Submerged Life: Marine Research Center in Alonnisos

ΒΥΘΙΑ ΖΩΗ: Κέντρο θαλάσσιων ερευνών στην Αλόννησο

Κατσούλη Κατερίνα Κουντουριώτη Ράνια

Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Σοφία Τσιράκη

Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Φεβρουάριος 2021

ευχαριστίες Για την έρευνα: Ηλιάνα Παπαμίχου, Αρχιτέκτων Μηχανικός Νίκος Αθανασίου, Πολιτικός Μηχανικός Αλοννήσου Νίκος Αναγνώστου, Δημαρχείο Αλοννήσου Θοδωρής Μουρατίδης, Δασολόγος, Περιβαλλοντολόγος Φορέα Διαχείρισης Θαλάσσιου Πάρκου Αγγελική Γκουβούση, Γραμματεία Προέδρου ΕΛ.ΚΕ.ΘΕ. Δρ. Γιάννης Νέγκας, Ιχθυολόγος - Αναπληρωτής Διευθυντής Ι.ΘΑ.Β.Β.ΥΚ. Δρ. Δήμητρα Κογιάννου, Βιολόγος ΙΘΑΒΒΥΚ Δρ. Δημήτρης Σακελλαρίου, Γεωλόγος - Διευθυντής Ερευνών Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας Δρ. Ελένη Ρουσελάκη, Χημικός - Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας Δρ. Μαρία Σαλωμίδη, Περιβαλλοντολόγος Δρ. Νίκος Κατσιάρας, Βιολόγος - Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας Δημήτρης Τσιάκαλος, MOm Κίμωνας Κοεμτζόπουλος, MOm Φορέας Διαχείρισης του Θαλάσσιου Πάρκου - Ιανουάριος 2020

Για το σχεδιασμό: την καθηγήτριά μας Σοφία Τσιράκη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια - Τομέας 1 για την καθοδήγηση της καθ’ όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας του θέματος, ακόμα και μέσα στις δύσκολες συνθήκες στις οποίες εκπονήθηκε η εργασία

Αφορμή για την παρούσα εργασία αποτέλεσε το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου και Βορείων Σποράδων λόγω της μεγάλης σημασίας του σε οικολογικό, αλλά και πολιτιστικό επίπεδο. Η Αλόννησος είναι το ανατολικότερο νησί των Σποράδων, διακρίνεται από ιδιαίτερη γεωμορφολογία, πλούσιο φυσικό περιβάλλον, περιορισμένη ανθρώπινη δραστηριότητα η οποία χρονολογείται από τα αρχαία χρόνια και διαφαίνεται μέσα από σωρεία μνημείων, εκκλησιών και ναυαγίων. Η τοποθεσία της λόγω όλων αυτών των χαρακτηριστικών έγινε καταφύγιο ενδημικών ειδών και ειδών υπό εξαφάνιση, ενώ διαθέτει έντονη βιοποικιλότητα τόσο στο χερσαίο όσο και στο υποθαλάσσιο οικοσύστημα. Μαζί με τα υπόλοιπα νησιά και βραχονησίδες των Βορείων Σποράδων αποτελούν το θαλάσσιο πάρκο το οποίο είναι μέρος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Natura 2000 και του BLUE MED INITIATIVE, αποσκοπώντας στην προστασία και διατήρηση των οικοτόπων, καθώς και της υποθαλάσσιας φυσικής και πολιτιστικής

κληρονομιάς. Στον χώρο της Αλοννήσου δραστηριοποιείται ο Φορέας Διαχείρισης του Θαλάσσιου Πάρκου, αλλά και η μη κερδοσκοπική εταιρία MOm. Ο πρώτος φορέας αποσκοπεί στην προστασία του Θαλάσσιου Πάρκου, ενώ ο δεύτερος στην προστασία των πληθυσμών της Μεσογειακής Φώκιας Monachus monachus, κατέχοντας αρμοδιότητες ξεχωριστές οι οποίες όμως πολλές φορές είναι αλληλοσυμπληρούμενες. Παρόλα αυτά, το έργο και των δύο φορέων είναι εξαιρετικά υποχρηματοδοτούμενο, έχοντας ως απόρροια τη δυσκολία αποτελεσματικότητας των δραστηριοτήτων τους. Λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα παραπάνω, προτείνουμε μία υποδομή η οποία θα δραστηριοποιείται πάνω στις ανάγκες του Ε.Θ.Π.Α.Β.Σ., στεγάζοντας τους προαναφερθέντες φορείς, μαζί με ένα Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας το οποίο θα λειτουργεί αναλύοντας την ποιότητα δειγμάτων από το Πάρκο. Πρόθεση λοιπόν είναι η δημιουργία ένος Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών, το οποίο μέσω της

διεπιστημονικότητας θα συμβάλλει στην προστασία του θαλάσσιου πάρκου, στην ενημέρωση του κοινού και στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας, αναδεικνύοντας τον εναλλακτικό τουρισμό του νησιού.

ΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Α’ μ έ ρ ο ς

[08-29]

1. Δίκτυο Natura 2000 10-11 2. Χρονολόγιο 12-13 3. Ινστιτούτα ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε 14-15 4. Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο 16-17 5. Νησιά Β. Σποράδων 18-19 6. Φορέας Διαχείρησης Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου 20-21 7. Υποθαλλάσιο Οικοσύστημα 22-23 8. Μεσογειακή Φώκια 24-25 9. MOm 26-29

B’ μέρος

[30-79]

10. Χάρτης Πρασίνου 11. Επισκέψιμες Παραλίες 12. Χερσαίο Περιβάλλον 13. Γεωμορφολογία 14. Δίκτυα και Άξονες 15. Οικιστικό Περιβάλλον 16. Κλίμακα 1:25000 17. Παλιός Ερευνητικός Σταθμός 18. Οικοτουρισμός 19. Ενάλιες Αρχαιτότητες 20. Χρωματική Παλέτα 21. Τοποθεσία Λύσης 22. Γεωμορφολογία Περιοχής 23. Χαρακτηριστικά Τοποθεσίας

34-35 36-37 38-39 42-43 44-45 46-51 52-57 58-59 60-61 62-63 66-67 68-75 76-77 78-79

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Γ’ μέρος

[80-179]

24. Συνθετική Πορεία 25. Διαγραμματική Μακέτα Κλίμακα 1:1000 26. Μακέτες Εργασίας Κλίμακα 1:500 27. Μακέτα Κλίμακα 1: 500 28. Κτιριολογικό 29. Διάγραμμα Κίνησης 30. Κατασκευαστικό Διάγραμμα

31. Μακέτα Κλίμακα 1:200 32. Τοπογραφικό 33. Κάτοψη Δωμάτων 34. Κάτοψη Ισογείου 35. Κάτοψη Α’ Ορόφου

82-89 90-91 92-93 94-99 100-101 102-105 106-107 108-109 110-111 112-115 116-121 122-129

36. Τομή Γ-Γ’ 130-133 37. Κάτοψη Β’ Ορόφου 134-137 38. Διάγραμμα Λειτουργιών Ινστ. Ωκεανογραφίας 138, 140-141 39. Τομή Α-Α’ 139, 142-145 40. Κατόψεις ΜOm 146-150 41. Πρόγραμμα Περίθαλψης Μεσογειακής Φώκιας 151-153 42. Τόμη Β-Β’ 154-159 43. Τομή Δ-Δ’ 160-161 44. Τομή Ε-Ε’ 162- 169 45. Διερεύνηση Όψεων 170-173 46. Ν/Α Όψη 174-175 47. Β/Α Όψη 176-177 48. Β/Δ Όψη 178-179

49. Επίλογος 50. Ερευνητικό Υλικό

180-181 182-186

Δίκτυο Natura 2000 Χρονολόγιο Ινστιτούτα ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Νησιά Β. Σποράδων Φορέας Διαχείρησης Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Υποθαλλάσιο Οικοσύστημα Μεσογειακή Φώκια

ΜΕΡΟΣ

Έρευνα

Α’ 10-11

12-13 14-15

16-17

18-19

20-21

22-23 24-25

MOm 26-29

δίκτυο

Natura στον 2000 ελλαδικό χώρο

*Ως Εθνικά Πάρκα, χερσαία, θαλάσσια ή μικτού χαρακτήρα, χαρακτηρίζονται οι μεγάλες σε έκταση φυσικές ή ημιφυσικές περιοχές στις οποίες λαμβάνουν χώρα οικολογικές λειτουργίες ευρείας κλίμακας με χαρακτηριστικά είδη και τύπους φυσικών οικοτόπων που χρήζουν προστασίας και διατήρησης. Τα εθνικά πάρκα ονοματοδοτούνται βάσει φυσικογεωγραφικών χαρακτηριστικών τους ή/και βάσει της ιστορικής, χωρικής ή/ και διοικητικής τους ταυτότητας. Μπορούν να περιλαμβάνουν δύο ή περισσότερες περιοχές Natura 2000, περιοχές προστασίας της βιοποικιλότητας, ειδικά όταν αυτές χαρακτηρίζονται από ευρύ φάσμα οικοσυστημικών λειτουργιών με κοινά χωρικά, φυσικογεωγραφικά ή/και αβιοτικά χαρακτηριστικά.

12

Το Δίκτυο Natura 2000, συγκροτεί ένα δίκτυο προστατευόμενων περιοχών που προστατεύει τόσο πλέον απειλούμενα είδη, όσο και οικοτόπους σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μέχρι το 2016, περιλήφθηκαν περισσότερες από 27.000 περιοχές από το σύνολο των κρατών μελών της ΕΕ, καθώς και περισσότερες από 3.000 θαλάσσιες περιοχές, σχεδόν το 6% του συνόλου της θαλάσσιας έκτασης της ΕΕ, καθιστώντας το έτσι ως ένα από τα μεγαλύτερα συντονισμένα δίκτυα προστατευόμενων περιοχών σε παγκόσμιο επίπεδο. Πλέον, το δίκτυο Natura 2000 έχει ολοκληρωθεί σε μεγάλο βαθμό, όσον αφορά τους χερσαίους οικοτόπους, εντούτις η πρόοδος του χαρακτηρισμού θαλάσσιων περιοχών ως περιοχές Natura 2000 είναι αρκετά βραδύτερη, συγκριτικά. Αυτό οφείλεται κυρίως στην έλλειψη επαρκών επιστημονικών δεδομένων σχετικά με την κατανομή των ευρωπαϊκων προστατευόμενων θαλάσσιων οικοτόπων και ειδών. Στον διπλανό χάρτη, αποτυπώνονται οι περιοχές του δικτύου Natura 2000 στη χώρα μας. Όπου, συμπεριλαμβάνονται 202 Ζώνες Ειδικής Προστασίας και 241 Τόποι Κοινοτικής Σημασίας, ενώ συγκεκριμένα οι κηρυγμένες θαλάσσιες περιοχές αποτελούν το 22,3 % του συνόλου. Μέσα σε αυτό το σύνολο εντοπίζεται και η τοποθεσία του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου* στην περιοχή των Βορείων Σποράδων, το οποίο θεσμοθετήθηκε το 2003, με κωδικό Gr1430004 και έχει χαρακτηριστεί ως Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ), καθώς και Ζώνη Ειδικής Προστασίας

(ΖΕΠ). Η θεσμοθέτηση του Ε.Θ.Π.Α.Β.Σ. έχει ως στόχο την αποτελεσματική προστασία του μοναδικού για την πολύπλευρη αξία του οικοσυστήματος των Βορείων Σποράδων. Παράλληλα, διακρίνονται οι τοποθεσίες υποδομών που ασχολούνται με τη μελέτη και προστασία των θαλάσσιων περιοχών του ελλαδικού χώρου γενικότερα. Το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.) αποτελεί έναν κρατικό ερευνητικό οργανισμό που αποτελείται από τρία ερευνητικά Ινστιτούτα - το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών, το Ινστιτούτο Θλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων και το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας - και διαθέτει παραρτήματα του με 4 κτίρια ανά την Ελλάδα σε Αθήνα, Κρήτη και Ρόδο. Τα Ινστιτούτα του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε., πάρα τον σημαντικό ρόλο τους στην τεράστια θαλάσσια έκταση που κατέχει η χώρα μας, διαθέτουν αρκετά περιορισμένες υποδομές συγκριτικά με άλλα κέντρα του εξωτερικού. Ακόμα, εντοπίζεται το μοναδικό τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλάσσιων Βιοεπιστημών που υπάρχει στην Ελλάδα, στο νησί της Λέσβου, το οποίο προσφέρει προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς τίτλους σπουδών στην Ωκεανογραφία, τις Θαλάσσιες Βιοεπιστήμες και τη Διαχείριση του Παράκτιου Περιβάλλοντος, εκτελώντας διεθνούς επιπέδου εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο σε συνεργασία με κορυφαία ερευνητικά Ινστιτούτα και Πανεπιστήμια.

13

14

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

Στο διπλανό χρονολόγιο βλέπουμε την εξέλιξη των φορέων που ασχολούνται με το θαλάσσιο χώρο που είχαμε εντοπίσει στον προηγούμενο χάρτη και αφορούν άμεσα την έρευνα αυτής της εργασίας. Γίνεται εμφανείς λοιπόν οι μεταλλαγές μέσα στο χρόνο των φορέων αυτών, καθώς και η πρόοδος τους, η οποία μας οδηγεί στις συνθήκες του σήμερα, όπου έχουν μεγάλο αντίκτυπο τόσο στον ερευνητικό τομέα όσο και στην προστασία του οικοσυστήματος. Και όπως γίνεται εμφανές από την τελευταία δεκαετία του 20ου αι. μέχρι την πρώτη δεκαετία του 21ου έχει γίνει πιο έντονη η προσπάθεια προστασίας, διαχείρισης και ανάδειξης φυσικών περιοχών με βιοποικιλότητες μεγάλης σημασίας. Ενώ, πριν από αυτές τις χρονολογίες η ανάπτυξη περιοριζόταν κυρίως στον τομέα της έρευνας. Όσον αφορά λοιπόν τον ερευνητικό τομέα, το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.) όπως έχει διαμορφωθεί

μέχρι σήμερα, διαθέτει μια συγκεκριμένη αποστολή, η οποία είναι και το μέσον για να επιτευχθούν και οι στόχοι του. Αρχικά, οι στόχοι του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. αποβλέπουν στη διατήρηση της υγείας της υδρόσφαιρας, στην προαγωγή της βιώσιμης εκμετάλευσης των θαλάσσιων βιολογικών και άλλων πόρων, στην υποστήριξη της περιφερειακής ανάπτυξης, στην προαγωγή της βιώσιμης υδατοκαλλιέργειας, στην ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με την προστασία της υδρόσφαιρας και τέλος στην παροχή συμβουλών σε θεσμικά όργανα για θέματα περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και διαχείρισης.

15

Στο διάγραμμα διασαφηνίζεται ο κατακερματισμός των Ινστιτούτων του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών ανάλογα με το πλαίσιο ειδίκευσης τους, όπου παρατηρούμε πως οι διαφορετικοί ρόλοι τους αποσκοπούν επιγραμματικά στη μελέτη και μοντελοποίηση της υποθαλάσσιας βιοποικιλότητας, τις υδατοκαλλιέργειες, στις επιπτώσεις φυσικών και ανθρωπογενών πιέσεων, στο ρόλο της κλιματικής αλλαγής, στην πρόγνωση της κατάστασης των ωκεανών, στη διαχείριση ποταμών και παράκτιας ζώνης, στη διαχείριση πετρελαϊκής ρύπανσης κ.α. Κατά την επίσκεψή μας, στο παράρτημα της Αναβύσσου, ενημερωθήκαμε ότι τα Ινστιτούτα του ΕΛΚΕΘΕ, πάρα τον σημαντικό ρόλο τους στην τεράστια θαλάσσια έκταση που κατέχει η χώρα μας, διαθέτουν αρκετά περιορισμένες υποδομές συγκριτικά με άλλα κέντρα του εξωτερικού. Και για αυτό το λόγο κρίνεται σημαντική η ένταξη περισσότερων Ινστιτούτων που θα μελετάνε και θα διαχειρίζονται τις Ελληνικές θαλάσσιες περιοχές. Για αυτή την εργασία μας αφορά ο ρόλος και οι λειτουργίες ενός Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας, το οποίο όμως θα λειτουργεί στα πλαίσια ενός τοπικού φορέα και θα αφορά την αποκλειστική μελέτη μίας περιοχής Natura. Έτσι, η λειτουργία του φορέα αυτού θα αποσκοπεί κυρίως την παρακολούθηση της βιοποικιλότητας της περιοχής, στη δημιουργία μίας βάσης δεδομένων, καθώς και στην ενημέρωση και εκπαίδευση κοινού για τη σημασία της βιοποικιλότητας των οικοτόπων γενικότερα.

