‘Er is meer dan een verpleeghuisbed’

TEKST MARCEL CANOY ILLUSTRATIE BAS VAN DER SCHOT

Het kabinet wil geen extra verpleeghuisplaatsen meer dan de huidige 130.000. Maar Actiz, de branchevereniging van zorgorganisaties, heeft geen vertrouwen in het overheidsbeleid dat de nadruk wil leggen op zorg thuis. Bevriezing van het aantal verpleeghuisplaatsen zou volgens Actiz onderbouwing missen en grote risico’s met zich meebrengen. De branchevereniging had een onderzoeksbureau ingeschakeld om deze boude bewering kracht bij te zetten. Detail: de bewering klopt niet. Het lijkt zo logisch. We kijken naar de huidige vraag naar verpleeghuisbedden. We trekken een lijntje door in het kader van de vergrijzing en het stijgende aantal mensen met dementie. En wacht eens? De minister wil niet meer verpleeghuisbedden? Dan komen we tekort! Moord en brand. Daar komt in het kort de analyse van de branchevereniging op neer. Alleen klopt die niet. Klassieke verpleeghuizen hebben een mix van somatische bewoners en mensen met dementie, in lichtere en zwaardere mate. De homogene populatie van verpleeghuizen heeft belangrijke nadelen. Het is zwaar voor het personeel, bewoners worden niet benut op wat ze nog wél kunnen, de buurt is onvoldoende betrokken en de focus ligt vooral op het vermijden van risico’s. Dat kan ook anders.

Steeds meer initiatieven onderkennen de waarde van het mengen van populaties. Zo zijn er woningcorporaties die goedkope huurcomplexen hebben waar ouderen met en zonder klachten samen wonen. En er zijn ook jongeren bij. Het gevolg is dat de ouderen, ook die met zware klachten, nog volop ingezet kunnen worden daar waar het kan. Tante Sjaan kent de naam van haar man niet, maar kan wel prima aardappelen schillen. Zorg, ook zware verpleeghuiszorg, wordt gewoon ingekocht en geleverd. De buurt wordt volop bij activiteiten betrokken. De focus ligt op kwaliteit van leven en vrijheid waar dat kan. Het zou Actiz sieren zich vol in te zetten voor het realiseren van moderne woon-zorgconcepten en buurtinitiatieven. Die zijn niet alleen goed voor burgers en kwetsbare doelgroepen, maar ook voor het zorgpersoneel zelf.

Dat kan namelijk doen waar het voor opgeleid is: zorg leveren voor hen die dat echt nodig hebben. Verpleeghuizen zijn nodig voor mensen met zeer ernstige psychische of somatische klachten. De rest is meer gebaat bij moderne initiatieven. Initiatieven die niet gebaat zijn bij het denken vanuit de zorg, maar vanuit burgers, wonen en welzijn. De zorg wordt ingekocht waar nodig. Die nieuwe initiatieven komen niet vanzelf tot stand. Door de stikstof- en wooncrisis en het gebrek aan personeel is het ook hier duwen en trekken. Maar de nieuwe concepten werken meer met vrijwilligers en maken slim gebruik van bestaande bouw. Zo zijn er voorbeelden waarbij traditionele verpleeghuizen omgebouwd worden tot moderne woon-zorgcomplexen.

Buurtinitiatieven en moderne woon-zorgcomplexen leiden tot minder eenzaamheid, sociale cohesie en samenredzaamheid. Die betalen zich op termijn dubbel en dwars terug. Dat geldt niet voor het uitbreiden van verpleeghuisbedden. Bedden waar over tien jaar niemand in wil liggen die een beter alternatief heeft. Branchevereniging Actiz kan zich beter inzetten voor deze nieuwe woonvormen en buurtinitiatieven, want daar wordt iedereen beter van.

Marcel Canoy is VU-hoogleraar gezondheidseconomie en dementie.

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.