De Geschiedenis van de oude St. Joseph School aan de Korte Kapoeniestraat te Doetinchem door Wouter Radstake en Martijn Lansink
Dit is de integrale weergave van een vrijwillig tijdens de kerstvakantie van 1983/1984 gemaakt werkstuk (we waren toen 13) over het oude gebouw van de St. Jozefschool te Doetinchem. Het werkstuk is vooral gemaakt op basis van eigen waarnemingen en speculaties en maar zeer beperkte literatuur- en archiefgegevens. Het is dus historisch gezien niet 100% verantwoord. Toch wilde ik deze unieke (bouw-)historische verhandeling uit mijn jeugd niet onthouden. Later zijn wel enkele verbeteringen toegevoegd op basis van alsnog gevonden literatuur en door de heer Co Roording die voor de Kronyck van Deutekom, Gander en Salehem in 2005 een tweedelig artikel schreef over 'Klein Rome' in Doetinchem. Na het eigenlijke werkstuk volgen enkele “verhalen” uit 1983/1984 die opgetekend zijn door de toen nog zeer jeugdige Martijn Lansink en Martijn Kuipers over belevenissen in en om “de Oude School”. Vervolgens is er een beeldreportage over de sloop van het gebouw in de zomer van 1984 en eindigt dit document met enkele slotbeschouwingen uit 2004/2005. Victor (Martijn)Lansink, 2005.
De Oude St. Joseph School te Doetinchem Doetinchem, 3 januari 1984
Dit werkstuk gaat over de oude school die aan de Korte Kapoeniestraat (te Doetinchem) staat, een zijtakking van de Waterstraat en de Kapoeniestraat. Het gebouw heeft vroeger naast nog twee gebouwen gestaan die in 1907 en 1921 gebouwd zijn. De oude school, zoals we dat noemen: WR + ML, is gebouwd in 1902 in opdracht van pastoor V. d. Weyer als R.K. Meisjesschool. Het gebouw werd in 1902 gebouwd en toen stonden er nog 2 lokalen met mogelijkheid tot een uitbreiding. Die uitbreiding werd gebouwd in 1904. Later (in 1952) kreeg de school de naam St. Josephschool. Daarvoor heette de school R.K. School voor Meisjes. Al die 3 lokalen bij elkaar, waar dus alleen meisjes in zaten, werden in 1904 gelijk met 't derde lokaal de WC's gebouwd met een gang. In 1907 werd achter de reeds bestaande meisjesschool een jongensschool gebouwd (die jongensschool is enkele jaren geleden afgebroken).
Illustratie vorige bladzijde: speculaties omtrent de verschillende bouwfasen van de R.K. meisjesschool, 1902 en 1904 (voor- en achterzijde). Hierboven: de meisjesschool, zijde Korte Kapoeniestraat, na de uitbreiding.
De twee gebouwen die erbij stonden, waren de jongensschool en de R.K. ULOschool. Die laatste heeft er tot 1961 gezeten en werd toen de Willibrord-MAVO elders in Doetinchem. De jongensschool werd, in 1907, tegen de achterkant van de R.K.-kerk gebouwd. De meisjes vertrokken in 1949 naar een andere school op De Pas en het gebouw werd door de jongens betrokken. In 1952 werd de school 'gemengd' voor jongens en meisjes. Toen werd ook de naam St. Jozefschool of St. Josephschool gegeven. Toen 3 of 4 jaar geleden (rond 1979, VL) de ULO en de jongensschool gesloopt werden, was een stuk van de kerkmuur van de R.K.-kerk (van het koor, VL) weer zichtbaar en dat stukje muur staat er nu nog. Zie ook de situatietekening op de volgende bladzijde.
18-3-1984, Hoekmuur van de in 1921 gebouwde en rond 1980 gesloopte jongensschool. Rechts zijn nog restanten te zien van de voormalige R.K.-kerk.
De jongensschool was een stukje in de kerkmuur gebouwd, zodat er een stukje muur weggehaald moest worden. Op een luchtfoto uit 1947 is een kerkhof te zien naast de oude school en in dat kerkhof stond een prieeltje dat ook bij het huis van Lodewijk Napoleon behoorde. Het kerkhof, het prieeltje en de oude school stonden in de tuin van dat huis. De R.K.-kerk grensde aan de tuin van het kerkhof. In de oorlog werd de voorgevel (van de meisjesschool) weggeslagen, dit is nu te zien aan de andere kleur bakstenen en de ontbrekende stenen en in het oude gedeelte staan boven de ramen versiersels en bij de "nieuwe" ramen niet. Ook is opvallend dat bij de voorkant sommige stenen ontbreken voor de ventilatie en bij het nieuwe gedeelte dat is weggeslagen zitten ze er niet in.
De voorgevel van de voormalige meisjesschool, gefotografeerd op 1612-1983, vanaf de parkeerplaats van de Fiat garage. Duidelijk is te zien aan de witte strepen dat de voorgevel is weggeslagen tijdens de 2e wereldoorlog.
Het schoolplein tussen de meisjesschool en de jongensschool was alleen bereikbaar door of door een poortje te lopen (die is er nu nog, denk maar eens aan het hek bij de voorkant van de oude school) of tussen het C.V.-hokje en de muur van de jongensschool door te lopen, maar in het begin waren de jongens- en meisjesschool strikt van elkaar gescheiden! Het plein was bezaaid met fijn grind. Nu ligt er grof grint. (ook op de parkeerplaats). De oude school heeft ook nog in de jaren '70 gediend als avondschool (DOC / Opleidingsinstituut Engelbarts) en er oefende ook nog eens een band. Het C.V.-hokje is gebouwd in de jaren '30, want om het C.V.-hokje zit een laag met "crisis"-stenen gebouwd uit de jaren '30. Er is toen waarschijnlijk ook een kleuterschool aan de meisjesschool gebouwd. Tijdens het bombardement in de oorlog werd behalve de voorgevel ook het dak vernield. Er is nog wat te zien in het dak: de dakpannen voor de oorlog waren zwart en die van na de oorlog zijn rood. Je ziet eerst +/- ongeveer 5 meter zwarte dakpannen, dan +/- 7 meter rode dakpannen en dan weer +/- 5 meter zwarte dakpannen.