16

17

εθνικό

θαλάσσιο πάρκο

αλοννήσου+ βορείων σποράδων

Σε αυτό τον χάρτη παρατηρούμε τα όρια του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Βορείων Σποράδων, το οποίο αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές της Ευρώπης με έκταση 2.265 τετ. χλμ.. Ταυτόχρονα, εκτός της θαλάσσιας έκτασης, το πάρκο περιλαμβάνει ένα αρκετά μεγάλο σύμπλεγμα νησιών που αποτελείται από την Αλόννησο, 6 μικρότερες νήσους και 22 βραχονησίδες. Κυρίαρχα χαρακτηριστικά του πάρκου όπως η γεωγραφική απομόνωση, το μεσογειακό κλίμα, η ιδιαίτερη μορφολογία και η περιορισμένη ανθρώπινη παρέμβαση, δημιούργησαν ένα ιδανικό βιότοπο ενδημικών και σπάνιων ειδών τόσο στη θαλάσσια όσο και στην χερσαία έκταση του πάρκου. Κατ’επέκταση, λοιπόν, κύριο σκοπό του πάρκου αποτελούν η προστασία και διαχείριση του τοπίου, η προστασία των σπάνιων ειδών χλωρίδας και πανίδας και η αειφόρος ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής. Το καθεστώς προστασίας που έχει ορισθεί διαφαίνεται από τις δύο ζώνες προστασίας που διαχωρίζουν τις επιτρεπόμενες και μη δραστηριότητες ανάλογα την περιοχή. Η ζώνη Α είναι ζώνη αυστηρής προστασίας, έχει έκταση 1.587 τετ. χλμ. και περιλαμβάνει τις νήσους Πιπέρι, Ψαθούρα, Γιούρα, Κυρά Παναγιά, 18

Σκάντζουρα, τις νησίδες Κόρακας, Σκαντήλι και Πολεμικά, καθώς και άλλες ακόμα νησίδες και βραχονησίδες. Τα οποία χωρίζονται στις περιοχές Α1 έως Α7 με την κάθε οριοθετημένη περιοχή να έχει τα δικά της χαρακτηριστικά. Πιο συγκεκριμένα, το Πιπέρι αποτελεί πυρήνα του πάρκου, καθώς διακρίνεται σε βιότοπο υψίστης σημασίας λόγω των καταφυγίων Μεσογειακής φώκιας που διαθέτει. Έπειτα, η Ψαθούρα αποτελεί νησί ηφαιστειακής προέλευσης, τα Γιούρα είναι επίσης καταφύγιο της Μεσογειακής φώκιας, ενώ παράλληλα διαθέτουν ενδημικό είδος αγριοκάτσικου. Ακόμα, καθ’όλη την έκταση των Βορείων Σποράδων διακρίνεται πληθώρα ενδημικών ειδών χλωρίδας και πανίδας, καθώς και μεγάλοι πληθυσμοί ορνιθοπανίδας. Η ζώνη Β με έκταση 678 τετ. χλμ., κρίνεται ως προστατευόμενη περιοχή και περιλαμβάνει τις νήσους Αλόννησο και Περιστέρα και κάποια νησιά αρκετά μικρότερης έκτασης, όπως τη Λεχούσα και το Μικρό και Μεγάλο Αδέλφι. Σε αυτή τη ζώνη η Αλόννησος είναι το μόνο κατοικήσιμο νησί στο πάρκο, ενώ οι ανθρώπινες δραστηρίοτητες επεκτείνονται και στην Περιστέρα, στους τομείς της γεωργίας και κτηνοτροφίας, ενώ γενικά όλη η

περιοχή της Ζώνης Β είναι επισκέψιμη, χωρίς ιδιαίτερους περιορισμούς. Γενικοί περιορισμοί αφορούν κυρίως την ελεύθερη κατασκήνωση, το άναμμα φωτιάς, το ψαροτούφεκο καθώς και η προσέγγιση ή η πρόσβαση κοντά ή μέσα στις προστατευόμενες περιοχές. Ενώ με ειδική έγκριση, δραστηριότητες όπως η έρευνα ή το κυνήγι μπορούν να γίνουν δεκτές, μέσα σε συγκεκριμένα πλαίσια, από το Φορέα Διαχείρισης του Θαλάσσιου Πάρκου.

Πιπέρι [Α1] Ψαθούρα [Α2] Γιούρα [Α3] Κυρά Παναγιά [Α4] Σκάντζουρα [Α5] Κόρακας, Σκαντήλι, Πολεμικά [Α6] νησίδες και βραχονησίδες [Α7] Ύφαλος του Πάγκου [Α8] υπόλοιπη θαλάσσια περιοχή [Α9] Ακρωτήρι Κάλαμος - Ακρωτήρι Αμώνι [Β1] Κόλπος Γέρακα [Β2] ευρύτερη περιοχή Κόλπου Γέρακα [Β3] υπόλοιπη χερσαία και θαλάσσια περιοχή [Β4]

19

ΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ

σημαντικά

νησιά

βορείων σποράδων

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

21

Για την επίτευξη της προστασίας του Ε.Θ.Π.Α.Β.Σ. ιδρύθηκε, το 2003, ο Φορέας Διαχείρισης του, με βασική επιδίωξη τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων του πάρκου, καθώς και την οικονομική αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής, ενώ εποπτεύεται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Έδρα του Φορέα Διαχείρισης είναι το Πατητήρι στην Αλόννησο. Οι κυριότερες δράσεις του Φορέα Διαχείρισης είναι η επιτήρηση και η φύλαξη της περιοχής, η προστασία, διατήρηση και σωστή διαχείριση της άγριας ζωής, του φυσικού τοπίου, της πολιτιστικής κληρονομιάς και των αλιευτικών πόρων, η προστασία της μεσογειακής φώκιας (Monachus monachus) και των ενδιαιτημάτων της, η περιβαλλοντική εκπαίδευση, πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση κατοίκων Αλοννήσου και επισκεπτών, η προώθηση εθελοντισμού και η διεξαγωγή επιστημονικής έρευνας. Στο διπλανό σχεδιάγραμμα γίνεται μια προσπάθεια διασαφήνισης των λειτουργικών διαδικασιών του Φορέα Διαχείρισης. Ενώ όπως ενημερωθήκαμε κατά την επίσκεψη μας, το έργο του Φορέα παρά την μεγάλη σημασία του, τα τελευταία χρόνια είναι αρκετά υποβαθμισμένο, λόγω της έλλειψης χρηματοδότησης και υποδομών.

22

23

υπο/ θαλάσσιο οικοσύστημα

*Βιοποικιλότητα ονομάζεται η ποικιλία των οικοσυστημάτων, των ειδών

και των

γονιδίων που υπάρχουν στον κόσμο ή σε ένα συγκεκριμένο οικότοπο. Έχει ζωτική σημασία για την ευημερία του ανθρώπου. Επίσης συνδέεται άμεσα με οικοσυστημικές υπηρεσίες όπως η επικονίαση, η ρύθμιση του κλίματος, η αντιπλημμυρική προστασία, η γονιμότητα του εδάφους και η παραγωγή τροφίμων, καυσίμων, ινών και φαρμάκων.

24

Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου και Βορείων Σποράδων θεωρείται η πλουσιότερη, από άποψη βιοποικιλότητας*, θαλάσσια περιοχή του Αιγαίου Πελάγους, καθώς φιλοξενεί έναν εξαιρετικά μεγάλο αριθμό ειδών, από σπόγγους, κοράλλια και θαλάσσιες ανεμώνες, εκατοντάδες είδη ψαριών, και βέβαια πολλά απειλούμενα σπάνια είδη, παγκοσμίου ενδιαφέροντος, όπως η Μεσογειακή φώκια, τα δελφίνια, η χελώνα Καρέττα καρέττα κ.α. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν εκτεταμένα λιβάδια από φύκη Ποσειδωνία (το φυτό της Μεσογείου), τα οποία είναι ιδιαίτερα σημαντικά, καθώς χρησιμοποιούνται για τροφή, καταφύγιο ή θέσεις εναπόθεσης αυγών για πολλούς ζωικούς οργανισμούς όπως σφουγγάρια, αχιβάδες κ.α. και συμβάλλουν άμεσα στη βιωσιμότητα της βιοποικιλότητας της περιοχής, όσο και στο φαινόμενο του θερμοκηπίου με τις μεγάλες ποσότητες οξυγόνου που αποφέρουν. Συχνά, η Ποσειδωνία θεωρείται φύκος, στην πραγματικότητα όμως είναι ένα ανώτερο φυτό, καθώς διαθέτει ρίζες, βλαστό, φύλλα, άνθη και καρπούς. Βρίσκεται σε βάθη από 1 έως 25 μέτρα και προτιμά αμμώδεις βυθούς. Ακόμα, βρίσκονται άλλα φύκη λιγότερο σημαντικά όπως ο Φαιοφύκος και ο Χλωροφύκος. Συνεχίζοντας, υπάρχουν περισσότερα από 40 είδη σπόγγων όπως το Verongia aerophoba με το έντονο κίτρινο χρώμα και το Chondrosia reniformis που βρίσκονται κυρίως σε βραχώδη υποστρώματα. Έπειτα, υπάρχουν θαλάσσιες ανεμώνες

όπως η Anemonia viridis με υπόλευκα ή υποκίτρινα πλοκάμια και η Ανεμώνη της οικογένειας Κηρίανθων με εσωτερικά γαλάζια και εξωτερικά πράσινα πλοκάμια. Από είδη κοραλλιών, τα πιο αξιοσημείωτα είναι το Κόκκινο Κοράλλι και η Γοργονία με έντονο κίτρινο χρώμα και ακανόνιστο σχήμα. Είδη δακτυλιοσκώληκων όπως ο Σπειρογράφος και η Προτούλα. Μαλάκια, τα οποία είναι συνολικά περίπου διαφορετικά 77 είδη, όπως το χταπόδι και η σουπιά. 13 είδη εχινόδερμων, όπως ο κοινός αστερίας Echinaster sepositus ή ο οφίουρος Ophiopsila annulosa και αχινούς, όπως ο Paracentrotus lividus. Άλλα αρθρόποδα όπως ο αστακός ή η αστακοκαραβίδα. Ιχθύεις όπως ο Τόνος, το Τονάκι, το Σκουμπρί, ο Λούτσος, ο Κολιός, η Γόπα, η Σαρδέλα, ο Γαύρος, η Μαρίδα, το Σαφρίδι, ο Μπακαλιάρος, το Μελανούρι, η Σμέρνα, ο Καμπανάς, η Πεσκαντρίτσα, το Μπαρμπούνι, η Σκορπίνα, ο Σκάρος, η Συναγρίδα και ο Ροφός. Θαλάσσια ερπετά όπως η Καρέττα καρέττα χωρίς να παρατηρείται ωοτοκία και η πράσινη χελώνα. Θαλάσσια θηλαστικά όπως το Ρινοδέλφινο, το Ζωνοδέλφινο, το κοινό δελφίνι και διάφορα είδη φαλαινών. Τέλος, το πιο σημαντικό από όλα τα είδη που ζει και αναπαράγεται στην προστατευμένη περιοχή του Ε.Θ.Π.Α.Β.Σ. είναι η Μεσογειακή φώκια Monachus monachus, η οποία είναι ένα από τα πλέον απειλούμενα θαλάσσια θηλαστικά στον κόσμο. Οι πολυάριθμες σπηλιές στις βραχώδεις ακτές κατά μήκος της ακτογραμμής του Πάρκου αποτελούν το ιδανικό μέρος για να κατοικήσει.

ΥΠΟΘΑΛΑΣΣΙΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ

Η μεσογειακή φώκια ή αλλιώς φώκια Monachus monachus είναι το πιο σπάνιο από τα 33 είδη φωκών παγκοσμίως. Αποτελεί το υπ’ αριθμόν 1 απειλούμενο θηλαστικό της Ευρώπης και συγκαταλέγεται στα πλέον απειλούμενα είδη του πλανήτη. Είναι από τα μεγαλύτερα είδη φωκών στον κόσμο με μήκος που φτάνει τα 2,5 μέτρα και ζυγίζει περίπου 300 κιλά. Έχει ατρακτοειδές σώμα ώστε να διευκολύνεται η κίνηση της μέσα στο νερό και τα άκρα της έχουν σχήμα πτερυγίων. Πάνω στο στόμα της έχει μακριά μουστάκια τα οποία τα χρησιμοποιεί ως αισθητήρια όργανα. Αντί για εξωτερικά αυτιά έχει μικρές ακουστικές οπές. Το δέρμα της καλύπτεται από πολύ κοντό 26

τρίχωμα μήκος περίπου μισού εκατοστού με πιο συνηθισμένα χρώματα το μαύρο, το σκούρο καφέ ή το γκρίζο στη ράχη, ενώ στην κοιλιά ανοιχτό γκρίζο. Μεταξύ των αρσενικών και των θηλυκών υπάρχουν χαρακτηριστικές διαφορές στο μέγεθος και τον χρωματισμό τους. Αφού, τα ενήλικα αρσενικά είναι κατά μέσο όρο μεγαλύτερα και βαρύτερα από τα θηλυκά, και όσον αφορά τις αποχρώσεις στο τρίχωμά τους, τα αρσενικά είναι σκούρα γκρι ή μαύρα με μία λευκή κοιλίδα στην κοιλιακή χώρα, ενώ τα θηλυκά είναι πιο ανοιχτόχρωμα με χρωματισμούς μεταξύ του καφέμπεζ και γκρι-ασημί με ανοιχτόχρωμες κοιλιές. Η μεσογειακή φώκια ζει στο

θαλάσσιο περιβάλλον πολύ περισσότερο από ότι στο χερσαίο, ψάχνωντας κυρίως για τροφή. Μπορούν να καλύψουν μεγάλες αποστάσεις σε μικρό χρονικό διάστημα, ενώ μπορούν να καταδυθούν σε βάθος 200 μέτρων από ηλικία μόλις λίγων μηνών. Παρόλο που περνάνε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους στο νερό, χρησιμοποιούν τα απαραίτητα ενδιαιτήματα για ανάπαυση, αλλά και για γέννα και γαλούχηση των νεογνών φωκών. Προτιμούν καλά προφυλαγμένες παράκτιες θαλασσινές σπηλιές σε δυσπρόσιτες τοποθεσίες. Στις κύριες απειλές του είδους συγκαταλέγονται η καταστροφή των οικοτόπων, η υπεραλίευση και η ηθελημένη θανάτωση.

Το πλήθος της μεσογειακής φώκιας στην Ελλάδα αποτελεί το 90% του Ευρωπαϊκού πληθυσμού και το 50% του παγκόσμιου. Οι μεγαλύτεροι και καλύτερα μελετημένοι τοπικοί πληθυσμοί φώκιας στην Ελλάδα είναι αυτοί της ευρύτερης περιοχής του Ε.Θ.Π.Α.Β.Σ.

