handleiding-voor-de-leerkracht-1-voorbij-de-hokjes by RCN Justice & Démocratie

Inhoud Inleiding Doelstellingen Opbouw workshop Om je verder in te verdiepen… Bijlagen

pag. 3 pag. 4 pag. 6 pag. 12 pag. 15

Colofon Concept: RCN Gerechtigheid & Democratie Tekst: Sara Lanoye

Disclaimer © Illustraties Ondanks de nodige nasporingen bleek het niet mogelijk om alle voor alle illustraties in dit educatief pakket de copyrights te verkrijgen. Eventuele rechthebbenden worden verzocht contact op te nemen met pedagogie@rcn-ong.be.

Handleiding leerkracht “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie”

Inleiding Wat kunnen verhalen van massageweld in Cambodja of Rwanda ons leren over vandaag? Hoe kan een analyse ervan bijdragen tot actief burgerschap, solidariteit en een respectvolle houding tegenover anderen? RCN Gerechtigheid & Democratie verzamelde verhalen van mensen die massageweld hebben beleefd. Deze getuigenissen stimuleren en inspireren de reflectie over hoe onze verantwoordelijkheid als (wereld)burger op te nemen en anderen daartoe te mobiliseren. RCN Gerechtigheid & Democratie biedt 4 workshops aan: 1. Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie 2. Ik doe, dus ik ben! Hoe we kritisch kunnen leren denken en kunnen reageren 3. Gerechtigheid en justitie 4. Verzet De workshops zijn zo opgebouwd dat ze inhoudelijk op elkaar aansluiten. Afhankelijk van de noden en interesses van de leerkracht en leerlingen kan je de verschillende workshops afzonderlijk of als geheel organiseren. We delen mensen in groepen in: man, vrouw, kind, volwassene, blank, gekleurd, ... Op zich niets mis mee. Het behoort tot wie je bent. Maar wat als die hokjes belemmerend werken en ze zorgen voor uitsluiting en discriminatie? In workshop 1 “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie” verdiepen we ons in het ontstaan en de gevolgen van stereotypen en vooroordelen. We horen van een Rwandese getuige welke verregaande gevolgen dit had tijdens de Rwandese genocide in 1994. Tot slot staan we stil bij hoe we dit denken kunnen doorbreken en kunnen reageren op discriminatie in onze leefwereld. In deze handleiding vind je de aanknopingen bij het leerplan, de methodologische opbouw van de workshop, alsook verwijzingen naar interessante bronnen. Om je inhoudelijk voor te bereiden op de workshop bieden we de nodige achtergrondinformatie over de historische context van Rwanda alsook enkele collectieve mechanismen die kunnen leiden tot (massa)geweld. Deze thematische fiches kan je downloaden op www.rcnong.be.

Handleiding leerkracht “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie”

Praktische informatie over de workshop(s): Duur: 2 lesuren per workshop Prijs: gratis (exclusief verplaatsingskosten) Wie: leerlingen derde en vierde graad secundair onderwijs, socio-culturele (jeugd)verenigingen en studenten hoger onderwijs. Begeleiding:  Begeleiding door een educatief medewerker van RCN Gerechtigheid & Democratie: één van onze educatief medewerkers verzorgt de workshop op jouw school (of locatie naar keuze).  Begeleiding door de leerkracht aan de hand van deze handleiding: RCN Gerechtigheid & Democratie biedt daarnaast ook vormingsmomenten voor jou en jouw collega’s aan om jullie klaar te stomen de workshop zelf te begeleiden. We geven je extra inhoudelijke en methodologische informatie en tips mee. Inhoudelijke voorbereiding: Bij elke workshop horen verschillende documenten ter ondersteuning en voorbereiding. Deze kan je downloaden op www.rcn-ong.be.  Handleiding voor de leerkracht: Workshop 1 “Voorbij de hokjes…”  Themafiche: “Stereotypen, vooroordelen en discriminatie”  Contextfiche: “Rwanda”  Themafiche: “Herinnerings- en wereldburgerschapseducatie in de praktijk”  Prezi: Workshop 1 “Voorbij de hokjes…” Meer info: Bezoek onze website www.rcn-ong.be of contacteer ons rechtstreeks op pedagogie@rcnong.be voor meer informatie.