Naast het C.V.-hokje had een grote schuur gestaan die in +/- 1977 werd afgebroken. Ons is het nog onbekend wat die schuur voor bedoeld was. Hij had een plat dak, zoals op het C.V.-hokje. Vroeger had de oude school twee kleine schoorstenen op het dak staan aan de voorkant. Later, in de jaren '50 of '60 werd er een grote schoorsteen op het C.V.-hokje gebouwd en steekt nu een halve meter boven het dak uit.V贸贸r het C.V.-hokje was de oude school verwarmd met kachels. Waarschijnlijk 2, omdat er 2 schoorstenen op het dak zaten die er niet afgingen tijdens de oorlog, maar naar mijn vermoedens gesloopt werden toen het C.V.-hokje in gebruik werd genomen.
De achterzijde van de dichtgetimmerde oude meisjesschool in 1983, links het C.V.-hokje met de hoge schoorsteen.
De oude school staat nu dichtgetimmerd met planken, mistroostig te wachten op de sloop. (het zou me niet verbazen dat slopersbedrijf Bergevoet de oude school gaat slopen, omdat dat slopersbedrijf h茅茅l veel sloopt in Doetinchem, tenminste ik heb nog geen ander bedrijf zien slopen in Doetinchem.) In de oude school had vanaf begin af aan een bewaar- en naaischool gezeten, maar in 1934 verhuisde dat naar het huis van Lodewijk Napoleon, die toen heel groot was. Ze konden er heen, omdat de "Eerwaardige zusters" eruit gingen.
16-12-1983
Avontuur in de Oude School en in het L.P.A.D.G. Op vrijdag 16 december 1983 ging ik naar Wouter toe. M.K. was er ook al. We gingen een fotorolletje halen en daarna gebouwen fotograferen. Allereerst gingen we naar het ex-padvindershuisje dat tegenwoordig wordt gebruikt als paarden stalling (nabij de Keppelsweg, ter hoogte van Resto Gasseling, V.L., 2003). Toen W.R. met de belichtingsmeter bezig was, kwam er een leipe kerel met twee paarden die hij naar het schuurtje bracht, naar ons toe en zei: "He zeg, geen bommetjes gooien!" (Hij dacht dat W.R's belichtingsmeter een rotje was.) Na die kerel te hebben afgetroggeld maakte W.R. een foto van het schuurtje en hij maakte ook nog een foto van het nieuwe G.S.M.-station (busstation aan het Erdbrinkplein, V.L.). We wouden er ook nog een van het oude busstation maken, maar der bleef de hele tijd een bus voorstaan. Toen gingen we maar naar de oude school. Nadat W.R. een paar foto's had gemaakt, ontdekte M.K. dat een gedeelte van een plank voor een raam was verwijderd. We keken naar binnen en zagen een massa van opgestapelde banken, tafels en stoelen. M.K. verwijderde nog meer van de plank en toen konden we naar binnen.
"....M.K. verwijderde nog meer van de plank en toen konden we naar binnen...."
We moesten nog wel een paar glasscherven uit het raam halen, anders konden we daar gemakkelijk de kop mee open halen. Na dit ongemak te hebben opgelost, gingen we naar binnen. Moeizaam klommen we over de tafels en stoelen en uiteindelijk waren we er. We liepen door een lange gang. Links van ons waren allemaal lokalen. Rechts waren andere zaken, zoals W.C.'s, Magazijn, enzovoorts. In ĂŠĂŠn van de lokalen stond een schoolbord waarop stond "Welterusten". We liepen verder en kwamen bij de trap. We gingen de trap op de toen we op de eerste verdieping kwamen keken we in een daargelegen w.c. Er lag een dode duif in de stortbak.
"....We liepen verder en kwamen bij de trap..."
Er was ook een trap die naar de zolder liep. Er was een luik, maar die zat vol duivenkak en konden we 'm dus niet opendoen. (noot: Het luik moet eerst open hebben gestaan, want anders kon er geen duivenkak op hebben gezeten.) (De duiven komen overigens binnen door een kapot zolderraam) Ook op deze verdieping gold weer hetzelfde: een gang met links lokalen en rechts magazijnen, w.c.'s etc. We durfden niet in de lokalen te komen omdat de vloer verrot was. Aan het einde van de gang in een hoek stond een oud bankstel. Maar toen besloten we maar om terug te gaan als angst voor Wouters fototoestel die nog in de fietstas zat.
Daarna gingen we naar het LPADG (L.P.A.D.G was een door ons zelf verzonnen afkorting en betekende: Lege Pandje Aan De Grutstraat, te Doetinchem, beter bekend als het Huis van Pol (Grutstraat 29), thans gerenoveerd en al weer jaren in gebruik als Stadsmuseum, VL, 2003). Het allereerst gingen we naar de zolder. Wouter nam enkele foto's van de Grutstraat vanuit de opning in het dak en waar je dan als het ware in de dakgoot staat. M.K. en ik gingen de zolder onderzoeken. We vonden een half weggerotte ordner en we zagen de knijpkat van Elwin in de schoorsteen liggen. Toen gingen we naar de 1e verdieping. In één van de kamers lagen allemaal plaatjes en posters uit de jaren '60. Ik heb zelf nog een plaatje meegenomen (zie hieronder). We ontdekten een deur die met papier geïsoleerd was. M.K. dacht eerst dat het bladzijden waren van het verdwenen boek van klooster Sion1, maar het bleken bijbel bladzijden te zijn. Toen gingen we naar het engste en tevens oudste: de kelder. M.K. vond een oude kaars van hem en stak hem aan. In de kelder gekomen, ontdekten we dat er iemand vuurtje had gestookt, want er lag verbrand papier. In een gat in de muur ontdekten we oude vakbladen uit de jaren '60. M.K. nam er een paar mee. Maar toen gingen we terug, want het werd donker.