27

Όσον αφορά τη μελέτη και προστασία της μεσογειακής φώκιας, η ΜOm, μια μη κυβερνητική περιβαλλοντική οργάνωση είναι η εταιρεία που υλοποιεί δράσεις όσον αφορά την προστασία και διαχείριση του είδους. Οι δράσεις αυτές επιτυγχάνονται μέσω μίας ομάδας διαφόρων ειδικοτήτων, καθώς και της βοήθειας εθελοντών. Επιγραμματικά μελετάται η γεωγραφική εξάπλωση, η αναπαραγωγική δραστηριότητα, η γενετική κατάσταση, η συμπεριφορά και οι εξωγενείς επιδράσεις που επηρεάζουν το είδος. Ενώ, παράλληλα, μεγάλη σημασία έχει η συλλογή πληροφοριών και η καταχώρηση τους σε ένα σύστημα δεδομένων μέσα από την έρευνα και την περίθαλψη. Αποσκοπώντας πάντα στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού. Παλαιότερα, διατηρούνταν ένα κέντρο περίθαλψης στην περιοχή της Στενής Βάλας της Αλοννήσου, το οποίο πλέον δεν βρίσκεται σε λειτουργία. Ενώ, όπως μας ενημέρωσαν κατά την επίσκεψη μας στα κεντρικά γραφεία της ΜΟm, το Αττικό Πάρκο, έχει παραχωρήσει ειδικό χώρο για την εταιρία μέσα στον οποίο γίνεται η περίθαλψη των φωκών που βρίσκονται στον Ελλαδικό χώρο γενικότερα. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τη διάσωση και περίθαλψη του είδους, αναφερόμαστε κυρίως σε νεογέννητα ή/και ορφανά φωκάκια τα οποία περιθάλπτονται από ειδικευμένο προσωπικό και κτηνιάτρους μέχρι να είναι έτοιμα να επιβιώσουν από μόνα τους, όπου και απελευθερώνονται. Ενώ, όσον αφορά τις ενήλικες φώκιες οι ενέργειες της περίθαλψής τους πρέπει να γίνονται στο πεδίο.

28

29

30

Εικόνες από την πορεία δράσης της περιβαλλοντικής εταιρίας ΜΟm : εντοπισμός - περίθαλψη απελευθέρωση

31

ΜΕΡΟΣ

Ανάλυση

Β’

Χάρτης Πρασίνου

34-35

Επισκέψιμες Παραλίες

36-37

Χερσαίο Περιβάλλον

38-39

Γεωμορφολογία

42-43

Δίκτυα και Άξονες

44-45

Οικιστικό Περιβάλλον

46-51

Κλίμακα 1:25000

52-57

Παλιός Ερευνητικός Σταθμός

58-59

Οικοτουρισμός

60-61

Ενάλιες Αρχαιτότητες

62-63

Χρωματική Παλέτα

66-67

Τοποθεσία Λύσης

68-75

Γεωμορφολογία Περιοχής

76-77

Χαρακτηριστικά Τοποθεσίας

78-79

αλς + νησί {νησί καταμεσής της θάλασσας} >1838

χάρτης

πρασίνου

Η παράκτια ζώνη της Αλοννήσου έχει εκτεταμένο μήκος ακτογραμμής 79 χλμ., ενώ λόγω της ιδιαίτερης γεωμορφολογίας της στο βόρειο, βορειοανατολικό και βορειοδυτικό τμήμα της οι ακτές είναι απότομες και απόκρημνες διαμορφώνοντας σπηλιές οι οποίες λειτουργούν ως καταφύγια για τη μεσογειακή φώκια, ενώ στο νότιο και ανατολικό τμήμα της υπάρχουν παραλίες με λεπτό βότσαλο και ελάχιστες με άμμο, όπως αυτή της Χρυσής Μηλιάς, οι οποίες είναι επισκέψιμες. Οι πιο δημοφιλείς παραλίες του νησιού είναι το Κοκκινόκαστρο εξαιτίας του χαρακτηριστικού κόκκινου χρώματος των βράχων του και ο Άγιος Δημήτριος λόγω του ιδιαίτερου σχήματος της παραλίας. Επιπλέον, η ύπαρξη της νήσου Περιστέρας στα ανατολικά της Αλοννήσου, συμβάλει στην προστασία

των παραλιών από τον Άγιο Πέτρο μέχρι το Στροβίλι, από τον άνεμο και τις έντονες καιρικές συνθήκες. Όσον αφορά το ποσοστό πρασίνου του νησιού, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ οι δασωμένες περιοχές είναι στο σύνολο περίπου 54,6 χιλιάδες στρέμματα και περιλαμβάνουν όχι μόνο δενδρώδεις, αλλά και θαμνώδεις δασικές εκτάσεις. Ενώ, το βορειοδυτικό κομμάτι του νησιού έχει οριστεί ως περιοχή προστασίας της άγριας ζωής* και υπάγεται σε συγκεκριμένη νομοθεσία, όπου οι επιτρεπόμενες δραστηριότητες αφορούν μόνο τους τομείς της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Το πυκνό δάσος σε συνδυασμό με τη θάλασσα συμβάλλουν σημαντικά στη διαμόρφωση του κλίματος της περιοχής. Οι χειμώνες είναι ήπιοι με συχνές βροχοπτώσεις, ενώ τα πευκόφυτα δάση συντελούν σε ένα δροσερό καλοκαίρι.

*Καταφύγια

άγριας

χαρακτηρίζονται υγροτοπικές, χαρακτήρα ως

θαλάσσιες που

κατάλληλες

πληθυσμών

ζωής

περιοχές

για

άγριας

χερσαίες, ή

μικτού

αξιολογούνται την

ανάπτυξη

πανίδας

και

χλωρίδας ή ως βιότοποι αναπαραγωγής, διατροφής, διαχείμασης ειδών της άγριας πανίδας ή ως περιοχής αναπαραγωγής ψαριών

και

συγκέντρωσης

γόνου.

Ακόμα, Καταφύγια Άγριας Ζωής μπορούν να χαρακτηρίζονται και οι οικολογικοί διάδρομοι μεταξύ προστατευόμενων περιοχών.

36

ελαφρά καμπύλη, βότσαλο

Ρουσούμ Γιαλός

ευθεία, βότσαλο

Βότση

ελαφρά καμπύλη, βότσαλο

Σπαρτίνες

σχεδόν ευθεία, βότσαλο

Μηλιά

στο μυχό του όρμου Μηλιά Γιαλός

Χρυσή Μηλιά

καμπύλη, αμμώδης

Κοκκινόκαστρο

σχεδόν ευθεία, βότσαλο + άμμος

Τζώρτζης Γιαλός

ευθεία, βότσαλο

Λευτός Γιαλός

ημικύκλιο, βότσαλο

Στενή Βάλα

πέταλο, βότσαλο

Γλυφά

ελαφρά καμπύλη, βότσαλο

Καλαμάκια

ημικύκλιο, βότσαλο

Βαμβακιές

σχεδόν ευθεία, βότσαλο

Άγιος Δημήτριος

σχήμα V, βότσαλο

Μουρτίτσα

κυρτό τόξο, βότσαλο

Γέρακας

πέταλο, βότσαλο

Τουρκονέρι

πέταλο, βότσαλο

Γιάλια

πέταλο, βότσαλο

Μικρός Μουρτιάς Μεγάλος Μουρτιάς Βύθισμα Μαρπούντα

χαρακτηριστικά

ονομασίες ακτών

ΠΙΣΚΕΨΙΜΕΣ ΠΑΡΑΛΙΕΣ

Πατητήρι

πέταλο, βότσαλο πέταλο, βότσαλο καμπύλη, βότσαλο καμπύλη, βότσαλο + βράχοι

πολύ καλή

130μ.

άριστη

150μ.

άριστη

300μ.

άριστη

220μ.

άριστη

150μ.

άριστη

300μ.

άριστη

130μ.

άριστη

200μ.

άριστη

180μ.

άριστη

150μ.

άριστη

250μ.

άριστη

500μ.

άριστη

800μ.

άριστη

600μ.

άριστη

220μ.

άριστη

300μ.

άριστη

400μ.

άριστη

200μ.

άριστη

300μ.

άριστη

μήκος

250μ.

200μ.

κατάσταση

180μ.

άριστη άριστη 39

χερσαίο περιβάλλον Η χερσαία χλωρίδα της προστατυεόμενης περιοχής είναι εξαιρετικά πλούσια περιλαμβάνοντας έναν μεγάλο αριθμό ειδών χαρακτηριστικό της Μεσογείου, καθώς και πολλά τοπικά ενδημικά είδη. Πιο συγκεκριμένα, στο νότιο τμήμα της Αλοννήσου και στο Πιπέρι βρίσκεται ένας τύπος δασικού οικοσυστήματος το οποίο ονομάζεται χαλέπιος πεύκη και είναι ένα είδος κωνοφόρου. Τα δάση χαλεπιού εμφανίζονται σε παραθαλάσσιες περιοχές με αβεστολιθικά ή αμμώδη εδάφη. Υπάρχουν πληροφορίες ότι παλαιότερα, στο νησί της Αλοννήσου, επικρατούσαν δάση βελανιδιάς, τα οποία σταδιακά αντικαταστάθηκαν από πευκοδάση. Αυτή η αντικατάσταση συντελέστηκε λόγω της χρήσης του ξύλου πεύκων για την κατασκευή σκελετών πλοίων. Άλλο ένα σημαντικό οικοσύστημα χλωρίδας είναι αυτό των φρυγάνων, τα οποία είναι κατ’ ουσίαν χαμηλοί θάμνοι, οι οποίοι προσαρμόζονται στις καιρικές συνθήκες

40

διαφοροποιώντας έτσι τη μορφή τους ανάλογα την εποχή του χρόνου. Ενώ, ο πιο διαδεδομένος τύπος οικοσυστήματος της χερσαίας περιοχής του θαλάσσιου πάρκου, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως μακκία βλάστηση που αποτελεί πρακτικά το πουρνάρι. Η μεσογειακή μακκία και τα φρύγανα είναι ο συνηθέστερος τύπος βλάστησης που απαντάται σε όλο το σύμπλεγμα των Βορείων Σποράδων, ενώ στη νήσο Σκάντζουρα βρίσκεται δάσος χαμηλού κέδρου. Επιγραμματικά αναφέρουμε τα είδη χλωρίδας που ενυπάρχουν τόσο στο χερσαίο τμήμα της νήσου Αλοννήσου, όσο και του υπόλοιπου θαλάσσιου πάρκου και ορισμένα από αυτά φαίνονται και σε εικόνες στον διπλανό χάρτη: χαλέπιος πεύκη, αειθαλές σφενδάμι, άρκευθος, αγριελιά, φιλλύκι, κουμαριά, πουρνάρι, αριά, μυρτιά, σχίνος, κοκορεβιθιά, λαδανιά, θυμάρι, ασφάκα, ρείκι, κρίταμο, πικραλίδα, κάπαρη, φασκομηλιά,

αγιόκλημα, υπερικό το διάτρητο, μολόχα, κρόκος, ρίγανη, κρινάκι της θάλασσας, καπουτσίνος, κυκλάμινο, φριτιλάρια και λυχναράκι. Το γεωλογικό υπόβαθρο σε όλα τα νησιά του Ε.Θ.Π.Α.Β.Σ. έκτος της νήσου Ψαθούρα που είναι ηφαιστειακής προέλευσης αποτελείται από ασβεστόλιθους Ανώτερης Κρητιδικής περιόδου. Το νησί της Αλοννήσου χωρίζεται περίπου σε τρία μέρη, όπου το βόρειο κομμάτι της αποτελείται από ασβεστόλιθους Ανωτέρας Ιουρασικής περιόδου κυρίως, ενώ κατά τόπους βρίσκεται λίθοι της Κατώτερης Κρητιδικής. Στο κεντρικό μέρος της εμφανίζονται ασβεστόλιθοι της Ανώτερης Κρητιδικής περιόδου και τέλος στο νότιο τμήμα της βρίσκονται λίθοι του Ανώτερου Μειοκαίνου, όπως μάργες, ψαμμίτες, κροκαλοπαγή, άργιλοι και γύψοι.

41

γεω

μορφο λογία

Πυκνότητα δόμησης κύριων οικιστικών συνόλων

Συνολικό Δίκτυο

Ό

σον αφορά τη γεωμορφολογία του νησιού, χαρακτηριστικές είναι οι έντονες διαβαθμίσεις στους άξονες βορρά-νότου. Πιο συγκεκριμένα, το βόρειο τμήμα του νησιού χαρακτηρίζεται ορεινό με έντονο ανάγλυφο, απότομους βράχους και άγρια ομορφιά. Διαθέτει απόκρημνες και βραχώδεις παραλίες που εκτίθενται στους βόρειους ανέμους, χαρακτηριστικά στοιχεία που δυσχεραίνουν και τελικά αποτρέπουν την ανθρώπινη πρόσβαση σε αυτές τις περιοχές. Ακόμα, κατά τόπους δημιουργούνται θαλασσοσπηλιές, οι οποίες γίνονται ιδανικά καταφύγια για το απειλούμενο είδος της Μεσογειακής φώκιας. Αντίθετα, το νότιο τμήμα χαρακτηρίζεται πεδινό με χαμηλό ομαλό ανάγλυφο, στο οποίο προσφέρονται επισκέψιμες παραλίες με βότσαλο. Το εσωτερικό του νησιού διαθέτει μια σειρά λόφων και χαμηλούς ορεινούς όγκους, ενώ τα σημαντικότερα ρέματα εποχιακής ροής είναι στο βορρά το Τραγόρεμα,

44

ανατολικά το ρέμα της Καστανιάς, του Σχοινά και το ρέμα Κιούπι και δυτικά το ρέμα του Γελαδάρη. Τα σημαντικότερα όρη του νησιού από βορρά προς νότο είναι ο Φρουρός (315μ), οι βαθιές Γούρνες (456μ), η Κορφούλα (348μ), το Βουνό (259μ), ο Καλόβολος (325μ), ενώ η υψηλότερη κορφή το Κουβούλι με ύψος 475 μ. Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί πως το ιδιαίτερο ανάγλυφο του νησιού έπαιξε σημαντικό ρόλο και στη διαμόρφωση της ανθρώπινης δραστηριότητας, αφού οι οικισμοί του νησιού βρίσκονται κυρίως στο Νότιο και Ανατολικό τμήμα του.

ΑΓΡΙΟΜΕΛΙΣΣΑ

289μ.

ΑΝΑΛΗΨΗ

475μ.

ΒΙΓΛΑ ΛΥΚΟΙ

ΣΤΡΟΒΙΛΙ

410μ. 213μ. 456μ.

ΚΟΥΒΟΥΛΙ

ΓΕΛΑΔΙΑΣ

243μ.

ΒΙΓΛΑ

ΒΟΥΝΟ

325μ.

ΥΨΗΛΟΤΕΡΕΣ ΚΟΡΥΦΕΣ ΞΕΡΟ ΠΕΥΚΟ

ΚΑΛΟΒΟΥΛΟΣ

ΧΑΜΗΛΟΙ ΟΡΕΙΝΟΙ ΟΓΚΟΙ

257μ.317μ. 352μ. 162μ.

