Licencje i ich rodzaje Karolina Machalica i Karol Szubart
2014
Licencje
Zawartość 1.
Licencja wyłączna ........................................................................................................................ 3
2.
Licencja niewyłączna ................................................................................................................... 3
3.
Licencja grupowa (ang. Site licence) ........................................................................................... 4
4.
Licencja jednostanowiskowa (ang. One-site licence) .................................................................. 4
5.
Licencja OEM i BOX...................................................................................................................... 4
6.
GNU General Public License ........................................................................................................ 5
7.
Wolne oprogramowanie (ang. free software) ............................................................................ 6
8.
Shareware.................................................................................................................................... 6
9.
Trial (z ang. próba)....................................................................................................................... 7
10.
Freeware.................................................................................................................................. 7
11.
Adware .................................................................................................................................... 7
12.
Creative Commons .................................................................................................................. 8
13.
Przykłady licencji ................................................................................................................... 10
Spis ilustracji Rysunek 1 - Umowa licencyjna ................................................................................................................ 4 Rysunek 2 - OEM ..................................................................................................................................... 5 Rysunek 3 - logo GNU .............................................................................................................................. 6 Rysunek 4 - Trial ...................................................................................................................................... 7 Rysunek 5 - logo Gadu-Gadu ................................................................................................................... 8 Rysunek 6 - logo Creative Commons ....................................................................................................... 9 Rysunek 7 - Rodzaje licencji CC ............................................................................................................. 10 Rysunek 8 - logo GIMP........................................................................................................................... 10
2
Licencje
1. Licencja wyłączna Zezwolenie uprawnionego do wyłącznego korzystania z prawa na określonym terytorium lub polu eksploatacji prawa. Rozróżnienie umów licencyjnych na licencje wyłączne oraz licencje niewyłączne wprowadza przepis art. 67 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Jednakże definicji tam zawartej nie można uznać za zadowalającą, gdyż ogranicza się ona jedynie do stwierdzenia, że licencją wyłączną jest umowa, która zapewnia wyłączność korzystania z utworu w sposób określony w jej treści. Postanowienia umowy licencyjnej mającej charakter wyłączny zobowiązują twórcę utworu (licencjodawcę) do tego, by powstrzymał się on od upoważniania innych osób do korzystania z utworu na polu eksploatacji, o którym mowa w umowie licencyjnej. Zobowiązaniu licencjodawcy od nieudzielania innym osobom niż wyłącznie uprawniony towarzysz także jego zobowiązanie do niekorzystania z utworu przez twórcę w zakresie udzielonej przez niego licencji wyłącznej. Powrót do spisu treści
2. Licencja niewyłączna Licencja która nie ogranicza grona licencjobiorców, dopuszczając wzajemną konkurencję. w praktyce, najczęściej występującymi w obrocie licencjami będą licencje niewyłączne. Ich konstrukcja opiera się na założeniu, iż mimo udzielenia przez licencjodawcę licencji, może on w dalszym ciągu samodzielnie korzystać z utworu, a także udzielać kolejnych licencji nowym licencjobiorcom, które upoważniają ich do korzystania z utworu na tym samym polu eksploatacji, co licencja licencjobiorcy pierwotnego. Warto zwrócić na ustanowione przez prawodawcę, w art. 65 ustawy z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, domniemanie, iż „w braku wyraźnego postanowienia o przeniesieniu prawa, uważa się, że twórca udzielił licencji”. Utwór, stanowiący przedmiot prawa autorskiego, jest dobrem które ma charakter niematerialny, co powoduje, iż nie ma co do zasady przeszkód, by równolegle eksploatowała go większa liczba osób. z kolei przypadku ścisłego powiązania utworu z jego materialnym nośnikiem (corpus mechanicum), co ma miejsce np. w przypadku utworów plastycznych, możliwa jest równoległa eksploatacja tego rodzaju utworów na różnych polach eksploatacji. Rodzaje licencji niewyłącznych. W tradycyjny sposób umowy licencji niewyłącznej zawiera się coraz rzadziej. Obecnie powszechnie zawiera się umowy z licencjobiorcami w wyniku zaakceptowania przez nich warunków umowy proponowanych przez licencjodawcę i przystąpienie do umowy licencyjnej.
Licencja shrink-wrap (icencja celofanowa, umowa dołączona do opakowania).
