iso, que nos satisface poder xuntar coidado ambiental e creación literaria, dúas das nosas apostas máis fortes en favor de Narón e os naroneses.
Para nós é un orgullo xuntar as mesmas inquietudes, e que destas naza a posibilidade de colaborar e chegar a ser o primeiro bosque literario de Vegalsa-Eroski coa plantación que realizamos e que esperamos convértanse en moitas máis plantacións similares noutras localidades.
unha árbore, unha historia
13
Gabriela Gonzรกlez Mรกrquez
14
unha รกrbore, unha historia
Prólogo
Gabriela González Márquez Directora de CE, RSC e Área de clientes VEGALSA-EROSKI
Cada árbore ten unha historia e en Vegalsa-Eroski quixemos contalas todas. Todas aquelas que conforman o bosque literario creado grazas á participación do alumnado do Concello de Narón no concurso de relato curto ‘Unha árbore, unha historia’. Unha iniciativa activada desde Vegalsa-Eroski para promover a sensibilización co medio ambiente.
20 historias, xurdidas da imaxinación dos máis novos da comarca, cobran vida xa nas árbores do paseo literario do Polígono Industrial de Narón. E fano ondeando nos seus troncos grazas ao labor de forestación levado a cabo pola rede de voluntarios que contribuíu a humanizar a súa contorna máis inmediata para convertela nun recuncho verde de lectura.
Un proxecto de soños no que cada árbore ten unha historia que che desvelará se te animas a lela.
unha árbore, unha historia
15
Autores seleccionados e premiados
16
unha รกrbore, unha historia
Plantaciรณn das รกrbores
unha รกrbore, unha historia
17
relatos
Lucas Quintía Rodríguez
CRA Narón
20
unha árbore, unha historia
Premio 1ª categoría
Sen título
unha árbore, unha historia
21
Sandra Ferreiro Castro CEIP Virxe do Mar
22
unha รกrbore, unha historia
1ª categoría
O meu castiñeiro
unha árbore, unha historia
23
CRA Nar贸n Manuel Hermida Ameneiros
24
unha 谩rbore, unha historia
1ª categoría
A árbore máxica
unha árbore, unha historia
25
Paula Sedes CRN Nar贸n
26
unha 谩rbore, unha historia
1ª categoría
O vello magnolio
unha árbore, unha historia
27
Alba Souto Durรกn CRA Narรณn
28
unha รกrbore, unha historia
1ª categoría
A flor artificial
unha árbore, unha historia
29
Xin Yue Liu CEIP Piñeiros
30
unha árbore, unha historia
1ª categoría
Unha árbore
unha árbore, unha historia
31
Sofía García Rodríguez CEIP A Gándara
32
unha árbore, unha historia
Premio 2ª categoría
O chopo máxico
Contoume miña avoa que hai moitos anos, nunha chousa situada preto da súa aldea, vivía un vello señor ao que todos os veciños chamaban o tío Rodrigo. Ao señor Rodrigo o seu médico mandárao camiñar durante vinte minutos dúas veces ao día, unha pola mañá, despois de almorzar, e outra pola tarde, despois de xantar, para que se mantivese en boa forma e gozase da beleza da natureza. Unha tarde do outono, na segunda camiñada dos paseos diarios, encamiñouse cara á fraga, e sentíase tan relaxado andando que non se decatou de que se arredara moito da súa casa, e desorientouse. Deambulou entre os vellos castiñeiros, faias, bidueiros, carballos, ameneiros e, de súpeto, déronlle os ollos nun chopo; era impresionante, coa copa enorme, abundantes follas douradas e o tronco gordo e moi prateado, moi distinto dos demais chopos que hai nas alamedas das cidades. Ao tío Rodrigo chamáronlle tanto a atención as follas que arrincou unha para gardala como recordo e unha semente que estaba no chan. Sentouse un anaco ao pé da árbore e tratou de orientarse para atopar o camiño de volta para a súa casa. Logo de cavilar un anaco, caeu na conta e regresou. Xa na casa, aseouse, merendou, gardou a folla entre as follas dun pequeno libro e plantou a
unha árbore, unha historia
33
semente na cortiña que tiña a carón da vivenda. Aló polo mes de maio do ano seguinte, agromou o chopo e medraba moito e con moita vitalidade, de tal xeito que xa a finais do verán xa daba algo de sombra. Pasou o tempo, a árbore ía medrando e o tío Rodrigo apoucando. Un día, o señor enfermou e non volveu dar os paseos pola fraga, pero non pasaba día que non fose descansar ao pé do chopo. Unha tarde de calor, quixo durmir a sesta á sombra da súa árbore preferida. Mentres durmía, o chopo soltou un pouco do seu zume bruto enriba do bo señor e cando espertou comprobou que a enfermidade desaparecera. Esta árbore tiña propiedades curativas. O tío Rodrigo foise ata a vila, visitou ao seu médico, que non daba creto do que estaba vendo. Non só estaba curado, senón que tiña a vitalidade dun mozo. Tamén contou o sucedido na emisora local e a xente que lle preguntaba cal era o remedio. El dicía que tiña unha árbore máxica. Ao principio tomárono por tolo, pero fixeron probas con outros enfermos, e deron fe de que a árbore tiña poderes máxicos. Pero como todos temos un día para chegar ao mundo e outro para marchar, tamén lle chegou o momento ao señor Rodrigo e o curioso foi que a árbore tampouco non volveu producir zume curativo.