Doelstellingen, voeten en ontwikkelingsdoelen Specifieke doelen Kennis: De leerlingen…  krijgen inzichten in de verschillende vormen van stereotypen, vooroordelen en discriminatie.  identificeren het gevaar en de gevolgen van stereotypen, vooroordelen en discriminatie.  raken vertrouwd met de gebeurtenissen van de genocide van Tutsi’s en gematigde Hutu’s in Rwanda.  krijgen inzicht in de rol die zij (kunnen) spelen als actieve en maatschappijkritische burgers. Vaardigheden: De leerlingen…  kunnen parallellen benoemen tussen de stereotypen, vooroordelen en discriminatie in onze actuele samenleving en de historische gebeurtenissen in Rwanda in 1994.  kunnen hun eigen (kritische) mening formuleren over de gevaren en gevolgen van stereotypen, vooroordelen en discriminatie.

Handleiding leerkracht “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie”

Attitudes: De leerlingen…  zijn geïnteresseerd in de geïnteresseerd in de gebeurtenissen, die zich in Rwanda hebben afgespeeld en de verbanden met de eigen actuele samenleving.  nemen een kritische, actieve en participatieve rol op in de eigen samenleving.

VOETEN en ontwikkelingsdoelen Gemeenschappelijke stam:  Empathie: 5 houden rekening met de situatie, opvattingen en emoties van anderen;  Initiatief: 10 engageren zich spontaan;  Kritisch denken: 11 kunnen gegevens, handelwijzen en redeneringen ter discussie stellen aan de hand van relevante criteria; 13 kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken;  Mediawijsheid: 14 gaan alert om met media;  Open en constructieve houding: 16 houden rekening met ontwikkelingen bij zichzelf en bij anderen, in samenleving en wereld; 17 toetsen de eigen mening over maatschappelijke gebeurtenissen en trends aan verschillende standpunten;

 Respect: 18 gedragen zich respectvol;  Samenwerken: 19 dragen actief bij tot het realiseren van gemeenschappelijke doelen;  Verantwoordelijkheid: 20 nemen verantwoordelijkheid op voor het eigen handelen, in relaties met anderen en in de samenleving;  Zelfbeeld: 22 ontwikkelen een eigen identiteit als authentiek individu, behorend tot verschillende groepen;  Zelfredzaamheid: 24 maken gebruik van de gepaste kanalen om hun vragen, problemen, ideeën of meningen kenbaar te maken;  Zorgzaamheid: 26 gaan om met verscheidenheid; 27 dragen zorg voor de toekomst van zichzelf en de ander.

Contexten:  Context 3: Sociorelationele ontwikkeling – De leerlingen: o 6 doorprikken vooroordelen, stereotypering, ongepaste beïnvloeding en machtsmisbruik; o 9 zoeken naar constructieve oplossingen voor conflicten;  Context 5: Politiek-juridische samenleving – De leerlingen: o 4 zetten zich actief en opbouwend in voor de eigen rechten en die van anderen; o 5 tonen aan dat het samenleven in een democratische rechtstaat gebaseerd is op rechten en plichten die gelden voor burgers, organisaties en overheid; o 7 illustreren de rol van de media en organisaties in het functioneren van ons democratisch bestel; o 9 toetsen het samenleven in ons democratisch bestel aan het samenleven onder andere regeringsvormen; o 10 illustreren hoe een democratisch beleid het algemeen belang nastreeft en rekening houdt met ideeën, standpunten en belangen van verschillende betrokkenen; Handleiding leerkracht “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie”

 Context 7: socioculturele samenleving – De leerlingen: o 1 beschrijven de dynamiek in leef- en omgangsgewoonten, opinies, waarden en normen in eigen en andere sociale en culturele groepen; o 2 gaan constructief om met verschillen tussen mensen en levensopvattingen; o 3 illustreren het belang van sociale samenhang en solidariteit; o 4 trekken lessen uit historische en actuele voorbeelden van onverdraagzaamheid, racisme en xenofobie; o 5 geven voorbeelden van de potentieel constructieve en destructieve rol van conflicten.

Opbouw workshop De workshop bestaat uit drie onderdelen: 1. In de inleiding gaan we na welke stereotypen (en eventuele vooroordelen) de leerlingen zelf hebben over verschillende groepen. 2. Daarna onderzoeken we hoe in onze hedendaagse maatschappij stereotypen en vooroordelen kunnen uitgroeien tot discriminatie. We luisteren ook naar een getuigenis uit Rwanda welke verregaande gevolgen vooroordelen en discriminatie had in 1994. 3. Tot slot staan we stil bij wat ons verbindt en hoe we verder kunnen kijken dan onze eigen stereotypen en vooroordelen. De workshop wordt ondersteund met een bijhorende prezi.