Specyfika tej umowy polega na sposobie, w jaki zostają zaakceptowane warunki umowy licencyjnej. Umowa shrink-wrap zostaje zawarta w wyniku i w momencie rozerwania foliowej lub plastikowej powłoki, która zabezpiecza nośnik, np. z utrwalonym na niej programem komputerowym lub też poprzez zerwanie naklejki umieszczonej na opakowaniu.
Licencja click-wrap (licencja sieciowa, click-on licence)
Jest to licencja, która swoje powstanie zawdzięcza upowszechnieniu się sprzedaży on-line. Jej istota sprowadza się do akceptacji warunków licencji przez kliknięcie w odpowiednią ikonę "akceptuję" lub "zgadzam się". 3
Licencje
Rysunek 1 - Umowa licencyjna
Powrót do spisu treści
3. Licencja grupowa (ang. Site licence) Określa, że zakupiony program może być użytkowany w sieci lub innym zestawie komputerów (np. szkolna pracownia) w ustalonej ilości, tzn. może być instalowany tylko na określonej maksymalnej liczbie stanowisk. Podobną zasadą opatrzone są programy sprzedawane z licencją sieciową. Powrót do spisu treści
4. Licencja jednostanowiskowa (ang. One-site licence) To licencja uprawniająca użytkownika do zainstalowania nabytego oprogramowania tylko na jednym stanowisku komputerowym. Użytkownikowi nie wolno udostępniać takiego oprogramowania w sieci ani używać na więcej niż jednym komputerze w tym samym czasie. Zezwala natomiast na sporządzanie kopii zapasowej oprogramowania. Powrót do spisu treści
5. Licencja OEM i BOX Licencja OEM kojarzy się najczęściej z systemem operacyjnym Windows. Jest to licencja związana z jednym konkretnym komputerem i nie może być przeniesiona na inny komputer. Przez to ograniczenie licencja tego typu jest z reguły znacznie tańsza. Obecnie najczęściej nie występuje w postaci oddzielnej płytki instalacyjnej, a reinstalacja systemu wykonywana jest za pomocą wydzielonej części dysku (partycja Recovery).
4
Licencje
Rysunek 2 - OEM
Licencja BOX jest to natomiast licencja typu "pudełkowego". Pojedyncza (jednostanowiskowa) licencja tego typu może być przenoszona z jednego komputera na inny - legalność oprogramowania związana jest tylko z tym, na ilu komputerach jednocześnie produkt jest zainstalowany. Licencja typu BOX jest najczęściej sprzedawana w postaci płytki instalacyjnej (wraz z kluczem do rejestracji oprogramowania). Powrót do spisu treści
6. GNU General Public License Licencja wolnego i otwartego oprogramowania stworzona w 1989 roku[1] przez Richarda Stallmana i Ebena Moglena na potrzeby Projektu GNU, zatwierdzona przez Open Source Initiative. Pierwowzorem licencji była licencja Emacs General Public License. Wersja druga licencji GNU GPL została wydana w roku 1991, a wersja trzecia – 29 czerwca 2007. Celem licencji GNU GPL jest przekazanie użytkownikom czterech podstawowych wolności: I.
wolność uruchamiania programu w dowolnym celu
II.
wolność analizowania, jak program działa i dostosowywania go do swoich potrzeb
III.
wolność rozpowszechniania niezmodyfikowanej kopii programu 5
Licencje IV.
wolność udoskonalania programu i publicznego rozpowszechniania własnych ulepszeń, dzięki czemu może z nich skorzystać cała społeczność.
Tylko jeżeli program spełnia wszystkie cztery wolności jednocześnie, wówczas, według FSF, może być uznany za Wolne Oprogramowanie. Wystarczy, że nie spełnia dowolnej z nich, a nie może być tak kategoryzowany (jest oprogramowaniem zamkniętym).