34
unha árbore, unha historia
unha รกrbore, unha historia
35
Icía Becerra González CEIP A Solaina
36
unha árbore, unha historia
2ª categoría
Sen título
Nunha ladeira, non moi lonxe da vila, había unha árbore chea de chocolate. Todos os días, cando os nenos saían da escola, sempre collían un puñado de chocolate. Un día tan só quedaba un chocolate na árbore. Chega un rapaz, chamado Pepe, e di: — Árbore, dáme ese último chocolate. — Dime a palabra máxica — contestou a árbore. — Diso nada... Dáma ou córtote — dixo Pepe. E Pepe marchou moi enfadado. Ao cabo dun anaco viuse aparecer un rapaz xa bastante grande: — Xa me dixo o meu veciño que ti es unha árbore moi repugnante, así que... dáme o chocolateee... — gritou o neno. — Se non o pides ben, non — falou triste a árbore. O rapaz negouse e afastouse. Xa case pola noite, chegou outra nena dicíndolle: — Boas tardes, árbore. ¿ De que sabor é o último chocolate que tes? — Boas tardes. É de chocolate negro — afirmou a árbore.
unha árbore, unha historia
37
— Oh, non es tan mala como din, grazas de todas formas, pero é que a min só me gusta o chocolate branco — falou moi triste a nena. — Teño unha idea bastante boa para este momento — exclamou contentísima a árbore. Por que non converto o chocolate negro en branco cos meus poderes máxicos? — Sería unha gran idea, por favor, poderías facermo? — preguntou a nena. — Claro, non é un gran traballo para min, aí vai... — fixo o feitizo a árbore. Ao día seguinte, cando os nenos saíron da escola, viron que a árbore estaba toda baleira, e ela díxolles aos nenos que só ía dar chocolate aos que dixesen a palabra máxica e se portasen moi ben. A partir daquela todos os nenos se portaron ben e souberon a palabra máxica. Así que a árbore non tivo que traballar moito, senón que fixo a recompensa do gran esforzo dos nenos. “A palabra máxica é por favor”
38
unha árbore, unha historia
unha รกrbore, unha historia
39
Noelia Penabad CPR Ayala
2ª categoría
Sen título
Había unha vez unha pequena nena chamada Lía. A nena naceu á vez que unha árbore. Lía deu os seus primeiros pasos arredor da árbore, o primeiro limón que probou foi o da árbore, e sempre, no seu aniversario, leváballe un anaco de torta, e pola noite os esquíos comíano, pero ela pensaba que o comía a árbore. En fin, ela era feliz... Ata que un día: Lía estaba xogando coa árbore, cando: — Lía! — chamou a súa nai. O teu pai e máis eu temos que falar contigo. — Xa vou para alí mamá! — dixo a nena. A súa nai estaba chorando, e o seu pai non parecía estar demasiado contento: — Lía, van vir uns homes á granxa, porque queren comprala, pero non te asustes, podemos comprar outra finca porque a cantidade que nos ofrecen é moi elevada — dixo o pai intentando conter as bágoas para que a súa filla non entristecese aínda máis — Por favor, non chores como a túa nai, se non vai parecer que estamos no río Sena. Lía quedou parada uns intres, cando entrou en razón, saíu correndo o máis rápido que puido, ela só pensaba no que podería pasar se marchaban da granxa, ou aínda peor, o que lle pasaría á árbore, ou á súa vida sen ela. Lía sabía que se vendían a granxa e lles pagaban tanto, sería porque alí ían construír algo moi grande, porque a outra opción era que apreciasen moito a granxa, e Lía
unha árbore, unha historia
41
sabía que non era así. Estaba demasiado concentrada, así que o único que percibía, á parte dos seus pensamentos, eran as súas bágoas, que rozaban as súas meixelas. De súpeto, escoitou un motor e sentiu que o sol xa non estaba, pensou rápido e tomou unha decisión, talvez non era a mellor, pero ela quixo que fose así: se a árbore morría, ela tamén, así o fixo, ergueuse e cubriu a árbore co brazo. — Cres que así vas deter os meus homes? — dixo o que aparentaba ser o xefe, cun sorriso malicioso — Arranquen eses trastes, quero isto terminado para o xoves! Lía sabía que ían construír algo, iso non lle sorprendeu, o que a petrificara fora a maldade dese home, por uns intres pensou que iso non era un home, senón o demo intentando confundila, pero lle parecía demasiado estraño, o único que fixo despois de oír iso foi levarse as mans á cara. — Ozú, xefe, vostede dixo que non estaría ninguén na casa cando fósemos demolela! —dixo un obreiro. — Xa o sei, parvo! — dixo o xefe, enfadado. — Non pensamos demoler a granxa se os propietarios non están dispostos! — dixo un obreiro. A Lía aínda se lle iluminou máis o rostro cando observou o final: ao xefe metéuselle unha lombriga no pantalón e saíu correndo e berrando. Non podía conter a risa, igual cós obreiros. Que como o sei? Porque eu son a irmá da pequena nena que nos demostrou que a vida dos outros seres non debería perigar porque a nós nos apeteza un parking ou algo que non sexa necesario, pero quede alí o coche bonito, etc. As árbores tamén teñen vida coma nós.
