PRIJSVRAAG WOW
5102
GAARVSJIRP WOW
2015
Inzendingen PRIJSVRAAG WOW 2015 01 Leeuwarden Vrij-Baan (pag. 18)
28 Schoon water voor Mozambique (pag. 50)
26 Naar één beheerder voor het waddengebied (pag. 48)
27 Bodemverbetering voor Delfzijl duurzaam waterbeheer en duurzame landbouw(pag. 49) Kollum
Leeuwarden
20 De nieuwe Afsluitdijk (pag. 40)
Waddenzee
Groningen
24 Allianties met leereffecten (pag. 45) 05 Inzet van het watersysteem als elektriciteitsbuffer (pag. 22)
Winschoten
Texel Sneek
Afsluitdijk
17Oosterwolde Natuurburg Weerribben-Wieden
Assen
(pag. 37) Den Helder
Hindeloopen
08 Kust op kracht (pag. 26)
IJsselmeer
Emmen
Petten
Steenwijk
(pag. 20)
(pag. 46)
Hoorn
Alkmaar
Markermeer
Lelystad
Zwolle
Purmerend
(pag. 38) Haarlem
(pag. 33)
Almere
Amsterdam 12 Communicatie over
06 Netwerk Betonketen
Aalsmeer
(pag. 44)
Delft
Lunteren Maarn
Ede
15 Energie- en Grondstoffenfabriek (EFGF) (pag. 34)
Vlaardingen
Rotterdam
19 Stedelijk Incident Management (pag. 39)
Elst
Utrecht
Zoetermeer
(pag. 42)
Goor
Apeldoorn
23 Platform VSE
Arnhem
Doetinchem
10 N329 - Weg van de Toekomst (pag. 28)
Tiel
02 IMex (IM-exchange) (pag. 19) Dordrecht Oss
Burgh-Haamstede
‘s-Hertogenbosch 04 Hoogwateroefening Waterkracht
Breda Tilburg
(pag. 21)
07 Aanpak te Bergen hoge snelheden op 30- en 60 km-wegen op Zoom (pag. 25)
Middelburg
Hengelo Enschede
Deventer
(pag. 24)
Sassenheim
21 7m2 gebiedskwaliteit
Almelo
Epe
gladheidsbestrijding (pag. 31)
Den Haag
Ommen
09 Ketenoptimalisatie asfaltmengsels (pag. 27)
18 iAMPro
14 Brandweer op de Noordzee
16 Interpretatie bouwbesluit voor licht en middelzwaar belaste viaducten en bruggen (pag. 36)
Meppel
03 Innovatieve detachering
25 SolaRoad
11 Poepfabriek.nl en Puurwaterclip.nl (pag. 30)
Venray Eindhoven
Venlo Terneuzen
Nederweert
Roermond
22 Maastricht Bereikbaar
Sittard (pag. 43)
Heerlen
Maastricht
13 Bruggen slaan over het Twentekanaal (pag. 32)
Voorwoord
En de winnaar is...
Creatief, innovatief, open, met respect en begrip voor ieders afzonderlijke wensen, mogelijkheden en – natuurlijk soms ook – beperkingen. ‘We doen het samen’, ‘Jouw belang is mijn belang’, ‘Ieder in zijn waarde laten, er samen uit komen’. Dit zijn maar enkele opmerkingen uit de inzendingen voor de WOW prijs 2015, die onderstrepen dat samenwerking tot het beste resultaat leidt. Tijdens de landelijke WOW-dag op 1 oktober 2015 in Zwolle werd bekendgemaakt dat het project Energie- en Grondstoffenfabriek van 23 waterschappen in Nederland de winnaar van de prijsvraag is geworden. In totaal waren er 28 inzendingen, afkomstig uit het hele land. Na een eerste selectie gingen vijf projecten door naar de finale: Inzet van het watersysteem als elektriciteitsbuffer, N329 – Weg van de Toekomst, Energie- en Grondstoffenfabriek, De nieuwe Afsluitdijk en SolaRoad. Uit deze genomineerden kwam in het juryberaad de Energie- en Grondstoffenfabriek als winnaar naar voren. In deze rapportage staan alle inzendingen op een rij. Het totaal biedt een prachtig overzicht hoe wordt gewerkt aan het beheer en onderhoud van het (vaar)wegen- en waternet in Nederland. Zowel in de uitvoering - in de buitenlucht, met de voeten (vaak letterlijk) in de klei - als in de voorbereiding. Dit is bij uitstek het doel van WOW: partijen op alle niveaus en uit alle geledingen van de markt laten nadenken en met elkaar laten samenwerken aan de beste oplossing van vraagstukken op de weg en het water. Met genoegen presenteren wij dit kleurrijke palet aan inzendingen voor de WOW-prijsvraag 2015. We twijfelen er niet aan dat het inspiratie en motivatie biedt voor iedere collega in het (vaar)weg- en waterbeheer, overal in Nederland en – zoals soms al blijkt in de praktijk - zelfs daarbuiten. Hein van Stokkom Secretaris-directeur waterschap Brabantse Delta Voorzitter van de jury Prijsvraag WOW 2015
Winnaars WOW-prijsvraag 2015
De Energie- en Grondstoffenfabriek
2013
Baggertubes Oosteinderpoel (zie ook pagina 52)
2011
Regionaal Tactisch Team Noord-Holland
Natuurontwikkeling en innovatief waterbeheer in de
Koopmanspolder 2010
Thema Beheer en Onderhoud:
Gladheidbestrijding Overijssel
Thema De gebruiker centraal:
Verkeersmanagement randweg Eindhoven
Thema Incidentmanagement:
Incidentmanagement Rotterdam
Thema Innovatieve contracten:
Totale uitbesteding wegbeheer gemeente Ten Boer-Groningen
Thema Dynamisch Verkeersmanagement:
RegioRegie Noord-Holland 3
Prijsvraag WOW 2015
Inhoudsopgave
21 WOW in Nederland........................................................................................................................................ 2 Voorwoord.................................................................................................................................................. 3 Inhoudsopgave............................................................................................................................................ 4 WOW, samenwerking loont!............................................................................................................................ 6 Jury
...................................................................................................................................................... 8
Contactgegevens inzendingen Prijsvraag WOW 2015........................................................................................ 11 Juryrapport............................................................................................................................................... 12 Winnaar Prijsvraag WOW 2015...................................................................................................................... 14 Inzendingen Prijsvraag WOW 2015............................................................................................................. 16 1. Leeuwarden Vrij-Baan....................................................................................................................... 18 2. IMex (IM-exchange)......................................................................................................................... 19 3. Innovatieve detachering................................................................................................................... 20 4. Hoogwateroefening Waterkracht......................................................................................................... 21 5. Inzet van het watersysteem als elektriciteitsbuffer............................................................................... 22 6. Netwerk Betonketen......................................................................................................................... 24 7. Aanpak te hoge snelheden op 30- en 60 km-wegen............................................................................... 25 8. Kust op Kracht................................................................................................................................ 26 9. Ketenoptimalisatie asfaltmengsels...................................................................................................... 27 10. N329 - Weg van de Toekomst............................................................................................................. 28 11. Poepfabriek.nl en Puurwaterclip.nl..................................................................................................... 30 12. Communicatie over gladheidbestrijding............................................................................................... 31 13. Bruggen slaan over het Twentekanaal.................................................................................................. 32 14. Brandweer op de Noordzee................................................................................................................ 33 15. Energie- en Grondstoffenfabriek (EFGF)............................................................................................... 34 16. Interpretatie bouwbesluit voor licht en middelzwaar belaste viaducten en bruggen.................................... 36 17. Natuurburg Weerribben-Wieden.......................................................................................................... 37 18. iAMPro........................................................................................................................................... 38 19. Stedelijk Incident Management.......................................................................................................... 39 20. De nieuwe Afsluitdijk....................................................................................................................... 40 21. Zeven vierkante kilometer gebiedskwaliteit.......................................................................................... 42 22. Maastricht Bereikbaar....................................................................................................................... 43 23. Platform VSE................................................................................................................................... 44 24. Allianties met leereffecten................................................................................................................ 45 25. SolaRoad........................................................................................................................................ 46 26. Naar één beheerder voor het waddengebied......................................................................................... 48 27. Bodemverbetering voor duurzaam waterbeheer en duurzame landbouw..................................................... 49 28. Schoon water voor Mozambique......................................................................................................... 50 Winnaar WOW Prijsvraag 2013 Baggertubes Oosteinderpoel: ............................................................................................................ 52 ‘Door goede samenwerking zijn ook lastige kwesties op te lossen’ Colofon.................................................................................................................................................... 55
4
5
Prijsvraag WOW 2015
WOW, samenwerking loont!
Elkaar ontmoeten, leren kennen en vervolgens samenwerken. Platform WOW organiseert, faciliteert en stimuleert ‘de ontmoeting’; dat stelt weg- en waterbeheerders van verschillende organisaties in staat om kennis en ervaringen met elkaar te delen. De samenwerking die hieruit voortvloeit, loont. Het lukt de organisaties om mensen, kennis, materialen en middelen slimmer en effectiever in te zetten. Zelfs in tijden van krimpende budgetten levert dit méér en betere resultaten op dan wanneer partijen afzonderlijk aan de slag gaan. Hiervoor heeft platform WOW in de afgelopen jaren overtuigende bewijzen geleverd. Sinds de oprichting in 2007 ontwikkelde WOW (Wegbeheerders Ontmoeten Wegbeheerders en Water Ontmoet Water) zich tot een breed platform voor samenwerking. In Nederland gaan honderden partijen over het beheer en onderhoud van wegen, vaarwegen en watersystemen. WOW brengt hen op bestuurlijk, beleidsmatig en uitvoerend niveau bij elkaar. Tijdens landelijke en regionale (thema)bijeenkomsten gaan zij het gesprek met elkaar aan en zoeken ze samen naar oplossingen; in steeds meer gevallen resulteert dat in een gezamenlijke aanpak van de vraagstukken waar ze mee te maken hebben. De ene keer puur praktisch, de volgende keer zeer creatief en innovatief. Altijd vol inspiratie. Thema’s WOW werkt samen op diverse thema’s, zoals personele uitwisseling, assetmanagement, inkoop en aanbesteding, risicomanagement en belevingsonderzoeken. Wegbeheerders Ontmoeten Wegbeheerders en Water Ontmoet Water hebben elk ook eigen vakgerichte thema’s waarop steeds meer wordt samengewerkt. Voorbeelden hiervan zijn goederenvervoer en verkeersmanagement. Andere voorbeelden van initiatieven van WOW zijn: Young Professional Network Het Young Professional Network (YPN) van WOW is een netwerk voor alle jonge professionals (tot en met 36 jaar) die werken in een weg-, vaarweg- of waterbeheerorganisatie. Het YPN houdt regelmatig bijeenkomsten om jongeren in het eigen vakgebied te leren kennen en kennis en ervaring uit te wisselen. Een van de activiteiten is de Young Professional Challenge tijdens de Week van de WOWfactor. Jonge medewerkers van verschillende organisaties werken drie dagen aan een maatschappelijk relevant, uitdagend vraagstuk over water- en wegbeheer. De YPN Challenge streeft naar innovaties.
6
Het YPN geeft gevraagd en ongevraagd advies aan het bestuur van WOW. Daarbij komen onder meer de volgende thema’s aan de orde: − Hoe kunnen de WOW organisaties investeren in jong talent? − Hoe kunnen we kennisoverdracht bevorderen? − Hoe kunnen we de invloed van jongeren vergroten? Hoe kunnen jongeren overtuigen? − Hoe worden de WOW organisaties een aantrekkelijke werkgever? − Inhoudelijke onderwerpen, zoals bijvoorbeeld kunstwerken of aanbesteden. Meer weten over het Young Professional Network van WOW? Stuur een mail naar ypn@platformwow.nl. WOW makelaar Een van de manieren om kennis en ervaring te delen, is door het uitwisselen van medewerkers tussen organisaties. WOW stimuleert en faciliteert deze uitwisselingen, variërend van een meeloopdag bij een andere organisatie tot een intensieve uitwisseling van – desgewenst - enkele maanden. WOW makelaar Ronald Wielinga helpt bij het matchen van vraag en aanbod en geeft ondersteuning tijdens de uitwisseling. Meer weten over de WOW makelaar? Stuur een mail naar wowmakelaar@platformwow.nl. Toekomstige generatie Ook aan de jongere generatie wordt gedacht door WOW. Zo is (les)materiaal (Plakkie Asfalt) ontwikkeld om kinderen al op jonge leeftijd (groep 7 en 8) nieuwsgierig en enthousiast te maken over wegbeheer. Verder werkt WOW mee aan ikonderzoekwegen.nl en ikonderzoekwater.nl. Via dit initiatief kunnen HAVO- en VWO-scholieren hulp krijgen bij het maken van hun profielwerkstuk. Communicatie WOW geeft regelmatig digitale nieuwsbrieven uit met informatie over bijeenkomsten en projecten uit de praktijk. Zowel voor wegbeheerders als voor waterbeheerders. Verder is het platform actief op Twitter en LinkedIn. Aanmelden voor de nieuwsbrieven kan op de site van WOW.