Inleiding Materiaal Duur Werkwijze

Bijlage 1: etiketten “Ik ga op reis en ik neem mee…” 20 minuten Werkvorm “ik ga op reis en ik neem mee…”

Instructies:  Print bijlage 1 af op etiketten of schrijf manueel verschillende karakteristieken (vb.: homoseksueel, draagt een hoofddoek, …) op etiketten.  De leerlingen staan op twee rijen, met de rug naar elkaar.  Deel aan elke leerling een etiket uit, dat ze op hun voorhoofd kleven.  Geef de volgende instructie mee: “Jullie gaan op reis en zoeken een iemand waarmee je de reis wil maken. Wandel rond en bekijk het etiket van de andere leerlingen. Een reisgezel gevonden? Ga dan per twee zitten.”

Handleiding leerkracht “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie”

TIP! Als uitbreiding of als alternatief kan je de leerlingen ook het volgende raadseltje voorschotelen. Wat is de verklaring voor dit raadsel? “Een man en zijn zoon krijgen een ernstig auto-ongeluk. De vader overlijdt ter plekke. De zoon wordt naar het ziekenhuis gebracht, rechtstreeks de operatiekamer in. De chirurg kijkt naar de jongen en zegt: “Ik kan deze jongen niet opereren, hij is mijn zoon!” (Oplossing: De chirurg is de moeder van de jongen.) De leerlingen lossen per twee het raadsel op en bedenken mogelijke oplossingen. Zo voorkom je dat leerlingen die het weten het antwoord opsteken voor de hele groep. Stel vragen als:  Waarom heb je die persoon eruit gekozen? In welke mate heeft de karakteristiek op zijn/haar voorhoofd een invloed gespeeld op jouw keuze?  Heb je iemand er niet uitgekozen omwille van wat er geschreven stond op zijn/haar voorhoofd?  Hoe voel je je wanneer anderen zich al een idee hebben gevormd over jou zonder je echt te kennen? Welke reactie heb je?  Waarom hebben we de neiging om beelden/stereotypen te plakken op sommige mensen/groepen? (simplificatie complexe werkelijkheid)  Over welke groepen hebben we nog zo’n beelden? (vb. van meisjes of jongens) TIP! Als uitbreiding kan je in de prezi kijken naar het filmpje (reclamespotje van het merk Always), genaamd "Like a girl ", die op een ludieke manier de stereotypen tegenover meisjes verbeeld. Je kan natuurlijk dit zelf uittesten met enkele leerlingen in plaats van het filmpje te bekijken.

   



Stroken deze beelden met de werkelijkheid? Welke gevolgen kan dit hebben? Waar komen deze (stereotype) beelden over verschillende groepen vandaan? (invloed media, onderwijs, etc.) Wat is het verschil tussen een stereotype en een vooroordeel? (Een stereotype is een veralgemening over een groep mensen. Een vooroordeel is een beoordeling over een groep mensen (positief of negatief). Zijn deze beelden gevaarlijk? Waarom wel/niet? Wanneer? (Als we ons gedrag afstemmen (in negatieve zin) op deze doelgroep.)

De antwoorden worden (indien gewenst) op het bord geschreven.

Handleiding leerkracht “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie”

TIP! Ter conclusie en uitbreiding kan je nog naar de TED-talk « The danger of single stories » kijken, die de relatie tussen stereotypen, vooroordelen en eenzijdige verhalen en beelden verklaart. Ook de mogelijke gevaren van eenzijdige verhalen worden besproken. Opgelet! Deze video duurt 20 minuten, maar kan wel meer diepgang geven aan jouw les, alsook verschillende punten voor discussie aanreiken. Stel vragen als :  Wat bedoelt Adichie met « A single story ». Geef hiervan enkele voorbeelden. Wat zijn jouw eenzijdige verhalen of single stories?  Welke impact hadden deze verhalen op het begrijpen van zichzelf en anderen?  Waarom kunnen deze eenzijdige verhalen gevaarlijk zijn?  Hoe veranderde Adichie de eenzijdige verhalen die ze zelf had?  Hoe kan je zelf jouw eigen eenzijdige verhalen en die van anderen veranderen? Laat de leerlingen in groepjes nadenken over bovenstaande vragen. Zo kan je de participatie in jouw klas verhogen. Deze inleidende werkvorm toont het thema van deze workshop aan. Welke beelden hebben we, welke gevolgen hebben deze en stroken deze met de werkelijkheid?