42
unha árbore, unha historia
unha รกrbore, unha historia
43
Lucía Pérez Serantes CEIP Ponte de Xubia
44
unha árbore, unha historia
2ª categoría
Sen título
Anos atrás, unha árbore de doce anos pensaba mirando o mundo que xiraba ao seu redor. Pensaba en que o mundo estaba demasiado sucio e tiña que facer algo. Así que decidiu que ía facer algo. E o fixo, puxo un anuncio de recollida de lixo, pero ninguén se presentou. Xa cansa de esperar puxo outro anuncio, pero con recompensa. Nada. Ninguén. Xa aburrida e triste púxose a chorar, chorou tanto que fixo un río. E ao día seguinte estaba cheo de peixiños, bolboretas, moscas e demais. Pero o máis importante para a nosa árbore foron dúas cousas: 1°- Todo estaba limpo. 2° - Había moitas árbores. Púxose moi contenta. Viviu feliz con todos os seus novos amigos. Pero acabou por morrer de vella, pero moi feliz e cuns froitos que estaban boísimos. Aínda que o seu brote era tan listo como era a nai. Mantivo todo limpo durante moito tempo e tamén os seus brotes. Pero no século XXI todo foi esnaquizado e non puido facer máis.
unha árbore, unha historia
45
Aínda que un deles segue vivo, esperando a algún día poder axudar. E nestes momentos segue esperando. O último deles ten doce anos e aínda pensa mirando o mundo tan sucio que xira ao seu redor. Pero ninguén llo agradeceu.
46
unha árbore, unha historia
unha รกrbore, unha historia
47
Tareixa Pernas Rey CPR Santiago Ap贸stol
48
unha 谩rbore, unha historia
2ª categoría
Coidemos as árbores
Había unha vez unha cidade moi, moi contaminada, sen árbores, herbas, animais... Esa cidade chamábase Contaminalandia. Os seus habitantes só pensaban en enriquecerse coas fábricas, as centrais nucleares, en obter cartos rapidamente. . . sen ter en conta os beneficios que nos aportan as árbores, como materias para a construción, alimentos, medicamentos, purificación do aire... Pero entre todos os habitantes había un neno chamado Pedro que era un gran amante da natureza. Como vos imaxinaredes, estaba moi triste porque nunca vira espazos cunha flora variada e abundante, con diversidade de animais. Cando tiña dezanove anos, decidiu ir a Galicia para poder ver as súas vexetación e fauna. Estivo aquí moitos anos, degustou os nosos pratos, visitou a maioría dos nosos espazos protexidos: parques naturais, lagoas, o parque nacional das illas Atlánticas... gozou das nosas praias e tamén visitou moitos alcaldes para que lle contasen como facían para intentar conservar o maior número posible de espazos naturais. Cando xa tiña vinte e catro anos, volveu a Contaminalandia e intentou poñer en práctica todas as cousas beneficiosas que aquí se facían para intentar repoboar e conservar o maior número
unha árbore, unha historia
49
de árbores posibles, pero non o conseguiu, toda a xente seguía sen facerlle caso, pensaban que estaba tolo... Pero el non se rendeu, acordouse de que cando era pequeno escribira un poema no cal xuraba que protexería sempre as árbores, e cumpriu a súa promesa, xa que foi polas vilas contando todos os beneficios que nos aportan estes seres vivos. Un día, nunha feira da contaminación, leu un poema titulado: “Coidemos as árbores” Quero eu coidar as árbores. De todo o mundo e da nosa cidade. Dígovolo de verdade. Teríamos unha fermosa Comunidade.
Todos os habitantes de Contaminalandia reflexionaron ao oír aqueles versos e decidiron cambiar a súa cidade contaminada por outra na que as protagonistas principais fosen as árbores e non as fábricas. Trouxeron árbores de todas as especies, crearon moitos espazos verdes, repoboaron todas as zonas que antes deforestaran. Estaban tan concienciados que incluso lle cambiaron o nome á cidade, agora chámase Arborelandia. E... nomearon a Galicia comunidade sagrada, por axudar a moitas localidades a cambiar e protexer as árbores porque... UNHA ÁRBORE É UNHA HISTORIA
Así que, recordade, protexer as árbores é un gran beneficio para todos os seres vivos.