ERKEN W N
ONT LO
SAM E
www.platformwow.nl
7
Prijsvraag WOW 2015
De jury
De jury van de WOW Prijsvraag 2015 bestond uit Hein van Stokkom, Sandra Erkens en Edwin Kaats. Hein van Stokkom Hein van Stokkom is sinds 2004 secretaris-directeur van het Waterschap Brabantse Delta. Daarvoor werkte hij 25 jaar bij Rijkswaterstaat, als beleidsadviseur, directeur en bestuurder op nationale en internationale projecten – zoals Ruimte voor de Rivier. Als secretarisdirecteur van Brabantse Delta is Van Stokkom nauw betrokken bij innovatie (WaterWegen) en de samenwerking tussen gemeenten, waterschappen en drinkwaterbedrijven in de (afval)waterketen.
Sandra Erkens Sandra Erkens is specialist/senior-adviseur wegenbouwmaterialen en –constructies bij Rijkswaterstaat. In deze functie identificeert en ontsluit ze kennis die voorziet in de lange-termijnbehoeften van Rijkswaterstaat, geeft ze beleidsadviezen en adviseert ze bij de uitvoering van projecten. Sinds 2013 is Erkens tevens deeltijdhoogleraar Toegepaste Wegbouwkunde aan de TU Delft.
Edwin Kaats Edwin Kaats is medeoprichter van Common Eye, een adviesbureau gespecialiseerd in samenwerking en alliantiemanagement. Hij begeleidt samenwerkingsprocessen, doet onderzoek naar samenwerking en publiceert hierover. Kaats is coauteur van ‘Leren Samenwerken tussen Organisaties’, dat werd verkozen tot Managementboek van het Jaar 2013. Kaats was in 2010 – destijds nog als adviseur bij Twijnstra Gudde – betrokken als adviseur samenwerking bij de doorontwikkeling van platform WOW.
8
9
10
Contactgegevens inzendingen PRIJSVRAAG WOW 2015
Project
Contactpersoon
E-mailadres
Telefoon
1
Leeuwarden Vrij-Baan
Tineke van der Weg
t.vanderweg@fryslan.frl
058-2925911
2
IMex
Maarten de Haas
maarten.de.haas@trafficlink.nl
0297-514455
3
Innovatieve detachering
Sander Dresken
s.dresken@overijssel.nl
038-4997104
4
Hoogwateroefening Waterkracht
Marijn Emans
m.emans@vrln.nl
06-50298817
5
Inzet van het watersysteem als elektriciteitsbuffer
Klaas Jan de Hart
kj.dehart@hhnk.nl
072-5827477
6
Netwerk Betonketen
Daaf de Kok
info@betonketen.nl
06–54676734
7
Aanpak te hoge snelheden op 30- en 60 km-wegen
Christine Dingemanse
cj.dingemanse@zeeland.nl
0118-631894
8
Kust op Kracht
Irma Graveland
i.graveland@hhnk.nl
06-53542340
9
Ketenoptimalisatie asfaltmengels
Jan-Paul Boutkan
j.boutkan@enschede.nl
053-4815262
10
N329 - Weg van de Toekomst
Leo de Hoogt
l.de.hoogt@oss.nl
06-52607320
11
Poepfabriek.nl - Puurwaterclip.nl
Hans Langeree
hc.langeree@quicknet.nl
06-41978504
12
Communicatie over gladheidsbestrrijding
Arie Oskam
arie.oskam@houten.nl
030-6392690
13
Bruggen slaan over het Twentekanaal
Eef Uiterwijk
e.uiterwijk@overijssel.nl
038-4997005
14
Brandweer op de Noordzee
Rolf de Boer
rolf.de.boer@rws.nl
06-22906289
15
Energie- en grondstoffenfabriek
Charlotte van Erp Taalman Kip
c.vanerptaalmankip@wshd.nl
06-10523953
16
Interpretatie bouwbesluit voor licht en middelzwaar belaste viaducten en bruggen
Eef Uiterwijk
e.uiterwijk@overijssel.nl
038-4997005
17
Natuurburg Weerribben-Wieden
Eef Uiterwijk
e.uiterwijk@overijssel.nl
038-4997005
18
iAMPro
Lindy Molenkamp
l.molenkamp@overijssel.nl
038-4997004
19
Stedelijk Incident Management
Marieke Bijl
marieke.bijl@rhdhv.com
06-52018653
20
De nieuwe Afsluitdijk
Suzan Ijdema
s.ijdema@fryslan.frl
06-52046530
21
Zeven vierkante kilometer gebiedskwaliteit
Hans Kleij
am.kleij@pzh.nl
070-4417139
22
Maastricht Bereikbaar
Casper Stelling
casper.stelling@maastricht-bereikbaar.nl
06-48956516
23
Platform VSE
Aad van den Burg
aad.vanden.burg@rws.nl
088-7982535
24
Allianties met leereffecten
Age Beuving
age-frank.beuving@rws.ml
06-22990270
25
SolaRoad
Paul Rutte
ruttep@noord-holland.nl
06-53756897
26
Naar één beheerder voor het waddengebied
Rick Hoeksema
rick.hoeksema@rws.nl
06-22923251
27
Bodemverbetering voor duurzaam waterbeheer en duurzame landbouw
Kees van de Ven
k.vandeven@noorderzijlvest.nl
06-54216980
28
Schoon water voor Mozambique
Marc Jense
m.jense@heerenveen.nl
06-54387532
11
Prijsvraag WOW 2015
Juryrapport
Voor de WOW Prijsvraag 2015 kwamen 28 inzendingen binnen. Het programmateam van WOW stelde hieruit samen met Wino Aarnink (directeur netwerkontwikkeling van Rijkswaterstaat Midden Nederland) een top vijf samen, na een ranking van de projecten op de volgende drie criteria: 1. Diversiteit/intensiteit van de samenwerkingspartners Op alle fronten in de samenleving is samenwerking onontbeerlijk. Ook in het weg- en vaarwegenbeheer en in het beheer van de (afval)waterketen kan de maatschappelijke opgave alleen in samenwerking – binnen en buiten de eigen organisaties, letterlijk en figuurlijk over grenzen heen – effectief en efficiënt worden gerealiseerd. In de praktijk is dat niet altijd eenvoudig. Samenwerking vereist wil en durf om (inhoudelijke) vernieuwing mogelijk te maken, om uit te kunnen stijgen boven de eigenlijke taakuitvoering van een organisatie. Projecten die hoog scoren op dit criterium laten zien dat partners hun nek durven uitsteken. Daar spreekt lef en visie uit. 2. Mate van realisatie en bewezen effect van het project Voor de jury is het een pre als samenwerkingsprojecten kunnen bogen op gerealiseerde resultaten en bewezen effecten. Met een aanwijsbaar en tastbaar resultaat. Maar er is ook oog voor procesresultaten, die met veel enthousiasme en energie zijn bevochten en over een groot potentieel beschikken. Voorbeelden hiervan zijn een overeenkomst of een overeengekomen projectplan, die een stevig fundament vormen voor duurzame samenwerking. 3. Mate van duurzaamheid en innovatie Duurzaamheid en innovaties kunnen in technologische ontwikkelingen zitten, maar ook in nieuwe vormen van samenwerking. Dit geldt zowel op het bestuurlijke, beleidsmatige vlak, als in de uitvoering van projecten. Net zoals technische innovaties versterken nieuwe vormen van samenwerking het duurzame karakter van projecten. De mate van duurzaamheid en innovaties is daarmee bepalend voor de toekomstwaarde van de projecten en de mate waarop die navolging krijgen. De vijf genomineerde projecten zijn op 7 september 2015 op deze criteria beoordeeld door de jury van de WOW-prijsvraag, die werd gevormd voor Hein van Stokkom (Waterschap Brabantse Delta), Sandra Erkens (Rijkswaterstaat/TU Delft) en Edwin Kaats (Common Eye). Binnen het totaal van het aantal inzendingen voor de prijsvraag, scoorden de projecten die de finale haalden allemaal hoog op de gehanteerde criteria. Ze kwamen tot stand met een veelheid van partners, zijn of worden in de praktijk gerealiseerd en ze hebben een duurzaam en innovatief karakter.
12
1
De jury stelde in zijn beraadslagingen het volgende over de genomineerde projecten vast: 1. Inzet van het watersysteem als elektriciteitsbuffer In dit project hebben twee zeer verschillende partijen – het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en Eneco – elkaar weten te vinden en oorspronkelijke barrières voor samenwerking doorgebroken. In de praktijk blijken vernieuwingen in het watersysteem vaak lastig te realiseren, maar de resultaten van de samenwerking in het proefproject (een besparing tot 25 procent op de elektriciteitskosten) rechtvaardigen een verdere uitrol van de opgebouwde kennis en techniek. 2. N329 – Weg van de toekomst
2
Een demonstratieproject met allure, dankzij de verschillende vernuftige toepassingen die van het weggebruik door zowel snel als langzaam verkeer een beleving maken. Zo geven de creatieve vormen van verlichting letterlijk en figuurlijk uitstraling aan de weg en zijn omgeving. De meerwaarde van het project zit verder onder meer in het feit dat bewoners en ondernemers participeerden in de ontwerp-/planfase van het project, maar ook in het hoge gehalte waarin de samenwerkende partijen zich bewust waren van de milieuaspecten van een belangrijke route door stedelijk gebied. 3. Energie- en Grondstoffenfabriek (EFGF) Het resultaat mag er zijn: zeven fabrieken draaien al en nog eens negen zijn in voorbereiding. Er worden innovatieve technieken gebruikt om van afvalwater een duurzame energiebron te maken. Aan de basis van deze ontwikkeling staan
3
gezamenlijk de 23 waterschappen in Nederland, die een reputatie hebben dat ze soms zo moeilijk om één lijn zijn te krijgen. De wijze waarop zij invulling geven aan deze samenwerking illustreert dat het in projecten niet alleen om de ontwikkeling en toepassing van nieuwe technologieën hoeft te gaan, maar ook hoe bedrijven, kennisinstellingen en waterschappen met die techniek – en met elkaar – om gaan en samen werken aan vernieuwing. 4. De nieuwe Afsluitdijk Op de nieuwe Afsluitdijk komt een scala aan oplossingen bij elkaar. Enerzijds voor het peilbeheer in het IJsselmeer en de waterveiligheid van de omliggende regio’s, anderzijds voor het opwekken van duurzame (‘blauwe’) energie, vispasseerbaarheid en verbetering/optimalisatie van de ecologische omstandigheden. Met uiteindelijk ook effect op de statuur van de Afsluitdijk, die van icoon voor het Nederlandse
4
watermanagement en tevens als toeristische topattractie. De samenwerking is breed en intens. 5. SolaRoad Kenmerkend voor het project SolaRoad is het business innovatie netwerk dat er ‘volgens het boekje’ omheen is ontstaan. Binnen de zogenoemde ‘triple helix’ van kennisinstellingen, overheid en bedrijfsleven worden de afzonderlijke kwaliteiten van de partners optimaal ingezet. Het enorme potentieel– de mate waarin het project over de wereld kan worden uitgerold en de opbrengsten aan schone energie – maken van SolaRoad volgens de jury potentieel een echte game-changer.