Hierboven: souvenir uit De Oude School: prospektus voor het jaar 1972-1973 van DOC / Opleidingsinstituut Engelbarts die damals in de Oude School zat. Rechts: de filmster uit het LPADG.
1 Noot 2003: Het verdwenen boek van Klooster Sion: een ons jongens zeer tot de verbeelding sprekend mysterie. Het bestaan van het geheimzinnige boek werd ons bekend via een krantenartikel over de aanstaande sloop van de boerderij Klooster Sion te Doetinchem (vermoedelijk in 1971) uit het archief van M.K., met daarin de volgende passage: "Voorts is er - naar zeggen van de bewoner H. Dimmendaal (....) - een boek geweest dat handelde over het bestaan van klooster Sion. Jammer genoeg is dit zoek geraakt. Een zekere De Waal uit de Lolaan (voormalig concierge op Ruimzicht) heeft dit in bezit gehad." (Graafschapbode, plusminus 1971) Zelf heb ik nooit meer iets vernomen over het wel of niet bestaan van dit boek. Het mysterie blijft!
15-5-1984
Tweede avontuur in de Oude School op 15-5-1984 Op dinsdag 15-5-1984 gingen W.R. + M. L. naar de oude school, omdat we er een dag tevoor een plank was weggehaald voor het raam vlakbij het C.V.-hokje. W.R. nam zijn fototoestel mee en maakte van het Tieckenhuis en van Wanrooy aan de Grutstraat een foto. Toen kwamen we bij de oude school. We zagen dat er bij het raam nog meer aan gebrekt was: n.l. de dwarsspijltjes waren weggehaald zodat we er nog gemakkelijker in konden. We zetten onze fiets bij de drukkerij neer, waar op dat moment een vrouwlijke parkeerwachter een bon aan het uitschrijven was. We liepen naar de oude school voor een foto. W.R. maakte er één en toen kwam er een kerel aanfietsen met een kind op de stang.
"....We liepen naar de oude school voor een foto. W.R. maakte er één...”
Hij stopte bij het witte hokje en bleef daar even staan. We vonden het maar geheimzinnig en liepen om de oude school heen en keken via de stalen deur naar het witte hokje en het daarbij grenzende hok met de dakramen waar de kerel nog stond, maar we konden niet zien wat hij daar deed... W.R. maakte een foto van het witte huisje en de kaaswinkel aan de Korte Kapoeniestraat en we zagen de kerel met het kind wegfietsen. We gingen meteen kijken en zagen een zak met oude boterhammen voor het witte hokje liggen. Maar op dat moment zag ik dat één van de dichtgetimmerde ramen van het hokje met de dakramen, dat die open stond.
"...Maar op dat moment zag ik dat één van de dichtgetimmerde ramen van het hokje met de dakramen, dat die open stond...." Rechts het "witte hokje".
We keken naar binnen (We hadden het binnen al eens eerder gezien, omdat we via de hoekmuren er al een paar keer opgeklommen zijn en via de door ons opengebroken dakramen naar binnen konden kijken) en zagen de oranje geschilderde muren en het matras, het bankstel, de gootsteen en de andere troep die daar stonden. Eerder hadden daar ook allemaal stembussen en wegwijs bordjes naar het stembureau gestaan, maar die waren allemaal weg (Dat had A.V. op 11-5-1984 al ontdekt). Wouter klom het er eerst naar binnen en zag er één of andere stortgat in de vloer zitten. Daarna kwam ik. Erg veel was er nu ook weer niet te zien. Er lag wel een hoop oude kinderkleren en een stuk krant van 23-11-1979. Dus klommen we maar weer terug. We deden het raam dicht, maar wel zo dat het eventueel weer open kon. We liepen naar de grote deur van de oude school en zagen dat er nog meer aan geforceerd was. We liepen naar het open raam en W.R. ging het eerst naar binnen. Daarna kwam ik. Moeizaam en ongelukkig klommen we over de banken heen (Zie het eerste verhaal). W.R. merkte nog op dat er anderen in geweest waren omdat er z.g. volleybal palen opnieuw d'r waren neer gezet die op 15-4-1984 door EvB weg waren gezet (Was ik niet bij). Goed. Eindelijk waren we over alle banken heen geklommen en stonden in de gang die naar de trap liep. Aan de rechterkant stonden W.C.'s en aan de andere kant waren 3 lokalen. We gingen in de eerste kijken. Hier stonden allerlei banken en stoelen opgestapeld (maar niet zo erg als in het hiervoor genoemde lokaal) en er stond een schoolbord waarop een ui stond getekend (zeker nog van een van de laatste lessen). Via een deur die in de want zit die het naaste lokaal scheidt gingen we naar het volgende leslokaal, waarin een schoolbord stond
waarop geschreven stond: "welterusten". Ook hier stonden veel banken en stoelen (waarvan d'r een heleboel waarschijnlijk uit de twee reeds afgebroken gebouwen afkomstig zijn). Na het hier gezien te hebben liepen we de trap op en halverwege zagen we nog een paar oude datums staan, nl: WR + MK + ML 16-12-1983 MK + EVB 23-12-1983 Wouter schreef er nog bij: WR + ML 15-5-1984. Daarna liepen we verder de trap op. Toen kwamen we bij de zoldertrap. Het luik stond open. (Dat had WR open gezet). We liepen de toch al niet meer al te stevige trap op en kwamen toen op een... tja, hoe moet ik dat nou uitleggen... Wacht ik zal hier effe een situatie tekening maken:
Goed, nu zijn we dus op de zolder. Het was er een grote duivenkak bende en allerlei lege dozen en piepschuim gevallen. Hier en daar was de vloer nogal verrot en aan het einde van de zolder stond een stuk gaas gespannen van de vloer naar het plafond. Er lagen enkele beeldbuizen en hier en daar een (halfvergane) dode duif. We keken door een dakraampje en hadden een geweldig uitzicht op Doetinchem. W.R. maakte enkele foto's en schreef nog een datum op en we keken door een dakraampje aan de andere kant van de zolder; daar had je mooi uitzicht op de IJssel. W.R. maakte een foto. We liepen terug naar de trap(jes) en we kwamen weer op de 1e verdieping uit. Ik vroeg aan W.R. waar die WC ook alweer was met die dooie duif in de stortbak. W.R. liet me de WC zien en de dooie duif lag er nog net zo. We liepen door de gang op de 1e verdieping en gingen het middelste lokaal binnen. Daar lag een groene grote ijzeren koker waarop stond: "gemeente werken". We keken erin en zagen dat er allemaal grote papieren in zaten. We haalden ze er uit en zagen tot onze
grote verbazing dat het ontwerptekeningen waren van de toren van de St. Catharinakerk. We wouden ze eerst meenemen, maar dat hadden we toch maar niet gedaan, omdat ik op een bankje in dat zelfde lokaal spuug zag liggen. Dat gaf ons een angstig voorgevoel en we namen ze toen maar niet mee (Stom eigenlijk, niet?) (N.B. Wouter heeft deze blauwdrukken uit de jaren '50 van de torenspits van de St. Catharinakerk later toch nog weten te confisqueren! En M.K. wist onlangs te melden dat volgens zijn aantekeningen kort voor ons bezoek Elwin van B., met klasgenoot Roy B., in de Oude School moet zijn geweest. Volgens M.K. was er "geen spoor van bouwtekeningen te zien, ook niet nabij de door Elwin met Roy gespuugde klodder". V.L., 2003). Goed, we keken nog even in de gang waar het bankstel ook nog stond (zie eerste verhaal) en naar onze mening ook nog nieuwe dingen (maar dat kan ook verbeelding zijn). We liepen weer terug naar de trap en ik schreef nog op: VMB Veldzicht moet blijven 15-5-1984. Toen liepen we weer de trap af. Achter de trap lagen mog smeedijzeren leuningen en hekken die waarschijnlijk van de omheining van de school af kwamen. (de hekken dan) We liepen nog een eind verder de gang op en we kwamen bij de grote deur. Duidelijk was te zien dat er veel aan gewrikt en gewrokt was. We keken ook nog even naar het witte geval bij de ingang waarop stond: koolzuur. We hadden het onderhand wel gezien en we gingen weer terug. Moeizaam klommen we weer over de banken totdat we buiten belandden.
De achtergevel van de Oude School op 16-8-1984, kort voor de afbraak. Foto: Wouter Radstake
We liepen naar de fieten en reden via de Waterstraat naar onze vaste fietsenstalling voor de Graafschapbode. We besloten om nog een keer door de stad te lopen via de Heezenstraat, Nieuwstad en Hamburgerstraat. Bij de Nieuwstad maakte W.R. nog een foto van het pandje met de gotische ramen, maar het werd al een beetje donker, zodat we betwijfelen of de foto wel gelukt zou zijn. We liepen dus door de Hamburgerstraat en kwamen weer bij de fietsen. Vlak bij mijn fiets stond een fiets met een schooltas
op het frame en we hadden het er zo over dat je die tas zo mee zou kunnen pikken. Maar plots zag ik op de tas staan: "Great M", wat ook een paar keer op de oude school staat geschreven. We waren benieuwd wie dat zou zijn en gingen afwachten tot de eigenaar terug zou komen. Toen we zo bij de tas stonden kwam er een vrouw aan lopen die tegen ons zei: "Een tas jatten, he? Dat ga ik aangeven bij de politie!" Wij waren dus helemaal niet van plan om die tas te jatten, maar ja... Goed, toen kwam eindelijk de eigenaar van de tas opdagen. Het was een nogal ruig uitziend jochie in gezelschap met een idem exemplaar, die ook zijn fiets met tas daar had staan, wat wij niet gezien hadden. Ze reden weg en WR zei heel hard: "Big B, Great M, Mister Rutger!!!" Ze reageerden niet. Jammer dat we ze niet achtervolgd zijn, want dan hebben we achter het adres van Great M kunnen komen (er stond ook geen postcode en huisnummer in de fiets gegraveerd). Goed, Toen gingen we maar naar huis en kwamen op de terugweg Jan Bosch nog tegen.
Souvenir uit de Oude School: affiche voor de middenstandsavondschool. Gezien de 4-cijferige telefoonnummers moet dit affiche zeker van voor +/- 1972 zijn.
Voorgevel van de Oude School, zijde Korte Kapoeniestraat, jaren '70. Getuige het uithangbordje links is het gebouw hier al in gebruik als Opleidingsinstituut Engelbarts / DOC. Ook op deze foto is duidelijk het herstel van oorlogsschade herkenbaar in het metselwerk. (foto uit Doetinchem in Vervagende Beelden, p. 43.)
Van Martijn Kuipers (de MK uit het eerste verhaal) ontving ik nog enkele foto's en andere Oude School-parafernalia die ik op deze Oude School-pagina's verwerkt heb. (Dank!) Ook bleek Martijn een dito avonturenboek bijgehouden te hebben als ik deed. Hieronder treft U een tweetal verhalen van de hand van de toen nog zeer jonge Martijn Kuipers. Het eerste verhaal betreft dezelfde gebeurtenis als het door mij geschreven verhaal van 16-12-1983. Leest, vergelijkt en huivert!
