Elektrownia pełna sztuki

Energetyczne miejsca Elektrownia pełna sztuki

Sala maszyn w Galerii Sztuki Współczesnej ,,Elektrownia"

Nawet, gdy była obiektem przemysłowym i produkowano w niej prąd, zachwycała stylem architektonicznym. Teraz jest miejscem pełnym sztuki; odwiedzający podziwiają w postindustrialnych pomieszczeniach malarstwo, grafiki, rzeźby i fotografie. Można też trafić tu na ciekawe przedstawienia teatralne lub koncerty.

Zatem czas na wyprawę do historycznej elektrowni przy kopalni „Saturn” w Czeladzi w województwie śląskim. Miejsce na pewno nas pozytywnie zaskoczy.

Wszystko zaczęło się od kopalni Elektrownia wchodziła w skład zabytkowej kopalni „Saturn”, najstarszego zakładu wydobywczego w Zagłębiu Dąbrowskim. Węgiel zaczęto tu fedrować w połowie XIX wieku, a działalność górnicza zakończyła się na początku obecnego stulecia. Pierwszym właścicielem był warszawski adwokat Leopold Kozłowski, a po nim książę Hohenloe zu Oehringen. Pod koniec XIX wieku kompleks nabyło Towarzystwo Górniczo-Przemysłowe „Saturn”, należące do łódzkich „królów bawełny” – rodzin przemysłowców Scheiblerów i Herbstów.

Niewątpliwie najciekawszą budowlą kompleksu jest elektrownia. Obiekt powstał na początku XX wieku i jest dziełem Józefa Piusa Dziekońskiego, wybitnego polskiego architekta, autora projektów wielu monumentalnych budowli w różnych częściach kraju. Według koncepcji artysty w latach 1902-1908 na planie prostokąta wybudowano elektrownię z charakterystyczną wieżą z otworami strzelniczymi, stylizowaną na gotycką budowlę. Elewację pokryto czerwoną surową cegłą.

Wewnątrz zachowały się: oryginalna posadzka, maszyny i urządzenia, w tym generator „Wanda” z silnikiem parowym dwustopniowym i dwucylindrowym. Urządzenie wyprodukowano 117 lat temu w Maschinenfabrik Oerlikon Schweiz.

W obiekcie znajdują się również kompresor, przetwornice, pulpit sterowniczy i olbrzymia suwnica. Duże wrażenie robi potężne koło zamachowe. Było ono częścią parowego wyciągu szybowego z 1897 roku. W latach 50. XX wieku wyposażono go w dodatkowy napęd elektryczny. Urządzenie można oglądać w filmie Andrzeja Wajdy „Ziemia obiecana”.

Warto tu wybrać się już tylko dla tych zabytków. To prawdziwy raj dla miłośników historii gospodarczej i obiektów przemysłowych. Ale to nie koniec wrażeń… Po przemyśle przyszła pora na kulturę Gdy kopalnię zamknięto, pojawił się pomysł, aby kompleks przemysłowy nadal służył mieszkańcom. Dzięki zaangażowaniu lokalnych entuzjastów szybko stał się świątynią sztuki. W 2005 roku zaczęło działać Stowarzyszenie Inicjatyw Kulturalnych, które założyło Galerię Sztuki Współczesnej ,,Elektrownia’’. W 2005 roku przeprowadzono remont budynku.

W ciągu 15 lat odbyło się tam wiele wydarzeń artystycznych. Placówka posiada bogatą ofertę kulturalną „serwowaną” w nietypowej scenerii dawnej elektrowni. Gospodarze zapraszają na wystawy malarstwa, fotografii, rzeźby, grafiki, koncerty, warsztaty tańca i przedstawienia teatralne. Obiekt cieszy się uznaniem środowisk artystycznych i stał się istotnym miejscem na mapie kulturalnej regionu. Galeria współpracuje m.in. z Akademiami Sztuk Pięknych w Krakowie i Katowicach, Instytutem Sztuki Uniwersytetu Śląskiego, Związkiem Polskich Artystów Plastyków i Związkiem Polskich Artystów Fotografików oraz wieloma innymi instytucjami kultury.

W 2010 roku obiekt stał się częścią Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. Dało to impuls do kolejnych zmian i rozwoju kompleksu poprzemysłowego. Dzięki inicjatywie samorządu lokalnego oraz decyzjom Urzędu Marszałkowskiego galeria otrzymała 10 mln zł ze środków unijnych na dalszą modernizację oraz dostosowanie do pełnienia różnych funkcji: wystawienniczej, konferencyjnej oraz warsztatowej. Powstały też dwa parkingi i pasaż z wystawą poświęconą tematyce dziedzictwa przemysłowego oraz historii kopalni. W 2016 roku w Czeladzi zainaugurowano „Industriadę” – święto Szlaku Zabytków Techniki. Podkreśliło to znaczenie galerii i jej kluczowe miejsce wśród obiektów poprzemysłowych w województwie śląskim. Od 2016 roku obiektem zarządza Muzeum Saturn w Czeladzi.

Olga Fasiecka, Biuro PTPiREE

Adres: Galeria Sztuki Współczesnej Elektrownia ul. Bolesława i Władysława Dehnelów 45 41-250 Czeladź tel. 32 263 00 88 Zwiedzanie obiektu możliwe jest codziennie od godz. 9.00 do 17.00.