5
13
Prijsvraag WOW 2015
WINNAAR 2015
De keuze van de jury als winnaar van de WOW Prijsvraag 2015 is gevallen op het project:
Energie- en Grondstoffenfabriek (EFGF)
Dit project spreekt bijzonder tot de verbeelding, omdat het de volgende elementen bevat: • De samenwerking in dit project tussen alle waterschappen, bedrijven en kennisinstellingen is zo breed als die kan zijn. Uit alle waterschappen zijn medewerkers betrokken en actief binnen de EFGF. Specialisten ontmoeten elkaar in projectteams, die kennis vergaren en delen. • De samenwerking reikt ver: van onderzoek en de ontwikkeling en toepassing van nieuwe technologieën, tot de volledige transitie van afvalwaterzuivering naar hergebruik van energie en toepassing van duurzaamheid. • De samenwerking levert tastbare en duurzame resultaten op. Het blijft niet alleen bij nadenken over hoe waarde kan worden gehaald uit afvalwater. Er draaien al zeven EFGFfabrieken en negen andere zijn in voorbereiding. Ze halen fosfaat en straks ook cellulose, polymeren, alginaat, bioplastics en CO2 uit afvalwater, die bedrijven in verschillende sectoren als grondstof opnieuw kunnen gebruiken. Zie pagina 34 van deze rapportage voor meer informatie over dit project.
14
WINNAAR PRIJSVRAAG WOW 2015 PRIJSVRAAG WOW 2015 WINNAAR WINNAAR PRIJSVRAAG WOW 2015 PRIJSVRAAG WOW 2015 WINNAAR WINNAAR PRIJSVRAAG WOW 2015 PRIJSVRAAG WOW 2015 WINNAAR WINNAAR PRIJSVRAAG WOW 2015 PRIJSVRAAG WOW 2015 WINNAAR WINNAAR PRIJSVRAAG WOW 2015 PRIJSVRAAG WOW 2015 WINNAAR WINNAAR PRIJSVRAAG WOW 2015 PRIJSVRAAG WOW 2015 WINNAAR WINNAAR PRIJSVRAAG WOW 2015 PRIJSVRAAG WOW 2015 WINNAAR WINNAAR PRIJSVRAAG WOW 2015 PRIJSVRAAG WOW 2015 WINNAAR WINNAAR PRIJSVRAAG WOW 2015 PRIJSVRAAG WOW 2015 WINNAAR WINNAAR PRIJSVRAAG WOW 2015 PRIJSVRAAG WOW 2015 WINNAAR WINNAAR PRIJSVRAAG WOW 2015 PRIJSVRAAG WOW 2015 WINNAAR
15
Prijsvraag WOW 2015
Inzendingen PRIJSVRAAG WOW
5102
16
GAARVSJIRP WOW
2015
Voor de WOW Prijsvraag 2015 zijn 28 projecten ingezonden. Op de volgende pagina’s volgt een beschrijving van alle inzendingen.
17
Prijsvraag WOW 2015
01
Leeuwarden Vrij-Baan Delfzijl
Kollum
Leeuwarden
Leeuwarden Vrij-Baan is eenGroningen programma voor aanleg van infrastructuur in de Friese hoofdstad en de omgeving. Het is een meer dan tienjarenplan - begonnen in 2008 en doorlopend tot in elk geval 2018 – waarin gemeente, provincie en rijk intensief met elkaar Winschoten
optrekken. Bestuurders van de samenwerkende overheden vormen een regiegroep, die Leeuwarden Vrij-Baan leidt. Onder deze noemer, met een eigen website, logo, en dergelijke, wordt gewerkt aan de bereikbaarheid van Leeuwarden en de directe omgeving.
Sneek
Oosterwolde
Assen Waar je ook bent in de Friese hoofdstad of in de buurt, bijna overal wordt wel gewerkt,
open
terwijl de bereikbaarheid goed blijft. Het streven is altijd om de hinder zo veel mogelijk te beperken. Indien nodig worden andere gemeenten bij de plannen en werkzaamheden betrokken. Of Prorail, zoals bij spoorwegonderdoorgangen en de herinrichting van het
Samenwerkingspartners - Rijkswaterstaat
stationsgebied in Leeuwarden. Eén van de grotere projecten uit het programma is de Emmen Steenwijk
- Gemeente Leeuwarden
rondweg De Haak om Leeuwarden, die in december 2014 werd geopend. Meppel
- Provincie Fryslân
Leeuwarden Vrij-Baan geeft ook studenten een scholieren de kans om zich in infraprojecten te verdiepen, niet alleen om er zelf van te leren maar ook om hun kennis in te brengen. Er is veel aandacht voor innovatie en duurzaamheid. Aannemers worden gestimuleerd met ideeën te komen. Voorbeelden hiervan zijn het toepassen van zogenoemde MIP-wanden
Lelystad
(een natuurlijke Ommen wand; cement wordt gemengd met grond) en het vervoer van grond
door transportbuizen, zodat zo weinig mogelijk vrachtverkeer hoeft te rijden. Ook wordt Zwolle gerecycled asfalt van rubberbanden of oud asfalt toegepast en wordt tussen de verschillende beheerders grond verdeeld binnen de Vrij-Baanprojecten. Almelo
Epe
Hengelo Enschede
Deventer Goor
Apeldoorn
Elst Lunteren Ede
Opening – drie bestuurders openen de Haak om Leeuwarden
Arnhem
Bouwfotografe – Samen met ProRail gewerkt aan spooronderdoorgangen. Speciale mijlpaal was het inschuiven.
Doetinchem
Kaart Vrij-Baan – overzicht projecten
Oss
s-Hertogenbosch MIP – duurzame oplossing
Venray
18
Eindhoven
Student – samenwerken met onderwijs
Zoetermeer
Maarn
Delft
02
Vlaardingen
IMex (IM-exchange)
Rotterdam
Tiel
Dordrecht Oss
Burgh-Haamstede
‘s-Hertog IMex optimaliseert de samenwerking tussen alle stakeholders bij incidenten, door hen geautomatiseerd te verbinden en door razendsnel kennis over incidenten uit te laten
Breda Tilburg
wisselen. IMex vergemakkelijkt de communicatie en draagt bij aan een goed gecoördineerde Bergen
Middelburg op Zoom samenwerking. Meldingen van ongevallen worden snel opgevolgd, hulpdiensten zijn snel ter
plaatse en weten wat ze aantreffen en overige verkeersdeelnemers kunnen informatie krijgen
Eindhoven
over de stremming. Snelle en veilige hulpverlening, met tevens als doel om de weg zo snel mogelijk weer vrij te krijgen zodat het verkeer kan doorstromen. Terneuzen
Aan dit platform zijn zowel publieke als private partijen verbonden, zoals wegbeheerders, veiligheidsregio’s en hulpdiensten, private alarmcentrales, pechhulpverleners, bergers, bandenleveranciers et cetera. Doordat de data-uitwisseling zo generiek mogelijk is gemaakt, kan de informatie in bestaande systemen van gebruikers worden geïntegreerd. Het systeem wordt in 2015 uitgebreid met componenten die het mogelijk maken incidenten en files te voorkomen. Die bieden bijvoorbeeld realtime inzage in de impact van een incident op de doorstroming en geven de invloed van weersomstandigheden aan op het risico van incidenten. Weggebruikers worden rechtstreeks betrokken. Via bestaande apps en systemen kunnen zij incidenten rechtstreeks melden, maar ook informatie en waarschuwingen ontvangen over incidenten die zich hebben voorgedaan. IMex is een privaat en duurzaam initiatief, met ondersteuning van Beter Benutten. Alle stakeholders betalen een abonnementsfee om aangesloten te zijn. Naast de primaire functies
Samenwerkingspartners - Wegbeheerders (tot nu toe RWS innovatiecentrale en provincie Noord-Brabant) - Hulpdiensten - Private pechhulpverleners en alarmcentrales - Partners van de Digitale Wegbeheerder, onder andere Citygis, CWI, Intemo, MAPtm en TrafficLink
kunnen aangesloten stakeholders via IMex ondersteunende diensten aanbieden, of tegen betaling diensten van andere stakeholders afnemen. https://vimeo.com/123601829
19
Assen Prijsvraag WOW 2015
Steenwijk Meppel
03
Zwolle
Ommen
Emmen
Innovatieve detachering
De provincie Overijssel heeft veel infrastructurele projecten. De voorbereidende werkzaamheden worden uitbesteed aan verschillende ingenieursbureaus, met de gedachte dat de bureaus voldoende kwaliteit in huis hebben om te ontzorgen. Maar de provincie heeft zelf ook specifieke kennis en ervaring in huis. Voor één van de projecten kregen de Almelo
offrerende ingenieursbureaus het verzoek om – bij wijze van pilot - rekening te houden met
Epe
de detachering van een verkeerskundig ontwerper in het projectteam. De provincie Overijssel Deventer Apeldoorn
Hengelo hoe de specifieke kennis en ervaring van de medewerker effectiever wilde wel eens weten Enschede
kan worden ingezet bij de voorbereiding en uitwerking, zodat de eindproducten op een nog Goor hoger kwalitatiever niveau komen (bijvoorbeeld door minder fouten).
Elst
Samenwerkingspartners - Provincie Overijssel
die provincieambtenaar, waar ligt zijn kennis en ervaring, komt er een vervanger als de medewerker ziek is, hoe liggen de verantwoordelijkheden? Uiteindelijk zagen de bureaus de
- Witteveen + Bos
nhem
De bureaus gingen de uitdaging aan. Ze hadden uiteraard wel veel vragen. Wie is nu precies
voordelen van deze innovatieve detachering wel zitten. Met een provincie-collega in het Doetinchem
projectteam zijn de lijnen korter en komt informatie makkelijker binnen. Extra kennis en ervaring vanuit de overheidshoek is mooi meegenomen. De pilot is inmiddels afgerond. Alle partijen waren er enthousiast over. Verkeerskundige Gert Duitman (zie foto) van de provincie deed nieuwe ervaring en inspiratie op. Het bureau was tevreden over de inzet van de medewerker in het projectteam en de geleverde producten. De provincie roemde de vlekkeloos verlopen samenwerking en zal innovatieve detachering vaker gaan toepassen.
Venray
Venlo
Nederweert
Roermond
Sittard
Heerlen
Maastricht 20
Dordrecht
04
Oss
‘s-Hertogenbosch Hoogwateroefening Waterkracht Breda Tilburg
Bergen op Zoom
Venray Eindhoven
Venlo
In 1993 en 1995 overstroomden grote delen van Limburg door de hoge stand van de Maas. Sindsdien zijn rivieren verruimd en dijken aangelegd, om de kans op nieuwe overstromingen te verkleinen. Maar het leven aan de rivier is nooit zonder risico’s. In 2010 en 2011 kroop Limburg door het oog van de naald en kon het hoge water ternauwernood worden gekeerd. Nederweert Bestuurders en professionals beseften: willen we voorbereid zijn op een échte ramp, dan moeten we meer samenwerken. Roermond
Hiermee was het idee voor een grote gezamenlijke hoogwateroefening geboren. Na een jaar van voorbereidingen, werd in april 2015 in het centrum van Venlo de vierdaagse oefening ‘Waterkracht’ gehouden. Het Rampenbestrijdingsplan Hoogwater Maas werd getest en fysieke maatregelen, zoals mobiele kades, werden opgebouwd. Er werden verschillende, zowel technische als organisatorische vernieuwingen uitgevoerd. Bestuurders en inwoners die meededen, konden bijvoorbeeld inloggen op een virtuele mediaomgeving met fictieve nieuwsberichten en sociale media. Méér dan een oefening om burgers en professionals bewust te maken van hoogwaterrisico’s,
Sittard
Samenwerkingspartners - Waterschap Peel en Maasvallei - Ministerie van Defensie
Heerlen
- Rijkswaterstaat Zuid-Nederland - Veiligheidsregio Limburg-Noord
Maastricht(brandweer / GHOR / GGD) was Waterkracht een inspirerende omgeving waarin twintig partijen intensief samenwerkten en van elkaar leerden. Er ontstonden nieuwe (bestuurlijke) netwerken. Zo werk maximaal gebruik gemaakt van elkaars kennis en middelen, wat een gunstig effect had op de kosten. De belevenissen en de resultaten van Waterkracht zijn vastgelegd in een magazine. Zie voor de digitale versie www.waterkrachtonline.nl.
- Gemeenten in de Veiligheidsregio - Provincie Limburg - VieCuri Medisch Centrum - Politie eenheid Limburg - Ambulancezorg Limburg-Noord - Rode Kruis - Technisches Hilfswerk (Duitsland) - Reddingsbrigade - Fontys Hogescholen - Enexis - Veolia Transport - Waterscouting - Floodproof Holland
21
Delfzijl Kollum
Waddenzee
05 Texel
Prijsvraag WOW 2015
Leeuwarden
Groningen
Inzet van het watersysteem als elektriciteitsbuffer Sneek
Afsluitdijk
Winschoten
Oosterwolde
Assen
Den Helder
Hindeloopen
Wat hebben waterschappen en energieleveranciers met elkaar? De één verbruikt veel elektriciteit voor de pompen om de waterstand op peil te houden en wil daarvoor graag een zo laag mogelijke IJsselmeer
prijs betalen. De ander levert de elektriciteit, maar doet dat het liefst op
Emmen
momenten dat er door aanbod van veel zon- enSteenwijk windenergie overcapaciteit is.
Petten
Meppel
Bij overcapaciteit zakt de elektriciteitsprijs en daar heeft het waterschap wel oren naar. Het is duurzaam en voordelig om te pompen en te malen als het waait. Helaas loopt het aanbod
Hoorn
Alkmaar
van duurzame zon- en windenergie lang niet altijd parallel aan de elektriciteitsbehoefte van de waterschappen. Hoe kan dit worden gestroomlijnd? Als het lukt om vraag naar en
Markermeer
aanbod van elektriciteit meer op elkaar af te stemmen, snijdt het mes aan twee kanten: Lelystad Ommen
Purmerend Samenwerkingspartners
- Hoogheemraadschap Hollands
arlemNoorderkwartier - Eneco - Nelen & Schuurmans
Zwolle
waterschappen èn energieleveranciers blij.
Zo is vijf jaar geleden het initiatief ‘Inzet van het watersysteem als elektriciteitsbuffer’
Almere
De eerste ideeën kwamen van Eneco. Het Hoogheemraadschap Hollands Almelo Amsterdamgeboren. Noorderkwartier, dat voor peilbeheer bijna 30Epemiljoen kWh aan energie verbruikt, pakte de handschoen op. Het hoogheemraadschap beschikt al een aantal jaren over een
- HVC-Groep
controlesysteem, waarmee gemalen op afstand worden aangestuurd. Deventer Deze centrale regelaar is
Aalsmeer
het afgelopen jaar uitgebreid met een module om optimaal gebruik te maken vanGoor duurzame Apeldoorn
energie en tegelijkertijd op energiekosten te besparen.
enheim
Utrecht
Elst
Slimme software combineert de actuele elektriciteitstarieven met een door de waterschappen Lunteren
ontwikkelde buienradar. De tarieven worden elke minuut van energienetbeheerder Tennet Maarn
oetermeer
opgehaald. Zodra de prijsEdeaantrekkelijk laag is en er een wateroverschot is of een overschot wordt verwacht, komt het sein ‘Aan’. De pompen van het gemaal slaan dan automatisch aan. Voor een praktijkproef van Arnhem zes weken werd het Beatrixgemaal in de Schermerpolder Doetinchem
Rotterdam
Tiel
Dordrecht Oss
‘s-Hertogenbosch Breda Tilburg Venray Eindhoven
Venlo
Nederweert
22
Roermond
Hengelo Enschede
FINALIST 2015
uitgekozen. Dit gemaal maalt dagelijks; binnen twee minuten kunnen de pompen draaien. De resultaten van de proef waren veelbelovend. Voorafgaand aan de praktijkproef toonde een analyse aan, dat de aansturing van gemalen op basis van actuele elektriciteitstarieven een besparing van 25 procent kan opleveren. Er is een voorbehoud: als het waterpeil het kritische maximum bereikt, gaan de pompen aan. Goedkope stroom of niet. Veiligheid gaat voor alles. Het project is klaar om gerealiseerd te worden.
23
Markermeer
Lelystad
Zwolle
Purmerend
Ommen
Prijsvraag WOW 2015 Almere
06
Amsterdam
Almelo
Epe
Netwerk Betonketen
Hengelo Enschede
Deventer Goor
Apeldoorn
Elst
Utrecht
Lunteren
Netwerk Betonketen werkt aan een nieuwe, stabiele en circulaire economie voor duurzaam
Maarn
Ede
beton.
Arnhem Van de totale hoeveelheid afval in Nederland is veertig procent bouw- en sloopafval. Dit Doetinchem
neemt verder toe door de bouw op inbreidingslocaties (oud voor nieuw). De toepassing Tiel
als fundatiemateriaal onder de wegen neemt echter af. Verder is er sprake van een lineaire economie; van hergebruik of recycling (aandeel < 2 procent) binnen de waardeketen is geen sprake. Er is een disbalans in de grondstofketen. Beton is verantwoordelijk voor bijna twee procent van de CO2-uitstoot in Nederland. In het
Oss
kader van de klimaatveranderingen kan dit percentage substantieel worden verlaagd.
Samenwerkingspartners
â&#x20AC;&#x2DC;s-Hertogenbosch Hier ligt volgens Netwerk Betonketen een grote kans, omdat overheden voor veertig procent
- Leden van het Netwerk Betonketen - Stakeholders van de betonketen
(5,8 miljoen kuub) verantwoordelijk zijn voor de betonproductie in Nederland.
Tilburg
Netwerk Betonketen streeft naar duurzaam beton in bouwprojecten, door het reduceren Venray
van CO2 en het gebruik van duurzaam beton. Hiervoor worden in de vraagspecificaties Eindhoven
duurzame maatregelen voor de toepassing van beton vastgelegd. Het netwerk organiseert bijeenkomsten voor leden en stakeholders, verzorgt cursussen, initieert projecten en Venlo
ontwikkelt praktische toepasbare instrumenten. Daarnaast zet het Netwerk Betonketen zich in voor het realiseren van innovaties, door partijen in de keten met elkaar te verbinden en door scholen en studenten bij projecten te betrekken. Nederweert
Roermond
Sittard
Heerlen
Maastricht
24
Burgh-Haamstede
07
Aanpak te hoge snelheden op 30- en 60 km-wegen
Middelburg
Terneuzen
Het aantal verkeersslachtoffers op snelwegen daalt, maar daar zijn geen fietsers en voetgangers. Wel binnen de bebouwde kom en op 60-km wegen. Zij zijn de kwetsbare verkeersdeelnemers, die de grootste kans op ongevallen en letsel lopen. Het Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Zeeland startte in 2014 een pilot met een nieuwe aanpak voor te hoge snelheden op deze wegen. In de wetenschap dat bij daling van de gemiddelde snelheid met 5 km/u en verlaging van het percentage ernstige overtreders met tien procent al een groot effect heeft. Essentieel in de aanpak is de combinatie van burgerparticipatie, gedragsbeïnvloeding, eventueel aanpassing van de infrastructuur en handhaving. Op basis van ervaringen van de politie, wegbeheerders en Veilig Verkeer Nederland én aan de hand van ongevalscijfers, snelheidsmetingen en klachten van bewoners, werd een aantal pilottrajecten geselecteerd. Langs deze routes zijn diverse maatregelen
Samenwerkingspartners - Regionaal Orgaan
getroffen en is campagne gevoerd.
Verkeersveiligheid Zeeland
Veel snelheidsgedrag is onbewust. In het project zijn onconventionele wegen bewandeld om dit onbewuste gedrag te beïnvloeden. Streetpaintings, spandoeken en vlaggetjes prikkelden de alertheid. Een groep kinderen zwaaide naar de automobilisten. Er werd een stuk straat ‘íngepikt’ om te spelen en kinderen belden aan bij omwonenden om stickers uit te delen. En steeds bekeek het meisje op de poster met vriendelijk aansprekende ogen het gedrag van
- Waterschap Scheldestromen - Gemeente Borsele - Gemeente Terneuzen - Politie Zeeland - West-Brabant - Veilig Verkeer Nederland
de passanten. Ook werd fors ingezet op bewonersparticipatie. Vooral in de wijken zijn de resultaten goed, buiten de bebouwde kom zijn de cijfers nog minder gunstig. Op nog drie trajecten worden in 2015 en 2016 pilots uitgevoerd. Als de aanpak effectief genoeg blijkt, wordt deze overgedragen aan wegbeheerders en VVN.
foto: Mark Neelemans
foto: Mark Neelemans
25
ag
Leeuwarden
Waddenzee
Groningen Prijsvraag WOW 2015
Texel
08
Kust op Kracht
Sneek
Afsluitdijk
W
Oosterwolde
Assen
Den Helder
Hindeloopen
IJsselmeer
Emmen
In 2004 zijn de Hondsbossche en Pettemerzeewering, deSteenwijk kust voor Callantsoog en
Petten
Huisduinen als zogenoemde Zwakke Schakels aangewezen. Vanaf dat moment Meppel zijn partijen in verschillende hoedanigheden met elkaar in gesprek geweest om het veiligheidsprobleem aan Hoorn
Alkmaar
de Noord-Hollandse kust op te lossen en om de kwaliteitsimpuls voor natuur en recreatie
in te vullen. Gedurende het traject is - als gevolg van hertoetsing - Huisduinen afgevallen als te versterken locatie. Voor de overige zwakke kustvakken is een zandige versterking als Markermeer
voorkeursalternatief overeengekomen. Lelystad Purmerend
Zwolle
Ommen
Onder de noemer Kust op Kracht zijn de betrokken partijen in Noord-Holland met deze opdracht aan de slag gegaan. De aanbesteding werd innovatief ingevuld, met een
Haarlem
Almere
Samenwerkingspartners - Hoogheemraadschap Hollands
concurrentiegerichte dialoog. Er werden rondetafelgesprekken gehouden met deelnemers aan
Amsterdam Epe de aanbesteding en (vertegenwoordigers van) omgevingspartijen. Het project omvatte zowel de aanleg van de kustversterking als twintig jaar onderhoud.
Noorderkwartier Aalsmeer
- Rijkswaterstaat
Hengelo Ensched
Deventer
Resultaat van deze aanpak was dat de aannemerscombinatie additionele wensen uit de
- Provincie Noord-Holland
Apeldoorn
omgeving aan het ontwerp kon toevoegen, zoals een lagune bij Camperduin, het klim-/
Sassenheim
- Aannemerscombinatie VOB (Van Oord-Boskalis)
Almelo
panoramaduin bij Petten en de aanleg van een vochtige duinvallei ten behoeve van Elst
natuurontwikkeling. Deze toevoegingen gaven het project groot draagvlak en zijn ook op Utrecht Lunteren lange termijn waardevol.
Zoetermeer
Maarn
Ede
De samenwerking heeft extra kwaliteiten opgeleverd, zoals een nieuw fietspad door de
t
duinen en een flinke impuls voor de Arnhem ruimtelijke kwaliteit. Afzonderlijk hadden de partijen Doetinchem
ngen
deze resultaten niet kunnen bereiken.
Rotterdam
Tiel
Dordrecht Oss
â&#x20AC;&#x2DC;s-Hertogenbosch Breda Tilburg Venray
m Eindhoven
Venlo
Nederweert
Roermond
26 Sittard
Goor
Petten
Steenwijk Meppel
Hoorn
Alkmaar
09
KetenoptimalisatieLelystad asfaltmengsels Markermeer
Purmerend
em
Zwolle
Ommen
Almere
Amsterdam
Almelo
Epe
Gemeenten plegen jaarlijks onderhoud aan vele tientallen kilometers asfaltwegen. Elke Aalsmeer
Hengelo Enschede
gemeente heeft haar eigen werkwijze. Als opdrachtgever voeren ze overleg met de aannemer Deventer om een stuk weg aan te pakken. Die neemt de wensen mee naar zijn leverancier van asfalt. Apeldoorn
Goor
De asfaltcentrale levert wat wordt gevraagd, maar dit had wel tot gevolg dat de fabriek op
im
een gegeven moment vijftig verschillende asfaltmengsels Elst produceerde.