45

ΘΕΣΗ ΟΙΚΙΣΤΙΚΩΝ ΣΥΝΟΛΩΝ ΚΥΡΙΑ ΟΔΙΚΗ ΑΡΤΗΡΙΑ

δίκτυα+

ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ ΚΥΡΙΑΣ ΑΡΤΗΡΙΑΣ

άξονες

Τ

ο ασφαλτοστρωμένο οδικό δίκτυο του νησιού ξεπερνά τα 40 χλμ. και η βατότητα του είναι ικανοποιητική. Διαθέτει ένα κύριο οδικό άξονα περίπου 28 χλμ. που ξεκινάει νότια από το κύριο οικιστικό περιβάλλον στο Πατητήρι και καταλήγει στο βορειότερο τμήμα του νησιού στο Γέρακα, με διακλάδωση στη Στενή Βάλα. Επίσης, υπάρχει ασφαλτοστρωμένος δρόμος που ενώνει το Πατητήρι με την Μαρπούντα και έχει μήκος 4 χλμ. Ακόμα υπάρχουν αρκετές διακλαδώσεις δευτερευόντων δρόμων, οι οποίες οδηγούν στις παραλίες του νησιού καταλήγοντας σε χωματόδρομους. η γενική κατάσταση του οδικού δικτύου, εκτός των οικισμών της οικιστικής ανάπτυξης της περιοχής 1, χαρακτηρίζεται από μέτρια ως κακή, καθώς αποτελείται από στενούς χωματόδρομους, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζονται αρκετά προβλήματα σε πολλά σημεία.

46

ΚΥΡΙΑ ΟΔΙΚΗ ΑΡΤΗΡΙΑ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ ΚΥΡΙΑΣ ΑΡΤΗΡΙΑΣ ΔΕΥΤΕΡΕΥΩΝ ΔΡΟΜΟΣ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΧΩΜΑΤΟΔΡΟΜΟΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΠΛΟΙΩΝ ΘΕΣΕΙΣ ΚΥΡΙΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ

47

οικιστικό περιβάλλον

Ό

σον αφορά τους οικισμούς της Αλοννήσου, το Πατητήρι που αποτελεί και επίνειο του νησιού και βρίσκεται στο νότιο άκρο του, χαρακτηρίζεται ως κέντρο 1ης οικιστικής ενότητας και διαθέτει όλες τις κύριες διοικητικές, εκπαιδευτικές και εμπορικές υπηρεσίες. Στο σύνολό του ο οικισμός δεν διαθέτει κάποιο χαρακτήρα, ενώ η άναρχη τοποθέτηση των κτισμάτων καταδεικνύει έλλειψη πολεοδομικού σχεδίου. Αυτή η άναρχη δόμηση οφείλεται στη μεταφορά του οικιστικού κέντρου από τη Χώρα, μετά τις καταστροφές του 1965 από έναν μεγάλο σεισμό. Ταυτόχρονα, λόγω της μεγάλης ανάπτυξης του, το 1985 ενώθηκε με τον διπλανό οικισμό Βότση. Άλλοι οριοθετημένοι οικισμοί όπως η Στενή Βάλα, ο Άγιος Πέτρος, τα Καλαμάκια και το Μουρτερό είναι οικισμοί β’ κατοικίας, έχουν παραθεριστικό χαρακτήρα και οι υπηρεσίες που παρέχουν είναι κυρίως εμπορικές

48

και αναψυχής. Ακόμα, η περιοχή του Αγίου Δημητρίου αποτελεί και το όριο μεταξύ οικιστικού συνόλου και φυσικού περιβάλλοντος, αφού εκεί βρίσκονται και τα τελευταία κτίσματα β’ κατοικίας. Όπως μπορούμε να δούμε στα μεγεθυμένα πλαίσια, η διαφορά πυκνότητας των οικισμών στις περιοχές 1 και 2 διακρίνεται άμεσα και είναι αρκετά έντονη. Με βάση αυτό, αξίζει να αναφερθεί πως κατά την επίσκεψη μας στο νησί της Αλοννήσου κατά τη χειμερινή περίοδο, ο μοναδικός οικισμός ο οποίος εμφάνιζε ανθρώπινη δραστηριότητα ήταν αυτός του Πατητηρίου.

49

50

Όπως έχει ήδη αναφερθεί το νησί της Αλοννήσου λόγω του ιδιαίτερου αναγλύφου της διαθέτει μεγάλες εκτάσεις γης αναξιοποίητες από ανθρώπινες δραστηριότητες. Αυτό γίνεται εμφανές από την καταγραφή των ποσοστών των χρήσεων γης του νησιού, όπου το 42,13 % της έκτασης του νησιού να αποτελείται από δάση. Ένα ποσοστό που είναι πραγματικά εντυπωσιακό αν σκεφτεί κανείς το μέγεθος της εξάπλωσης της ανθρώπινης δραστηριότητας σε παγκόσμιο επίπεδο. Έπειτα, διακρίνονται σε σχεδόν ισάριθμο ποσοστό οι εκτάσεις που αφιερώνονται σε βοσκοτόπους κατέχοντας το 46,06% της συνολικής έκτασης. Σε αντιδιαστολή με τα μεγάλα ποσοστά δασικών εκτάσεων και βοσκοτόπων βρίσκονται οι εκτάσεις που διατίθενται για οικιστικό περιβάλλον και για καλλιέργειες, όπου το πρώτο καταλαμβάνει μόνο το 7,95%, ενώ οι δεύτερες μόλις το 3,86% του συνόλου.

Πιο συγκεκριμένα λοιπόν, στα 129.607 τετ. χλμ. της Αλοννήσου, οι δασικές εκτάσεις καταλαμβάνουν 54.603 τετ. χλμ., οι βοσκότοποι 59.697 τετ. χλμ., οι καλλιεργούμενες εκτάσεις 5.003 τετ. χλμ. και τέλος το οικιστικό περιβάλλον 10.304 τετ. χλμ. Στο διπλανό χάρτη μπορούμε να διακρίνουμε τον διαχωρισμό των χρήσεων γης της Αλοννήσου σε τέσσερις ζώνες, καθώς και δύο περιοχές οικιστικής ανάπτυξης. Η Ζώνη 1 που αφορά την τουριστική ανάπτυξη όπως είναι λογικό, λόγω γεωμορφολογίας και των επισκέψιμων παραλιών, βρίσκεται στο κεντρικό ανατολικό μέρος του νησιού, ενώ τα όρια της ταυτίζονται με τις περιοχές οικιστικής ανάπτυξης, όπου η πρώτη αφορά κτίσματα κύριας κατοικίας και βασικές υπηρεσίες, ενώ η δέυτερη κτίσματα β’ κατοικίας, με χρήσεις κυρίως αναψυχής. Η Ζώνη 2 που αφορά αποκλειστικά τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις περιορίζεται στο νοτιοδυτικό κομμάτι

του νησιού. Η Ζώνη 3 που συνδυάζει τις χρήσεις της κτηνοτροφίας και των καλλιεργειών, ταυτίζεται με το καταφύγιο άγριας ζωής στο βορειοδυτικό τμήμα του νησιού. Και τέλος η Ζώνη 4 που αφορά τον αγροτουρισμό, τις καλλιέργειες και την κτηνοτροφία τοποθετείται στο κεντρικό δυτικό τμήμα, καθώς και στο βορειοανατολικό. Ταυτόχρονα, έχει παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια μεγάλη πτώση στον πληθυσμό του νησιού σύμφωνα με την απογραφή του 2011 που σε σχέση με το 2001, που διακρίνεται μια μείωση της τάξης του 40% περίπου. Αυτό το γεγονός μπορεί να συσχετιστεί άμεσα με τις χρήσεις γης και τις προοπτικές εργασίας που υπάρχουν στο νησί για τους κατοίκους, όπου φαίνεται να μην συμβαδίζει απαραίτητα με την εξέλιξη και πρόοδο που συντελείται σε άλλες περιοχές μέσω της ολοένα και επεκτεινόμενης τεχνολογικής ανάπτυξης.

51

52

Χαρακτηριστικές απόψεις από τον οικισμό της Χώρας της Αλοννήσου όπου έχει παραδοσιακό χαρακτήρα, φανερώνει οχυρωματική διάθεση και πλέον εξυπηρετεί κυρίως ως ιστορικό κέντρο.

53

ΚΛΙΜΑΚΑ 1 : 25.000

Σ

ε αυτή τη μακέτα σε κλίμακα 1:25.000 διακρίνουμε την ολότητα της Αλοννήσου σε σχέση με τη νήσο Περιστέρα. Όσον αφορά τη γεωμορφολογία, με τη διαφορά στα υψόμετρα, το απόκρημνο ανάγλυφο στο βόρειο και δυτικό τμήμα του νησιού και το ομαλότερο ανάγλυφο με τις επισκέψιμες παραλίες στο ανατολικό τμήμα της Αλοννήσου, σε σχέση με το αρκετά χαμηλότερο ανάγλυφο της Περιστέρας. Τις αποστάσεις μεταξύ των δύο νησιών, όπου το βορειότερο άκρο της Περιστέρας έχει απόσταση μόλις 300μ, καθώς και τη διαφορά μεγέθους και κλίμακάς τους. Τις ακτοπλοϊκές συνδέσεις τους με τα φυσικά λιμάνια και τους όρμους τους. Από όπου η Αλόννησος συνδέεται με το Βόλο, τη Σκιάθο, τη Σκόπελο, τον Άγιο Κωνσταντίνο και τη Θεσσαλονίκη, καθώς και σε δύο σημεία της Περιστέρας. Καταδεικνύοντας ξεκάθαρα τις τοποθεσίες που επικεντρώνεται η ανθρώπινη δραστηριότητα, η οποία σχετίζεται άμεσα με τη μορφολογία του εδάφους και στα δύο νησιά.

55

56

Χαρακτηριστική άποψη της νήσου Περιστέρας από τη νήσο Αλοννήσου 57

ΛΙΜΑΚΑ 1 : 25.000

Στις δύο πρώτες εικόνες μπορούμε να διακρίνουμε τις πυκνότητες δόμησης των οικισμών της Χώρας και του Πατητηριού με το Βότση, καθώς και τη γεωμορφολογία που τους χαρακτηρίζει ανάλογα με την τοποθεσία τους, αφού ως πρώην πρωτεύουσα του νησιού, η Χώρα είχε τοποθετηθεί πάνω σε λόφο για την προστασία της από επιθέσεις πειρατών.

Στην τρίτη εικόνα παρουσιάζεται ο όρμος του Γέρακα, βρίσκεται στο βορειότερο τμήμα του νησιού, είναι Καταφύγιο Άγριας Ζωής, οι χρήσεις γης περιορίζονται στη Ζώνη 3: γεωργικής γης και κτηνοτροφίας, αποτελεί το κοντινότερο σημείο της νήσου με τον πυρήνα του θαλάσσιου πάρκου Πιπέρι και τοποθεσία του Ερευνητικού Σταθμού Γέρακα.

59

60

Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί η ύπαρξη του παλιού Ερευνητικού Σταθμού Γέρακα, ο οποίος δεν λειτούργησε ποτέ λόγω οικοδομικών σφαλμάτων και μεγάλης απόστασης από το οικιστικό κέντρο. Η χρήση του αποσκοπούσε στην έρευνα του θαλάσσιου περιβάλλοντος, καθώς και στη διάσωση και προστασία της μεσογειακής φώκιας. Η επιλογή της τοποθεσίας του σχετίζεται με τα καταφύγια της φώκιας που υπάρχουν στο βόρειο άκρο του νησιού, ακόμα και αν η περιοχή αυτή αποτελεί ζώνη ειδικής προστασίας και απαγορεύεται η δόμηση. Παρότι το κτίσμα δεν λειτούργησε ποτέ, η ύπαρξη του μας δείχνει την ανάγκη ενός κέντρου ερευνών το οποίο θα συμβάλλει στην προστασία του θαλάσσιου πάρκου.

61

οικο/

τουρισμός Η Αλόννησος λόγω της περιβαλλοντικής σημασίας της και των περιορισμών που υφίσταται από την ύπαρξη του Ε.Θ.Π.Α.Β.Σ., φέρει χαμηλότερη τουριστική δυνατότητα σε σχέση με το τουριστικό μοντέλο που προωθείται γενικά στον ελλαδικό χώρο. Ακόμα και συγκριτικά με τα επισκέψιμα νησιά των Σποράδων, Σκιάθο και Σκόπελο, η τουριστική κίνηση του νησιού είναι αρκετά μικρότερη. Αξιοποιώντας τα τοπικά χαρακτηριστικά της με την τεράστια οικολογική τους σημασία, και σε συνδυασμό πάντα με τους περιορισμούς που επιβάλλει το θαλάσσιο πάρκο, η Αλόννησος επενδύει κυρίως σε εναλλακτικά είδη τουρισμού. Τα είδη που μπορεί να υποστηρίξει το νησί είναι ο οικοτουρισμός, λόγω του θαλάσσιου πάρκου, ο περιηγητικός τουρισμός με τις 16 περιπατητικές διαδρομές που διαθέτει μέσα στις τεράστιες δασικές εκτάσεις του νησιού, ο θαλάσσιος τουρισμός που επιτυγχάνεται μέσω καταδύσεων για παρατήρηση του βυθού αξιοποιώντας την πληθώρα ναυαγίων που βρίσκονται στην περιοχή της Περιστέρας, ο πολιτισμικός (ή και θρησκευτικός) τουρισμός ο οποίος προσφέρεται λόγω των αρχαιολογικών, βυζαντινών και κλασικών μνημείων και εκκλησιών που υπάρχουν στο νησί και ο αγροτουρισμός που συνδέεται άμεσα με τα μεγάλα ποσοστά χρήσεων γης της Ζώνης 4 που έχει ήδη αναφερθεί. Στο διπλανό χάρτη σημειώνονται οι 62

περιπατητικές διαδρομές, τα σημεία κατάδυσης, οι εκκλησίες, οι αρχαιολογικοί χώροι, τα μουσεία, καθώς και τα κέντρα ενημέρωσης για το θαλάσσιο πάρκο και τη μεσογειακή φώκια. Ακόμα, αξίζει να αναφερθεί πως το καλοκαίρι του 2020, εγκαινιάστηκε το 1ο υποβρύχιο μουσείο της Ελλάδας, στο ναυάγιο κλασικής περιόδου της Περιστέρας. Το οποίο έγινε αφορμή για να αναγνωριστεί η Αλόννησος ως ο 6ος καλύτερος προορισμός παγκοσμίως σε επίπεδο αειφόρου ανάπτυξης, από το National Geographic Traveller. Με αυτό τον τρόπο το νησί εκμεταλλεύοντας και αναδεικνύοντας τα τοπικά χαρακτηριστικά του με την τεράστια οικολογική σημασία τους, μπορεί να δημιουργήσει μία αναγνωρίσιμη ταυτότητα, μέσω της οποίας θα ενδυναμώσει την τουριστική του δυνατότητα και θα αναπτύξει την οικονομία του. Ακόμα, θα συντελέσει στην ενίσχυση της συνοχής και προσβασιμότητας των απομακρυσμένων παράκτιων περιοχών, στη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων, τόσο του θαλάσσιου όσο και του χερσαίου τμήματος της παράκτιας ζώνης, με σεβασμό στη χωρητικότητα και αντοχή των οικοσυστημάτων και στις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής και στην ανάδειξη και προστασία του ιστορικού και πολιτιστικού πλούτου, ενώ παράλληλα θα διαφύλασσονται τα τοπικά χαρακτηριστικά και το “τοπικό χρώμα” του νησιού.