Van stereotype, naar vooroordelen tot discriminatie ‘Alledaagse’ discriminatie en wit privilege Materiaal Duur Werkwijze

Prezi Themafiche “Stereotypen, vooroordelen en discriminatie” 30 minuten Filmpje Vraaggesprek

Instructies: In onderstaande deel bespreken we kort welke impact vooroordelen hebben en hoe deze kunnen leiden tot discriminatie. Bekijk het filmpje waarin drie jongeren een fiets proberen los te maken. Stel vragen als:  Welke vooroordelen zien we in het filmpje ten opzichte van de drie jongens?  Wat zijn de gevolgen hiervan? Welke effecten hebben vooroordelen op het dagelijks leven (vb. van deze drie jongens)?

Handleiding leerkracht “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie”

 

   

Wat wordt bedoeld met wit privilege? (Blanken kennen in bepaalde omstandigheden meer voordelen dan mensen met een andere huidskleur.) Op basis waarvan kan je gediscrimineerd worden? (op basis van gender, leeftijd, handicap, godsdienst/levensovertuiging, seksuele voorkeur, uiterlijk (gewicht, lengte, etc.), nationaliteit, huidskleur, etc.) Wie is er ooit al gediscrimineerd geweest? Op basis waarvan? Waarom denk je dat dit gebeurd is? Hoe voelde je je toen? Hoe reageerde je? Hoe kunnen we reageren op vooroordelen en discriminatie? (Geef eventueel eigen voorbeelden: kwetsende opmerking/mop, toegang geweigerd aan een bar, etc.)

Als we niet waakzaam zijn voor de beelden die we over anderen hebben, kan discriminatie en geweld toenemen. Haatdragende propaganda zwengelde de vooroordelen en discriminatie tegenover Tutsi’s aan en is één van de stappen in het genocidaal proces dat plaatsvond in Rwanda in 1994.

Getuigenis Rwanda TIP! Print bijlage 3 af. Op die manier kunnen je leerlingen de getuigenis meevolgen.

Materiaal

Duur Werkwijze

Prezi Bijlage 2: Biografie Bijlage 3: Getuigenis “Hij die zich liet meevoeren…” Contextfiche “Rwanda” 25 minuten Getuigenis Vraaggesprek

Instructies: Aan de hand van de getuigenis van analyseren we welke rol vooroordelen en discriminatie speelden tijdens de Rwandese genocide. Contextualisering Rwanda: Stel vragen als:  Wat weet je over Rwanda? (Schets kort de historische, geografische en sociale context van het land; zie contextfiche “Rwanda”.)

Handleiding leerkracht “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie”

TIP! Vraag aan de leerlingen wat hen opvalt aan de identiteitskaart. (Je ‘etniciteit’ staat hierop vermeld.) Stel vragen als :  Is het belangrijk dit te vermelden?  Waarom kan dit gevaarlijk zijn?  Wat zou jij ervan vinden, mocht er op jouw identiteitskaart jouw geloof, afkomst, seksuele of politieke voorkeur staan?   

Wat is een genocide? Een genocide is een volkerenmoord, waarbij een hele groep (vb. moslims, Joden, ...) op een systematische en georganiseerde manier worden vermoord. Ken je andere voorbeelden van genocides? (Vb. de holocaust) Bespreek de uitspraak van Gabriel1, onze Rwandese getuige: "Op school moesten om beurten de Hutu’s en de Tutsi’s gaan rechtstaan, zodat de leraar ons kon tellen...". (De classificatie tussen Hutu en Tutsi ligt aan de basis van het massageweld dat Rwanda kende in 1994.)