50
unha árbore, unha historia
unha รกrbore, unha historia
51
Tania Vilela PeĂąas CPI O Feal
52
unha ĂĄrbore, unha historia
2ª categoría
De camping
unha árbore, unha historia
53
Alba Fachal Durรกn CPI O Feal
54
unha รกrbore, unha historia
Premio 3ª categoría
Unha árbore faladora, unha historia que contar
Érase unha vez unha aldea de Galicia na que os nenos pasaban toda a tarde xogando no campo ou entre as árbores. As nais deses pequenos dicíanlles que non subisen ás árbores porque podían romperlles as pólas, pero os nenos non sabían o importante que eran as árbores para que o mundo funcionare como funciona agora. Un día, Xoán, un pequeno de 9 anos, que estaba xogando nas pólas dunha árbore vella, rompeulle unha ramiña, e a árbore queixouse: — Ai! O neno moi asustado, baixou rapidamente ao chan e non o cría; e a árbore díxolle: — Por que xogas entre as miñas pólas? Acabas de facerme dano! — Síntoo moito, eu non sabía que as árbores podían falar, e menos ter sentimentos — dixo Xoán moi arrepentido. — Perdóote, pero pídocho por favor, non o volvas facer! — dixo a árbore dorida. — As árbores son moi importantes para a Terra — saltou de súpeto un paxariño — porque nos axudan a animais pequenos coma min a sobrevivir. — De verdade? — dixo Xoán. — Si —dixo a árbore — pero somos capaces de facer máis cousas; como por exemplo: as
unha árbore, unha historia
55
nosas follas, polo día, producen osíxeno, que é imprescindible para que os seres vivos poidades vivir, suxeitamos a terra, producimos alimentos... Sen nós, esta aldea podería volverse estéril, a calidade de vida sen nós resultaría enfermiza, reducimos a velocidade do vento, damos sombra e frescor… — Síntoo moito, de verdade, non sabía que as árbores fixerades todo iso, pensei que estabades soamente para enbelecer o lugar — dixo Xoán. — Pois agora xa o sabes, e non fai falta que te desculpes máis, xa te perdoei, e non me chames árbore, son un castiñeiro — dixo a árbore. — De acordo, señor castiñeiro. Eu chámome Xoán, teño 9 anos e vivo na casa que hai cruzando o río. A árbore tiña mala cara, e Xoán preocupouse e preguntoulle: — Encóntrase ben, señor castiñeiro? Doeulle moito que lle rompese a ramiña? — Un pouco si que me doeu, pero dentro de pouco xa me volverá crecer — dixo o castiñeiro. Día a día, Xoán visitaba ao señor castiñeiro, pero chegou un día, o do seu aniversario, Xoán cumpría os 10 anos, e cando llo quixo ir contar ao señor castiñeiro, non estaba. Só as súas raíces ocupaban o lugar que ambos os dous compartiran case un ano. Xoán deuse conta de que había algo escrito no que quedaba do señor castiñeiro. Era para Xoán; o señor castiñeiro despedíase del, porque xa ía vello e serrárano, e tamén que estaban a plantar preto de alí unha nova árbore que lle podía facer compañía. Pasaron os meses, Xoán visitaba cada día o lugar onde cortaran ao señor castiñeiro, para ver se era verdade que unha pequena e nova árbore ía crecer no seu lugar; e un día viu á árbore que o señor castiñeiro dixera que o acompañaría. Xoán ía vello, e pedíulle á súa familia que o enterrasen no lugar onde cortaran ao señor castiñeiro e que lle plantasen outro enriba da súa tumba. E así se fixo: chegou o día no que Xoán morreu e, cando o foron enterrar, o seu fillo botoulle unha semente dun castiñeiro, taparon con terra, e co paso do tempo medraría alí un novo castiñeiro. A xente dicía que fora Xoán o que se convertera nunha árbore polo seu cariño ao señor castiñeiro, pero nunca se chegou a saber…
56
unha árbore, unha historia
unha รกrbore, unha historia
57
Andrea Bustabad Le贸n IES Terra de Trasancos
58
unha 谩rbore, unha historia
3ª categoría
A árbore da sabedoría
Pedro era un neno moi feliz que vivía nunha pequena pero fermosa granxa, na aldea de Lamaseca. Alí vivía cos seus país e co seu avó. O que máis lle gustaba a Pedro de vivir aí era que preto da súa casa había uns bosques nuns pequenos outeiros. Os outeiros estaban cheos de árbores e de pequenos animais, pero o máis fermoso deses bosques era unha enorme aciñeira, que tiña varios séculos. Ese era o lugar preferido de Pedro, alí ía sempre que tiña tempo e sobre todo cando tiña algún problema ou algunha decisión que tomar. O avó de Pedro levouno, de moi pequeno, a ver a aciñeira e a dar un paseo polo bosque. Cando chegaron diante desa gran árbore o avó contoulle a Pedro que esa era a “árbore da sabedoría”, porque toda aquela persoa que ía xunto dela e contaba os seus problemas ou preocupacións e estaba alí sentado un rato falándolle á árbore, sempre saía coas ideas moito máis claras; porque tomar as decisións con calma e falar dos problemas é de persoas sabias, sempre lle dicía o seu avó. Isto era o que facía Pedro, levaba o seu diario e alí escribía e compartía coa aciñeira tódalas súas ideas e todo o que facía. E, desde que morreu o seu avó, falar coa árbore facía que Pedro estivera máis preto do seu avó, xa que era o seu lugar preferido. Así pasaban os anos, e Pedro, crecía feliz e moi contento cos seus paseos polo bosque, ata que un día Pedro tivo que irse cos seus
unha árbore, unha historia
59
pais por motivos de traballo a outra cidade. Pasaron os anos e Pedro convertiuse nun prestixioso avogado e formou unha familia coa que era feliz, pero levaba unha vida moi estresada e pasaba pouco tempo cos seus dous fillos, lago e Uxía, e coa súa muller, Antía. Un día, gardando algúns libros no faiado, atopou unha caixa de madeira antiga de cando era pequeno, ao abrila atopou o diario e púsose a lelo. Entón, comezou a lembrar a súa infancia e o feliz que fora na granxa do seu avó, e pensou en levar a súa familia ao lugar onde comezara a súa vida. Días despois partiron cara Lamaseca. Cando chegaron viu que a granxa estaba en moi mal estado e que os bosques non estaban coidados, polo que púxose un pouco triste, entón fixo o que facía de pequeno, ir falar coa gran aciñeira e co seu avó. Despois de estar un tempo sentado e pensando tranquilamente como lle dicía o seu avó, tomou a decisión de mercar os terreos darredor da granxa, onde estaba a árbore e arranxar a granxa. Entón lembrou as palabras do seu avó , a gran aciñeira era a árbore da sabedoría, con ela sempre se tomaban as decisión correctas. Así foi, Pedro seguía exercendo de avogado, pero pasaba máis tempo coa súa familia e coa gran aciñeira á que seguía visitando tódolos días. Esa costume ensinoulla aos seus fillos que tamén fórona ensinando ós seus descendentes.