63

ενάλιες αρχαιότητες

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το πλήθος των ναυαγίων που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή των Βορείων Σποράδων. Τα γνωστά ναυάγια είναι περίπου 100 στον αριθμό, ενώ πολλά από αυτά βρίσκονται σε καλή κατάσταση λόγω του αμμώδη βυθού. Η τοποθεσία των νησιών των Βορείων Σποράδων θεωρούνταν ναυτικό σταυροδρόμι και κέντρο ανεφοδιασμού στις διαδρομές που συνέδεαν την ανατολή με τη δύση. Παρατηρούνται πολλές ομοιότητες όσον αφορά την τοποθεσία, τα αίτια και τον τρόπο που βούλιαζαν τα πλοία. Εκτός από τα ήδη γνωστά, υπάρχουν και άλλα ναυάγια, τα οποία δεν έχουν ερευνηθεί ακόμα. Επίσης, υπάρχουν ναυάγια τα οποία βρίσκονται σε μεγάλο βάθος, μεγαλύτερο των 100 μέτρων. Τα ναυάγια αυτά ανήκουν σε διάφορες εποχές, όπου τα περισσότερα είναι νεότερα, ενώ υπάρχει και μεγάλος αριθμός τους που χρονολογείται στην βυζαντινή 64

και μεσαιωνική περίοδο. Όσον αφορά τις ενάλιες αρχαιότητες των Βορείων Σποράδων είναι σημαντικό να αναφερθεί το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι φορείς που τις προστατεύουν λόγω της αρχαιοκαπηλίας. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της δυσκολίας φρούρησης των αντικειμένων στο περιβάλλον εύρεσής τους. Γι’ αυτό το λόγο, πολλές φορές οι ενάλιες αρχαιότητες ανασύρονται και τοποθετούνται σε μουσεία για λόγους προστασίας.

Το πιο σημαντικό από όλα είναι το κλασικό ναυάγιο της Περιστέρας, στο σημείο απέναντι από τη Στενή Βάλα, όπου έχει βρεθεί το μεγαλύτερο μέχρι σήμερα εμπορικό πλοίο της κλασικής περιόδου.Το φορτίο του, αποτελούμενο από 3000-4000 αμφορείς, σχηματίζει το περίγραμμα του πλοίου πάνω σε αμμώδη πυθμένα. Χρονολογείται μεταξύ 410-380 π.Χ.. Το κυρίως φορτίο που μετέφερε το πλοίο, ενδεχομένως κρασί, αποτελείται από αμφορείς Μένδης (Χαλκιδικής) και Πεπαρήθου (Σκοπέλου). Το ναυάγιο έχει ανασκαφεί σε συγκεκριμένους τομείς κατά την διάρκεια τεσσάρων ερευνητικών περιόδων, έχει γίνει αρίθμηση επιφανειακών ευρημάτων καθώς και φωτογραμμετρική αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης, πριν από την έναρξη της ανασκαφής και έχουν δημιουργηθεί δισδιάστατα σχέδια κάτοψης του ναυαγίου. Κατά την διάρκεια των ερευνητικών περιόδων έχει

εξαχθεί από τις ανασκαφικές τομές ένας μεγάλος αριθμός αμφορέων, αρκετοί από τους οποίους έχουν μεταφερθεί στο Κέντρο της Πύλου, ενώ κάποιοι βρίσκονται ακόμη, δίπλα στο ναυάγιο. Με την εγκαινίαση του υποβρύχιου μουσείου, οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να καταδυθούν και να δουν από κοντά το εντυπωσιακό θέαμα των 4000 αμφορέων στο αμμώδη βυθό, πάντα με τη καθοδήγηση και βοήθεια έμπειρων δυτών, ενώ όσοι δεν έχουν τη δυνατότητα να βουτήξουν θα μπορούν πλέον να βλέπουν σε διαμορφωμένο χώρο στη Στενή Βάλα οπτικοακουστικό υλικό με την κατάδυση στο κλασικό ναυάγιο.

65

Σ

68

ε αυτές τις δύο φωτογραφίες εντοπίζουμε κάποιες χαρακτηριστικές αποχρώσεις του τόπου, που χρησιμοποιήσαμε και στην απόδοση των σχεδίων μας, όπως η όχρα, το βαθύ καφέ, το βαθύ πράσινο και το πετρόλ.

ΧΡΩΜΑΤΙΚΗ ΠΑΛΕΤΑ

69

ΛΙΜΑΚΑ 1 : 25.000

71

ΤΟΠΟΘΕΣΊΑ ΛΎΣΗΣ

Λαμβάνοντας υπόψιν την ανάλυση που προηγήθηκε και με βάση τις ανάγκες του νέου κέντρου ερευνών, επιλέγουμε για την τοποθέτηση της πρότασής μας την περιοχή του Αγίου Δημητρίου. Όπως γίνεται εμφανές και στη μακέτα, ο Άγιος Δημήτριος βρίσκεται στην «αγκαλιά» που δημιουργείται από την Αλόννησο και τη νήσο Περιστέρα. Βρίσκεται κεντρικά (όσον αφορά το μήκος) στην ανατολική πλευρά του νησιού και είναι μία τοποθεσία προστατευμένη από τους ανέμους, εξαιτίας του όγκου και της γεωμορφολογίας της Περιστέρας που βρίσκεται ακριβώς απέναντι σε πολύ κοντινή απόσταση. Παράλληλα, γίνεται εμφανής η διαφορά του αναγλύφου μεταξύ δυτικής και ανατολικής πλευράς του νησιού της Αλοννήσου, καθώς στην επιλεγμένη τοποθεσία η γεωμορφολογία είναι πολύ πιο ομαλή σε σχέση με τις απόκρημνες πλαγιές του δυτικού τμήματος.

ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΛΥΣΗΣ

Για την τοποθέτηση της λύσης μας επιλέγουμε την περιοχή του Αγίου Δημητρίου σε σχέση με την τοποθέτηση της πρότασής μας. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει ο Άγιος Δημήτριος αποτελεί το όριο του δομημένου περιβάλλοντος, βρίσκεται μέσα στα πλαίσια της Ζώνης 2, όπου βρίσκονται πολλές εγκαταστάσεις τουρισμού και θεωρείται κατάλληλη περιοχή για οικιστική και τουριστική ανάπτυξη. Επίσης, η περιοχή αυτή απέχει από το οικιστικό κέντρο του νησιού 14 χλμ., γεγονός που καθιστά τις μετακινήσεις εύκολες, αφού βρίσκεται κοντά στη βασική οδική αρτηρία του νησιού. Η συνέχεια του βασικού οδικού άξονα μετά την παραλία του Αγίου Δημητρίου είναι χωματόδρομος, ο οποίος οδηγεί σε μεμονωμένες κατοικίες. Η ευρύτερη περιοχή, έλαβε το όνομά της από το μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου, το οποίο καταστράφηκε ολοσχερώς από πειρατές και φημίζεται για την παραλία

της, που είναι από τις πιο διάσημες οργανωμένες της Αλοννήσου. Η παραλία έχει ιδιαίτερο τριγωνικό σχήμα και μοναδική σχέση ξηράς θάλασσας, αφού η ξηρά μοιάζει να εισχωρεί σε αυτή. Ένα επιπλέον χαρακτηριστικό του τόπου είναι μια λίμνη υγροβιότοπος* για αποδημητικά πουλιά, ενώ σε κοντινή απόσταση βρίσκονται ερείπια παλαιοχριστιανικής πόλης με βασιλική και λουτρό. Τέλος, η πλειοψηφία των κτισμάτων είναι Β΄ κατοικίας, ενώ στην περιοχή υπάρχουν μια ταβέρνα και μια καντίνα που λειτουργούν τους καλοκαιρινούς μήνες. Όπως φαίνεται στο σχέδιο, οι θεάσεις από την τοποθεσία της λύσης αποτέλεσαν βασικό συνθετικό εργαλείο στην πορεία της σύνθεσης, καθώς χρησιμοποιήθηκαν ως χαράξεις. Οι βασικότερες θεάσεις είναι η φυγή προς την Περιστέρα, η φυγή προς το θαλάσσιο πάρκο και η φυγή προς τον Άγιο Δημήτριο. Ακόμα, στην τοποθεσία υπάρχει το ίχνος

ενός ρέματος, το οποίο δημιουργεί ένα αυστηρό όριο, ενώ παράλληλα με τις ισοϋψείς βρίσκεται ο άξονας του δρόμου, ο οποίος θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην πορεία της σύνθεσης. Στο σημείο τομής του ίχνους και του δρόμου γίνεται η έναρξη της λύσης.

*Οι υγροβιότοποι, ή αλλιώς υγρότοποι, είναι φυσικές ή τεχνιτές περιοχές που καλύπτονται μόνιμα ή περιοδικά με νερό, το οποίο είναι στάσιμο ή τρεχούμενο, γλυκό, αλμυρό ή υφάλμυρο και συνήθως έχουν μικρό βάθος. Χρησιμεύουν ως καταφύγιο και τόπος αναπαραγωγής πολυάριθμων σπάνιων και προστατευόμενων ειδών πουλιών. Ακόμα, προσφέρουν προστασία από το φαινόμενο του θερμοκηπίου, από πλημμύρες και διάβρωση εδαφών και ρυθμίζουν το κλίμα.

73

75

ΛΙΜΑΚΑ 1 : 2.000

Η μακέτα αυτή αποσκοπεί στην εύρεση της σχέσης της τοποθεσίας λύσης με την παραλία του Αγίου Δημητρίου. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από απότομη και έντονη γεωμορφολογία, ενώ το έδαφος είναι πιο ομαλό στην περιοχή του οικιστικού συνόλου και της παραλίας. Μέσω των διαφορών της μορφολογίας του εδάφους, καθώς και της απόστασης μεταξύ τους διαμορφώνεται η προσέγγιση της τοποθεσίας, η ενσωμάτωση του θέματος με τα στοιχεία που το περιβάλλουν και η συσχέτιση με την παραλία του Αγίου Δημητρίου, ως τοπόσημο τόσο της περιοχής όσο και του νησιού στην ολότητα του.

77

ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

78

ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΚΛΙΜΑ

ΗΠΙΟΙ ΧΕΙΜΩΝΕΣ

ΘΕΡΜΑ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΑ

[ΣΥΧΝΕΣ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΕΙΣ]

[ΥΨΗΛΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΕΣ]

Στο διπλανό σχέδιο αποτυπώνονται τρεις εγκάρσιες τομές εδάφους πάνω στην επιλεγμένη τοποθεσία της λύσης του θέματος. Χαρακτηριστική είναι η απότομη κλίση κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας, την οποία καλούμαστε να διαχειριστούμε λόγω της πρόθεσης μας να προσεγγίσει η λύση μας το νερό. Το έδαφος είναι βραχώδες και διαθέτει έντονη βλάστηση, η οποία προσεγγίζοντας την ακτή γίνεται πιο θαμνώδης. ενώ αναμειγνύεται με το βραχώδες ανάγλυφο πριν καταλήξει στο νερό. Τα γεωφυσικά χαρακτηριστικά του τόπου επηρεάζουν άμεσα το μεσοκλίμα της περιοχής. Το γεγονός ότι αναφερόμαστε σε μία παραλιακή περιοχή η οποία είναι κυρίως ανοιχτή χωρίς κάποια ανθρώπινη επέμβαση και σε πολύ κοντινή απόσταση υπάρχει μία μεγάλη ορεινή δασική έκταση διαμορφώνει εκ

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ - ΜΕΓΑΛΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ

ΜΕΣΗ ΕΤΗΣΙΑ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ

ΧΕΙΜΩΝΑΣ ΜΙΚΡΟΤΕΡΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ

17°C­

νέου το κλίμα της ανεξάρτητα από την γεωγραφική της τοποθεσία. Ταυτόχρονα, ο προσανατολισμός της τοποθεσίας είναι νοτιοανατολικός, ενώ η περιοχή προστατεύεται από τους ανέμους μέσω του όγκου της Περιστέρας που βρίσκεται ακριβώς απέναντι. Όταν η νότια όψη αποκλίνει προς την ανατολή ή τη δύση, αρχίζουν σταδιακά να μειώνονται τα ηλιακά οφέλη το χειμώνα. Αυτό σημαίνει πως το κτίριο, θα δέχεται πιο άμεσο φως, αλλά κατά την χειμερινή περίοδο τα ποσοστά ηλιασμού μετά το μεσημέρι θα είναι πολύ χαμηλότερα. Στα διπλανά διαγράμματα ηλιασμού που αφορούν τα θερινά και χειμερινά ηλιοστάσια, καθώς και τις ισημερίες μπορούμε να κατανοήσουμε την πορεία του ήλιου μέσα στη μέρα και παράλληλα να οπτικοποιήσουμε την διαφορά ποσότητας της ηλιακής ακτινοβολίας.

ΜΕΣΗ ΕΤΗΣΙΑ ΤΙΜΗ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΕΩΝ 515mm

ΜΕΛΤΕΜΙΑ + ΒΟΡΕΙΟΙ ΑΝΕΜΟΙ

ΠΕΥΚΟΦΥΤΑ ΔΑΣΗ

τέλος Ιουλιου - αρχές Αυγούστου

ΔΡΟΣΕΡΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

79

80

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ

81

Συνθετική Πορεία

82-89

Διαγραμματική Μακέτα Κλίμακα 1:1000

90-91

Μακέτες Εργασίας Κλίμακα 1:500

92-93

Μακέτα Κλίμακα 1: 500

94-99

Κτιριολογικό

100-101

Διάγραμμα Κίνησης

102-105

Κατασκευαστικό Διάγραμμα

106-107

Μακέτα Κλίμακα 1:200

108-109

Τοπογραφικό

110-111

Κάτοψη Δωμάτων

112-115

Κάτοψη Ισογείου

116-121

Κάτοψη Α’ Ορόφου

122-129

ΜΕΡΟΣ

Σχεδιασμός

Γ’

Τομή Γ-Γ’

130-133

Κάτοψη Β’ Ορόφου

134-137

Διάγραμμα Λειτουργιών Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας

138, 140-141

Τομή Α-Α’

139, 142-145

Κατόψεις ΜOm

146-150

Πρόγραμμα Περίθαλψης Μεσογειακής Φώκιας

151-153

Τόμη Β-Β’

154-159

Τομή Δ-Δ’

160-161

Τομή Ε-Ε’

162-169

Διερεύνηση Όψεων

170-173

Ν/Α Όψη

174-175

Β/Α Όψη

176-177

Β/Δ Όψη

178-179

ΛΙΜΑΚΑ 1 : 1.000

ΜΑΚΕΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

85

ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ

Από την αρχή της συνθετικής μας πορείας τοποθετηθήκαμε παράλληλα στις υψομετρικές και δημιουργήσαμε ένα όριο πάνω στο ίχνος του ρέματος. Αυτό που μας απασχόλησε ιδιαίτερα ήταν ο τρόπος κατάβασης στη θάλασσα και η χρήση της λειτουργίας της δεξαμενής νερού ως βασικό συνθετικό στοιχείο. Η κατάβαση στη θάλασσα ήταν εξ αρχής ένα εξέχων στοιχείο κάθετο στις υψομετρικές, που ακολουθεί τη φυγή προς την Περιστέρα. Το στοιχείο αυτό καταλήγει σε ένα σημείο που έχει τη μορφή κυλίνδρου, ο οποίος λειτουργεί ως δεξαμενή νερού. Στη συνέχεια, τοποθετείται η στροφή, που έρχεται και κλείνει, «ολοκληρώνει» με δυναμικό τρόπο την γραμμικότητα της οριζόντιας μπάρας και ενώνει όλα τα στοιχεία της σύνθεσης σε ένα σύνολο.