Getuigenis: De leerlingen luisteren naar de getuigenis van Gabriel, hij stond aan de kant van de daders tijdens de genocide. Stel vragen als:  Wat weten jullie nu over deze persoon? (Hij is Tutsi, maar had een valse identiteitskaart van Hutu, hij speelde basketbal, hij studeerde aan de universiteit wanneer de genocide uitbrak, hij nam deel aan moordpartijen, …)  Waarom nam hij deel aan de moordpartijen? (Hij heeft schrik dat hij als Tutsi zal vermoord worden, hij probeert erbij te horen, hij ook gemanipuleerd werd en gehoorzaamt aan de orders.)  Verklaar waarom de classificatie tussen Hutu en Tutsi aan de basis liggen van de genocide. (We delen mensen op in verschillende groepen. Wanneer we mensen op een negatieve manier een groep benaderen en ons gedrag hierop afstemmen spreken we van discriminatie. Wanneer discriminatie gepaard gaat met propaganda, polarisatie en ontmenselijking (zo werden Tutsi’s bijvoorbeeld kakkerlakken genoemd) kan het geweld toenemen. Eenzijdige beeldvorming en vooroordelen kunnen leiden tot discriminatie. Geweld kan toenemen. Hoe kunnen we ons bewust zijn van onze eigen stereotypen en vooroordelen? Hoe kunnen we op kleine schaal ervoor waken dat we ons niet laten leiden door onze stereotypen en vooroordelen?

Om veiligheids- en privacyredenen is de naam van onze getuige gewijzigd. Handleiding leerkracht “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie”

Conclusie: Wat verbindt ons? TIP! Bij deze werkvorm is het van belang dat er een sfeer van vertrouwen en veiligheid is tussen de leerlingen onderling en tussen leerkracht en leerlingen.

Materiaal Duur Werkwijze

/ 45 minuten Werkvorm ‘Wat verbindt ons’/’Over de streep’

Instructies: Bij deze werkvorm denken de leerlingen na over wat hen verbindt. Het toont aan dat er veel meer gelijkenissen met elkaar zijn dan verschillen. De leerlingen staan in een kring. Lees telkens zin per zin voor. Daarna gaan de leerlingen in een kring staan. De leerkracht leest telkens een zin voor. Wanneer de leerlingen zich aangesproken voelen, staan ze in het midden van de kring. Op die manier worden de gelijkenissen en verschillen met elkaar visueel weergegeven. Belangrijk is dat er ruimte voor vertrouwen is. De leerlingen hoeven zich niet te verantwoorden, hoeven niet te blijven staan of in het midden te staan als ze dat niet willen. TIP! Voorafgaand aan de werkvorm « Wat verbindt ons? » kan je de leerlingen per twee laten nadenken over drie dingen die ze gemeenschappelijk hebben, wat hen bezighoudt, wat ze misschien niet van elkaar weten, maar wel belangrijk is. Op die manier wordt het ijs gebroken om tijdens de werkvorm « Wat verbindt ons? » hun gedachtes en gevoelens makkelijker te tonen.

Voorbeeldzinnen:  Wie woont in deze stad?  Wie is 16 jaar ?  Wie eet graag chocolade ?  Wie doet graag aan sport?  Wie gaat graag naar school?  Wie viert graag kerst ?  Wie heeft stiefouders ?  Wie is gelovig ?  Wie zit in de jeugdbeweging ?  Wie is verliefd ?  Wie is ooit al gepest/uitgesloten?

     

Wie heeft anderen al gepest/uitgesloten? Wie heeft spijt van iets? Wie voelde zich ooit al eenzaam? Wie heeft een vriend of vriendin die homo-, biseksueel of lesbisch is? Wie heeft het moeilijk met zijn thuissituatie ? Wie heeft soms het gevoel misbegrepen te zijn, dat mensen je niet echt kennen ?

Handleiding leerkracht “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie”

 

Ga in het midden staan als je iemand mist. Ga in het midden staan als je je ooit gekwetst bent geweest door een opmerking van iemand die je niet



kende. (Die je vb. aansprak op basis van je uiterlijk.) Wie heeft ooit iemand gekwetst? (Vb. door een gemene en ongepaste opmerking?) …

Nabespreking: De leerlingen krijgen de mogelijkheid hun gevoelens en/of gedachten te verwoorden. Wat willen ze kwijt over deze oefening? Wat vonden ze moeilijk? Wat hebben ze bijgeleerd? … Wat kunnen ze zelf doen aan uitsluiting, discriminatie, vooroordelen? Wat kan de school doen? Laat hen (in groepjes) zo concreet mogelijke voorbeelden opsommen. Welke ideeën kan de school (directie, leerkrachten) uitvoeren? Welke ideeën willen ze zelf aanpakken in de klas?