60
unha árbore, unha historia
unha รกrbore, unha historia
61
Marcos Filgueira Baamonde CPR Santiago Ap贸stol
62
unha 谩rbore, unha historia
3ª categoría
Sen título
Eu só tiña sete anos cando ocorreu. Meus pais leváranme de acampada, eu vira unhas flores moi bonitas. Fun velas máis de preto e, de súpeto, meus pais non estaban. Non puiden evitar sentir medo, non podería sobrevivir só no bosque. Nin sequera tiña comida. Pronto, fíxose de noite, os ruídos da noite fixeron que eu tivese aínda mais medo. Uns ollos mirábanme dende a escuridade, achegueime para saber quen era o dono deses ollos. Foron aparecendo moitos máis ollos ao meu redor, e cando me din conta de quen eran eses ollos xa era moi tarde. Lobos! Abalanzáronse todos sobre min, eu non puiden facer nada. Morrería de non ser porque unha póla xigante caeu enriba dos lobos. Un golpe de sorte, pensei. Pero de súpeto unha árbore levantouse, literalmente. Sacou as raíces da terra e empezou a golpear aos lobos. Cando os lobos se retiraron, a árbore xirouse cara a min. — Non me fagas dano — dixen. — Por que ía facelo? — respondeu. Quedei sorprendido. A árbore falaba. — Falas! — dixen sorprendido — Unha árbore que fala. — Todas as árbores falan — respondeume.
unha árbore, unha historia
63
—Grazas... — atrevinme a dicir — polo dos lobos. —De nada — contestou — Podes facerme un favor ti a cambio? —Vale? — respondín dubidoso. —Ven por aquí — dixo mentres comezaba a camiñar — Durante moitos anos, as árbores déronlle osíxeno aos humanos e aos diferentes animais, ademais de medicinas e comidas. Pero, durante os últimos anos, moitas árbores morreron por deforestacións masivas, incendios e moitas outras causas. Pateou unha lata de cola e continuou: Por exemplo, mira este lugar — dixo, sinalando un claro —, isto foi parte do bosque no seu tempo. Pero un día, sen avisaren, viñeron uns homes e o deixaron sen árbores. — A onde queres chegar — dixen ao final. — A que cando espertes difundas entre os humanos a iniciativa de coidar a natureza —respondeume. — Cando esperte? — dixen sorprendido. Acto seguido, a árbore deume un golpe e todo volveuse negro. Só oía unhas voces dicindo cousas tales como: — Estará ben?... Esperta!... Abrín os ollos e vin aos meus pais. Alegráronse moito ao verme abrir os ollos. Abrazáronme mentres dicían: — Onde estiveches? Tíñasnos moi preocupados. Fora un soño. Mentres iamos de volta ao coche para volver a casa, meu pai tirou unha lata de refresco. Eu, recordando o meu “soño”, collín a lata e fun cos meus pais. Antes de entrar no coche pareceume ver unha árbore sorrir. Pestanexei e xa non estaba. Entón díxenme: — Soamente foi un soño.
64
unha árbore, unha historia
unha รกrbore, unha historia
65
Iago Mirad Gonzรกlez CPR Santiago Apรณstol
66
unha รกrbore, unha historia
3ª categoría
Unha árbore, un relato
Todo o mundo garda segredos, hai algúns segredos que non podemos contar, pero eu vouvos contar o segredo da natureza, o segredo das árbores. Todo empezou cando... Eu estaba dando un paseo xunto a Laica, a miña cadela, e, como todas as mañás, fomos a un río próximo que é un lugar de paz, onde podes estar en contacto coa natureza. Chegamos e senteime na pequena ponte de pedra que atravesaba o pequeno pero caudaloso río. Cerrei os ollos e sentía como a natureza me estaba a chamar, escoitaba aos paxaros cantar, ao vento soprar entre as pequenas follas das árbores próximas, como o río se movía e todas as túas preocupacións se ían con el. Un ladrido de Laica citábame a abrir os ollos, ao abrilos observei que a miña cadela non estaba ao meu redor. Erguinme preocupado e outro ladrido guioume ata uns eucaliptos nos que estaba Laica ladrando. Abraceina con moita forza e, ao mirar os eucaliptos, un aroma acolledor e pouco usual inundou o meu nariz. Pechei os ollos e respirei máis fondo, enchendo os meus pulmóns daquel aroma que me devolvía á miña nenez. Aquela infancia na que xogaba con árbores imaxinarias.