Utrecht
Lunteren
Onder het motto ‘Stap Maarn eens over je eigen grenzen heen’ werd in Twente het idee geboren
meer
Ede
om eens over dit onderwerp met elkaar – wegbeheerders, aannemers, producenten, ingenieursbureaus – te praten. Misschien konden wegen worden gevonden, die voor alle partijen voordelen opleveren. IngenieursbureausArnhem van Almelo, Borne, Enschede, Hengelo
Doetinchem
Rotterdam
en Oldenzaal vormden het Ingenieurs Netwerk Twente. Dit samenwerkingsverband legde rechtstreeks contact met Tiel de leverancier van het asfalt, de Asfalt Centrale Hengelo. Het streven was om te komen tot een pakket van asfaltmengsels die universeel toegepast
Dordrecht
worden binnen de netwerksteden. Partijen voerden open en leerzame gesprekken. Over kostprijzen, voor beide partijen Ossinteressant, maar ook over optimalisatie in werkbaarheid
Samenwerkingspartners - Ingenieurs Netwerk Twente - Asfalt Centrale Hengelo - Aandeelhouders (TWW, Reef, Temmink)
en duurzaamheid, verbetering van kwaliteit en de wens om het aantal verschillende
‘s-Hertogenbosch asfaltmengsels terug te brengen. Dat aantal is inmiddels teruggebracht van 50 naar 22. Breda
Andere resultaten zijn dat het kennisniveau is verhoogd. Er is betere samenwerking door begrip voor elkaars werkprocessen, besparing op de inkoop (er zijn minder verschillende Tilburg grondstoffen nodig), minder gasverbruik in de asfaltcentrale, milieuwinst en verbetering van Venray
de kwaliteit van het asfalt. Eindhoven
Venlo
Nederweert
Roermond
Sittard
Heerlen
Maastricht
27
Elst
trecht
Prijsvraag WOW 2015
Lunteren Maarn
Ede
10
ArnhemN329
- Weg van de Toekomst Doetinchem
Tiel
Energie- en CO²-neutraal. Led-verlichting. Faunapassages. Pleasant Pass voor de fietsers,
Oss
‘s-Hertogenbosch
Glowing Lines en Flowman die de groene golf voor het autoverkeer begeleiden. Energie uit asfalt om te verwarmen. Zonnepanelen in bomen en bloemen. De N329 bij Oss heeft het allemaal. De gemeente en de provincie Noord-Brabant zijn er maar wat trots op.
g
De provincie zocht in 2008 een proeftuin voor technische, duurzame innovaties in het Venray
verkeer. Oss zocht een manier om meer te doen met de N329, die nodig moest worden Eindhoven
verbreed en verbeterd. Samen besloten de partijen om van de N328 ‘de ‘Weg van de Toekomst’ te maken. Venlo
Samenwerkingspartners - Provincie Noord-Brabant - Gemeente Oss - Ballast Nedam - Van Gelder - ProRail - BAM Civiel
Deze wens werd ook op het bordje van de aannemers gelegd. Ideeën voor duurzaamheid, maar ook innovatieve oplossingen waren welkom. Verder werd aan omwonenden en Nederweert ondernemers
uit de regio om ideeën gevraagd. Met als belangrijke doel om een goede
doorstroming te realiseren, ondanks een aantal noodzakelijke verkeerslichten. Met de in een groene golf op elkaar afgestelde verkeerslichten, kwamen de partijen op dit punt al een heel Roermond eind. Langs het wegdek op straatniveau werd de zogenoemde Flowman aangebracht, groene
ledverlichting die precies meeloopt op de voorgeschreven snelheid. Is de automobilist te snel of te langzaam, dan mist die het volgende groene licht. De ‘Weg Sittard
van Toekomst’ biedt méér vernuft. Vrachtverkeer krijgt bij de verkeerslichten
buiten de spitstijden langer groen. Dit wordt in Oss Tovergroen genoemd, afgeleid van TOepassen Voorzieningen voor vrachtverkeER. Het verbetert de doorstroming en leidt tot Heerlen minder milieuvervuiling en geluidoverlast. Dan de Pleasant Pass in de fietstunnel, een
communicatiesysteem dat zorgt voor veiligheid door de toepassing van beeld en geluid.
Maastricht
In de middenberm van de N329 staat een digitaal informatiescherm. Dat scherm geeft de balans aan tussen de hoeveelheid energie die de weg verbruikt voor verkeerslichten, verlichting en pompen in de tunnels en de hoeveelheid energie die wordt opgewekt. De energie wordt opgewekt met zonnepanelen, die kunstig in zonnebloemen en zonnebomen zijn verwerkt, en een veld zonnepanelen op de gemeentelijke sporthal. Onder een deel van de weg is een buizensysteem aangebracht. Via dit systeem kan in de bodem warmte worden opgeslagen. Met het systeem kan energie worden afgegeven aan gebouwen in de omgeving. Niet alles is al klaar, maar inmiddels is de N329 geopend. De belangstelling voor de ‘Weg van de Toekomst’ is groot. De ervaringen worden gedeeld met bezoekers van Rijkswaterstaat, gemeenten, provincies en delegaties uit het buitenland, zoals België, Denemarken, Zambia en Japan.
www.n329.nl
28
FINALIST 2015
29
ag
t
ngen
Texel Sneek
Afsluitdijk
11
Den Helder
Oosterwolde
Prijsvraag WOW 2015
Assen Hindeloopen
Depoepfabriek.nl Puurwaterclip.nl IJsselmeer
Emmen
Petten
Steenwijk Meppel
Hoorn
Alkmaar
De kennis van Nederlanders over thema’s als waterveiligheid, voldoende en schoon zoet water is gering. Vooral bij jongeren, de generatie die juist met de klimaatproblematiek te makenMarkermeer krijgt, is het waterbewustzijn nauwelijks aanwezig. Hoogheemraadschap Hollands
Lelystad
Ommen Noorderkwartier biedt in samenwerking met andere partijen programma’s aan om de Purmerend
Zwolle
waterketen op een bijzondere, duurzame en innovatie wijze onder de aandacht van jongeren te brengen.
Haarlem
Almere
Amsterdam
DePoepfabriek.nl is een educatief, interactief programma voor basisscholen. Al doende
Almelo
Epe
leren de leerlingen om mee te denken over de ideale droomfabriek voor de verwerking van afvalwater. Puurwaterclip.nl is een online educatief lesprogramma over de
Aalsmeer
Samenwerkingspartners
met hun eigen verhaal over drinkwaterzuivering. Ouders krijgen deze videoclip te zien in Apeldoorn
-Sassenheim PWN waterbedrijf
PWN.
Elst
Utrecht
- Unie van Waterschappen Zoetermeer
Lunteren
Maarn en creatieve karakter van de programma’s sluit aan bij de beleveniswereld Het innovatieve Ede
- Stichting Tijdgeest
van jongeren. Dit zorgt ervoor dat de lesstof makkelijker blijft hangen. Het noodzakelijke
- Beroepskunstenaars
gesprek over klimaat en water wordt door de positieve ervaring van deDoetinchem leerling overdag, ‘s
- Scholen
avonds aan de eettafel gevoerd.
- Culturele instellingen
Rotterdam - Gemeenten
Arnhem
Tiel
Tientallen scholen in Noord-Holland hebben al aan de bewustwordingsprojecten meegedaan. Momenteel wordt gewerkt aan een landelijke uitrol. Ook andere waterschappen en drinkwaterbedrijven kunnen dan van het concept gebruikmaken.
Dordrecht Oss
‘s-Hertogenbosch Breda Tilburg Venray
m Eindhoven
Venlo
Nederweert
Roermond
Sittard
30
Goor
de filmzaal van bezoekerscentrum de Hoep Castricum van het Noord-Hollandse waterbedrijf
- Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier
Hengelo Ensched
drinkwaterzuivering in Noord-Holland. Leerlingen maken ter afsluitingDeventer een puurwaterclip
Heerlen
Markermeer
12
Purmerend
Communicatie over gladheidbestrijding Haarlem
Almere
Amsterdam Aalsmeer
Sassenheim
Voor de weggebruiker bestaat er één instantie die in actie moet komen bij
Haag gladheidbestrijding: de overheid. Maar de wegbeheerdersDen die gaan strooien, zijn te vinden bij honderden gemeenten, provincies, waterschappen en - voor de autowegenZoetermeer en snelwegen
Utrecht Maarn
– bij Rijkswaterstaat. Al die wegbeheerders willen communiceren over het strooibeleid. Meer uniformiteit in de boodschap en de manier van communiceren Delftzou ‘de overheid’ niet misstaan. Vlaardingen
Dit onderwerp werd twee jaar geleden besproken op een WOW-bijeenkomst over
Rotterdam
Tiel
gladheidbestrijding. Veel partijen gaven aan te worstelen met de communicatie. Alle wegen steeds vrij van sneeuw en ijzel houden, dat lukt geen enkele wegbeheerder. Hoe leg je uit wat wel en niet kan?
Dordrecht
Burgh-Haamstede Een werkgroep in de provincie Utrecht ging op zoek naar het antwoord op deze
vraag. Bijzonder was dat de gladheidbestrijders zij aan zij optrokken met de communicatiespecialisten. Het resultaat was onder meer een toolbox met handige, bruikbare voorbeelden en tips. De basis van de toolbox is een kernboodschap (zie kader). Verder zijn erBreda filmpjes, voorbeeldbrieven en -posters gemaakt en adviezen over de inzet van sociale media, Bergen op Zoom
Middelburg zoals You Tube.
Samenwerkingspartners Oss
- Gemeente Houten - Gemeente Utrecht - Gemeente Amersfoort
‘s-Her
- Provincie Utrecht Tilburg - Andere gemeenten
- Rijkswaterstaat
Ein
De toolbox kan worden ingezien via de website van het Platform WOW. De digitale informatie is eenvoudig aan te vullen, te actualiseren en aan te passen voor plaatselijk gebruik. Iedereen mag er gebruik van maken. Geen gedoe over copyrights, moeilijke menu’s, Terneuzen of wachtwoorden om toegang tot de site te krijgen.
“Winters weer levert niet alleen mooie taferelen op. Het kan ook voor vervelende gladheid zorgen. Tijdens winterse omstandigheden gaan gemeenten, provincie,
waterschappen
en
Rijkswaterstaat
daarom gezamenlijk de strijd tegen gladheid aan, zodat u zo veilig mogelijk de weg op kunt. Onze mensen gaan vaak ’s nachts voor u op pad, langs de belangrijkste wegen, fiets- en busroutes… “Ondanks onze inspanningen is gladheid helaas niet helemaal te voorkomen. Blijf daarom ook zelf altijd alert tijdens winters weer: let op actuele berichtgeving en pas uw weggedrag en/of route aan. Kijk voor meer informatie over de bestrijding van gladheid, actuele strooiroutes én wat u zelf kunt doen tegen gladheid op … (website wegbeheerder). 31
Prijsvraag WOW 2015
13
Ommen
Bruggen slaan over het Twentekanaal
Almelo
Hengelo Enschede Goor
In de dertiger jaren van de vorige eeuw is het Twentekanaal gegraven. De meeste van de 28 bruggen die de oevers verbinden, zijn niet berekend op de zware vrachtwagens van nu. Rijkswaterstaat is eigenaar van de bruggen. Uit onderzoek bleek dat 15 van de 28 bruggen over het kanaal niet genoeg draagkracht hebben voor zwaar vracht- en landbouwverkeer. De beheerders van de kruisende wegen zijn gemeenten en de provincie Overijssel. Rijkswaterstaat heeft de wegbeheerders gevraagd passende maatregelen te nemen, zoals het
em
instellen van totaallastbeperkingen. Het gevolg: zwaar vrachtverkeer en landbouwverkeer moet omrijden, wat een forse kostenpost voor betrokken bedrijven betekent.
Samenwerkingspartners - Provincie Overijssel - Provincie Gelderland - Rijkswaterstaat - Ministerie van Infrastructuur en Milieu - Gemeente Lochem - Gemeente Hof van Twente - Gemeente Hengelo - Gemeente Almelo - Regio Twente - LTO - TLN - EVO - Cumela - Bedrijven in de omgeving
32
De hamvragen bij dit bruggenprobleem zijn: wie gaat het oplossen en wie trekt de portemonnee? De uiteenlopende belangen van de betrokken weg- en brugbeheerders dreigden tot een patstelling te leiden. Rijkswaterstaat zet veiligheid voorop, de provincie en de gemeenten kregen verontruste bedrijven over de vloer. Omrijden kost ze op jaarbasis duizenden euroâ&#x20AC;&#x2122;s. Op initiatief van de provincie Overijssel hebben de partijen zich om de overlegtafel geschaard. In tijden van bezuinigingen is het, bij gedeelde verantwoordelijkheid, een uitdaging te onderhandelen over de financiering. Alles vervangen is praktisch onbetaalbaar. Het leverde scherpe discussies op, in een constructieve sfeer. Het is gelukt om samen met de overheden, het bedrijfsleven en belangenorganisaties tot goede oplossingen te komen, in het belang van de weg- en vaarweggebruikers. Met pionierswerk, met maatwerk in techniek en financiering. Vijf belangrijke bruggen worden versterkt en het zware vracht- en landbouwverkeer kan straks gewoon weer over de brug.