Om je verder in te verdiepen… Websites http://www.bethechangebelgium.be/ De vzw’s ‘Be The Change Belgium’ en ‘Challenge Day’ organiseren activiteiten die zowel jongeren als volwassenen tracht te verbinden door uit te gaan van de kracht van elk individu, de rijkdom van diversiteit, openheid en zelfexpressie. Op die manier bieden ze de strijd aan met stereotypen en vooroordelen.

http://www.cclj.be/ Centre Communaire Laïc Juif (CCLJ) ontwikkelde een (Franstalige) pedagogische tool “La haine, je dis non!” voor secundaire scholen rond drie genocides van de 20e eeuw: de Armeense massamoorden, de Holocaust en de genocide van Tutsi’s en gematigde Hutu’s in Rwanda. http://edu.annefrank.org/ De Nederlandse Anne Frank Stichting ontwikkelde een online tool “Begin bij jezelf!”, over thema’s als identiteit, diversiteit en stereotypen, vooroordelen en discriminatie. Een inhoudelijk dossier over deze thema’s met verschillende concrete voorbeelden en illustraties.

Handleiding leerkracht “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie”

http://www.kigalimemorialcentre.org/ Officiële site van het Memoriaal van Kigali. Op deze link vind je getuigenissen van overlevenden.

http://www.playfairplay.nl Hoe reageer je wanneer je geconfronteerd wordt met vooroordelen en discriminatie? De Anne Frank Stichting lanceert de educatieve game ‘Fair Play – your decisions matter’ over vooroordelen en discriminatie.

http://www.rcn-ong.be/ Wat kunnen getuigenissen van massageweld in Rwanda of Cambodja ons leren over vandaag? RCN Gerechtigheid & Democratie biedt educatief materiaal, vormingen en workshops aan om onverdraagzaamheid, discriminatie en hedendaags massageweld te bespreken met jongeren.

http://www.schoolzonderracisme.be/ De organisatie ‘School zonder racisme’ werkt met jongeren en leerkrachten in het secundair onderwijs samen om op een ervaringsgerichte manier te werken aan een solidaire wereld zonder vooroordelen en racisme. Op hun website vind je allerhande vormingen en workshops terug.

http://www.uitdeklas.nl/ De Nederlandse website Uitdeklas.nl is een webportaal met divers educatief materiaal over vooroordelen, discriminatie en racisme.

Handleiding leerkracht “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie”

https://onderwijs.hetarchief.be/ Dit gratis webplatform zit vol gratis audiovisueel materiaal aan voor het onderwijs. De inhoud werd geselecteerd door en voor leerkrachten op basis van de eindtermen en leerplannen en in samenwerking met andere onderwijspartners. Ontdek welk interessant en kwalitatief materiaal het aanbiedt rond Cambodja, massageweld en genocides, stereotypen, vooroordelen en discriminatie.

Boeken Heuvel, E. & Jonker, F., ‘Nieuwe vrienden’, Uitgeverij L., 2015. Het stripverhaal Nieuwe vrienden en de begeleidende lesmaterialen brengen grote en gevoelige thema’s zoals identiteit, vriendschap, pesten, vooroordelen en discriminatie dichtbij leerlingen.

Handleiding leerkracht “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie”

Bijlagen Bijlage 1: etiketten “Ik ga op reis en ik neem mee…”

Handleiding leerkracht “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie”