unha árbore, unha historia
67
Collín a Laica pola correa e, cando estaba a abrir os ollos, empezou a correr internándome no bosque e, seguidamente, meténdome nunha cova na que só había escuridade. Unha luz iluminounos, e xa non nos encontrabamos nunha cova, estabamos nun claro rodeados de árbores. — Afasta esa fera de min — dixo unha silueta que estaba entre as follas da árbore máis grande, que tiña unha multitude de flores. Chamei a Laica achegándose ao meu e seguidamente baixando aquela silueta tan pequena da árbore. — Quen es? — preguntei entre risas. — Son o protector destas árbores — contestou. — E por que as tes que protexer? — volvín preguntar — Son só unhas árbores. — Cando eras pequeno valorabas moito máis as árbores. Unha luz iluminounos e aparecemos nun penedo, onde, baixo os nosos pés, se encontraban un montón de árbores. Era unha paisaxe preciosa, que non podía deixar de mirar. — As árbores dannos paisaxes tan bonitas como estas, pero hai que coidalas. Outra luz iluminounos e fixémonos tan pequenos que eramos como unha herba. — Permítennos ulir aromas que nos deixan “viaxar” no tempo. Respirei fondo e un conxunto de aromas coáronse polo meu nariz inundando os meus pulmóns. — Pero tamén... as árbores son o inicio da vida. Miramos a un lado e vimos unha pequena rama saír da terra deixando ver unha árbore nacer. Outra luz máis iluminounos e volvemos ao lugar do principio. — Agora xa sabes por que debemos protexer as árbores —sorriu. Pero non debes contar nada disto. — Eu non vou contar nada. — Guau... — Nin Laica tampouco — dixen entre risas.
68
unha árbore, unha historia
Dende aquela, quedei axudando a protexer e coidar a aquelas árbores. Aprendín moito de árbores xunto ao anano e volvín recuperar aquela nenez que tanto botaba de menos. Axudoume a ver doutro xeito a natureza. Este é un dos meus moitos segredos, pero, recorda, este segredo é noso.
unha árbore, unha historia
69
Natalia Montero Redondo IES As Telleiras
70
unha รกrbore, unha historia
3ª categoría
Matilda, unha nena interesada polas árbores
Érase unha vez unha nena que se chamaba Matilda. Era de pel morena, co pelo castaño e cos ollos da mesma cor. Vivía cos seus pais en Lago e non tiña irmáns. Un día, Matilda preguntoulle aos seus pais por unha árbore que ela mesma axudara a plantar ao seu avó cando viñera de visita; porque vivía en Lugo e só podía vir cando as condicións llo permitían. Preguntoulle por que a plantaran se só ocupaba espazo e ela cada vez tiña menos sitio para xogar coas bonecas; todos na casa empezaron a rir (excepto Matilda). Ela estaba moi sorprendida. Entón, a nai díxolle: — Matilda, iso non é así. — Por que, mamá? — preguntoulle sorprendida. — Porque as árbores dan moitas cousas boas — contestou. — Como cales? — dixo Matilda. — Pois, por exemplo, son boas para a respiración e para o medio ambiente, para conseguir froitos, para a alimentación dos seres vivos... — respondeu a nai toda convencida e segura de si mesma. — Pero esas son moitas cousas! — exclamou interesada. — Claro, xa cho dixen, e seguro que polo medio saltei algunha — afirmou a súa nai.
unha árbore, unha historia
71
— Pero aínda así eu sigo sen verlle a importancia —replicou Matilda. — Ti pensa, e dime se poderiamos vivir sen árbores —propúxolle a nai. — Miña rapariga, pensa un pouco e aprenderás —interveu o avó. Matilda pasou toda a noite pensando naquilo que tanto chamara a súa atención (as árbores). Para ela, era igual telas que non telas. Pero a súa nai déralle moitas razóns polas que eran importantes. Cando se levantou á mañá seguinte, tomou o almorzo, foi canda o seu avó, e díxolle: — Ola, avó. Estiven pensando o das árbores —comezou a conversa Matilda. — E atopaches o que buscabas? —interrogouna o avó. — Non, é moi difícil —contestou. — Pensa, se un animal herbívoro non tivera que comer, non cres que morrería de fame? —afirmou cun pouco de sabedoría posta na súa cara. — Pois.... si, supoño, como todos —reflexionou Matilda. — E se non hai plantas e eles se alimentan a partir delas... —contoulle pensativo. — É verdade, pero se non houbese animais non pasaría tampouco nada —respondeu arrogante. — Mira, é moi fácil: se non hai plantas, non hai animais herbívoros, se non existen estes, non hai alimento para os carnívoros, e se estes tampouco non teñen alimento, nós non poderemos vivir. E tamén, como poderiamos respirar se non houbese plantas? —aclaroulle. — Agora si, avó, enténdoo todo moito mellor; e vou coidar máis as plantas. Algún día chegarei a ser botánica e mirarei polo benestar das plantas en xeral —imaxinou ela. — Moi ben, filla, sigue así, seguro que o consegues e axudas a todo o planeta —apoiouna o avó. Matilda despediuse do avó, que xa tiña que marchar a Lugo. *Vinte anos despois: Matilda conseguiu ser unha das mellores botánicas galegas, das máis recoñecidas en España, e agora atópase estudando en Madrid. Conseguiu salvar o noso planeta da escaseza de árbores e de plantas. Cando a xente lle pregunta, ela di que todo comezou por unha árbore que ela mesma plantara co
72
unha árbore, unha historia
seu avó no xardín. Cando acabou de viaxar polo seu traballo, asentouse na súa terra natal e alí coñeceu ao seu mozo, casaron e tiveron dous fillos que, segundo din, queren seguir os pasos da súa nai.