14
Brandweer op de Noordzee
Haarlem
Passagiersschepen worden steeds groter. Cruiseschepen hebben duizenden vakantiegangers
Sassenheim
en bemanningsleden aan boord. Wat is de beste aanpak als onverhoopt brand uitbreekt op
Den Haag
zo’n schip? Het project ‘Brandweer op de Noordzee pre-SAR’ (search and rescue) zet in op het zo snel mogelijk assisteren van de scheepsbemanning bij het blussen van de brand op het
Zoetermeer
schip, zodat evacueren niet nodig is. Delft
Het evacueren van grote aantallen passagiers brengt namelijk veel risico’s mee zich mee.
Vlaardingen
Een hoge zee, kou en paniek, gevoegd bij de onervarenheid of lichamelijke beperkingen van
Rotter
passagiers, deze factoren maken een reddingsoperatie zeer risicovol. Nederland kent in de KNRM weliswaar een professionele organisatie voor het redden van drenkelingen, maar zover moet het niet komen. Het is veiliger om met specialisten de brand aan boord onder controle te krijgen.
Samenwerkingspartners
Do
- Kustwacht en Rijkswaterstaat
Er is sedert 1 juli 2015 een brandbestrijdingsteam gevormd, dat na verzoek omBurgh-Haamstede assistentie van het passagiersschip binnen het uur paraat is voor inzet op zee. Het 15-koppige team wordt met helikopters van de Kustwacht aan boord gezet. De veiligheid van de opvarenden gaat vóór alles, maar als het schip behouden kan blijven, beperkt dit tevens de financiële schade en schade aan het milieu.
- Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond - Gezamenlijke Brandweer Rotterdam - Havenbedrijf Rotterdam - Korps Marine Brandweer Bergen op Zoom
Middelburg
De Veiligheidsregio Zeeland heeft het idee van de speciale brandweer op zee inmiddels overgenomen en een brandweerteam gevormd voor inzet op de Westerschelde. Andere Veiligheidsregio’s langs de kust met zeehavens in hun gebied, zijn met elkaar in contact om de brandbestrijding op schepen ‘breder’ te organiseren.
Terneuzen
foto: Nol Prins
foto: Rob Altena
foto: Rob Altena
foto: Rob Altena
33
msterdam
Almelo
Epe
Prijsvraag WOW 2015 Hengelo Enschede
Deventer
15 Utrecht
Goor
Apeldoorn
Energie- en Grondstoffenfabriek (EFGF) Elst
Lunteren Maarn
Ede
Arnhem
Doetinchem
Afvalwater is een te zuiveren en te verwerken afvalproduct. De waterschappen zien dat Tiel
anders. Zij beschouwen afvalwater als een bron van duurzame energie, grondstoffen en schoon water. De waterschappen werken aan een afvalwaterzuivering, die nieuwe waarde(n) aan afvalwater geeft. Zij geven bevlogen en gedreven innovators de ruimte om samen de weg te plaveien voor nuttig hergebruik van energie en grondstoffen uit Nederlands afvalwater.
Oss
‘s-Hertogenbosch
De 23 Nederlandse waterschappen en vele partners die aan deze ontwikkeling werken, doen dit samen onder de naam Energie- en Grondstoffenfabriek (EFGF). De herwaardering van stoffen in én energie uit afvalwater past in de maatschappelijke transitie naar een circulaire
burg
Initiatiefnemers - De 23 waterschappen Eindhoven in Nederland
Samenwerkingspartners - Unie van Waterschappen - Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer - Stichting Groengas Nederland - Nutriëntplatform - TU Delft - Kennisinstellingen en vele andere organisaties
economie. Dit past bij de maatschappelijke taak van de waterschappen. Het initiatief zet Venray
de waterschappen op de kaart als duurzame organisaties, waarmee de democratisch gekozen waterschapsbesturen de wens van hun kiezers beantwoorden. Tevens willen zij met hun verduurzamingstrajecten als voorbeeld voor andere overheden fungeren. Venlo
Al zo’n tien jaar geleden begonnen de waterschappen met een traject ‘Waterwegen, anders denken, anders doen’. De technische mogelijkheden voor het winnen van waardevolle stoffen Nederweert uit afvalwater
- zijn inmiddels enorm toegenomen. Op zeven locaties wordt al fosfaat teruggewonnen en hergebruikt voor de productie van kunstmest. Bijkomend voordeel is, dat als fosfaat op gecontroleerde Roermond manier uit het afvalwater wordt verwijderd, er kan worden bespaard op onderhoudskosten op de zuivering.
Sittard
Heerlen
Maastricht
34
en om energie uit afvalwater te halen – zoals cellulose, fosfaat en alginaat
FINALIST 2015
Het zuiveren van afvalwater is een energie intensief proces. Er zijn inmiddels al acht rioolwaterzuiveringsstations getransformeerd tot energiefabriek, die energie in de vorm van biogas terugwinnen. Dit is voldoende gas om de zuiveringsinstallatie te laten draaien en er blijft gas over om te verkopen. Nog eens negen energiefabrieken zijn in voorbereiding. Het initiatief Energie- en Grondstoffenfabriek versnelt de ontwikkelingen van innovatieve technieken en biedt een platform voor levensecht fundamenteel ĂŠn praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek. Om â&#x20AC;&#x2DC;in zakenâ&#x20AC;&#x2122; te gaan met contracten voor verkoop van energie en grondstoffen, is het ontbreken van een formele, juridische status een praktische drempel voor het samenwerkingsverband. Ook is het lastig om subsidiebronnen aan te boren. In het najaar van 2015 worden stappen gezet om deze drempels weg te halen of te omzeilen. Als netwerkorganisatie heeft EFGF uitdrukkelijk niet tot doel om zichzelf in stand te houden. Over een aantal jaren is veel van wat nu wordt nagestreefd, bereikt en business as usual. De aanjagende en versnelleningsfunctie van dit platform is dan niet langer nodig.
35
Prijsvraag WOW 2015 Emmen
16
Meppel
Zwolle
Interpretatie Bouwbesluit voor licht en middelzwaar belaste viaducten en bruggen
Ommen
In het Bouwbesluit heeft de overheid regels opgenomen met grote impact op onder meer civieltechnische kunstwerken, zoals viaducten en bruggen. Er zijn bruggen en bruggen. Almelo
Afhankelijk van – bijvoorbeeld – de staat van onderhoud mag de ene brug zwaarder worden belast dan de andere. Rijkswaterstaat heeft een interpretatie van het Bouwbesluit geformuleerd voor kunstwerken, uitgaande van zware belasting door vrachtverkeer (de Hengelo categorie Enschede
Deventer Goor
60 ton). Bij constructieve ingrepen aan bestaande kunstwerken in provinciale en
gemeentelijke wegen, die veelal minder zwaar worden belast, zou een één op één overname van de RWS-uitwerking tot onnodig kostbare maatregelen leiden. Daar zit niemand op te wachten.
Samenwerkingspartners - Provincie Overijssel - Provincie Noord-Holland Doetinchem - Provincie Zuid-Holland - Gemeente Amsterdam - Gemeente Rotterdam
Een aantal wegbeheerders uit verschillende provincies en gemeenten hebben hierover - op initiatief van de provincie Overijssel - de koppen bij elkaar gestoken. Zij laten gezamenlijk onderzoeken hoe het Bouwbesluit kan worden geïnterpreteerd voor kunstwerken in de lagere orde wegen. Het voordeel van deze samenwerking is dat niet iedere beheerder voor zich aan de slag gaat. De kosten en de resultaten van het onderzoek worden gedeeld. Inmiddels zijn tien van de twaalf provincies aangesloten en doet – naast Amsterdam en Rotterdam – ook Utrecht als grote stad mee. Een aantal instanties, waaronder SBRCURnet en TNO, heeft opdracht gekregen om op basis van het Bouwbesluit uniforme, maatschappelijk verantwoorde aanbevelingen op te stellen - als omwille van de constructieve veiligheid onderhoud c.q. vervanging van bedoeld type kunstwerken aan de orde is. Ook bij aanbestedingen en schadeclaims kunnen deze aanbevelingen als hulpmiddel dienen.
36
Leeuwarden
Waddenzee
17
rgh-Haamstede
Texel
Natuurbrug Weerribben-Wieden Sneek
Afsluitdijk Den Helder
Oosterwolde
Hindeloopen
Het Nationaal Park Weerribben-Wieden in
IJsselmeer
Overijssel is het grootste aaneengesloten Petten
Steenwijk
laagveenmoeras van Noordwest-Europa. Het park
Meppel
is in 1992 gesticht. De provinciale weg N333 loopt er dwars doorheen en splitst het gebied Alkmaar
Hoorn
in tweeën. Voor veel diersoorten vormt de weg een grote barrière. In aansluiting op een lopend Markermeer
natuurontwikkelingsproject en in combinatie
Lelystad
Zwolle
met maatregelen om de verkeersveiligheid te verbeteren, is een circa tachtig meter brede
Purmerend
faunapassage aangelegd. Het bijzondere is dat
Haarlem de natuurbrug een deels droge en deels natte passage (onder de weg) heeft.
Samenwerkingspartners
Almere
Amsterdam
- De gemeente Steenwijkerland Epe - Staatsbosbeheer
Het verbinden van de twee hoogwaardige
- Natuurmonumenten Aalsmeer
- Waterschap Reest en Wieden
natuurgebieden bevordert een stabiele
- Overlegorgaan ApeldoornNationaal Park
ontwikkeling van ecosystemen. Sassenheim Een belangrijk
- De voormalige Dienst Landelijk
nevendoel van het project was de verbetering
Haag vanDen de verkeerskundige situatie: minder
faunaslachtoffers, betere op- en afritten van Zoetermeer
Deventer
Gebied Elst
Utrecht
Lunteren - Van Spijker Infrabouw BV Maarn
de provinciale weg. Eind 2014 ging de passage
Ede
open, maarDelft daarvoor al werd de ecologische
- Provincie Overijssel
Arnhem
werking vastgesteld. Meerdere (rode lijst)
Doetinche
Vlaardingen doelsoorten zijn al waargenomen. De monitoring
Rotterdam wordt de komende jaren voortgezet.
Tiel
De samenwerking heeft veel opgeleverd, zoals circa zes maanden tijdwinst in het
Dordrecht
vergunningentraject, beperking van het aantal
Oss
wegafsluitingen en op diverse posten lagere
‘s-Hertogenbosch
kosten. Tijdens de bouw en na de realisatie zijn andere provincies op bezoek geweest en Breda ervaringen gedeeld. In de provincie Noord-
Holland is nu een vergelijkbare faunapassage
Tilburg
Bergen
Venray
op Zoom (natuurbrug) gerealiseerd bij het Naardermeer. Eindhoven
Venlo
Terneuzen
Nederweert
Roermond
37 Sittard
Hoorn
Alkmaar
Markermeer
18
Purmerend
Haarlem
Prijsvraag WOW 2015
Lelystad
Zwolle
Ommen
iAMPro Almere
Amsterdam
Almelo
Epe
Aalsmeer
Hengelo Enschede
Deventer Goor
Apeldoorn
Naarmate de hoeveelheid oudere infrastructuur toeneemt, groeit de behoefte om deze
Sassenheim
functioneel up-to-date te brengen. Tegelijkertijd staan beheerbudgetten onder druk. Uitstel Elst
Utrechtvan onderhoud brengt risicoâ&#x20AC;&#x2122;s met zich mee. Dit vraagt om professioneel beheer en scherpe Lunteren afwegingen. Maarn Hierbij is de methodiek van assetmanagement een veelbelovend instrument.
Zoetermeer
Ede
Assetmanagement is gericht op het beperken van fysieke ingrepen in de infrastructuur (en milieuschade die daarmee gepaard gaat) tot dat wat functioneel noodzakelijk is.
Arnhem
Doetinchem
Assetmanagement heeft op soortgelijke terreinen zijn waarde al bewezen. Overheden in
Rotterdam
Tiel casu beheerders van infrastructuur zijn echter nog maar beperkt op de hoogte van wat
assetmanagement in de praktijk betekent. Wat helpt, is samen leren. Vijf provincies namen het initiatief tot de oprichting van het webplatform iAMPro. Dit biedt plaats aan informatie
Initiatiefnemers
over theorie en praktijk. Het portaal werd in januari 2015 tijdens InfraTech 2015 gelanceerd
Dordrecht
- Provincies Noord-Holland,
en is toegankelijk Oss voor alle overheden/infrabeheerders.