Gebeurtenissen in de Oude School en het Oude pandje aan de Grutstraat Gebeurd op 16-12-1983 Geschreven op 17-12-1983, door Martijn Kuipers Met Wouter en Martijn Lansink naar de Oude School. Wouter en ik en Martijn Lansink zijn gister foto's wezen maken van bv. het hokje bij de GSM. Om half 2 en van de Oude School. Ik begon nadat de foto's waren gemaakt de planken voor een kapot raam weg te slopen. En toen gingen we naar binnen. Eerst Wouter, toen ik en toen Martijn. Wouter en Martijn waren er nog nooit in geweest. En ik door die ingang ook nog nooit. We moesten over slordig opgestapelde bankjes heen en onder of erover een tafel heen en we keken wat in de lokalen en er stonden nog wat schoolborden met o.a. Welterusten. Boven lag in de WC-stortbak een dode duif. En achter de raampjes met de schuine latjes zaten WC's. Wouter probeerde het luik op zolder open te duwen, maar er zat allemaal vogelkak op. We keken nog wat rond (Er liggen ook allemaal mooie ijzeren spullen). Toen zijn we weer onder de tafel door gekropen. Wouter ging erover.
Achterzijde van de Oude School, kort voor de sloop, gefotografeerd vanaf het dak van het papiermagazijn, waar ooit de RK-kerk (Waterstraat) stond. Foto: Martijn Kuipers, augustus 1984.
En toen kropen we over de schoolbankjes heen en gingen toen naar het oude pandje aan de Grutstraat. Ik wou weten of Richard Jolink die op 5-12-1983 er verschillende oudhollandse dakpannen af had gegooid (aan de kant van het Staring Instituut) om ze er weer op leggen. We keken wat op de twee verdiepingen rond. En gingen toen naar de zolder en die dakpannen lagen er weer op, alleen helemaal vooraan zat nog een gat, maar dat had hij ook niet gedaan. Wouter maakte nog foto's vanuit dat gat. En toen liepen we terug naar de schoorsteen met een ijzeren luikje waar Elwin ooit een knijpkat in had laten vallen. Ik vond een verpulverde archiefmap. En in de tussenmuur zaten nog twee oude spijkers. Toen zijn we weer een verdieping lager gegaan, n.m.l. naar een kamer aan de straatkant, de verste vanaf het Staring Instituut waar vitrage voor de ramen hing. Martijn wou naar de oude posters en plaatjes uit tijdschriften kijken uit de jaren '60. Ik had er al wat meegenomen. Een tijdje terug (912-1983). Hij nam niks mee. We keken nog wat rond. En we gingen toen de kelder in. Ik stak de kaars aan die ik in de brandslangkast had laten liggen. Wouter had een zaklamp bij zich (een kleine groene). En we keken bij wat reclamebladen die tussen de muur en verwarmingsbuizen zaten. Ik nam een blad van de ANWB van 2 feb. 1961 mee. Ik legde de kaars weer in het kastje waarop stond: (geen waterdruk). En toen gingen we naar de Fiat-garage die voor de Oude School staat, iets dichter bij de Grutstraat. We vroegen aan zo'n kerel of dat gebouw dat tegen die schoorsteen aan stond in verbinding met die oude R.K.-school stond. Maar dat was niet zo. Wel was hij in dezelfde tijd gebouwd, alleen zaten de treetjes (ijzer) aan de oostkant, dus de andere kant.
Uitzicht vanaf de Oude School op het terrein van de Fiat-garage van Borghuis, augustus 1984. Rechts de pendant-schoorsteen waar Martijn over schrijft. De situatie is hier overigens radicaal gewijzigd. Op de plek van het garage-terrein bevindt zich thans een nieuwe straat met nieuwe bebouwing: de Van Cappellestraat. In het midden (de witte achtergevel) de achterzijde van de Wereldwinkel (Grutstraat 25) en daarnaast de achterzijde van het geheel begroeide LPADG annex Huis van Pol, thans Stadsmuseum (Grutstraat 29). Foto: Martijn Kuipers.
Toen fietsten we naar de voorgevel van het pandje aan de Grutstraat (nr. 29) omdat Wouter dat wou fotograferen. Ik ging ondertussen de Wereldwinkel(Grutstraat 25) binnen om te vragen hoe oud hun pand was. Ze wist het niet, alleen dat het van voor de oorlog was (het is het huis met de grijze blokken). En ze zei dat moet je even bij het Staring Instituut (Grutstraat 31) vragen, daar weten ze het waarschijnlijk. Ik ging toen weer naar Wouter en Martijn. En toen fietsten we de Walstraat door naar een plas ijs2. (We hadden ook nog even bij de rode beukeboom bij het bokscentrum geklooid). Wouter en Martijn trokken heel snel op zodat het achterwiel slipte. Ik wou het ook proberen en ik reed vanaf de kant van de Grutstraat richting de Van Nispenstraat en remde in plaats van op te trekken en kletterde met de Pon op de grond op m'n stuitje en Wouter viel later ook nog een keer. En we reden nog even naar Roja3. En Wouter maakte een foto van het grijze pakhuisje. (Ik keek nog even of het telefoontje uit Roja er nog lag. Er was niets te zien.) Ik reed door tot de viskar en toen ging ik naar huis. Wouter en Martijn gingen het blaadje Wordt Vervolgd halen.
