ทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่น
กศน.ตําบลทาพระ กศน.อําเภอเมืองขอนแกน สํานักงาน กศน.จังหวัดขอนแกน
-๑ความสําคัญของภูมิปญญาทองถิ่น
ภูมิปญญา ทําใหชาติและชุมชนผานพนวิกฤติและดํารงความเปนชาติ หรือชุมชนได ภูมิปญญา เปนองคความรูที่มีคุณคาและความดีงามที่จรรโลงชีวิตและวิถีชุมนใหอยูรวมกับ ธรรมชาติและสภาวะแวดลอมไดอยางกลมกลืนและสมดุล ภูมิปญญา เปนพื้นฐานการประกอบอาชีพและเปนรากฐานการพัฒนาที่เริ่มจากการพัฒนาเพื่อ การพึ่งพาตนเอง การพัฒนาเพื่อการพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน และการพัฒนาที่เกิดจากการผสมผสานองค ความรูสากลบนฐานภูมิปญญาเดิม เพื่อเกิดเปนภูมิปญญาใหมที่เหมาะสมกับยุคสมัย ดังนัน้ ภูมิปญญา จึงมีคุณคาไมเพียงแตตอทองถิ่นและผูคนเทานั้น แตยังเอื้อประโยชน อยางใหญหลวงตอการวางแผนพัฒนาชุมชนอยางยั่งยืนและมั่นคงตอไป
-๒-
ความหมายของภูมิปญญาทองถิ่น มีผูรูใหความหมายของภูมิปญญาไวมากมาย เชน ภูมิปญญา (Wisdom) หมายถึง ความรู ความสามารถ ความเชื่อ ความสามารถทางพฤติกรรมและ ความสามารถในการแกไขปญหาของมนุษย ภูมิปญญา เปนเรื่องที่สั่งสมกันมาตั้งแตอดีตและเปนเรื่องของการจัดการความสัมพันธระหวางคน กับคน คนกับธรรมชาติ คนกับสิ่งเหนือธรรมชาติ โดยผานกระบวนการทางจารีตประเพณี วิถีชีวิต การทํา มาหากินและพิธีกรรมตาง ๆ เพื่อใหเกิดความสมดุลระหวางความสัมพันธเหลานี้ ภูมิปญญา หมายถึง ประสบการณในการประกอบอาชีพ ในการศึกษาเลาเรียน การที่ชาวนารูจักวิธี ทํานา การไถนา การเอาควายมาใชในการไถนา การรูจักนวดขาวโดยใชควาย รูจักสานกระบุง ตะกรา เอา ไมไผมาทําเครื่องใชไมสอยในชีวิตประจําวัน เรียกวาภูมิปญญาทั้งสิ้น ภูมิปญญา เปนผลึกขององคความรูที่มีกระบวนการสั่งสม สืบทอด กลั่นกรอง กับมายาวนาน มี ที่มาหลากหลายแตไดประสบประสานกันจนเปนเหลี่ยมกรณีที่จรัสแสงคงทนและทาทายตลอดกาลเวลา ความรูอาจจะไมไดเปนเอกภาพ แตภูมิปญญาจัดวาเปนเอกลักษณ ดังนั้น อาจสรุปไดวา ภูมิปญญา หมายถึง องคความรู ความเชื่อ ความสามารถของคนในทองถิ่น ที่ไดจากการสั่งสมประสบการณและการเรียนรูมาเปนระยะเวลายาวนาน มีลักษณะเปนองครวม และมีคุณคา ทางวัฒนธรรม
-๓ประเภทของภูมิปญญา ๑. ภูมิปญญาพื้นบาน เปนองคความรู ความสามารถและประสบการณที่สั่งสมและสืบทอดกันมา เปนความสามารถและศักยภาพในเชิงการแกปญหา การปรับตัวเรียนรูและสืบทอดไปสูคนรุนตอไป เพื่อการดํารงอยูของเผาพันธุ จึงเปนมรดกทางวัฒนธรรมชาติ ของเผาพันธุหรือเปนวิถีชีวิตของ ชาวบาน หาแต ๒. ภูมิปญญาชาวบาน เปนวิธีการปฏิบัติของชาวบาน ซึ่งไดมาจากประสบการณ แนวทางแกปญ ละเรื่อง แตละประสบการณ แตละสภาพแวดลอม ซึ่งจะมีเงื่อนไขปจจัยเฉพาะแตกตางกันไป นํามาใชแกไขปญหาโดยอาศัยศักยภาพที่มีอยูโดยชาวบานคิดเอง เปนความรูที่สรางสรรคและมีสวน เสริมสรางการผลิต หรือเปนความรูของชาวบานที่ผานการปฏิบัติมาแลวอยางโชกโชน เปนสวน หนึง่ ของมรดกทางวัฒนธรรม เปนความรูที่ปฏิบัติไดมีพลังและสําคัญยิ่ง ชวยใหชาวบานมีชีวิตอยูรอดสรางสรรคการผลิตและ ชวย ในดานการทํางาน เปนโครงสรางความรูที่มีหลักการ มีเหตุ มีผลในตัวเอง ๓. ภูมิปญญาทองถิ่น เปนความรูที่เกิดจากประสบการณในชีวิตของคน ผานกระบวนการศึกษา สังเกต คิดวาวิเคราะหจนเกิดปญญาและตกผลึกเปนองคความรูที่ประกอบกันขึ้นมาจากความรู เฉพาะหลาย ๆ เรื่อง จัดวาเปนพื้นฐานขององคความรูสมัยใหมที่จะชวยในการเรียนรู การแกปญหา จัดการและการปรับตัวในการดําเนินชีวิตของคนเรา ภูมิปญญาทองถิ่นเปนความรูที่มีอยูทั่วไปใน สังคม ชุมชนและในตัวผูรูเอง จึงควรมีการสืบคน รวบรวม ศึกษา ถายทอด พัฒนาและนําไปใชประโยชนไดอยางกวางขวาง ๔. ภูมิปญญาไทย หมายถึง องคความรู ความสามารถ ทักษะของคนไทยที่เกิดจากการสงเสริมประสบการณที่ผานกระบวนการการเลือกสรร เรียนรูปรุง แตงและถายทอดสืบตอกันมา เพื่อใชแกปญหาและพัฒนาวิถีชีวิตของคนไทยใหสมดุลกับ สภาพแวดลอมและเหมาะสมกับยุคสมัย
-๔ลักษณะของภูมิปญญาทองถิ่น ลักษณะสําคัญของภูมิปญญาทองถิ่น พอสรุปไดดังนี้ ๑. ๒. ๓. ๔.
เปนเรื่องของการใชความรู ทักษะ ความเชื่อและพฤติกรรม แสดงถึงความสัมพันธระหวาง คนกับคน คนกับธรรมชาติ คนกับสิ่งเหนือธรรมชาติ เปนองครวมหรือกิจกรรมทุกอยางในวิถีชีวิต เปนเรื่องของการแกไขปญหา การจัดการ การปรับตัว การเรียนรูเพื่อความอยูรอดของบุคคล ชุมชนและสังคม ๕. เปนแกนหลักหรือกระบวนทัศนในการมองชีวิตเปนพื้นความรูในเรื่องตาง ๆ ๖. มีลักษณะเฉพาะหรือมีเอกลักษณในตัวเอง ๗. มีการเปลี่ยนแปลงเพื่อการปรับสมดุลในพัฒนาการทางสังคมตลอดเวลา ๘. มีวัฒนธรรมเปนฐาน ไมใชวิทยาศาสตร ๙. มีบูรณาการสูง ๑๐. มีความเชื่อมโยงไปสูนามธรรมที่ลึกซึ้งสูงสง ๑๑. เนนความสําคัญของจริยธรรมมากกวาวัตถุธรรม
-๕กศน.ตําบลทาพระ ไดรับมอบหมายภารกิจในการจัดทําทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่น จาก กศน.อําเภอเมือง ขอนแกน ตามนโยบาย ๑. ศึกษา รวบรวม และจัดทําฐานขอมูลองคความรูเกี่ยวกับ ภูมิปญญาทองถิ่น ในพื้นที่รับผิดชอบ ๒. จัดเก็บขอมูล ทําเปนทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่นในระดับตําบล ๓. นําสงขอมูลจัดเปนทําเนียบในระดับอําเภอตอไป
ภาคผนวก
ทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่น ตอนที่ 1 ขอมูลสวนตัว 1. ชื่อ นางจิตรา สกุล วงษาลี 2. เกิดวันที่ 17 เดือน พฤศจิกายน พ.ศ. 2501 อายุ 54 ป 3. วุฒิการศึกษา ปวช. จากสถานศึกษา
วิทยาลัยเกษตรกรรมชัยภูมิ
4. ที่อยู 85/1 หมู 6 บานทาพระเนาว ตําบล ทาพระ อําเภอ เมืองขอนแกน จังหวัด ขอนแกน รหัส 40260 โทรศัพท 043261700 5. ความรูภูมิปญญาเรื่อง อาหารขนม ประเภทความรู การทําปอเปยะ ตอนที่ 2 ขอมูลการทํางาน 1. ประกอบอาชีพ คาขาย สถานที่ทํางาน 2. ปจจุบันดํารงตําแหนง
บานทาพระเนาว
ผูชวยผูใหญบาน
ตอนที่ 3 ผลงานดีเดนที่เปนที่ประจักษ (สรุปลักษณะผลงานโดยยอมีภาพประกอบ)
ทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่น ตอนที่ 1 ขอมูลสวนตัว 1. ชื่อ นางสาวอรุณรัตน
สกุล โพธิ์มั่น
2. เกิดวันที่ 25 เดือน พฤศจิกายน พ.ศ. 2503 อายุ 52 ป 3. วุฒิการศึกษา ป.6 จากสถานศึกษา
โรงเรียนชุมชนทาพระ
4. ที่อยู 35/3 บานทาพระเนาว หมู 6 ตําบล ทาพระ อําเภอ เมืองขอนแกน จังหวัด ขอนแกน รหัส 40260 โทรศัพท 0-4334-6342 5. ความรูภูมิปญญาเรื่อง ขนม ประเภทความรู ขนมครก ตอนที่ 2 ขอมูลการทํางาน 1. ประกอบอาชีพ คาขาย 2. ปจจุบันดํารงตําแหนง
สถานที่ทํางาน
บานทาพระเนาว
-
ตอนที่ 3 ผลงานดีเดนที่เปนที่ประจักษ (สรุปลักษณะผลงานโดยยอมีภาพประกอบ)
ทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่น ตอนที่ 1 ขอมูลสวนตัว 1. ชื่อ นายตี๋ สกุล ชัยศรี 2. เกิดวันที่
1 เดือน เมษายน พ.ศ. 2483 อายุ 73 ป
3. วุฒิการศึกษา ป.4 จากสถานศึกษา
โรงเรียนชุมชนทาพระ
4. ที่อยู 60/1 หมู 6 ตําบล ทาพระ อําเภอ เมืองขอนแกน จังหวัด ขอนแกน รหัส 40260 โทรศัพท 043346545 5. ความรูภูมิปญญาเรื่อง ขนมจีน ประเภทความรู ขนมจีน ตอนที่ 2 ขอมูลการทํางาน 1. ประกอบอาชีพ คาขาย สถานที่ทํางาน 2. ปจจุบันดํารงตําแหนง
บานทาพระเนาว
-
ตอนที่ 3 ผลงานดีเดนที่เปนที่ประจักษ (สรุปลักษณะผลงานโดยยอมีภาพประกอบ)
ทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่น ตอนที่ 1 ขอมูลสวนตัว 1. ชื่อ นายหนูเปลี่ยน สกุล จันทะปดตา 2. เกิดวันที่ 17 เดือน เมษายน พ.ศ. 2489 อายุ 66 ป 3. วุฒิการศึกษา ป.4 จากสถานศึกษา
โรงเรียนบานสวนมอน
4. ที่อยู บานวังหิน หมู 5 ตําบล ทาพระ อําเภอ เมืองขอนแกน จังหวัด ขอนแกน รหัส 40260 โทรศัพท 5. ความรูภูมิปญญาเรื่อง บายศรี สูขวัญ ประเภทความรู วัฒนธรรมประเพรีทอ งถิน่ ตอนที่ 2 ขอมูลการทํางาน 1. ประกอบอาชีพ นักการภารโรง สถานทีท่ าํ งาน 2. ปจจุบันดํารงตําแหนง
โรงเรียนบานสวนมอน
ประธานประชาคม
ตอนที่ 3 ผลงานดีเดนที่เปนที่ประจักษ (สรุปลักษณะผลงานโดยยอมีภาพประกอ
ทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่น ตอนที่ 1 ขอมูลสวนตัว 1. ชื่อ สุภีร
สกุล ดาหาร
2. เกิดวันที่ 8 เดือน มิถุนายน พ.ศ. 2500 อายุ 56 ป 3. วุฒิการศึกษา ปวส. จากสถานศึกษา
วิทยาลัยเกษตร แมโจ
4. ที่อยู 175 หมู 19 ตําบล ทาพระ อําเภอ เมืองขอนแกน จังหวัด ขอนแกน รหัส 40260 โทรศัพท 081-9752612 5. ความรูภูมิปญญาเรื่อง การเพาะเห็ด ประเภทความรู เศรษฐกิจพอเพียง ตอนที่ 2 ขอมูลการทํางาน 1. ประกอบอาชีพ รับราชการ สถานที่ทํางาน 2. ปจจุบันดํารงตําแหนง
บานหนองโขย
ผูใ หญบา น
ตอนที่ 3 ผลงานดีเดนที่เปนที่ประจักษ (สรุปลักษณะผลงานโดยยอมีภาพประกอ
ทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่น ตอนที่ 1 ขอมูลสวนตัว 1. ชื่อ นางอัมพร สกุล เจริญจิตต 2. เกิดวันที่
เดือน
พ.ศ.
อายุ
3. วุฒิการศึกษา ม.ปลาย จากสถานศึกษา 4. ที่อยู
ป กศน.อําเภอเมืองขอนแกน
หมู 15 ตําบล ทาพระ อําเภอ เมืองขอนแกน จังหวัด ขอนแกน รหัส 40260 โทรศัพท
5. ความรูภูมิปญญาเรื่อง จักสาน ประเภทความรู จักสานตะกราพลาสติก ตอนที่ 2 ขอมูลการทํางาน 1. ประกอบอาชีพ นักการเมือง สถานที่ทํางาน 2. ปจจุบันดํารงตําแหนง
องคการบริหารสวนตําบลทาพระ
สมาชิกองคการบริหารสวนตําบลทาพระ
ตอนที่ 3 ผลงานดีเดนที่เปนที่ประจักษ (สรุปลักษณะผลงานโดยยอมีภาพประกอบ)
ทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่น ตอนที่ 1 ขอมูลสวนตัว 1. ชื่อ สุภีร
สกุล ดาหาร
2. เกิดวันที่ 8 เดือน มิถุนายน พ.ศ. 2500 อายุ 56 ป 3. วุฒิการศึกษา ปวส. จากสถานศึกษา
วิทยาลัยเกษตร แมโจ
4. ที่อยู 175 หมู 19 ตําบล ทาพระ อําเภอ เมืองขอนแกน จังหวัด ขอนแกน รหัส 40260 โทรศัพท 081-9752612 5. ความรูภูมิปญญาเรื่อง การเพาะเห็ด ประเภทความรู เศรษฐกิจพอเพียง ตอนที่ 2 ขอมูลการทํางาน 1. ประกอบอาชีพ รับราชการ สถานที่ทํางาน 2. ปจจุบันดํารงตําแหนง
บานหนองโขย
ผูใ หญบา น
ตอนที่ 3 ผลงานดีเดนที่เปนที่ประจักษ (สรุปลักษณะผลงานโดยยอมีภาพประกอบ)
ทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่น ตอนที่ 1 ขอมูลสวนตัว 1. ชื่อ นางรัตนาวดี สกุล ทัดไผ 2. เกิดวันที่ ................... เดือน ........................ พ.ศ. ................. อายุ ................. ป 3. วุฒิการศึกษา ม.ตน จากสถานศึกษา 4. ที่อยู หมู 6 ตําบล ทาพระ อําเภอ
กศน.อําเภอเมืองขอนแกน เมืองขอนแกน
จังหวัด ขอนแกน รหัส 40260 โทรศัพท 5. ความรูภูมิปญญาเรื่อง ประเภทความรู
การทํากุหลาบใบเตย ดอกไมประดิษฐ
ตอนที่ 2 ขอมูลการทํางาน 1. ประกอบอาชีพ 2. ปจจุบันดํารงตําแหนง
อสม. สถานทีท่ าํ งาน บานทาพระเนาว ประธาน อสม.