Zuid-Holland, Noord-Brabant, Gelderland, Overijssel Breda Samenwerkingspartners
- Andere weg-/vaarwegbeheerders - CROW (beheerder)
â&#x20AC;&#x2DC;s-Hertogenbosch Sinds de lancering zijn enkele honderden abonnementen afgesloten en iAMPro-ambassadeurs verzorgden diverse presentaties voor gemeenten. Het aantal abonnementen en gebruikers Tilburg
groeit. Dit rechtvaardigt de conclusie dat het portaal duidelijk in een behoefte voorziet om te ontdekken wat assetmanagement is. Het biedt infrabeheerders een podium om de stap te Venray
zetten naar professioneler beheer van infrastructuur. Er is ook belangstelling voor iAMPro uit andere Europese Eindhoven landen, verenigd in de European Road Foundation. Venlo
www.iampro-portaal.nl
Nederweert
Roermond
Sittard
Heerlen
Maastricht
38
Haarlem
19
Almere
Amsterdam
Epe
Aalsmeer
Devent
Stedelijk Incident Management
Apeldoorn
Sassenheim
Den Haag
Elst
Utrecht Zoetermeer
Lunteren Maarn
Ede
Delft
Arnhem
Rijkswaterstaat voert al jaren met succes Incident Management (IM) uit op het hoofdwegennet, om de rijbanen na ongevallen en andere incidenten snel, veilig en Vlaardingen
Doetin
verantwoord weer vrij te maken. Het samenwerkingsverband Samen Leidend in Mobiliteit Rotterdam Tiel van de Stadsregio Arnhem-Nijmegen ontwikkelde een pilot Stedelijk Incident Management (SIM), afgestemd op de behoeftes en mogelijkheden van gemeentelijke wegbeheerders. Verschillen zijn dat bij SIM niet meteen een IM-berger wordt ingeschakeld en dat de functie Dordrecht
van gemeentelijk weginspecteur is ingevuld door een marktpartij. Oss
Burgh-Haamstede
Van grootschalige toepassing van IM in Nederlandse steden is nog geen sprake. Er ontbreekt
â&#x20AC;&#x2DC;s-Hertogenbosch
een duidelijke visie op de wijze waarop IM in stedelijke gebieden gestalte kan worden
gegeven. Toch ondervinden weggebruikersBreda ook op stedelijke netwerken veel hinder van Tilburg
vertragingen door ongevallen. Met de SIM-pilot kunnen de betrokken wegbeheerders een Bergen belangrijke op stap zetten Zoom
naar een betere afhandeling van verkeersincidenten op hun eigen
netwerken. Tevens kan de pilot een substantiĂŤle bijdrage leveren aan de landelijke discussie Eindhoven over de vraag welke invulling moet worden gegeven aan Incident Management in stedelijke gebieden. Terneuzen
In de voorbereiding op de pilot hebben de samenwerkende partijen in de regio Arnhem-Nijmegen hiervoor een methodiek ontwikkeld, die uitgaat van verschillende meldingsprocessen. De pilot ging in september 2014 van start. Partijen ervaren de samenwerking (24/7) zeer constructief. Opstartproblemen konden snel worden opgelost. In het kader van Beter Benutten Vervolg is inmiddels een plan van aanpak opgesteld om een landelijk concept voor SIM op te stellen. Zie ook http://youtu.be/BlcP-Jp-8zU
Samenwerkingspartners - Gemeente Arnhem, die ook de Venray
omliggende gemeenten Lingewaard, Rheden, Westervoort, Duiven en Renkum vertegenwoordigt - Gemeente Nijmegen
Venlo
- Provincie Gelderland - Rijkswaterstaat (VCNON) Nederweert - Operationeel Centrum
Gelderland Midden - Operationeel Centrum Gelderland Zuid
Roermond
- Traffic Support - Royal HaskoningDHV
Sittard
Heerlen
Maastricht
39
Prijsvraag WOW 2015 Delfzijl
20
De nieuwe Afsluitdijk Kollum
Leeuwarden
Waddenzee
Groningen Winschoten
l Sneek
Afsluitdijk
Oosterwolde
Assen Hindeloopen
IJsselmeer
Emmen Steenwijk Meppel
Hoorn
aar
Markermeer
Lelystad
Zwolle
Purmerend
Ommen
Almere
Amsterdam
Almelo
Epe
meer
Hengelo Enschede
Deventer Goor
Apeldoorn
Artist impression: DeElst nieuwe Afsluitdijk/
Utrecht
Programma naar een Rijke Waddenzee Lunteren Maarn
Ede
Arnhem
Doetinchem
Tiel
De Afsluitdijk is aan een opknapbeurt toe. De waterkering is ruim tachtig jaar oud en moet worden versterkt. Dit moment wordt aangegrepen om tegelijkertijd duurzame en innovatieve projecten te ontwikkelen, om de Afsluitdijk opnieuw tot een wereldicoon te maken. In
Oss
2007 zette het kabinet met de nota ‘Watervisie, Nederland veroveren op de toekomst’ de
eerste lijnen uit. Regionale overheden trekken nu in het samenwerkingsverband De Nieuwe ‘s-Hertogenbosch Afsluitdijk op en werken nauw samen met het Rijk aan een toekomstbestendige dijk
Tilburg
De samenwerking met bedrijfsleven, onderwijs, politiek, overheden en organisaties op het Venray gebied van recreatie, milieubescherming en (sport)visserij is zo breed en intens, dat een Eindhoven
reeks van creatieve ideeën op tafel ligt. De ambitie is hoog. Doel is om van de Afsluitdijk niet alleen een icoon te maken van duurzaamheid en innovatie, maar ook een topattractie Venlo voor toeristen rondom het thema Nederland Waterland.
40
Nederweert
FINALIST 2015
Met de Afsluitdijk wordt niet alleen tégen het water, maar ook mét het water
Samenwerkingspartners
gewerkt. Veelbelovend is het opwekken van energie uit water: Blue Energy. Het is
- Rijkswaterstaat
een techniek waarmee met behulp van membranen energie wordt gewonnen uit
- Wetterskip Fryslân
het verschil tussen de zoutconcentratie van zout water (Waddenzee) en zoet water
- Hoogheemraadschap Hollands
(IJsselmeer). Nabij Breezanddijk draait hiervoor een testopstelling. Bij Den Oever
- Noorderkwartier
wordt in een andere proefinstallatie met waterturbines een nieuwe manier getest
- Gemeente Harlingen
om energie op te wekken. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de stroming van water
- Gemeente Súdwest-Fryslân
door eb en vloed.
- Gemeente Hollands Kroon - Waddenvereniging
Een innovatie van wereldformaat is de zogeheten Vismigratierivier. Er wordt een
- It Fryske Gea
opening in de Afsluitdijk gemaakt, waar trekvissen doorheen kunnen zwemmen. Het
- Sportvisserij Nederland
zijn vissen die zoet- en zoutwater nodig hebben voor de voortplanting. De stroming
- Vaste Vistuigen Noord
nabij de spuisluizen is nu voor deze vissen te sterk om tegenop te zwemmen.
- Stichting Het Blauwe Hart
Dankzij de Vismigratierivier kunnen trekvissen toch vrij tussen Waddenzee en
- Programma naar een
IJsselmeer zwemmen. Dit soort innovaties kunnen een nieuw hoofdstuk toevoegen
Rijke Waddenzee
aan een van de belangrijkste onderdelen van de Nederlandse export: Dutch
- Waddenacademie
Deltadesign.
- Energy Valley - REDstack
Om de Afsluitdijk, waar jaarlijks nu al zo’n 300.000 toeristen naartoe komen, nog
- Fujifilm
aantrekkelijker te maken, zijn er bovendien concrete plannen om bij Kornwerderzand
- Tidal Testing Centrum
een bezoekerscentrum te maken waar alle nieuwe elementen goed voor het voetlicht
- Wetsus
kunnen worden gebracht. Het nieuwe Beleefcentrum Afsluitdijk ’nieuwe stijl’ moet
- Tocardo
een eigentijdse, inspirerende en educatieve attractie worden, inclusief horeca,
- Stenden
parkeer- en aanlegplaatsen.
- Recron - ANWB
www.deafsluitdijk.nl
- Kamer van Koophandel - Merk Fryslân
41
Haarlem
Almere
Amsterdam
21
Epe
Aalsmeer
Zeven vierkante kilometer gebiedskwaliteit
Deventer
Goo
Apeldoorn
Sassenheim
Den Haag
Elst
Utrecht Zoetermeer
Delft
Prijsvraag WOW 2015
Lunteren Maarn
Ede
‘Het meest controversiële stukje snelweg van Nederland’ en ‘Nationaal icoon van
Arnhem
Doetinchem
besluiteloosheid’. Nee, een geweldige reputatie had het ontbrekende deel van slechts
Vlaardingen
en Schiedam niet. Nu met de aanleg is begonnen, Rotterdamzeven kilometer in de A4 tussen Delft Tiel
revancheren de bestuurders zich met een uniek project. Het samenwerkingsverband Integrale Ontwikkeling tussen Delft en Schiedam (IODS) trekt de kar. IODS kijkt niet naar de zeven kilometer asfalt, maar naar zeven vierkante kilometer gebiedskwaliteit.
Dordrecht Oss om van Midden-Delfland een groen gebied te Provincie Zuid-Holland koppelde de ambitie
houden aan de economische noodzaak. Er worden enkele tientallen hectares glastuinbouw
‘s-Hertogenbosch
gesaneerd. Zichtlijnen in het weidelandschap openen zich weer en geven ruimte aan grutto
Samenwerkingspartners - Provincie Bergen Zuid-Holland Zoom - Ministerieopvan Infrastructuur
en Milieu - Rijkswaterstaat West-Nederland Zuid - Metropoolregio Rotterdam Den Haag - Schiedam, Vlaardingen, MiddenDelfland, Delft, Rijswijk, Maassluis - Hoogheemraadschap van Delfland - Recreatieschap Midden-Delfland - VNO-NCW West - Natuurmonumenten - Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland - LTO Noord - ANWB
en Breda
melkkoe. Glas voor gras, zo heet dat. Schiedam en Vlaardingen kozen voor innovatief Tilburg
gebruik van de ruimte bovenop de twee kilometer lange landtunnel met een park en sportvelden.
Venray Eindhoven
Om de A4 zoveel mogelijk in te passen, wordt de snelweg deels verdiept en half verdiept. Ook het ontwerp van de bewegwijzeringsborden is om deze reden lager dan automobilisten Venlo gewend zijn. In deze lage delen komen unieke, lage lantaarnpalen, die vanuit de omgeving ‘onzichtbaar’ zijn, geluidswallen en absorberende wanden dempen het geluid. De aanwezigheid van de snelweg blijft op de achtergrond. Nederweert
De integrale gebiedsontwikkeling voorziet verder in routes voor wandelaars, fietsers, skaters en kanovaarders. In de Broekpolder is op initiatief van en met de lokale bevolking een Roermond mountainbikeparcours aangelegd. Voor behoud van landschappelijke verbindingen is hier
het grootste eco-aquaduct van Nederland gebouwd, alsmede nog twee andere ecopassages. Rotterdam en Den Haag beschouwen Midden-Delfland inmiddels als hun ‘Central Park’. Door IODS is het groene gebied niet alleen voor de koe, maar ook voor de recreant en de weidevogels; zelfs de milieubeweging is er van onder de indruk.
Sittard
In 2016 wordt de ‘Integrale Ontwikkeling tussen Delft en Schiedam’ opgeleverd, inclusief het vermaledijde ontbrekende stuk A4.