87

ΥΝΘΕΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ

Στη συνθετική μας πρόταση, λοιπόν, δυο τοιχία τοποθετούνται παράλληλα στην κλίση του εδάφους. Έπειτα, τα τοιχία ολισθαίνουν και ορίζουν τον άξονα της κίνησης. Με βάση την ανάλυση του τόπου, τοποθετούνται οι χαράξεις και στη συνέχεια ο αυστηρός κάναβος πολλαπλάσιο του 3, ο οποίος προσφέρει ρυθμό. Ακολουθώντας τη δεύτερη χάραξη, δηλαδή τη φυγή προς τον Άγιο Δημήτριο, το πίσω τοιχίο στρίβει. Στην αρχή των τοιχίων τοποθετείται ένα τρίτο τοιχίο κάθετο σε αυτά. Το τοιχίο αυτό τέμνει τα δύο τοιχία και δημιουργεί ένα όριο ανάμεσα στην παρέμβαση και στο ίχνος του ρέματος που διακρίνεται στο τοπίο, ενώ παράλληλα παραλαμβάνει από το δρόμο και οδηγεί στον άξονα της κίνησης. Στη συνέχεια τοποθετείται μια κίνηση που διατρυπά έκκεντρα τα δυο τοιχία και προσεγγίζει τη θάλασσα, ακολουθώντας τη φυγή προς την Περιστέρα. Η κατάληξη στη θάλασσα γίνεται με τη βοήθεια ενός σημείου, που παίρνει τη μορφή κυλίνδρου. Τέλος, τρεις κύβοι τοποθετούνται ως ανεξάρτητες οντότητες και ένας τέταρτος κύβος τοποθετείται διαγωνίως και αντιστικτικά σε αυτούς. Τα στοιχεία αυτά, μαζί με τον κύλινδρο και τη στροφή του τοιχίου περικλείουν τις βασικές λειτουργίες και δημιουργούν ένα νοητά κλειστό σχήμα.

89

Δυο τοιχία τοποθετούνται παράλληλα στην κλίση του εδάφους και δημιουργούν τα όρια της κίνησης.

Στην αρχή των τοιχίων τοποθετείται ένα τρίτο τοιχίο κάθετο σε αυτά. Το τοιχίο αυτό τέμνει τα δυο τοιχία και δημιουργεί ένα όριο ανάμεσα στην παρέμβαση και στο ίχνος του ρέματος που διακρίνεται στο τοπίο. Το τοιχίο αποτελεί και την είσοδο στον άξονα της κίνησης που ορίζουν τα δυο τοιχία.

90

Τα τοιχία ολισθαίνουν.

Μια κίνηση κάθετη στην αρχική κίνηση που ακολουθεί τη διεύθυνση των τοιχίων διατρυπά τα τοιχία και προσεγγίζει τη θάλασσα.

Με βάση την ανάλυση του τόπου, τοποθετούνται οι χαράξεις και στη συνέχεια ο κάναβος.

Ακολουθώντας τη χάραξη [2], δηλαδή τη φυγή προς τον Άγιο Δημήτριο, το πίσω τοιχίο στρίβει.

Η κατάληξη στη θάλασσα γίνεται με τη βοήθεια ενός κυλίνδρου.

Τρεις κύβοι τοποθε-τούνται ως ανεξάρτητες οντότητες. Ένας τέταρτος κύβος τοποθετείται διαγωνίων και αντιστικτικά. Τα στοιχέια αυτά μαζί μετον κύλινδρο και τη στροφή του τοιχίου περικλείουν τις βασικές λειτουργίες.

91

ΛΙΜΑΚΑ 1 : 1.000

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΜΑΚΕΤΑ

93

ΛΙΜΑΚΑ 1 : 500

ΜΑΚΕΤΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

95

ΛΙΜΑΚΑ 1 : 500

ΤΕΛΙΚΗ ΜΑΚΕΤΑ

97

ΛΙΜΑΚΑ 1 : 500

ΤΕΛΙΚΗ ΜΑΚΕΤΑ

99

ΛΙΜΑΚΑ 1 : 500

ΤΕΛΙΚΗ ΜΑΚΕΤΑ

101

ΚΤΙΡΙΟΛΟΓΙΚ

Στόχος της εργασίας μας είναι να συνδέσει σε ένα κέντρο ερευνών τους φορείς που συμβάλλουν στην προστασία και ενίσχυση του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Αλοννήσου. Το κτιριολογικό πρόγραμμα σχετίζεται με τη σύζευξη των τριών φορέων, που αναφέρθηκαν στην αρχή της μελέτης: του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας, του Φορέα Διαχείρισης του θαλάσσιου πάρκου και της MOm, όπου οι απαιτήσεις του κάθε φορέα διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο για τη μορφή που έλαβε η πρόταση μας. Αρχικά, λοιπόν, το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας επικεντρώνεται στη μελέτη και την εξασφάλιση της “υγείας” του πάρκου, για το λόγο αυτό, απαραίτητη είναι η δυνατότητα επίσκεψης στην περιοχή ενδιαφέροντος και η συλλογή δειγμάτων μέσω καταδύσεων, τα οποία θα

102

αποθηκεύονται στη συνέχεια σε ειδικούς χώρους. Στην πρότασή μας τοποθετούμε τρία εργαστήρια ωκεανογραφίας ως αυτόνομες μονάδες, για την επεξεργασία των δειγμάτων, τα οποία συνοδεύονται από υπόσκαφους χώρους αποθήκευσης, καθώς και χώρους διοίκησης, καταλαμβάνοντας 855 τμ. Ο Φορέας Διαχείρισης του θαλάσσιου πάρκου ασχολείται με διοικητικά ζητήματα της τήρησης των μέτρων προστασίας, γεγονός που απαιτεί την ύπαρξη χώρου γραφείων, χώρου συσκέψεων και χώρο αρχείου και καταλαμβάνει 244 τμ. Τέλος, η MOm ασχολείται με τη διάσωση και την περίθαλψή της μεσογειακής φώκιας. Για την εταιρία αυτή είναι απαραίτητη η ύπαρξη κτηνιατρείου, χώρου ταΐσματος και δεξαμενής νερού. Οι λειτουργίες αυτές καταλαμβάνουν 584 τμ και είναι

απαραίτητο να βρίσκονται σε έναν ξεχωριστό χώρο, ο οποίος θα έχει άμεση σχέση με τη θάλασσα. Ο χώρος του αμφιθεάτρου, ο οποίος είναι υπόσκαφος και της βιβλιοθήκης, ο οποίος είναι ημιυπόσκαφος, εξυπηρετούν και τους τρεις φορείς, αφού έχουν ως στόχο την ενημέρωση και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση του κοινού. Στο σύνολο του το Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών διαθέτει 3.111 τ.μ. Η πρόταση εσωκλείει ακόμα και άλλους χώρους δημόσιας χρήσης όπως η υποδοχή, ο χώρος περιοδικών εκθέσεων και η καφετέρεια, μαζί με τους απαραίτητους βοηθητικούς χώρους όπως το λεβητοστάσιο, αποθηκευτικοί χώροι και χώροι υγειινής, ενώ χώροι εκτόνωσης όπως η πλατφόρα ή το παρατηρητήριο, δεν απουσιάζουν.

103

διάγραμμα

κίνησης Για την ανάλυση της κίνησης στο κτίριο δημιουργήθηκε το επόμενο σχεδιάγραμμα. Έχοντας ως σκοπό την καλύτερη κατανόηση της ροής της κίνησης στο εσωτερικό, γίνεται αποκόλληση του μπροστινού τοιχίου, όπως φαίνεται στο κάτω μέρος της πινακίδας. To τοιχίο αυτό λειτουργεί σαν προσωπείο πίσω από το οποίο οργανώνονται όλες οι κινήσεις. Στη συνέχεια γίνεται διαχωρισμός των επιπέδων και η κίνηση διακρίνεται σε κίνηση επισκεπτών και κίνηση εργαζομένων. Ξεκινώντας από την κίνηση των επισκεπτών, η οποία συμβολίζεται με το νούμερο 2 και κόκκινο χρώμα, η είσοδος στον κτιριακό όγκο γίνεται από το τοιχίο – όριο, που σηματοδοτεί την έναρξη της σύνθεσης. Ο επισκέπτης εισέρχεται στον πύργο και στη συνέχεια παραλαμβάνει την υπαίθρια κίνηση ανάμεσα στα δυο τοιχία, ώστε να προσεγγίσει την πλατφόρμα. Στον 104

περίπατο αυτό ο επισκέπτης παρατηρεί τη σύνθεση στο σύνολό της από ψηλά, ενώ παράλληλα έχει οπτική φυγή προς το θαλάσσιο πάρκο. Προσεγγίζοντας την πλατφόρμα, ο επισκέπτης παραλαμβάνει το κλιμακοστάσιο, το οποίο είναι στραμμένο αντίθετα προς την κατεύθυνση κίνησής του. Με αυτόν τον τρόπο πριν την κατάβαση, του προσφέρεται μια πανοραμική εποπτεία του τοπίου, του θαλάσσιου πάρκου, της περιστέρας και της παραλίας του Αγίου Δημητρίου. Με την κατάβαση του ο επισκέπτης βρίσκεται μπροστά στην είσοδο του κτιρίου. Από εκεί εισέρχεται στο εσωτερικό, ανάμεσα στα δυο τοιχία και συνεχίζει τον περίπατο από εκεί που τον άφησε, στο πρώτο επίπεδο κίνησης. Ακολουθώντας τον άξονα που δημιουργούν τα δυο τοιχία και φτάνοντας στη στροφή του πίσω τοιχίου, ο επισκέπτης στρίβει μαζί με αυτό και παραλαμβάνει το κλιμακοστάσιο.

Προχωρώντας ευθεία, ο επισκέπτης καταλήγει πάλι στον άξονα εισόδου, σε ένα χαμηλότερο επίπεδο αυτή τη φορά. Η επιμήκης πλατφόρμα, διαγράφει την κίνηση προς τη θάλασσα και τον κατευθύνει στο κλιμακοστάσιο για την κατάβασή του στο νερό. Η κίνηση των εργαζομένων, που συμβολίζεται με το νούμερο 1 και κίτρινο χρώμα, είναι αμεσότερη και συντομότερη από αυτή των επισκεπτών, αφού έχουν τη δυνατότητα να παραλάβουν το κλιμακοστάσιο που βρίσκεται στον πύργο, ώστε να βρεθούν κατευθείαν στον εσωτερικό διάδρομο που ορίζουν τα δυο τοιχία. Ο διάδρομος αυτός μοιράζει στις λειτουργίες. Οι εργαζόμενοι της MOμ, παραλαμβάνουν το δεύτερο κλιμακοστάσιο που βρίσκεται στις πλατφόρμες εισόδου και στη συνέχεια το κλιμακοστάσιο του πύργου κατάβασης στη θάλασσα.

105

106

2. Κίνηση Επισκεπτών

1. Κίνηση Εργαζομένων 1. 2.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΚΙΝΗΣΗ

107

1. 2.

108

αντηρίδες

υποστυλώματα

δοκάρια

ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

109

τοιχία

ΛΙΜΑΚΑ 1 : 200

ΤΕΛΙΚΗ ΜΑΚΕΤΑ

111

112

113

ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟ

Στο τοπογραφικό είναι πλέον ξεκάθαρη η σχέση της σύνθεσης με τον οδικό άξονα, ο οποίος ακολουθεί τις υψομετρικές καμπύλες, ενώ παράλληλα η δυναμική του κτιρίου έρχεται να συμπληρώσει το τοπίο με μια νοητή ισχυρή γραμμή. Η διαδικασία εισόδου στο οικόπεδό μας, όπως έχουμε δει, αρχίζει μετά την παραλία του Αγίου Δημητρίου, στο σημείο καμπής του δρόμου βρίσκουμε ένα τοιχίο, που σηματοδοτεί την έναρξη της σύνθεσης. Το τοιχίο αυτό μας

παραλαμβάνει και μας καθοδηγεί προς την είσοδο. Ο δρόμος εκτείνεται σε στάθμη υψηλότερη από τη στάθμη του κτιρίου. Με αυτό τον τρόπο το βλέμμα δεν εμποδίζεται και χάνεται στο τοπίο.

ΚΑΤΟΨΗ ΔΩΜΑΤΩΝ

Στην κάτοψη δωμάτων διακρίνουμε τη σύνθεση των στοιχείων και τον ρυθμό που δημιουργεί ο κάναβος. Παράλληλα φαίνεται η σχέση του κτιρίου με τη θάλασσα και το δρόμο. Το τοιχίο που βρίσκεται στο όριο του δρόμου σηματοδοτεί και το τέλος του υπόσκαφου τμήματος της σύνθεσης. Όπως φαίνεται στο σχέδιο, έχουμε επιλέξει την είσοδο του φωτός από τα

δώματα για τον καλύτερο φωτισμό των χώρων εργασίας, των δημόσιων χώρων αλλά και των χώρων κίνησης. Παράλληλα, τα ανεστραμμένα δοκάρια σε σχήμα σταυρού διαχωρίζουν με εμφανή τρόπο τα υαλοστάσια από τις πλάκες των δωμάτων. Τέλος, τοποθετούμε τον χώρο στάθμευσης αριστερά του τοιχίου που σηματοδοτεί την είσοδο.

115

116

117

E

δώ βλέπουμε ένα κολάζ με το άξονα κίνησης από τον πύργο μέχρι την πλατφόρμα κατάβασης στη είσοδο. Όπως φαίνεται, ο περιπατητής αντιλαμβάνεται το σύνολο της σύνθεσης από το επίπεδο αυτό, ενώ η φυγή που δημιουργούν τα δυο τοιχία οδηγούν το βλέμμα προς το θαλάσσιο πάρκο.

118

119

120

ΚΑΤΟΨΗ ΙΣΟΓΕΙΟΥ

Σ

κίτσα εξελεκτικής πορείας εισόδου

Στην κάτοψη ισογείου διακρίνουμε το πρώτο επίπεδο κίνησης, όπως έχει ήδη αναλυθεί στο διάγραμμα κινήσεων. Πέρα από τον περίπατο που έχουμε περιγράψει, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να παραλάβει μια πιο σύντομη κατακόρυφη κίνηση που θα τον οδηγήσει απευθείας στο εσωτερικό του κτιρίου

121

122

123

ΛΙΜΑΚΑ 1 : 200

ΤΕΛΙΚΗ ΜΑΚΕΤΑ

125

Σ

ε αυτό το κολάζ βρισκόμαστε στην ενδιάμεση πλατφόρμα του άξονα γηςθάλασσας, όπου το βλέμμα στρέφεται προς τη νήσο Περιστέρα.

126

ΚΑΤΟΨΗ Α’ ΟΡΟΦΟΥ

Στην κάτοψη του Α’ ορόφου φαίνεται ότι ο τοίχος, προκειμένου να φιλοξενήσει τις λειτουργίες των βοηθητικών χώρων, του αμφιθεάτρου και της βιβλιοθήκης, μετατοπίζεται και υποχωρεί δημιουργώντας υπόσκαφα εσοχές στο βράχο. Ο τοίχος αυτός λειτουργεί και ως τοίχος αντιστήριξης. Στο σημείο εισόδου στο κτίριο βρίσκεται η υποδοχή, που προσφέρει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που αφορούν τη λειτουργία του κτιρίου και των δράσεων που διαδραματίζονται σε αυτό. Πίσω από την υποδοχή βρίσκεται ο χώρος του αμφιθεάτρου, ο οποίος εισέρχεται μέσα στο βράχο σε μεγάλο βάθος και ενισχύει τον άξονα γης-θάλασσας. Το αμφιθέατρο χρησιμοποιείται τόσο από τους εργαζομένους, όσο και από το κοινό για διαλέξεις και παρουσιάσεις στα πλαίσια ξεναγήσεων. Η σύνθεση διαχωρίζεται ευδιάκριτα από τον άξονα γης-θάλασσας σε δημόσιο και ιδιωτικό μέρος. Το ιδιωτικό μέρος βρίσκεται στο αριστερό τμήμα της σύνθεσης, αφού σε αυτό βρίσκεται το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας, ενώ το δημόσιο στο δεξί. Στην κάτοψη αυτή διακρίνουμε τα πατάρια των τριών εργαστηρίων ωκεανογραφίας. Στα πατάρια αυτά βρίσκονται τα γραφεία του

Ινστιτούτου και αντίστοιχες βιβλιοθήκες για τη διατήρηση βιβλίων. Συνδέονται μεταξύ τους με υπαίθριες γέφυρες που βοηθούν στην σωστότερη και αποτελεσματικότερη λειτουργία τους. Το επίπεδο αυτό των εργαστηρίων συνδέεται άμεσα με τους υπόσκαφους βοηθητικούς χώρους, οι οποίοι περιλαμβάνουν χώρο αρχείου, κουζίνα, γκαρνταρόμπα και χώρους υγιεινής. Στο δεξί τμήμα του κτιρίου βρίσκουμε ένα χώρο αρχείου του Φορέα Διαχείρισης του Θαλάσσιου Πάρκου, ένα χώρο συσκέψεων, χώρο ανάγνωσης και χώρο περιοδικών εκθέσεων, που αφορά κυρίως την παρουσίαση δειγμάτων και ευρημάτων ή εργασιών από τη μελέτη του θαλάσσιου πάρκου. Οι χώροι αυτοί χωρίζονται διακριτά μεταξύ τους με αντηρίδες και ενώνονται με μια γέφυρα, ενώ ανάμεσα τους βρίσκονται διώροφοι χώροι, που προσφέρουν διαγώνιες σχέσεις, επιτρέπουν την εισχώρηση του φωτός, διευκολύνουν την κατακόρυφη κίνηση και διατηρούν τον ρυθμό, προσφέροντας μια ποικιλία ερεθισμάτων. Στο υπόσκαφο τμήμα, βρίσκεται η βιβλιοθήκη, και κάποιοι επιπλέον βοηθητικοί χώροι.