unha árbore, unha historia
73
Silvia Rey Santamaría CPR Santiago Apóstol
74
unha árbore, unha historia
3ª categoría
A importancia das árbores na nosa vida
Martín levantouse, como todas as mañás, cunha bombona de osíxeno atada á parte inferior do seu corpo; se non, como podería sobrevivir? Oxalá se inventase algún ser que fabricase o osíxeno, sen necesidade de fabricalo con máquinas e telo que comprar, porque ademais sae moi caro, xa que o consumimos diariamente... Saíu cara á escola camiñando polas frías rúas da súa cidade; era todo monótono, das mesmas cores escuras... Por que non hai nada que nos alegre a vista? Todas as paisaxes son así... Á hora de xantar, foi cara ao comedor da escola, gustábanlle moito as verduras, porque eran moi sas, pero era unha mágoa que non houbera ningunha sobremesa sa! Se algo producise alimento enerxético que estivera bo... Cando volvía a súa casa, cruzouse con moitas aves que non tiñan onde vivir e criar as súas crías, as pobres teñen que habitar encima dos coches e dos tellados das casas, co perigoso que é! Despois da merenda, facía moita calor e el quería saír xogar ao xardín, pero, co sol que facía, era moi perigoso, mais se puidese haber algo que o tapase, sería estupendo! Logo, xa cansado, deitouse na súa cama coa intención de durmir ... Á seguinte mañá, ao asomarse pola fiestra, o que descubriu... Había algo estraño no seu xardín, e
unha árbore, unha historia
75
por toda a súa rúa... Que sería aquelo de cor verde e marrón que adornaba a súa anteriormente triste cidade? Martín, ao prender a televisión, escoitou uns científicos falar sobre uns seres aos que chamaron “árbores”. Ao longo do tempo, foron descubrindo unha serie de vantaxes que facían das árbores seres marabillosos! — Fan ás cidades alegres. — Producen froita. — As aves aniñan nelas. — Proporcionan sombra. As árbores teñen moitas vantaxes, por iso, deberiamos coidalas e tratalas con respecto.
76
unha árbore, unha historia
unha รกrbore, unha historia
77
IES As Telleiras Diego Gonzรกlez Fernรกndez
Premio 4ª categoría
Sen título
Érase unha vez o curmán dun amigo do meu tío, un neno de seis anos chamado Guillerme. Estaba xogando nun parque debaixo dunha árbore, a cuberto da luz do sol grazas á sombra que lle proporcionaba a belísima copa da árbore, xunta a súa nai, Matilde. De súpeto, chegou o seu pai, Alberte, cunha corda e unha roda, e mandounos para dentro dun bar a tomar algo un momento. Mentres Matilde entretiña a Guillerme, Alberte estábaos chamando para que visen o que fixera na árbore. Alberte fixera un bambán! Guillerme, nada máis velo, xa quixo que o empurraran nel, e sempre que foron a ese parque durante ese ano Guillerme estivo contándolle á árbore todo o que lle chegou a ocorrer nese ano: o seu primeiro amor, o seu primeiro sobresaínte, a primeira reprimenda... Pero, por mala sorte, case ao rematar o ano, na revisión anual, o pediatra observou que adelgazara 5 kg respecto do ano pasado, e con seis, case 7 anos, non é normal. Entón mandounos ao hospital para que fixeran unhas probas nas que os atendeu o Doutor Martínez, o médico de urxencias nese momento. Cando volveron ao parque, poucos días despois das probas (aínda sen os resultados), Guillerme, antes de baixar do coche, observou algo estraño onde el recordaba que estaba a árbore, non a vía, desde o coche non lograba vela. Entón preguntoulle a nai se ela podía ver a árbore, pero non,
unha árbore, unha historia
79
ela tampouco non a vía; preguntoulle ao pai e tampouco non a vía. Matilde intentou ir como facéndolle unha idea a Guillerme, unha idea do que pasou, pero na clase de Guillerme acababan de falar de que a día de hoxe estaban cortándose moitas árbores, e xa antes de que Matilde aparcase o coche, xa se baixara del Guillerme e estaba correndo cara á árbore. Os pais collérono xunto á base da árbore chorando, e levárono a casa. Ao día seguinte chegaron as probas do médico, xusto antes de que Guillerme chegase da escola. Ao baixar do autobús da escola, coa cabeza baixa polo anteriormente ocorrido coa árbore, encontrouse cos seus pais chorando e cunha bolsa de xoguetes na man do pai. Alberte díxolle: “Guillerme, cariño, sube ao coche, anda... —entre beiciños— tes que ingresar no hospital”. Guillerme subiu ao coche sen protestar e levárono a ingresar no hospital debido a que tiña cáncer e pediron que quedase a cargo do Doutor Martínez, o que lle fixera as probas. Á seguinte semana de ingresar a Guillerme polo cáncer, chegou unha carta do hospital á casa de Alberte e Matilde. Na carta poñía: “Estimados D. e Dª González, eu, o Doutor Martínez, co meu maior pésame, teño que anunciarlles que o seu fillo faleceu onte por causa de que o seu cáncer estaba xa moi desenvolvido cando o levaron ao hospital e o ingresaron para tratalo. Síntoo moito”. Os pais, tristes, decidiron enterralo pronto para poder seguir coa súa vida. Por iso, malia a morte de Guillerme, seguiron traballando sen coller a baixa, para poder permitirse enterrar ao seu fillo xunto á árbore (aínda cortada) á que tanto aprecio lle tiña. No día do enterro, pola noite, con Guillerme xa enterrado a carón da árbore, ocorreu un milagre, a árbore estaba rexenerándose. Na mañá seguinte, os pais foron ver a tumba do seu fillo outra vez antes de ir ao traballo, pero, ao chegar, encontráronse con que a árbore estaba como antes de ser cortada, incluso era aínda máis bela que antes.