Antwoordcoupon van DOC - Opleidingsinstituut Engelbarts, dat in de jaren '70 in de Oude School gehuisvest was. Collectie Martijn Kuipers
2 Die plas ijs is tussen de Van Nispenstraat en de Grutstraat. Daar stond vroeger een vleesfabriek. 3 Roja was de naam van een boetiekje aan de Nieuwstad dat kort ervoor afgebrand was, VL
Hieronder het tweede verhaal van Martijn Kuipers, betreffende de rituele verbranding van een kartonnen model van de Oude School dat Wouter en ik op school gemaakt hadden. Ik herinner mij dit voorval nog goed. Het was van dat donkere, tegen motregen hangende decemberweer. Liefhebbers van Gerard Reve's Werther Nieland wordt het des te meer aangeraden onderstaande verhaal te lezen:
De Oude School brandt af 23-12-1983, door Martijn Kuipers Wouter en ik zijn met de Pon en Humfriet naar Martijn Lansink's huis gegaan. Zij hadden op school 1e klas Ulenhofcollege met handvaardigheid de Oude School van golfkarton nagemaakt en die gingen we in het Indianendorp aan de Bezelhorstweg verbranden. Ze hadden extra veel lijm gebruikt, zodat het goed zou fikken. Martijn duwde er nog een aluminium rood brandweer-sportwagentje door en toen we in het steegje achter zijn huis waren ontdekte hij dat jongens bij hem op school uit z'n binnenzak twee datumstiften en lucifers hadden gestolen. Maar ik had nog een kaarsje en een gele Torro-aansteker bij me. En toen liepen we naar het Indianendorp, het kaarsje brandend, en we praten er over dat er een crossbaan voor in de plaats zou komen. We gingen onder een houten tent en ik stak hem (het kartonnen model van de Oude School, VL) bij het CV-hokje aan en duwde het kaarsje naar binnen. Wouter had papier van de padvinderij bij zich en duwde dat erbij. Het rookte wittig en later sloegen de vlammen om zich heen. Er waren twee jongetjes aan het voetballen en (waarschijnlijk) hun moeder schreeuwde dat we het uit moesten maken en later klopte nog iemand aan de andere kant. Wouter sleepte het al brandend naar buiten. De schoorsteen zakte omver en viel op het dak. Daar zaten potloden en een stift in. Ik schreef in de houten tent: De Oude School brandt af 2.20 MK WR ML.
De enige echte, originele, stenen Oude School werd niet door de rode haan geveld, maar door de hamers van Bergevoet. Hier een foto van de school in zijn hoogtijdagen als dichtgetimmerde bouwval. Links het "CV-hokje", waarvan de afgebrokkelde muur altijd behangen was met reclameposters voor de Autospeedway te Gendt. Foto: Martijn Kuipers, 4 mei 1984.
Toen de Oude School geheel was afgebrand en ingestort, brandde alleen de bodem met lijm waar het Matchboxje nog was en die was helemaal in een klompje aluminium veranderd. We doofden de vlammen en ik goot het glimmende aluminium op het zand en we zorgden dat er as op kwam. We vonden nog wat van de verbrande kleurpotloden en stiften. En Wouter liep nog een brandblaar op. Ik nam een stukje bodem mee in mijn jaszak. En we zaten nog wat op het tentje van de vieze man en nog het een en ander. Ik fietste naar Elwin's huis, maar die was niet thuis (half 3). Toen schreef ik dit op en Wouter en Martijn gingen met elkaar spelen.
Naschrift 2003 VL: blijkens de in mijn verhaal van 15-5-1984 genoemde datum die MK in de Oude School heeft achtergelaten, moet hij toch nog diezelfde dag (23 december 1983) met EVB in de (originele) Oude School geweest zijn.
De Sloop van De Oude School
Boven: Aankondiging van de sloop van de Oude School. Uit: De Graafschapbode, 29 juni 1984. Onder: Krantenfoto van de Oude School (collectie Martijn Kuipers)
Start van de sloopwerkzaamheden aan de oude school, uiteraard door Slopersbedrijf Bergevoet uit Doetinchem, 16 augustus 1984. (foto's: Wouter Radstake)
Links: de achterbouw is al geheel gesloopt, 24 augustus 1984. (foto: W. Radstake) Rechts:hier is de kapconstructie ook al in de container verdwenen. (foto: Martijn Kuipers)
Rechts: openlucht-school., september 1984. Rechts: de laatste resten, september 1984. Rechts op de foto staat de fameuze Pon van MK. Van wie is die andere fiets?(foto's: Martijn Kuipers)
Het roemloze einde van De Oude School (september 1984, foto: Martijn Kuipers)Hieronder: uit mijn schoolagenda 1984/1985:
Naschrift 2005: Het is mogelijk dat in het voorafgaande betoog de zaken historisch gezien niet helemaal correct zijn weergegeven. Men bedenke echter dat het hier om een vrijwillig werkstuk gaat van twee 13-jarigen die hiertoe geen archiefonderzoek hebben gepleegd, noch konden beschikken over een ruime keuze aan literatuur. Informatie werd voornamelijk vergaard aan de hand van oude foto's en via eigen waarnemingen. Ik heb onlangs enkele feiten trachten te verifiëren middels een de destijds door ons geraadpleegde gedrukte bronnen: Vijf en Zeventig Jaar Katholiek Onderwijs, door Th. E. van Mierlo (uitgave Ratio, Doetinchem, 1979) was nog in de Doetinchemse Openbare Bieb aanwezig. Hier is echter nauwelijks informatie over de St.-Joseph School te vinden. Bij het Staring Instituut tikte ik echter nog een ander boekje op de kop dat ik totaal vergeten was, totdat ik het weer zag:
125 jaar kerkelijk leven in Doetinchem 18571982 -uitgegeven ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van de parochie O.L. Vrouw ten Hemelopneming, door G. Arendsen-Tieben, J, Beving en J. Steijntjes, 1982. Dit boekje blijkt onze grootste historische bron te zijn wat betreft de vroegste bouwgeschiedenis van De Oude School. Het blijkt echter dat de zaken niet geheel helder en eenduidg uiteengezet worden, vooral wat betreft de verschillende uitbreidingen in de vroege 20ste eeuw. Hierbij -ik ben zo vrij- enkele citaten: (p. 14)"...De volgende (stap) zou katholiek lager onderwijs naar Doetinchem brengen. Daartoe werd in het voorjaar van 1902 een lokaal in het zusterhuis (het LodewijkNapoleonhuis, VL) vrijgemaakt, vertimmerd en ingericht naar de eisen der wet. Op 7 april 1902 was het dan eindelijk zover. Na een gezongen H. Mis in de kerk togen 28 meisjes naar de school. De katholieke meisjesschool was