4 Супрэматыя новага. Маладыя і чыстыя #UNOVIS100

УНОВІС не пр оста гр упа м астакоў і п а п лечні каў. в уч ні Казі мі ра Малеві ча ўп і с а лі ся ў я гоную м атры цу, у я го пр агр а м у зм я нен ня св ету і, зусі м юныя, у я го інтэ лектуальную недася гальнас ць. Сама с упрэм атыч ная м астацкая м ова Малеві ча пр адстаўля лася я к м адэ ль св ету, але і с труктура аб’яднан ня УНОВІС з’яўля ецца ўв асобленай с труктурай св ету, пр авоб разам , к леткай, пр ы нцы пам той аб’ём най в я лі кай м адэлі гр амадств а, што мр оілася ў будучы ні. Андрэй Духоўнікаў,

Таццяна Катовіч Вучэльня. Пачатак У жніўні 1918 года Марк Шагал накіраваў у Народны камісарыят асветы «Дакладную запіску». Яна пачыналася словамі «Народная мастацкая вучэльня ў Віцебску для патрэб усяго Заходняга краю з’яўляецца наспелай неабходнасцю; тым больш наш рэвалюцыйны час абавязвае нас увогуле з асаблівай сілай узяцца за сапраўднае развіццё і выхаванне ведаў і талентаў народу, што драмалі да гэтай пары». 12 верасня 1918 года быў падпісаны загад аб прызначэнні мастака ўпаўнаважаным па справах мастацтваў Віцебскай губерні. Восенню 1918-га ў Віцебску была створана арганізацыйная камісія па ўпарадкаванні мастацкай школы і камунальнай майстэрні. З лістапада Марк Шагал распачаў стварэнне Народнай мастацкай вучэльні. Ва ўмовах грамадзянскай вайны ён здолеў дамагчыся, каб для будучай навучальнай установы быў выдзелены былы асабняк банкіра Вішняка, размешчаны па адрасе Бухарынская, 10. У снежні Народны камісарыят асветы зацвердзіў выкладчыцкі склад. Дырэктарам навучальнай установы прызначылі Мсціслава Дабужынскага. Жы

вапісную майстэрню ўзначаліў сам Марк Шагал. Скульптурнай майстэрняй кіраваў Яніс Тыльберг. На чале падрыхтоўчай майстэрні была Надзея Любавіна. На заклік Шагала адгукнулася і сталічная пара мастакоў — Іван Пуні і Ксенія Багуслаўская. 28 студзеня 1919 года Віцебская мастацкая вучэльня адкрылася афіцыйна. Да пачатку 1919 года ў ёй налічвалася 120 вучняў. Запіс ва ўстанову быў вольны, а навучанне — бясплатнае. Першапачаткова ўзроставых абмежаванняў не было, але пазней паступаць маглі толькі падлеткі, не маладзейшыя за 15 гадоў. Спачатку ВНМВ знаходзілася на дзяржаўным утрыманні, але з кастрычніка 1922 года навучанне стала платным, і колькасць навучэнцаў скарацілася ў некалькі разоў. Асноўныя мастацкія кірункі да прыезду Казіміра Малевіча ў Віцебск былі прадстаўленыя школай Марка Шагала і акадэмічным жывапісам Юдаля Пэна з ухілам у традыцыі яўрэйскай культуры. Мсціслаў Дабужынскі і Аляксандр Ром прадстаўлялі рускае акадэмічнае мастацтва, Пуні і Багуслаўская — авангардысты. У вучэльні былі вольная майстэрня жывапісу (пад кіраўніцтвам Марка Шагала), майстэрні малявальна-жывапісныя, ранішнія і вечаровыя (Вера Ермалаева, Юдаль Пэн), майстэрня графікі і архітэктуры (Лазар Лісіцкі), майстэрня прыкладных мастацтваў (С. Казлінская), падрыхтоўчая майстэрня (Ніна

Муз ей гісторыі Віцебскай народнай мастацкай ву чэл ьні

• Музейная канцэпцыя, распрацоўка маршрутаў: Андрэй Духоўнікаў. • Дызайн-канцэпцыя, архітэктура экспазіцыі: Творчая майстэрня Аляксандра Вышкі (Аляксандр Вышка, Іван Вышка, Ілля Гурко, Сцяпан Драздоў). • Асноўная ідэя: будынак вучэльні як самы галоў ны экспанат. • Экспазіцыя складаецца з некалькіх залаў: гіс торыя Віцебска пачатку ХХ ст. — зала гісторыі стварэння вучэльні — зала майстэрні УНОВІС — кабінет Марка Шагала — кабінет Казіміра Мале віча — майстэрня Веры Ермалаевай — кіназала — майстэрня Эль Лісіцкага — майстэрня Давіда Якерсона.