127

128

129

ΛΙΜΑΚΑ 1 : 200

ΤΕΛΙΚΗ ΜΑΚΕΤΑ

131

ΤΟΜΗ Γ-Γ Στην τομή Γ-Γ’ του δημόσιου τμήματος βλέπουμε τη θεματική βιβλιοθήκη η οποία συνεργάζεται με τον χώρο ανάγνωσης και την καφετέρια. Πιο συγκεκριμένα, περιλαμβάνει έναν κύριο χώρο με βιβλιοστάσια, που εξελίσσεται καθ’ ύψος. Ο χώρος αυτός αποτελείται από τρία μεταλλικά πατάρια με ξύλινο δάπεδο και αφορά τόσο το κοινό, όσο και τους εργαζομένους. Ο χώρος του αναγνωστηρίου και της καφετέριας είναι ένας ενιαίος χώρος δυο επιπέδων με θέα προς τη θάλασσα.

132

Σ

ε αυτό το κολάζ, καθώς βρισκόμαστε σε μια από τις εκτονώσεις του δημόσιου τμήματος τη σύνθεσης, διακρίνουμε τη διαδικασία κατάβασης στη θάλασσα, ενώ στο φόντο βρίσκεται τμήμα της Περιστέρας και της παραλίας του Αγίου Δημητρίου

133

134

135

ΑΤΟΨΗ Β’ ΟΡΟΦΟΥ

Στην κάτοψη Β’ ορόφου, στο δεξί κομμάτι του κτιρίου, βρίσκονται τα γραφεία του φορέα διαχείρισης του θαλάσσιου πάρκου, η καφετέρια, ο χώρος εστίασης, το παρασκευαστήριο και η βιβλιοθήκη, τα οποία συνοδεύονται από βοηθητικούς χώρους. Τόσο οι εσοχές στο βράχο, όσο και οι χώροι που βρίσκονται μπροστά απ’ αυτόν ακολουθούν αυστηρά τον κάναβο. Στο επίπεδο αυτό βρίσκεται και η πλατφόρμα που λειτουργεί ως το στοιχείο μετάβασης από τη γη στη θάλασσα. Στο ιδιωτικό τμήμα της σύνθεσης διακρίνουμε τις βασικές λειτουργίες του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας. Στην κάτοψη είναι ευδιάκριτα τρία τετράγωνα. Από αριστερά προς τα δεξιά, στο πρώτο τετράγωνο βρίσκεται το υγρό εργαστήριο, ενώ στο δεύτερο και στο τρίτιο βρίσκονται τα εργαστήρια ταξινόμησης ειδών. Τα εργαστήρια αυτά διαχωρίζονται αυστηρά μεταξύ τους και λειτουργούν ως ξεχωριστές 136

μονάδες, αλλά και συνεργατικά. Στο υγρό εργαστήριο όπου γίνεται η πρωταρχική επεξεργασία των δειγμάτων γίνονται οι πιο τοξικές διεργασίες, με αποτέλεσμα η ύπαρξη καλού εξαερισμού να είναι απαραίτητη. Γι’ αυτό το λόγο φισούνες εξαερισμού τοποθετούνται πάνω από τους εργαστηριακούς πάγκους. Στον κάθε πάγκο τοποθετείται και ένας νεροχύτης. Παράλληλα, το υγρό εργαστήριο περιλαμβάνει έναν απαγωγό-ντουλάπα για την προσωρινή αποθήκευση των δειγμάτων. Τέλος, στο χώρο απαραίτητο είναι να βρίσκονται βρύσες πλύσης οφθαλμών και ντους. Οι βοηθητικοί χώροι που συνοδεύουν το εργαστήριο είναι ο χώρος αποβλήτων και ο χώρος αποθήκευσης δειγμάτων προ ταξινόμησης στους οποίους επίσης είναι απαραίτητη η ύπαρξη εξαερισμού, διότι οι αναθυμιάσεις των δειγμάτων και των αποβλήτων είναι βλαβερές για την υγεία. Όσον αφορά τα υλικά του χώρου στο

επίπεδο των εργαστηρίων, δεν πρέπει να υπάρχουν αρμοί στον τοίχο και το δάπεδο και πρέπει να επενδύονται με εποξεική ρητίνη για τον εύκολο καθαρισμό τους. Τα δυο εργαστήρια ταξινόμησης ειδών πρέπει να είναι ανεξάρτητα από το υγρό εργαστήριο, ώστε να είναι καθαρά από αναθυμιάσεις. Σε αυτά βρίσκονται πάγκοι εργασίας, στους οποίους τοποθετούνται μικροσκόπια και στερεοσκόπια που θα χρησιμοποιούνται για την αναγνώριση των ειδών. Κάποια από αυτά, θα συνδέονται με τους υπολογιστές που βρίσκονται στο πατάρι. Τα εργαστήρια ταξινόμησης ειδών τα συνοδεύουν ο βοηθητικός χώρος κατάψυξης και οι χώροι αποθήκευσης δειγμάτων μετά την ταξινόμηση, στους οποίους είναι, επίσης, απαραίτητος ο εξαερισμός. Στην κάτοψη, ο εξαερισμός των βοηθητικών χώρων εμφανίζεται με τη μορφή γραμμικών στοιχείων.

137

138

139

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ

Αφού διαχωρίσαμε το είδος του κάθε εργαστηρίου, θα θέλαμε να περιγράψουμε επιγραμματικά τη λειτουργία του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας στο νέο Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών που απεικονίζεται στο επόμενο σχεδιάγραμμα. Για να ξεκινήσει η εργαστηριακή έρευνα απαραίτητη είναι η αποστολή στο θαλάσσιο πάρκο με σκάφος και η κατάδυση για τη συλλογή των δειγμάτων. Αφού γίνει η ανάκτηση των δειγμάτων και η ομάδα επιστρέψει στο Κέντρο Ερευνών, αυτά τοποθετούνται σε ειδικούς χώρους αποθήκευσης, μέσα σε δοχεία με συντηρητικό υγρό ή στον καταψύκτη. Έπειτα, τα δείγματα μεταφέρονται στο υγρό εργαστήριο, όπου ξεπλένονται. Τα ιζήματα τοποθετούνται σε αντικειμενοφόρες πλάκες. Ενώ, τα απόβλητα των διαδικασιών συλλέγονται σε ειδικά δοχεία και απομακρύνονται από ειδικευμένες εταιρίες. Στη συνέχεια, τα επεξεργασμένα δείγματα μεταφέρονται στα εργαστήρια ταξινόμησης, όπου γίνεται η αναγνώριση και οργάνωση των ειδών. Τέλος, τα δείγματα αποθηκεύονται για λόγους αρχείου.

141

ΤΟΜΗ Α-Α’

Παρακάτω, βλέπουμε την εγκάρσια τομή Α-Α’ ενός εργαστηρίου ταξινόμησης. Το ύψος ορόφου είναι 4 μέτρα και μπορούμε να διακρίνουμε τη σχέση που έχει ο εργαστηριακός χώρος εργασίας με τον χώρο γραφείων που βρίσκεται στο πατάρι. Το πατάρι είναι μεταλλικής κατασκευής, και πάνω σε αυτή τοποθετούνται ξύλινες πλάκες. Το φως στο χώρο εισέρχεται μέσω του μεγάλου φωταγωγού που βρίσκεται στην οροφή, καθώς και μέσω της λωρίδας που περιβάλει τον χώρο του εργαστηρίου σε ύψος 1,5 μέτρου και βρίσκεται πάνω από τους πάγκους εργασίας. Ταυτόχρονα, διακρίνουμε την άμεση σχέση που έχει ο χώρος του εργαστηρίου με τον υπόσκαφο χώρο αποθήκευσης δειγμάτων. Ο χώρος αποθήκευσης δειγμάτων, συνδέεται με σύστημα εξαερισμού για την ανανέωση του αέρα.

142

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ

143

144

145

ΛΙΜΑΚΑ 1 : 200

ΤΕΛΙΚΗ ΜΑΚΕΤΑ

147

148

149

150

Σ

κίτσα εξελεκτικής πορείας κυλίνδρου της MOm

151

ΑΤΟΨΕΙΣ ΜΟm

Ακολουθώντας, λοιπόν, τη διεύθυνση που του ορίζει η πλατφόρμα του άξονα, ο περιπατητής συναντά τον πύργο που θα τον οδηγήσει στη θάλασσα. Παραλαμβάνοντας το κλιμακοστάσιο που έχει σπειροειδή μορφή, ο περιπατητής κατεβαίνει σταδιακά και προσεγγίζει τον κύλινδρο. Το πρώτο επίπεδο που συναντά, είναι ένας κενός ημιυπαίθριος κυκλικός χώρος, στο κέντρο του οποίου βρίσκεται μια οπή που αποκαλύπτει τι κρύβει ο κύλινδρος στο εσωτερικό του. Στον τελετουργικό αυτό χώρο, που λειτουργεί ως παρατηρητήριο, ο επισκέπτης μπορεί να σταθεί και να παρατηρήσει τον τόπο. Στα επόμενα επίπεδα, τοποθετούνται κάποιες βασικές λειτουργίες της εταιρίας για την προστασία και περίθαλψη της μεσογειακής φώκιας. Αρχικά, βρίσκεται το κτηνιατρείο, στη συνέχεια ο χώρος φύλαξης και συντήρησης του καταδυτικού εξοπλισμού που εξυπηρετεί τις καταδύσεις του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας και τέλος ο χώρος περίθαλψης της μεσογειακής φώκιας. Στον τελευταίο αυτό χώρο, βρίσκεται και η δεξαμενή νερού, η οποία χωρίζεται σε δυο μέρη. Το ένα τμήμα της χρησιμοποιείται ως καραντίνα για τις άρρωστες ή πληγωμένες φώκιες, ενώ το δεύτερο χρησιμοποιείται από τις

υγιείς. Ο χώρος αυτός είναι ένας ανοιχτός επισκέψιμος χώρος και η δεξαμενή νερού περιβάλλεται από μια ξύλινη επιφάνεια (deck) όπου γίνεται το τάισμα της φώκιας. Στο επίπεδο αυτό τοποθετούνται αναβατόρια για την ευκολότερη μεταφορά, τόσο των δειγμάτων, όσο και κλουβιών από το ένα επίπεδο στο άλλο, αφού έχει άμεση σχέση με την αποβάθρα και τη θάλασσα. Στο κατώτερο επίπεδο βρίσκεται το μηχανολογικό σύστημα της δεξαμενής, που αντλεί θαλασσινό νερό, απαραίτητο για τη σωστή περίθαλψη της φώκιας, και το φιλτράρει πριν το διοχετεύσει σε αυτή.

153

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ

Για την καλύτερη κατανόηση της λειτουργίας της MOm στο νέο Κέντρο Ερευνών θα περιγράψουμε επιγραμματικά τον τρόπο που δρα η εταιρία, στο επόμενο σχεδιάγραμμα. Σε περίπτωση που ενημερωθούν οι υπεύθυνοι της εταιρίας ότι βρέθηκε μια φώκια, γίνεται άμεσα αποστολή στο πεδίο για την εύρεση του ζώου. Αν η φώκια είναι νεογέννητη ή ορφανή, τότε η ομάδα πρέπει να τη μεταφέρει στο κέντρο περίθαλψης, διότι δεν είναι ικανή να επιβιώσει μόνη της. Η φώκια τοποθετείται σε καραντίνα για ένα χρονικό διάστημα και στη συνέχεια, μεταφέρεται στο κτηνιατρείο, όπου παρακολουθείται η υγεία της και γίνεται συλλογή δειγμάτων. Η φώκια βγαίνει από την καραντίνα και παραμένει υπό τη φροντίδα της MOm έως πέντε μήνες. Πριν αφεθεί ελεύθερη, τοποθετείται στην πλάτη της σύστημα δορυφορικής παρακολούθησης.

154

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ

155

ΤΟΜΗ Β-Β’

Η τομή Β-Β’ έγινε πάνω στον άξονα της σύνθεσης που συνδέει τη γη με τη θάλασσα. Στο σχέδιο φαίνεται ο περίπατος κατάβασης από το σημείο εισόδου στο επίπεδο του νερού. Είναι μια διαδρομή που προσφέρει ποικίλες φυγές και θεάσεις δημιουργώντας νοητά κάδρα. Στη διαδρομή αυτή ο περιπατητής μπορεί να παρατηρήσει το τοπίο στο σύνολό του, αφού ωθείται να κινηθεί σε διαφορετικά επίπεδα, αλλάζοντας συνεχώς την κατεύθυνση της κίνησης του. Παράλληλα, στην τομή αυτή διακρίνουμε τον υπόσκαφο χώρο του αμφιθεάτρου

και την ιδιαίτερη γεωμετρία του. Στο εσωτερικό του κυλίνδρου διακρίνουμε την οπή που τον διατρυπά και επιτρέπει την είσοδο του φωτός. Παράλληλα δημιουργεί διαγώνιες σχέσεις μεταξύ των ορόφων και επιτρέπει την οπτική επαφή με τη δεξαμενή νερού σε κάθε επίπεδο. Στο πρώτο επίπεδο του κυλίνδρου, παρατηρούμε ότι η οπτική επαφή με το τοπίο γίνεται μέσω μιας λωρίδας, η οποία παγιδεύει το βλέμμα και το κατευθύνει. Η οροφή αυτού του χώρου καλύπτεται από περσίδες που επιτρέπουν την εισχώρηση του φωτός.

Σ

ε αυτό το κολάζ, τοποθετούμαστε μέσα στο κυκλικό παρατηρητήριο, όπου πανοραμικά μπορούμε να θαυμάσουμε το τοπίο.

157

158

159

ΛΙΜΑΚΑ 1 : 200

ΤΕΛΙΚΗ ΜΑΚΕΤΑ

161

Η

τομή ανάμεσα στα δυο τοιχία, αποκαλύπτει τη διάταξη και τις εισόδους των υπόσκαφων χώρων. Όπως φαίνεται στο σχέδιο, οι τοίχοι πλήρωσης βρίσκονται σε μικρή υποχώρηση σε σχέση με το τοιχίο αντιστήριξης και είναι κατασκευασμένοι με ξυλότυπο.