80
unha árbore, unha historia
unha รกrbore, unha historia
81
transcrici贸ns de facs铆miles
84
unha รกrbore, unha historia
Lucas Quintía Rodríguez
Sin Título
Había unha vez un caracol nunha folla e veu o vento e levouno.
unha árbore, unha historia
85
Sandra Ferreiro Castro
O meu castiñeiro
Un día, díxenlle aos meus avós se podía plantar unha castaña que tiña no peto, e os meus avós deixáronma plantar preto da casa. Fixen un buratiño na terra, logo plantei a castaña, tapeina con terra e regueina. Meses despois, volvín á casa dos meus avós, quedei sorprendida ao ver que nacera unha árbore e xa tiña folliñas. Foi medrando, e a miña avoa deuse de conta de que non daba castañas comestibles, e os meus avós dicían que había que cortalo, pero eu, pouco a pouco, funos convencendo para que o deixaran medrar. Pasaron uns cantos anos e a árbore medrou e ten unhas follas moi grandes e fermosas, incluso agora é a árbore preferida de toda a familia; pois todos gustan de poñerse á sombra deste castiñeiro.
86
unha árbore, unha historia
Manuel Hermida Ameneiros
A árbore máxica
Había una árbore máxica nunha aldea, que era a raíña do bosque; tamén había un ourizo, que era o seu gran amigo, e este por desgraza faleceu. A árbore tivo moita pena, pero coa súa maxia volveuno á vida. Despois disto, fóronse a outro país onde vivían outras árbores. Unha delas non tiña follas, era moi mala e quería destruír a natureza, pero grazas á arbore máxica, a malvada, co medo, nunca máis fixo mal ao bosque.
unha árbore, unha historia
87
Paula Sedes
O vello magnolio
O vello magnolio que ten o meu avó é a miña árbore preferida. Cando quero relaxarme, vou xunta del, sento ao seu carón e cóntolle as follas novas que lle saen. En verán, cando fai moito sol, el dáme sombra; na primavera, unhas flores preciosas: no inverno, meu avó ponlle unhas luces de cores e el mesmo avísanos cando chega o Nadal. Pero o máis divertido é o bambán que colga das súas pólas.
88
unha árbore, unha historia
Alba Souto Durán
A flor artificial
Esta é a historia dunha flor artificial que vivía en París, nunha casa preto do Arco do Triunfo. A flor estaba triste porque ninguén falaba con ela, ata que un día veu una nena chamada Ana que falou con ela. Desde aquel día Ana falaba coa flor e esta flor estaba contenta porque xa tiña unha amiga. E cada vez que se lle caía un pétalo, saía un fogo artificial que iluminaba a casa onde vivía Ana. E, colorín colorado, esta historia rematou.
unha árbore, unha historia
89
Xin Yue Liu
Unha árbore
Había unha vez un neno que ía plantar plantas. Na súa casa había moitas plantas e un día quixo plantar unha árbore. Pediulle a súa nai se podía plantar unha árbore e a súa nai dixo: “A casa ten moitas plantas e non caben máis”. O neno enfadouse. Entón o neno foi ao parque e plantou unha árbore. Durante uns días, o neno non puido durmir pensando na árbore. Pasadas dúas semanas, o neno foi ao parque. Cando chegou, viu unha plantiña pequena e regouna. Os seus amigos e amigas foron ao parque, viron unha plantiña e dixeron: “Que plantiña é?” É unha árbore, contestou o neno. Despois, o neno foi a casa dos seus pais e díxolles: “Plantei unha árbore no parque e agora hai unha plantiña pequena”. Os días seguintes choveu e o neno non foi ver a plantiña. Pero chegou un día de sol e o neno foi ver a plantiña e a plantiña era máis grande. Pasaron seis meses e a plantiña converteuse nunha árbore e o neno sorprendeuse e todas as amigas, amigos e pais, foron ao parque e tamén se sorprenderon. O neno estaba moi contento porque a súa árbore era moi grande. Todos se alegraron moito.
90
unha árbore, unha historia
unha รกrbore, unha historia
91
Este libro acabouse de deseñar na Coruña o día 17 de maio de 2015 — Día das Letras Galegas —