ตอนที่ 3 ผลงานดีเดนที่เปนที่ประจักษ (สรุปลักษณะผลงานโดยยอมีภาพประกอบ)
ทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่น ตอนที่ 1 ขอมูลสวนตัว 1. ชื่อ นายวิเชียร สกุล แดงขันตรี 2. เกิดวันที่ 7 เดือน มกราคม พ.ศ. 2504 อายุ 52 ป 3. วุฒิการศึกษา ม.3 จากสถานศึกษา วัดทาพระหงษเทศประดิษฐ 4. ที่อยู 1/2
หมู 3 ตําบล ทาพระ อําเภอ
เมืองขอนแกน
จังหวัด ขอนแกน รหัส 40260 โทรศัพท 5. ความรูภูมิปญญาเรื่อง การทําขนจีน ประเภทความรู สูตรการทําขนมจีน ตอนที่ 2 ขอมูลการทํางาน 1. ประกอบอาชีพ คาขาย สถานที่ทํางาน 2. ปจจุบันดํารงตําแหนง
บานสวนมอน
-
ตอนที่ 3 ผลงานดีเดนที่เปนที่ประจักษ (สรุปลักษณะผลงานโดยยอมีภาพประกอบ)
ทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่น ตอนที่ 1 ขอมูลสวนตัว 1. ชื่อ
สกุล
2. เกิดวันที่ ................... เดือน ........................ พ.ศ. ................. อายุ ................. ป 3. วุฒิการศึกษา ................................ จากสถานศึกษา 4. ที่อยู ..................... หมู ...................... ตําบล ......................... อําเภอ จังหวัด ............................. รหัส ................................... โทรศัพท 5. ความรูภูมิปญญาเรื่อง .................................................................
.
ประเภทความรู ............................................................................. ตอนที่ 2 ขอมูลการทํางาน 1. ประกอบอาชีพ .................................. สถานทีท่ าํ งาน 2. ปจจุบันดํารงตําแหนง
.................
ตอนที่ 3 ผลงานดีเดนที่เปนที่ประจักษ (สรุปลักษณะผลงานโดยยอมีภาพประกอบ)
ทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่น ตอนที่ 1 ขอมูลสวนตัว 1. ชื่อ .................................................... สกุล ...................................
...................
2. เกิดวันที่ ................... เดือน ........................ พ.ศ. ................. อายุ ................. ป 3. วุฒิการศึกษา ................................ จากสถานศึกษา 4. ที่อยู ..................... หมู ...................... ตําบล ......................... อําเภอ จังหวัด ............................. รหัส ................................... โทรศัพท 5. ความรูภูมิปญญาเรื่อง .................................................................
.
ประเภทความรู ............................................................................. ตอนที่ 2 ขอมูลการทํางาน 1. ประกอบอาชีพ .................................. สถานทีท่ าํ งาน 2. ปจจุบันดํารงตําแหนง
.................