Сяргей Пракудзін-Горскі. Від на Віцебск з вежы Успенскага сабора. 1912.

Экспазіцыя Музея Віцебскай народнай мастацкай вучэльні пачынаецца менавіта з гэтага з вялізнага, на ўсю сцяну, здымка Пракудзіна-Горскага, на які трапіў і будынак будучай вучэльні. Сам дом належаў заможнаму банкіру Ізраілю Вішняку: ён пабудаваў асабняк па адрасе Бухарынская, 10, для сваёй вялікай сям’і. Дом быў нацыяналізаваны ў 1918-м і перададзены пад патрэбы мастацкай вучэльні, афіцыйнае ўрачыстае адкрыццё якой адбылося 28 студзеня 1919-га. Пазней у гэтым легендарным будынку, што ўвайшоў ва ўсе энцыклапедыі рускага авангарду, месціліся і дзіцячы дом, і паліклініка, тут стаялі самыя вялікія савецкія камп’ютары, працавала будаўнічая кампанія са сваёй сталоўкай. І толькі ў 2010-м будынак перайшоў ва ўласнасць Цэнтра сучасных мастацтваў, а з 2018-га там нарэшце запрацаваў Музей ВНМВ.

Мастацкая вучэльня па вуліцы Бухарынскай, 10, гарадскі тэатр на Смаленскай плошчы, «белыя казармы» (Камітэт па барацьбе з беспрацоўем), В іцебскі вакзал, майстэрня і малявальная студыя П эна, Л атышскі клуб, сад «Елагі» і мужчынская Аляксандраўская гімназія — у першай чвэрці ХХ стагоддзя і сёння, на фотаздымках Ігара Гусакова. Аўтарскі паўтор мапы В іцебска 1922 года выкананы дызайнерамі Аляксандрам В ышкам і Іванам В ышкам. Арыгінал знаходзіцца ў экспазіцыі Музея гісторыі В іцебскай народнай мастацкай вучэльні.

issn 0208-2551

Суп рэ ма тыя

Маладыя і чыстыя

вУ чэ Ль ня. Па ча Так жніў ні 1918 го да Марк Ша гал на кіра ваў у На род ны ка мі са ры ят асве ты «Да клад ную за піс ку». Яна па чы нала ся сло ва мі «На род ная мас тац кая ву чэ ль ня ў Ві цеб ску для па трэб усяго За ход ня га краю з’яўля ецца наспе лай не абход нас цю; тым бо льш наш рэ ва лю цый ны час аб авяз вае нас уво гу ле з асаб лі вай сі лай узяцца за сап раў днае раз віц цё і вы хаван не ве даў і та лен таў на ро ду, што дра ма лі да гэ тай па ры». 12 ве рас ня 1918 го да быў пад пі са ны за гад аб пры зна чэн ні мас та ка ўпаў на ва жа ным па спра вах мас тац тваў Ві цеб скай гу бер ні. Во сен ню 1918-га ў Ві цеб ску бы ла ство ра на арга ні за цый ная ка мі сія па ўпа рад ка ван ні мас тац кай шко лы і каму на ль най май стэр ні. З ліс та па да Марк Ша гал рас па чаў ства рэн не На род най мас тац кай ву чэ ль ні. Ва ўмо вах гра ма дзян скай вай ны ён здо леў да маг чы ся, каб для бу ду чай на ву ча ль най уста но вы быў вы дзе ле ны бы лы асаб няк бан кіра Віш ня ка, раз меш ча ны па ад ра се Бу ха рын ская, 10. У снеж ні На род ны ка мі са ры ят асве ты за цвер дзіў вы клад чыц кі склад. Дырэк та рам на ву ча ль най уста но вы пры зна чы лі Мсціс ла ва Да бу жын ска га. Жы-

У