162

163

Σ

ε αυτή τη διαμήκη τομή παρατηρούμε τη σχέση των τριών εργαστηρίων και πώς αυτά συνδέονται μεταξύ τους με μια ενιαία διαδρομή που φαίνεται να τα διατρυπά. Επίσης, φαίνεται με μεγαλύτερη σαφήνεια ο διαχωρισμός των λειτουργιών μεταξύ των δυο επιπέδων. Στο δημόσιο τμήμα της σύνθεσης διακρίνουμε τη σχέση των διαφόρων επιπέδων, ενώ παράλληλα φαίνεται η επανάληψη του κανάβου των εργαστηρίων, μέσω της εναλλαγής παταριού και κενού.

164

165

Ε

166

στίαση σε εργαστήριο ταξινόμησης ειδών

Ε

στίαση στους χώρους διοίκησης του Φορέα Διαχείρισης

167

Ε

168

στίαση στο χώρο αναγνωστηρίου και στο χώρο εστίασης

Ε

στίαση στο χώρο περιοδικών εκθέσεων και στον χώρο εστίασης

169

ΛΙΜΑΚΑ 1 : 200

ΤΕΛΙΚΗ ΜΑΚΕΤΑ

171

172

Γ

ια τη διερεύνηση της όψης καταφύγαμε στη δημιουργία μιας μακέτας, που μας βοήθησε να αντιληφθούμε τη θέση, το ρόλο και τις σχέσεις των στοιχείων μεταξύ τους. Στη μακέτα φαίνεται η άμεση, διαγώνια και αντιστικτική σχέση των εργαστηρίων με τη βιβλιοθήκη. Ενώ, παράλληλα, η εναλλαγή των υλικών και των χρωμάτων μας βοήθησε να αντιληφθούμε τον ρυθμό και να ξεχωρίσουμε τα στοιχεία της σύνθεσης που προβάλλονται.

173

174

Μ

ε τη δημιουργία αυτού το σκίτσου επιχειρήσαμε να εξετάσουμε τη σχέση της σύνθεσης μας με το έδαφος και πώς αυτή μπορεί να ενταχθεί αρμονικά στο τοπίο και στην απότομη κλίση του εδάφους.

175

Σ

τη νοτιοανατολική μας όψη, είναι πλέον ξεκάθαρος ο ρυθμός που δημιουργείται από την εναλλαγή σκιάς-φωτός και κενού-πλήρους. Ο ρυθμός δίνεται επίσης από την επανάληψη των αντηρίδων στο δεξί τμήμα της όψης, ενώ ο άξονας που ενώνει τη γη με τη θάλασσα τονίζεται και εδώ, ως μια γραμμή που τοποθετείται έκκεντρα στο οριζόντιο μέτωπο. Το παρατηρητήριο εισόδου και η βιβλιοθήκη λειτουργούν ως στοιχεία έξαρσης. Έχουμε επιλέξει τις λωρίδες ανοιγμάτων, ώστε να τονίσουμε την

176

οριζοντιότητα της σύνθεσης και να διατηρήσουμε τις ευδιάκριτες αυστηρές κλειστές γεωμετρίες που τη δομούν. Στο δεξί τμήμα της σύνθεσης το τοιχίο αντιστήριξης φαίνεται να στρίβει και να αποτελεί μέρος της όψης. Επίσης, τονίζουμε το φέροντα οργανισμό, δίνοντας έμφαση στα υποστυλώματα και τραβώντας τα στο σημείο των ανοιγμάτων προς τα έξω. Στα σημεία όπου το τοιχίο “προσωπείο” σπάει, τοποθετούμε κατακόρυφες μεταβαλλόμενες περσίδες.

Ε

πειτα, στη βορειοανατολική όψη, φαίνεται η σχέση του κτιρίου με το έδαφος, ο τρόπος σταδιακής και ομαλής κατάβασης της σύνθεσης στη θάλασσα και η σχέση της με το δρόμο. Ενώ, στη βορειοδυτική όψη, μπορούμε να διακρίνουμε τις πολλαπλές εκτονώσεις της σύνθεσης και τα σημεία θέασης.

177

178

179

180

181

Σ

το σύνολό της η πρότασή μας απαντά σε ένα ζήτημα που αφορά άμεσα τον τόπο και τις ανάγκες του. Μέσα από τις επισκέψεις και συζητήσεις μας στους φορείς του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε., της ΜΟm, του φορέα διαχείρησης του θαλάσσιου πάρκου, καθώς και του Δημαρχείου Αλοννήσου διαπιστώσαμε ότι, η ύπαρξη μίας υποδομής κοντά στο πεδίο δράσης, που θα παρέχει τις κατάλληλες συνθήκες για την ορθή διεκπεραίωση του έργου τους, είναι αναγκαία. Το νέο Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών συμβάλλει στην ευκολότερη και πιο άμεση προστασία

182

του θαλάσσιου πάρκου Αλοννήσου, το οποίο πλήττεται ολοένα και περισσότερο. Η σύζευξη των φορέων επιτυγχάνει την ανάδειξη του θαλάσσιου πάρκου και την ενίσχυση της τοπικής οικονομίας, μέσω της προβολής του εναλλακτικού τουρισμού με την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού.

183

ερευνητικό

υλικό επισκέψεις

ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε Παράρτημα Αναβύσσου Διεύθυνση: 46,7 χλμ. Αθηνών - Σουνίου Τ.Θ. 712, Τ.Κ. 19013 Ανάβυσσος, Αττική, Ελλάδα Τηλ. Επικοινωνίας: 2291076462 email: hcmr-info@hcmr.gr Δήμος Αλοννήσου Δημαρχείο, Πατητήρι ΤΚ 37005 Τηλ. Επικοινωνίας: 24243 50201 email: info@alonissos.gov.gr Φορέας Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Αλοννήσου Βορείων Σποράδων Πατητήρι, Αλόννησος Τηλ. Επικοινωνίας: 24240 66378 / 66388 / 66419 email: info@alonissos-park.gr ΜΟm Σολωμού 18, Εξάρχεια, Αθήνα, Ελλάδα 10682 Τηλ. Επικοινωνίας: 2105222888 email: info@mom.gr

184

έντυπα

Χαϊδεμένος Ν. (2014) Νησιά της Ελλάδας: Σποράδες, Εκδ. ΜΙΛΗΤΟΣ, Αθήνα, 2014 Σακελλαριάδου Φανή Λ. (2007) Ωκεανογραφία, Εκδ. Σταμούλη Α.Ε., Αθήνα, 2007 Φορέας Διαχείρισης Ε.Θ.Π.Α.Β.Σ. (2009) Πρώτη έκθεση αξιολόγησης των έργων και των δράσεων του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Αλοννήσου Βορείων Σποράδων: Για το χρονικό διάστημα Μάιος 2007-Δεκέμβριος 2008, Εκδ. Φορέας Διαχείρισης Ε.Θ.Π.Α.Β.Σ., Αλόννησος, 2009 Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Β. Σποράδων: Ενημερωτικό Φυλλάδιο Για Τους Επισκέπτες ΜΟm/Εταιρία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας: Ενημερωτικό Φυλλάδιο Δράσεων και Εθελοντισμού Terrain Editions (2017), Χάρτης Αλοννήσου 1:25.000

ιστοσελίδες _Αλόννησος

https://www.alonissos.com/index.php/istorika-stoixeia/ekklisies-ksoklisia-tis-alonnisou

https://www.gtp.gr/LocPage.asp?id=13167 https://bestdivingingreece.com/dive-sites/ https://www.cnn.gr/taksidi/ellada/story/244266/poioi-ellinikoi-proorismoi-figoyraroyn-stis-protes-theseis-liston-megalon-taxidiotikon-odigon

http://enjoythessaly.com/el/proorismoi/bories-sporades/95-alonisos

https://www.dzikun.com/modern-life/ ναυάγιο-περιστέρααλόννησος

https://www.athensvoice.gr/environment/691003_i-alonnisos-stoys-6-kalyteroys-aeiforoys-proorismoys-pagkosmios

https://www.discovergreece.com/el/thessaly-sporades/alonissos

https://www.nationalgeographic.co.uk/travel/2020/11/best-ofthe-world-2021-sustainability

https://alonissos.gr/cktassets/img/xartis-nisiou.jpg http://gis.epoleodomia.gov.gr/v11/index. html#/24.0264/39.1846/11 https://www.kathimerini.gr/society/1042250/apo-to-kalokairitoy-2020-tha-einai-episkepsimo-to-nayagio-tis-peristeras-stin-alonniso/ https://worldadventuredivers.com/diving-greece-alonissos/ https://atlantisresearch.gr/καινοτόμο-σχέδιο-ανάπτυξης-άνωμαγνή/

http://www.topoguide.gr/islands/northern_aegeo/hiking_on_ alonnisos.php https://www.alonissos-seacolours.gr/index.php/el/photo-album/ sea-life#!seacolours_sealife_41 _Ε.Θ.Π.Α.Β.Σ. https://skopeloshotels.eu/ethniko-thalassio-parko-alonnisou-to-megalutero-eurwpaiko-fusiko-thalassio-paro/ https://natura2000.eea.europa.eu/Natura2000/SDF.aspx?site=GR1430004&release=10

https://alonissos.gr/αλόννησος/ιστορια-αλοννησου.html https://alonissos.gr/ αλόννησος/γεωγραφία-αλοννησου.html https://www.alonissos.com/index.php/thalassio-parko-alonnisou/ xlorida-panida/thalassia-xlorida https://www.alonissos.com/index.php/thalassio-parko-alonnisou/ xlorida-panida/thalassio-perivallon https://www.alonissos.com/index.php/thalassio-parko-alonnisou/ ethpavs/zoni-a

http://votaniki.gr/prostasia/diktio-natura-2000/ethniko-thalassio-parko-alonnisoy-voreion-sporadon-anatoliki-skopelos-gr1430004/ http://votaniki.gr/prostasia/diktio-natura-2000/nisia-kyra-panagia-piperi-psathoyra-kai-gyro-nisides-agios-georgios-nisoi-adelfoilechoysa-gaidoyronisia-gr1430005/ http://www.xanthi.ilsp.gr/schools/data/text/SPORADES.htm http://www.xanthi.ilsp.gr/schools/text_f.asp?codet=7&file=SPO-

185

RADES.htm https://bluemed.interreg-med.eu/what-we-do/

https://www.northernaegeandolphinproject.com/ http://www.xanthi.ilsp.gr/schools/data/text/P52-69.htm

https://www.kathimerini.gr/life/environment/1045845/me-demena-cheria-oi-foreis-prostasias-ton-thalasson/

https://archipelago.gr/ti-kanoume/thallasia-thilastika/

_Natura 2000

https://archipelago.gr/ti-kanoume/thallasia-thilastika/fokies/

https://ypen.gov.gr/perivallon/viopoikilotita/diktyo-natura-2000/

https://www.wwf.gr/ti_kanoume/fysh/apeiloumena_eidh/

https://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/faq_el.htm

https://www.wwf.gr/ti_kanoume/fysh/apeiloumena_eidh/fokia/

https://www.geogreece.gr/natura.php

_Εργαστήρια

https://www.geogreece.gr/parka.php

https://www.hcmr.gr/el/

https://geodata.gov.gr/dataset/to-diktuo-natura-2000-kai-prostateuomenes-periokhes

https://io.hcmr.gr/know-the-greek-seas/ http://users.uoi.gr/deapi/index.files/Page1019.htm

https://ypen.gov.gr/perivallon/viopoikilotita/prostatevomenes-perioches/ http://www.biodiversity-info.gr/index.php/el/greek-nature-and-biodiversity/habitats

https://www.digas.gr/el/ergastiriakos-exoplismos https://www.quirumed.com/gr/ergasthrio https://www.triatek.com/integrated-solutions/laboratory/

http://www.biodiversity-info.gr/index.php/el/greek-nature-and-biodiversity

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK55867/

http://edozoume.gr/natura-2000-ti-einai/

https://www.wbdg.org/space-types/laboratory-wet

_MOm

https://www.wbdg.org/space-types/laboratory-dry

https://el.mom.gr/prostasia

https://www.wbdg.org/building-types/research-facilities/research-laboratory

https://el.mom.gr/biologia http://www.biodiversity-info.gr/index.php/greek-nature-and-biodiversity/species/fauna/mammals/monachus-monachus

https://www.universitylabpartners.org/blog/wet-lab-vs-dry-labfor-your-life-science-startup https://ehs.stanford.edu/manual/laboratory-standard-de-

186

ροή βίντεο sign-guidelines/laboratory-design-considerations _Περίθαλψη https://www.medicalsystem.gr/aktinodiagnostika-mixanimata/ ktiniatrika-mixanimata/ https://www.medicalsystem.gr/wp-content/uploads/2019/06/ Zoomax-white-veterinary-analog-xray-system-ktiniatrika-aktinologika.pdf https://www.sychem.gr/el/geothermia-psiksi-apo-thalassa/ https://www.yourpoolbuilder.com/swimming-pool-construction-process/ http://pool-center.gr/thermansi-pisinas/ https://blog.royalswimmingpools.com/how-to-route-your-poolsplumbing-and-set-up-your-equipment-pad https://www.ktirio.gr/el/εφαρμογες/πισινα/επεξεργασία-νερούπισίνας https://kleemannlifts.com/el/products/accessibility/freestair-hydraulic-vertical-lifting-system https://draculis.gr/proionta/anelkistires-platformas/elevex/

Agios Dimitrios Beach Alonissos Greece - AtlasVisual ανάρτηση 2003 - ανακτήθηκε από https://www.youtube.com/ watch?v=Va1aojSLgFk Alonissos Greece Alonissos Town (Chora) - AtlasVisual - ανάρτηση 2013 - ανακτήθηκε https://www.youtube.com/ watch?v=C0zc_9w0tnA Agios Dimitrios, Alonissos ( Greece): A different beach ανάρτηση 2021 - ανακτήθηκε από https://www.youtube.com/ watch?v=C8nnzkG2VyA Agios Dimitrios Beach Alonissos , Greece - ανάρτηση 2018 ανακτήθηκε από https://www.youtube.com/watch?v=7mAW92BWEtQ Diving In Alonissos - ανάρτηση 2014 - ανακτήθηκε από https:// www.youtube.com/watch?v=SmeIgYMX1qI Peristera shipwreck - Alonissos, Greece - ανάρτηση 2019 ανακτήθηκε από https://www.youtube.com/watch?v=uIGlIh_5PMg Alonissos, swimming with a seal - ανάρτηση 2018 - ανακτήθηκε από https://www.youtube.com/watch?v=1o7cTaumIR4 Alonissos scuba diving with Alonissos-seacolours dive center - ανάρτηση 2016 -ανακτήθηκε από https://www.youtube.com/ watch?v=7Tv5LapVaWk

https://www.oscarindustry.gr/ αναβατόρια-και-ψαλίδια-φορτίου/ ψαλιδωτές-πλατφόρμες-με-τριπλό-και-τετραπλό-ψαλίδι

187

ντοκιμαντέρ

Η Τελευταία Φώκια της Μεσογείου Ντοκιμαντέρ, 60’ Σκηνοθεσία: Τζον Τζάκσον, Ζερόμ Ζιλιέν Παραγωγή: Γαλλία

(2007). Έχοντας κυνηγηθεί για αιώνες ανελέητα για το λίπος και το δέρμα της, η μεσογειακή φώκια απειλείται σήμερα με εξαφάνιση. Το ντοκιμαντέρ καταγράφει το σπουδαίο έργο του βιολόγου Πάνου Δενδρινού και της ομάδας του για τη διάσωσή της.

φωτογραφίες

Αρχείο ΜΟm/Φώτο Φωκών: ©Π. Δενδρινός ©Δ. Τσιάκαλος ©Α. Μπουρίκας ©Κ. Κοεμτζόπουλος ©Ο. Παξινός ©Καραμανλίδης Εφημερίδα Σποράδες: © Π. Αναγνώστου Ναυάγια - Καταδύσεις: ©Β. Δροσάκης Αλόννησος: ©Κ. Κατσούλη ©Ρ. Κουντουριώτη +διαδίκτυο

ερευνητικό

υλικό 188