een feit. Zuster Annuntia, die voor het onderwijs was afgestaan, bezat slechts de hulpakte. Om hieromtrent geen moeilijkheden te krijgen met de regering, werd Albertus Michaél Overling benoemd tot schoolhoofd. Hij bezat de akte en stelde zijn bekwaamheid en ervaring graag beschikbaar. Pastoor Vaas werd benoemd tot pastoor van Kampen en vertrok in 1902. De Parochie Doetinchem was hem dankbaar voor wat hij op onderwijsgebied tot stand had weten te brengen. Zijn opvolger, pastoor P. v.d. Weijer ging verder. Hij moest wel, want om de continuïteit in het onderwijs te brengen moest er een school worden gebouwd. De tuin, gelegen achter de kerk en het zusterhuis werd van de heer Smalhout aangekocht en hierop verscheen een 2-klassig schoolgebouw met uitbreidingsmogelijkheid van een derde lokaal. Bij de plechtige inwijding kreeg de school de naam St. Josephschool. Het derde lokaal werd mei 1904 in gebruik genomen en op dat tijdstip was katholiek onderwijs voor meisjes in Doetinchem verzekerd." (.....) (p. 15) "In 1906 deed de pastoor na besprekingen met het kerkbestuur en toestemming van de Aartsbisschop een oproep aan de parochianen om
te trachten in 1907 -het jubileumjaar- ter gelgenheid van het 50-jarig bestaan van de parochie, te komen tot de stichting van een jongensschool. In 1907 werd de school geopend en evenals de meisjesschool toegewijd aan St. Joseph. De school startte met ongeveer 100 leerlingen. Schoolhoofd werd de heer B. J. Egberts en als onderwijzers werden de heren J. H. Mulder en H. J. Schutte aangesteld. (....)(p. 17) In 1911 werd toestemming gevraagd en verkregen over te gaan tot uitbreiding van de meisjesschool. Boven de drie reeds bestaande lokalen van de school aan de Kapoeniestraat werden nog eens drie lokalen gebouwd, zodat het geheel toen twee verdiepingen telde. De meisjesschool verhuisde naar de bovenverdieping en de drie benedenlokalen werden ingenomen door de bewaarschool, naaischool en overblijflokaal."(...)
"Een groep leerlingen van de jongensschool anno 1928, geflankeerd door het schoolhoofd de heer Leemrijse en de heer Duif. Deze foto werd gemaakt op het schoolplein van de jongensschool, tegen de muur van de kerk. Rechts ziet u nog een stukje van de pastorie en links een klein deel van de jongensschool. Nu, jaren nadat al deze gebouwen gesloopt zijn, moet ter plaatse nog een restant van de oude kerkmuur zijn blijven staan. Voor de speurders onder u een aardige gelegenheid dat te onderzoeken." - Citaat en foto uit 125 jaar kerkelijk leven in Doetinchem, p. 17.
(p.18) "In 1919 wordt de voorzitter van het kerkbestuur gemachtigd om voorberieidngen te treffen tot stichting van een MULO-school en te komen tot oprichting van een verenigingsgebouw. De inwijding van de RK MULO-school vindt plaats op 2 oktober 1922." Veel archief of historisch materiaal is niet bewaard gebleven van de R.K. scholen in Doetinchem. Wel tikte ik nog het hiernaast afgebeelde boekje op de kop: Gedenkboek Parochie O. L. Vr. ten Hemelopneming te Doetinchem 1933-1965, maar dit biedt ook maar weinig nieuwe informatie en handelt wat het onderwijs
betreft eigenlijk alleen maar over de naoorlogse katholieke scholenbouw in Doetinchem. Nog minder informatie over de Oude School biedt het boekje "Katholiek Doetinchem Voorheen en Thans" door Pastoor W. F. Amse.
Tenslotte heb ik nog wel enkele verbeterde gegevens van de heer Co Roording ontvangen. Hij publiceerde in 2005 een tweedelig artikel over 'Klein Rome in Doetinchem' in het tijdschrift Kronyck van de oudheidkundige kring Deutekom, Gander en Salehem (nrs. 116 en 117, resp. juni en september 2005). Hieronder volgen nog een paar overzichtsfoto's, fragmenten van luchtfoto's die de situatie wat beter verklaren:
bron: Guus Dinkla, Doetinchem - Zo was het, z.j., p. 13.
Deze foto hierboven (detail van een prentbriefkaart) is gemaakt vanaf de toren van de St. Catharinakerk en de fotograaf kijkt in westelijke richting. In het midden staat de St. Josephschool, geheel omsloten door oude bebouwing aan de Korte Kapoeniestraat en de (Lange) Kapoeniestraat. De school bestaat nog maar uit 1 bouwlaag van, zo te zien, 3 lokalen; dit zou dus de meisjesschool moeten zijn n谩 de uitbreiding van 1904 en v贸贸r de uitbreiding van 1911. Maar waar of wat is de Jongensschool die in 1907 gesticht werd? (Mogelijk dat die nog niet gebouwd is)
bron: A. Dinkla en W. P. Nederkoorn jr., Oud Doetinchem vanuit de Lucht, z.j.
Dit vogelvluchtgezicht dateert uit 1947 en we kijken hier in oostnoordoostelijke richting. Vooraan de Kapoeniestraat. De St. Jozefschool bestaat duidelijk, zoals duidelijk te zien is, uit drie bouwdelen. Achteraan de "Oude School". Deze zou dus in 1902 gebouwd zijn met uitbreidingen in 1904 en 1911. Daarvoor (dus het middelste gebouw) zou dan misschien de Jongenschool van 1907 kunnen zijn? En vooraan dan dus de MULO-school uit 1921? Naar de architectuur te oordelen lijken de voorste twee bouwdelen uit dezelfde tijd te stammen: typische jaren '20 architectuur met brede dakoverstekken. En wat is dat daar links? Dat lage, moderne gebouw, waarvan de functie mij niet duidelijk is, maar dat op een foto op blz. 42 van het boek 'Doetinchem in Vervagende Beelden' van S. Grit en A. K. Kisman nog het meest lijkt op een uitbreiding van de klaslokalen? Rechts staat overigens de R.K.-kerk waarvan de spits tijdens de oorlog wegens bouwvalligheid was verwijderd. Midden boven zien we een gapend gat in de bebouwing: hier stonden de huizen op de hoek Korte Kapoeniestraat/Waterstraat die in 1945 weggebombardeerd zijn. Het is voorstelbaar dat de oude school bij deze aanval een deel van zijn voorgevel kwijtraakte... Helemaal rechtsboven, nog juist zichtbaar, twee kappen van het Lodewijk Napoleonhuis (Zusterhuis), dat aan de kapconstructie te zien mogelijk uit de 16e eeuw dateert. Rechtsonder, in de "oksel" van het scholencomplex en de katholieke kerk, staat de voormalige pastorie.
bron: A. Dinkla en W. P. Nederkoorn jr., Oud Doetinchem vanuit de Lucht, z.j.