Rysunek 3 - logo GNU
Powrót do spisu treści
7. Wolne oprogramowanie (ang. free software) Termin określający oprogramowanie, które może być uruchamiane, kopiowane, rozpowszechniane, analizowane oraz zmieniane i poprawiane przez użytkowników. Powrót do spisu treści
8. Shareware Rodzaj licencji programu komputerowego, który jest rozpowszechniany bez opłat z pewnymi ograniczeniami lub z niewielkimi opłatami do wypróbowania przez użytkowników w określonym czasie. Czasami po określonej liczbie dni (wersja trial) lub po określonej liczbie uruchomień za taki program trzeba zapłacić przelewem lub zrezygnować z korzystania z niego, odinstalowując go. Niektóre programy po skończeniu okresu próbnego same się usuwają w czasie pracy. Czasami producent oprogramowania wydaje jedną wersję na licencji shareware, a drugą (zazwyczaj z ograniczeniami, np. z blokadą dostępu do niektórych funkcji) na licencji freeware. Powrót do spisu treści
6
Licencje
9. Trial (z ang. próba) Rodzaj licencji na programy komputerowe polegający na tym, że można go używać przez z góry ustalony czas (od 7 do 90 dni). Programy na tej licencji są w pełni funkcjonalne. Po upływie ustalonego czasu, jedyną rzeczą, na którą pozwoli program to rejestracja albo usunięcie z dysku twardego. Zazwyczaj wersje próbne rozprowadzane są na tej licencji. Przykłady oprogramowania rozprowadzanego jako licencja trial:
Paint Shop Pro
Adobe Flash
Rysunek 4 – Trial
Powrót do spisu treści
10. Freeware Licencja oprogramowania umożliwiająca darmowe rozprowadzanie aplikacji bez ujawnienia kodu źródłowego. Czasami licencja freeware zawiera dodatkowe ograniczenia (np. część freeware jest całkowicie darmowa jedynie do użytku domowego). Programy na licencji freeware mogą być nieodpłatnie wykorzystywane, jednak zabrania się czerpania korzyści finansowych z ich dystrybucji przez osoby trzecie. Licencja nie dotyczy dystrybucji produktów (dokumentów, grafiki, innych programów itd.) stworzonych przy użyciu programów na licencji freeware, więc nie ogranicza możliwości ani nie narzuca konieczności pobierania opłat za wytworzone produkty. Termin freeware bywa również używany jako synonim oprogramowania objętego tą licencją. Powrót do spisu treści
11. Adware Rodzaj (i typ) licencji oprogramowania. Adware jest oprogramowaniem rozpowszechnianym za darmo, ale zawierającym funkcję wyświetlającą reklamy. Pojęcie to można rozumieć jako rodzaj (i typ) licencji oprogramowania (zazwyczaj zamkniętego). Rozumiane w tym sensie Adware jest oprogramowaniem rozpowszechnianym za darmo, ale zawierającym funkcję wyświetlania reklam, zwykle w postaci bannerów. Wydawca oprogramowania zarabia właśnie na tych reklamach. Zwykle jest też możliwość zakupu wersji programu bez reklam. Adware jest najczęściej używane w aplikacjach łączących się z Internetem ze względu na wymianę wyświetlanych bannerów. 7
Licencje Najbardziej znanym tego typu programem jest w Polsce komunikator Gadu-Gadu. Podobnie jak w przypadku innych reklam internetowych da się je zablokować za pomocą odpowiednio skonfigurowanych pośredników HTTP.
Rysunek 5 - logo Gadu-Gadu
Powrót do spisu treści
12. Creative Commons Amerykańska organizacja typu non-profit, która postawiła sobie za zadanie uzyskanie kompromisu pomiędzy pełną ochroną praw autorskich, a dzieleniem się twórczością z innymi. Głównym celem organizacji jest wspieranie rozwoju i wykorzystania otwartych licencji prawnoautorskich, zapewniających bardziej elastyczne i liberalne zasady niż restrykcyjne, domyślne reguły prawa autorskiego. Używając hasła „pewne prawa zastrzeżone” (ang. some rights reserved) w opozycji do „wszelkie prawa zastrzeżone” (ang. all rights reserved), organizacja stara się zapewnić twórcom jak najlepszą ochronę ich praw przy jednoczesnym umożliwieniu jak najszerszego wykorzystania ich dzieł. Zbiór licencji Creative Commons pozwala licencjodawcom z nich korzystającym udzielić zawczasu licencjobiorcom określonych praw do korzystania z licencjonowanego utworu. Utwory na licencjach Creative Commons mogą więc być wykorzystywane bez konieczności uzyskania każdorazowej, indywidualnej zgody od właściciela praw autorskich. Zakres udzielonych praw jest zależny od wybranej licencji. Jest ich sześć i różnią się szczegółowymi warunkami, na jakich licencjonowany jest utwór. Początkowo podstawowe wersje licencji były zgodne z amerykańskim systemem prawa, a jednocześnie potencjalnie niezgodne z zasadami obowiązującymi w innych krajach. By rozwiązać ten problem, Creative Commons wprowadziło mechanizm dostosowywania (ang. porting) licencji do poszczególnych jurysdykcji. Od wersji 2.5 licencji podstawowe wersje licencji Creative Commons (początkowo nazywane „Generic” a obecnie „Unported”. są zgodne z przepisami międzynarodowych porozumień dotyczących prawa autorskiego. Wersje te są następnie dostosowywane do prawodawstwa poszczególnych jurysdykcji. Z licencji Creative Commons jako narzędzia korzysta sama Wikipedia - co do zasady treść Wikipedii jest udostępniana na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach.