Bijlage 2: Biografie Onze Rwandese getuige Gabriel liet zich meevoeren en nam actief deel tijdens de genocide van Tutsi’s en gematigde Hutu’s in Rwanda. In de zomer van 1972 werd Gabriel geboren in het westen van Rwanda. Als Tutsi komt hij van jongs af aan in aanraking met uitsluiting en discriminatie. Zo kan hij niet toetreden tot het seminarie omdat hij Tutsi is. Verschillende teleurstellingen en frustraties stapelen zich op. Toch is er ook plaats voor zijn grote passie in zijn leven, met name: basketbal. Hij speelt op een hoog niveau en bouwt een sportcarrière uit. Op 1 oktober 1990 breekt de oorlog in het noorden van Rwanda uit en komt het land onder hoogspanning te staan. Zijn vader zorgt dat hij een valse identiteitskaart krijgt, waarop ‘Hutu’ staat. Op die manier krijgt hij meer kansen en kan hij gaan studeren. Hij is 22 jaar wanneer in april 1994 de genocide uitbreekt. Men controleert identiteitskaarten. Wie Tutsi is, wacht een tragisch lot. Hij laat zich meevoeren door de propaganda en de haat die zich meester maken van Rwanda. Om erbij te horen, neemt hij deel aan de klopjachten en moorden op Tutsi’s en gematigde Hutu’s. Aan het einde van de genocide in juli 1994 verneemt Gabriel dat zijn vader gedood werd in een vluchtelingenkamp in de Democratische Republiek Congo. Gabriel hervat zijn studies aan de universiteit. Tijdens het opgraven van een massagraf in de buurt, herkent een studente hem en beschuldigt hem. Hij wordt veroordeeld wegens genocide tot acht jaar gevangenis. In 2001 neemt hij deel aan de Gacaca2 en geeft hij een gedetailleerde bekentenis en spijtbetuiging. Hij wordt, naar aanleiding van deze bekentenissen, vrijgelaten en werkt momenteel op het Departement van Volksgezondheid.

De Gacaca zijn Rwandese plaatselijke volksrechtbanken. De processen vinden plaats in open lucht en zijn publiek. De rechters zijn geen professionals worden verkozen door de bevolking. Op die manier was het mogelijk om ongeveer twee miljoen aanklachten van de genocide te bekijken. Handleiding leerkracht “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie”

Bijlage 3: Getuigenis “Hij die zich liet meevoeren…” Mijn vader was Tutsi. Omdat dat woord “Tutsi” op zijn identiteitskaart hem regelmatig in de problemen bracht met de toenmalige machthebbers, liet hij dat veranderen in “Hutu”. Als je iets wou bereiken, moest je ervoor zorgen dat er “Hutu” op je identiteitskaart stond, ook al was je eigenlijk Tutsi. Toen het vliegtuig van president Habyarimana werd neergeschoten, werd het heel belangrijk wat daarop vermeld stond. Het is mijn identiteitskaart die mijn leven heeft gered. Ik had de lengte van een Tutsi, maar ze zeiden: "Je bent zeker half-Hutu, half-Tutsi." Ze vroegen me: "Wie is je vader?". Ik liet ze mijn identiteitskaart zien. Sommigen zeiden: "Laat hem maar gerust, hij is een uitstekende basketballer, hij kan later voor onze ploeg scoren." Anderen zeiden: "Nee, we twijfelen aan zijn etniciteit." Daarom voelde ik me verplicht om te volgen, om mee te doen. Ik heb gewoon meegedaan. Meegedaan aan het moorden. Massageweld laat ons verbijsterd achter. In deze radioreeks willen we jullie laten kennismaken met mensen die, in meerdere of in mindere mate, hebben deelgenomen aan deze misdaden. Sommigen werden veroordeeld of zitten nog in de gevangenis, anderen niet. Sommigen hebben alles bekend, anderen hebben daarin nog een zekere weg af te leggen. Moedig brengen ze op een waardige manier hun verhaal en geven ze ons inzicht in hun misdaden. Bij collectieve misdaden zijn verschillende mensen betrokken, elk met hun eigen graad van verantwoordelijkheid. Laten we daar nu even bij stilstaan... Want als het ginder is, is het hier. De meeste Tutsi’s hadden Hutu-identiteitskaarten, zodat ze werk konden vinden en hun kinderen konden studeren. Er waren ook Tutsi’s die hun identiteitskaart hadden gehouden, maar zij werden enorm uitgesloten. Op school moesten om beurten de Hutu’s en de Tutsi’s gaan rechtstaan, zodat de leraar ons kon tellen... En jij? Stond je recht als Hutu of als Tutsi? Ik stond samen met de Hutu’s recht. Ik had geen andere keuze. Ik was een zeer gedreven misdienaar. Helaas was ik niet geslaagd voor het examen om naar het seminarie te gaan. Ik vind dat nog steeds zeer onrechtvaardig, want er werd puur naar je etniciteit gekeken. Ik was woedend omdat ik niet mocht intreden. Ik was diep geraakt en enorm teleurgesteld. Mijn ouders zagen me graag carrière maken in de sport. Ik speelde basketbal en begon er geld mee te verdienen: mijn eigen centjes, een eigen bankrekening.... Ze zagen dat ik op eigen benen kon staan. In april 1994 wordt Rwanda ondergedompeld in een onbeschrijfelijke horror en wanhoop. De genocide van de Tutsi’s en het afslachten van Hutu's die zich hiertegen verzetten, begint systematisch. Bijna één miljoen mensen werden vermoord in slechts drie maanden tijd. Op dat moment studeert Gabriël aan de universiteit van Butare met zijn valse identiteitskaart. Hij is dan 22 jaar oud. Handleiding leerkracht “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie”