Nog een luchtfoto van kort na de oorlog; 1950, gezien naar het noordoosten. De R.K.-kerk is grotendeels afgebroken. De muren staan nog voor een paar meter overeind en ook de pijlers zijn nog zichtbaar. Van het Lodewijk-Napoleonhuis is het middendeel inmiddels ook afgebroken (rechtsboven). In de ruimte tussen het Lodewijk-Napoleonhuis en de oude school ligt de tuin waar mogelijk ook een kerkhof is geweest, maar daar ben ik niet zeker van. Het kleurverschil in de dakpannen van de oude school is erg goed te zien; op de foto uit 1947 ziet dat er wat anders uit...
bron: uitgave gemeente Doetinchem, ca. 1982
De oude school in 1978; gezien in zuidoostelijke richting. Het gebouw is hier alniet meer in gebruik als lager school, maar als onderkomen voor DOC/Opleidingsinstituut
Engelbarts. Er is duidelijk veel nieuwbouw gepleegd in de na-oorlogse jaren. De punt van de Korte en Lange Kapoeniestraat is echter vrij van bebouwing. De lage aanbouw aan de oude school is hier afgebroken. Wel is de hoge schoorsteen goed te zien. Het middelste en rechter bouwdeel van het scholencomplex zouden kort na de opname afgebroken worden. De Oude School volgde in augustus 1984....
De Oude School aan de Korte Kapoeniestraat, kort na het bombardement van maart 1945, met duidelijk waarneembare schade aan de voorgevel. Links het eveneens gehavende Lodewijk Napoleonhuis en in het midden de tuinmuur (kerkhof?). Fragment foto uit: Doetinchem Vroeger en Nu 2 door G.J.B. Stork, 1972, p. 52.
Mevrouw W. Dercksen-van der Kemp uit Zevenaar, die in de veertiger jaren op de St.-Jozefschool zat, schreef mij in 2005 het volgende: "De wat "de lage aanbouw" wordt genoemd was de kleuterschool. Als ik mij goed herinner 2 lokalen + een "gym-speel-lokaaltje". Daarvoor was over de hele lengte een gemetselde plantenbak. Links, tegen de zijkant was een grote zandbak, waaromheen een hoge afscheiding van grof gaas met een poort. In gedachten zie ik het allemaal nog voor me. De meisjesschool grensde aan de Korte Kapoeniestraat (daar was ook de hoofdingang zover ik weet) maar wij gingen via de "speelplaats" naar binnen. Aan de Lange Kapoenistraat grensde de mulo. Tussen de meisjesschool en de mulo stond de jongensschool. Bij de mulo was een overdekte speelplaats waar we na de oorlog (dus buiten) gymles hadden. Door gebrek aan lokalen was het gym-lokaal van de mulo opgesplitst in twee leslokalen."
Boven: Het terrein van en rondom de Oude School aan de Kapoeniestraten te Doetinchem werd in 1984/1985 opgeofferd aan de nieuwbouw voor de RIAGG en sociale woningbouw. (Krantefoto, collectie Martijn Kuipers) Hieronder een foto vanaf ongeveer dezelfde hoek uit 1954 met alle drie de schoolgebouwen op een rijtje (foto afkomstig uit DOETINCHEM vroeger nu BEKEKEN, door B. van Hardeveld en G. J. B. Stork (Doetinchem, 1986), p. 44.
De Korte Kapoeniestraat anno 2005. Op de plek van de Oude School werd in 1984/1985 een nieuwbouwcomplex gebouwd. Links een gedeelte van het voormalige papiermagazijn van Misset dat op de plek van de tuin van de RK-kerk verrees en waar tegenwoordig winkeltjes in gevestigd zijn. (foto 20 april 2005, V. M. Lansink)
De eerste Rooms-Kathlioleke kerk van Doetinchem, gezien vanaf het steegje aan de Waterstraat. De kerk werd in 1863 geopend. Het complex van de "Oude School" (St.Joseph School) verrees na 1900 in verschillende bouwfases, zoals op deze webpagina's uitvoerig wordt betoogd, aan de achterzijde van de kerk, bij het koor dus. De kerk werd in 1950 gesloopt, nadat reeds in 1933 een nieuwe kerk aan het Pasplein in gebruik genomen was. Overigens vertoont de oude RK-kerk een treffende
gelijkenis met de St. Antonius van Padua te Kranenburg bij Vorden. Deze kerk, uit 1856, is gebouwd naar ontwerp van de beroemde kerkenbouwer P. J. H. Cuypers. De architect van de Doetinchemse kerk zou H. J. Wennekers zijn en de indruk ontstaat dat deze architect enigszins door Cuypers be誰nvloed is. Zie de nevenstaande recente foto van de Antoniuskerk te Kranenburg bij Vorden die ik van Martijn Kuipers uit Doetinchem ontving. Overigens zag ik onlangs ook dat de kerk te Katwijk (bij Cuijk) sterk verwant is aan de kerken te Doetinchem en Kranenburg... Utrecht, voorjaar 2005 Victor M. Lansink v.lansink@gmail.com