8
Licencje
Rysunek 6 - logo Creative Commons
Istnieje sześć licencji Creative Commons, a określone przez nie zasady licencjonowania utworu zależą od wykorzystanej kombinacji czterech podstawowych warunków. Warunki licencyjne są jak elementy składowe – zasady określone przez daną licencję są wynikiem złożenia razem dwóch lub trzech takich warunków, przy czym warunek Uznanie autorstwa jest obecny w każdej licencji, gdyż i tak większości krajów świata autorskie prawa osobiste są niezbywalne. Cztery podstawowe warunki licencji CC to:
Uznanie autorstwa. (BY) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.
Użycie niekomercyjne. (NC) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do celów niekomercyjnych.
Na tych samych warunkach. (SA) Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Bez utworów zależnych. (ND) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.
Ponieważ niektóre warunki są wzajemnie sprzeczne (np. SA i ND), zaś we wszystkich licencjach obecny jest warunek "BY", daje to łącznie sześć możliwych kombinacji warunków: CC-BY, CC-BY-SA, CC-BY-NC, CC-BY-ND, CC-BY-SA-NC i CC-BY-NC-ND.
Przykładowo: Licencja CC-BY-NC-ND - zezwala na kopiowanie i publikowanie objętych nią utworów, ale zakazuje tworzenia utworów zależnych i korzystania z utworów w celach komercyjnych, zaś licencja CC-BY-SA zezwala na dowolne kopiowanie i publikowanie oraz tworzenie i publikowane utworów zależnych pod warunkiem, że utwory zależne będą udostępniane na tej samej licencji.
9
Licencje
Rysunek 7 - Rodzaje licencji CC
Creative Commons oferuje dodatkowe narzędzie o nazwie Creative Commons Zero (CC0), umożliwiające zastosowanie reguły Brak praw zastrzeżonych[2]. z punktu widzenia prawa CC0 nie jest licencją, tylko dokumentem umożliwiającym zrzeczenie się praw autorskich, łącznie z osobistymi, w tych krajach w których to jest możliwe prawnie. CC0 zawiera dodatkowy mechanizm licencyjny, dzięki któremu można zrzec się tak szerokiego zakresu praw, na jaki pozwala miejscowe prawodawstwo. w wielu bowiem państwach, w tym w Polsce, zrzeczenie się praw autorskich nie jest możliwe. Innymi słowy, celem Creative Commons Zero jest przekazywanie utworów do domeny publicznej (tam gdzie jest to możliwe) lub najszersze możliwe zrzeczenie się praw. Kolejnym narzędziem opracowanym przez Creative Commons jest Public Domain Mark służące oznaczeniu utworów, o których wiadomo, że nie istnieją wobec nich prawa autorskie lub prawa te wygasły[3]. Innymi słowy, Public Domain Mark służy oznaczaniu utworów znajdujących się już w domenie publicznej. Wszystkie oferowane przez Creative Commons licencje i narzędzia są darmowe. Licencje Creative Commons oraz narzędzia takie jak CC0 lub Public Domain Mark umożliwiają opisanie w sposób standardowy stanu prawnego utworu i warunków jego wykorzystania. w celu zwiększenia przejrzystości informacji licencyjnej Creative Commons oferuje tak zwane przystępne podsumowania umów licencyjnych, zestaw ikon opisujących warunki licencyjne oraz metadane do odczytu maszynowego, zapisane w standardzie RDF. Powrót do spisu treści
13. Przykłady licencji
IrfanView- FREEWARE
WinRAR- wersja shareware i wersja BOX
Linux- GNU
Skype- Adware
GIMP- GNU
Inkscape- GNU Powrót do spisu treści
Rysunek 8 - logo GIMP
10