Vader vertelde ons dat het vliegtuig van President Habyarimana was neergeschoten en dat de President dood was. Toen voelden we een extreme angst. We dachten dat het eind van de wereld nabij was. Het werd bekend dat heel veel belangrijke tegenstanders van het regime Habyarimana waren vermoord. Er heerste toen veel verwarring. We wisten niet dat er een genocide aan de gang was, omdat we ons niet konden verplaatsen.... De telefoons werkten wel. Zo kregen we van de ene na de andere het nieuws te horen dat ze dood waren... Toen voelden we dat het nog veel erger was. We zagen hoe soldaten gefusilleerd werden. Het leek alsof we naar een film of een voetbalwedstrijd zaten te kijken. Spionage, moorden, schietpartijen tussen verschillende soorten militairen. We hoorden tanks in de straat... Op de 19de – hoe zal ik het zeggen- ging de storm een beetje liggen en toen hebben we ons durven verplaatsen. Toen begonnen ze te kijken naar de identiteitskaarten, vooral waar er Hutu of Tutsi stond. De militairen omsingelden de universiteit en namen alle lokalen en kamers in... Zij kamden alles systematisch uit. Zij brachten de Tutsi-studenten samen en moordden hen systematisch uit. Duizend soldaten kwamen en omsingelden de studenten die niet eens wisten hoe ze een wapen moesten gebruiken. Ze zeiden tegen ons: "Jullie lopen voorop, wij volgen jullie. We gaan op klopjacht.” We moesten veel lawaai maken om de mensen die in het bos verstopt zaten, tevoorschijn te laten komen. We vertrokken samen met de buurtbewoners, omsingeld door het leger, en we maakten lawaai met trommels. Als duizend, tweeduizend mensen hetzelfde geluid maken, dan heb je geen tijd om na te denken, dan kan je niet anders dan je laten meevoeren door de stroom. Je drijft mee, zoals een bootje op een rivier, meegezogen door de haatdragende menigte, door de massa. Dus volgden we…, we lieten ons meevoeren door de stroom. We draaiden mee in een goed geoliede machine, want de gouverneurs, burgemeesters, alle instanties waren erbij betrokken... Ze zeiden: "We moeten een groep Tutsi’s aanvallen in die parochie daar. Met hoeveel zijn ze?". "Ze zijn met drieduizend." Dus dan hebben we zoveel soldaten, geweren en granaten nodig ...". Zij bereidden alles voor in het gemeentehuis. De soldaten gingen dan met hen mee. Dat is wat ze deden. Ze gingen ze neerschieten, uitmoorden en dat alles om een voorbeeld te stellen. Daarom probeerde ik bij hen te horen en mee te doen, maar het was... Het ging niet over tientallen, of honderden ... het waren er duizenden, alsof we naar een voetbalmatch keken. Overal lagen er lijken. Dan ben je verloren… Het was precies alsof we van op afstand gestuurd werden, door een soort afstandsbediening. Ik denk dat er momenten zijn dat een mens niets voorstelt. Want ze kunnen je volledig manipuleren, vooral met een geweer. Ik kan niet wennen aan dat idee. Ik wil gewoon zeggen dat ze je helemaal gek kunnen maken. Je tot nul herleiden, nul komma nul nul nul.

Handleiding leerkracht “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie”

Suggesties? Jouw feedback is van onschatbare waarde. Maakte je gebruik van onze handleiding en/of één van onze thematische fiches? Ben je tevreden of wens je iets op te merken of aan te vullen? Laat dit ons gerust weten op pedagogie@rcn-ong.be. Alvast bedankt voor jullie waardevolle feedback!

Handleiding leerkracht “Voorbij de hokjes… Hoe weerwerk bieden tegen stereotypen, vooroordelen en discriminatie”