ตอนที่ 3 ผลงานดีเดนที่เปนที่ประจักษ (สรุปลักษณะผลงานโดยยอมีภาพประกอบ)
ทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่น ตอนที่ 1 ขอมูลสวนตัว 1. ชื่อ นางสาวประดับ สกุล ศรีวิชา 2. เกิดวันที่ 6 เดือน มิถุนายน พ.ศ. 2503 อายุ 51 ป 3. วุฒิการศึกษา ม.ปลาย จากสถานศึกษา 4. ที่อยู 33 หมู 3 ตําบล ทาพระ อําเภอ
กศน.อําเภอเมืองขอนแกน เมืองขอนแกน
จังหวัด ขอนแกน รหัส 40260 โทรศัพท 5. ความรูภูมิปญญาเรื่อง แปรรูปอาหาร ประเภทความรู กลวยฉาบ ตอนที่ 2 ขอมูลการทํางาน 1. ประกอบอาชีพ 2. ปจจุบันดํารงตําแหนง
คาขาย สถานที่ทํางาน บานสวนมอน ประธานอสม.
ตอนที่ 3 ผลงานดีเดนที่เปนที่ประจักษ (สรุปลักษณะผลงานโดยยอมีภาพประกอบ)
ทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่น ตอนที่ 1 ขอมูลสวนตัว 1. ชื่อ นางราตรี สกุล เบาวัน 2. เกิดวันที่
เดือน
พ.ศ.
3. วุฒิการศึกษา ม.ตน จากสถานศึกษา 4. ที่อยู
อายุ
ป
กศน.อําเภอเมืองขอนแกน
หมู 19 ตําบล ทาพระ อําเภอ เมืองขอนแกน จังหวัด ขอนแกน รหัส 40260 โทรศัพท
5. ความรูภูมิปญญาเรื่อง แปรรูปอาหาร ประเภทความรู ขาวเกรียบ ตอนที่ 2 ขอมูลการทํางาน 1. ประกอบอาชีพ คาขาย สถานที่ทํางาน 2. ปจจุบันดํารงตําแหนง
บานหนองโขย
อสม.
ตอนที่ 3 ผลงานดีเดนที่เปนที่ประจักษ (สรุปลักษณะผลงานโดยยอมีภาพประกอบ)
ทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่น ตอนที่ 1 ขอมูลสวนตัว 1. ชื่อ นางรัตนา
สกุล วันทา
2. เกิดวันที่ 6 เดือน เมษายน พ.ศ. 2509
อายุ 47 ป
3. วุฒิการศึกษา ม.ปลาย จากสถานศึกษา 4. ที่อยู 20 หมู 5 ตําบล ทาพระ อําเภอ
กศน.อําเภอเมืองขอนแกน เมืองขอนแกน
จังหวัด ขอนแกน รหัส ขอนแกน โทรศัพท 08-5005-6917 5. ความรูภูมิปญญาเรื่อง แปรรูปอาหาร ประเภทความรู การทําปลาสม ตอนที่ 2 ขอมูลการทํางาน 1. ประกอบอาชีพ เกษตรกรรม สถานทีท่ าํ งาน 2. ปจจุบันดํารงตําแหนง
บานวังหิน
-
ตอนที่ 3 ผลงานดีเดนที่เปนที่ประจักษ (สรุปลักษณะผลงานโดยยอมีภาพประกอบ)
ทําเนียบภูมิปญญาทองถิ่น ตอนที่ 1 ขอมูลสวนตัว 1. ชื่อ .................................................... สกุล ...................................
...................
2. เกิดวันที่ ................... เดือน ........................ พ.ศ. ................. อายุ ................. ป 3. วุฒิการศึกษา ................................ จากสถานศึกษา 4. ที่อยู ..................... หมู ...................... ตําบล ......................... อําเภอ จังหวัด ............................. รหัส ................................... โทรศัพท 5. ความรูภูมิปญญาเรื่อง .................................................................
.
ประเภทความรู ............................................................................. ตอนที่ 2 ขอมูลการทํางาน 1. ประกอบอาชีพ .................................. สถานทีท่ าํ งาน 2. ปจจุบันดํารงตําแหนง
.................
ตอนที่ 3 ผลงานดีเดนที่เปนที่ประจักษ (สรุปลักษณะผลงานโดยยอมีภาพประกอบ)