Heerlen
Maastricht
42
Nederweert
22
Roermond
Maastricht Bereikbaar Sittard
Heerlen
In de regio Maastricht wordt een reeks omvangrijke werken uitgevoerd. Denk aan de vele
Maastricht
wegwerkzaamheden en de tunnel in de A2, de herinrichting van het station, de busbaan op de Kennedybrug én de Noorderbrug wordt verlegd. Deze activiteiten brengen veel verkeershinder met zich mee. Samenwerking van de infrabeheerders in ‘Maastricht Bereikbaar’ levert tal van initiatieven op om de overlast voor weggebruikers te beperken en het reisgedrag van met name de automobilist te veranderen. Maastricht Bereikbaar is verdeeld in verschillende projecten. Het project Regioregie bestaat uit een aantal teams. Er is een team dat wegwerkzaamheden afstemt, zodat grote hindersituaties elkaar niet overlappen. Het benuttingsteam probeert de automobilist tot een alternatief te verleiden. Zij kunnen bijvoorbeeld gedurende een aantal weken gratis of tegen gereduceerd tarief een e-bike gebruiken - met fietsweervoorspelling! - of met de bus of trein reizen. Werkgevers worden gestimuleerd hun personeel thuis te laten werken, al is het maar een uurtje om zo de ochtendspits te spreiden. De informatie over afsluitingen en speciale maatregelen wordt op zeer ruime schaal gecommuniceerd, natuurlijk ook op internet. Er is ook een doorstromingsteam dat de verkeersstromen analyseert en vroegtijdig knelpunten signaleert. Ten slotte is er een escalatieteam dat beslissingen neemt als partijen er onderling niet uitkomen.
Samenwerkingspartners - Ministerie van Infrastructuur en Milieu - Rijkswaterstaat Zuid-Nederland - Provincie Limburg - Gemeente Maastricht - ProRail - Veolia, Q-Park, NS, VVV e.a. - Dertig grote bedrijven in de regio
Door regelmatig te monitoren kunnen afspraken worden aangescherpt. Alle partijen nemen hun verantwoordelijkheid en ze zien dat hun bijdrage wat oplevert. Inmiddels is deze aanpak opgeschaald, waardoor nog meer regionale en lokale overheden en bedrijven aansluiten. Na 2018 vervalt de directe aanleiding (werkzaamheden) van de intensieve samenwerking, maar er wordt al nagedacht hoe succesvolle projecten door de deelnemers zelf kunnen worden voortgezet. www.maastrichtbereikbaar.nl
43
Haarlem
Almere
Amsterdam
23
Prijsvraag WOW 2015
Platform VSE
Aalsmeer
Deventer Goor
Apeldoorn
Sassenheim
Den Haag
Elst
Utrecht Zoetermeer
Lunteren Maarn
Ede
Het platform VSE staat voor Visualisatietechnieken, Serious Gaming en E-participatie. Het
Delft
Arnhem platform stimuleert het gebruik van VSE-technieken bij infrastructuurprojecten. Tevens is het
Doetinchem
Vlaardingen
Rotterdam
een mooie manier om stakeholders te betrekken in het proces. Tiel
Visualisatietechnieken zijn bijvoorbeeld animatiefilmpjes of 3d-ontwerpen. Deze technieken kunnen worden ingezet om zowel de huidige situatie als toekomstbeelden van Dordrecht
infrastructurele projecten te visualiseren. Oss
Serious games zijn simulatiespellen, waarin deelnemers realistische problemen oplossen.
â&#x20AC;&#x2DC;s-Hertogenbosch Een belangrijke functie van de games is om verschillende betrokkenen bij infraprojecten in Samenwerkingspartners - SBRCUR.net Bergen
- Ministerie op Zoom van Infrastructuur en Milieu - Platform Wegbeheerders Ontmoeten Wegbeheerders - ProRail - De Bouwcampus - Gemeente Rotterdam - Marktpartijen - Kennisinstituten (TNO, Deltares, e.a.)
Breda
een vroeg stadium de dialoog met elkaar te laten voeren, zodat eventuele tegenstrijdige belangenTilburg aan de oppervlakte komen. Games worden ook ingezet om tunnel- en sluisbeheerders te trainen voor bediening op afstand en bij incidenten. De objecten blijven Venray
ondertussen gewoon in bedrijf. Eindhoven
E-participatie is een methode om online samen met de omgeving na te denken over een Venlo
project, vragen te stellen en van gedachten te wisselen (ook buiten kantoortijd, online) over de plannen of de uitvoering van deze plannen. Nederweert Platform VSE streeft na dat deze technieken worden gebruikt in het voortraject van de
planning van infrastructurele projecten, zoals MIRT-fasen Onderzoek, Verkenning en Planuitwerking. Sinds de start in oktober 2014 zijn al diverse projecten voorzien van VSEtechnieken, zoals de Blankenburgverbinding, het stationsgebied Utrecht, de haventoegang Roermond IJmuiden en Kennisas A2. Ook is een game voor truck parkeren in ontwikkeling. www.vse-infra.nl Sittard
Heerlen
Maastricht
44
Almelo
Epe
24
Allianties met leereffecten
Leeuwarden
Waddenzee
Texel Sneek
Afsluitdijk
In Friesland zijn twee grote wegenprojecten in uitvoering. Bij Harlingen wordt de nieuwe N31 aangelegd (Traverse Harlingen) en bij Joure Denwordt Helder het knooppunt A6/A7 op de schop genomen. De projecten kenmerken zich beide door een bestuurlijke alliantie van rijk,
Hindeloopen
provincie en gemeenten. Infra- en gebiedsontwikkeling gaan hand in hand. De N31 is de directe verbinding tussen Amsterdam en Leeuwarden, via de Afsluitdijk en
IJsselmeer
Harlingen. In de huidige situatie zorgt de N31Petten voor een ‘visuele tweedeling’ van Harlingen.
Steenw
Die verdwijnt met de verdiepte ligging van de nieuwe weg: je kijkt niet meer tegen de weg aan maar er overheen. In het knooppunt Joure maakt de bestaande rotonde plaats voor een ongelijkvloerse verbinding tussen de A6 en A7. Dit bevordert Hoornen de Alkmaar de doorstroming verkeersveiligheid. Ook de omgeving van het knooppunt wordt aangepakt. De werkzaamheden
Samenwerkingspartners
zijn eind 2017 klaar.
- Gemeente Harlingen
Markermeer
Lelystad
- gemeente De Fryske Marren
De projecten A6/A7 Knooppunt Joure en N31 Traverse Harlingen zijn meer dan de realisatie
- Provincie Fryslân
Purmerend
van infrastructuur. Duurzaamheid is vormgegeven in de governance van de allianties. Dit inmiddels zo genoemde ‘Friese model’ is overgenomen door het project Zuidelijke Ring
Haarlem Groningen. Innovatief zijn de projecten onder meer voor wat betreft de toepassing van
- Rijkswaterstaat - ProRail
Almere
Amsterdam
Epe
Bouwinformatiemodellen (BIM), productgericht plannen, gebiedsgericht ontwikkelen en het formeren van samenwerkingsgerichte projectbureaus. De werkwijze en leereffecten zijn op beide projecten dezelfde. Resultaat: de projecten worden tot nog toe gerealiseerd conform Aalsmeer scope, binnen de planning, binnen taakstellend budget en met meer kwaliteit dan de oorspronkelijke opdracht.
Apeldoorn
Sassenheim
Den Haag
Elst
Utrecht Zoetermeer
Lunteren Maarn
Ede
Delft
Arnhem
Vlaardingen
Rotterdam
Tiel
Dordrecht Oss
Burgh-Haamstede
‘s-Hertogenbosch Breda Tilburg Bergen op Zoom
delburg
Venray Eindhoven
Terneuzen
Nederweert
45
Assen
Den Helder
Hindeloopen
Prijsvraag WOW 2015
25
Petten
IJsselmeer
Emmen
SolaRoad
Steenwijk Meppel
Hoorn
Alkmaar
Markermeer
Purmerend
Lelystad
Ommen
Het wegoppervlak als groot zonnepaneel. Dat is het ideeZwolle achter SolaRoad, het eerste wegdek dat zonlicht opvangt en omzet naar elektriciteit. Het concept wordt nu in de praktijk getest in Krommenie (Gemeente Zaanstad), waar 70 meter SolaRoad is verwerkt in een ‘gewoon’
arlem
Almere
Minister Henk Kamp van Economische Zaken en gedeputeerde Elisabeth Post van Almelo Amsterdamfietspad. Epe Noord-Holland openden het zonnefietspad in november 2014. De eerste resultaten zijn boven verwachting. Aalsmeer
Deventer
SolaRoad is ontwikkeld binnen de zogenoemde ‘triple helix’ van kennisinstellingen, Gooroverheid Apeldoorn
en bedrijfsleven. TNO, de provincie Noord-Holland, Ooms Civiel, Imtech, Soltech, Femtogrid,
enheim
Gouda Chemie en de gemeente Zaanstad werken nauw samen om van SolaRoad een succes
Samenwerkingspartners
Utrecht
etermeer
- Provincie Noord-Holland
Elst
te maken. De kwaliteiten van alle partners worden optimaal benut. Ze zijn bereid om zich te Lunteren
verdiepen in de (on)mogelijkheden van de andere partners, wat heeft geleid tot multi-level Maarn Ede en multidisciplinaire samenwerking. SolaRoad is van alle kanten innovatief en maakt waar
- TNO
wat het belooft.
- Ooms Civiel - Imtech
Arnhem
Doetinchem
Op basis van laboratoriumproeven werd uitgegaan van een opbrengst van 50-70 kWh per
- Soltech Rotterdam
Tiel vierkante meter per jaar. De huidige opbrengst is kWh, hoger dan de verwachtte bovengrens
- Femtogrid
dus. Hiermee kan een eenpersoonshuishouden een jaar lang van energie worden voorzien. In
- Gouda Chemie
het beheer scoort SolaRoad eveneens hoog. Het oppervlak is zon-doorlatend en tegelijkertijd
- Gemeente Zaanstad
voldoende ruw. In Krommenie wordt het project omarmd en is men trots op ‘hun’ SolaRoad.
Dordrecht
Oss
De ontwikkeling van SolaRoad is goed geborgd in de betrokken organisaties, met een stuurgroep op directieniveau en een technische adviesgroep. Het verschil in bedrijfscultuur ‘s-Hertogenbosch geeft soms verwonderpunten, maar dat staat het succes niet in de weg. Gedeputeerde
Breda Tilburg
Staten van Noord-Holland heeft 2,7 miljoen euro gereserveerd om het concept verder te ontwikkelen. Venray Eindhoven
Venlo
Nederweert
Roermond
Sittard
Heerlen
Maastricht 46
Hengelo Enschede
FINALIST 2015
Het project wordt in binnen- en buitenland met veel belangstelling gevolgd. Het item is wereldwijd op 320 tv-zenders geweest. Vanuit de Verenigde Staten is serieuze interesse getoond voor SolaRoad. In maart 2015 ondertekende het provinciebestuur van Noord-Holland een internationale samenwerkingsovereenkomst met de Californian Energy Commission en de wegbeheerder van CaliforniĂŤ, Call-trans, wil SolaRoad als proef in Los Angeles realiseren. Maar ook in eigen land slaat SolaRoad aan. Er zijn gevorderde gesprekken met de provincies Gelderland, Groningen en Zuid-Holland om ook daar een variant van SolaRoad aan te leggen.
47
Prijsvraag WOW 2015
26
Naar één beheerder voor het waddengebied
Delfzijl
Kollum
Leeuwarden
Waddenzee
Groningen
In het zogeheten Regiecollege Waddengebied (RCW) werken verschillende partijen samen aan
Winschoten
het beheer van de Waddenzee. Eén van de uitgesproken doelen is dat deze organisaties in
Texel
2018 in het waddengebied werken en optreden ‘als waren zij één beheerder’. Vooruitlopend Sneek hierop verkennen Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer in Noord-Nederland hoe samenwerking Oosterwolde
Afsluitdijk
op alle niveaus structureel binnen hun organisaties kan worden belegd.
n Helder
Assen
Hindeloopen
Rijkswaterstaat heeft in het waddengebied de zorg voor de kustverdediging en het beheer van rijkswegen en rijkswateren. Staatsbosbeheer zorgt voor natuur en landschap, recreatieve ontwikkeling en cultuurhistorie. Lange tijd werkte ieder voor zich aan zijn eigen opgaven.
IJsselmeer
en
Maar doordat de verschillende beheertaken elkaar sterk raken, ontstonden regelmatig Emmen Steenwijk initiatieven om samen op te trekken. Vooral op Terschelling zijn mooie resultaten bereikt.
Medewerkers van Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer Meppel slaagden erin om - over de formele grenzen van hun beheergebied heen - het samenwerken tot deel van hun werkroutine te Hoorn
Alkmaar
maken.
Markermeer
Maar niet alle projecten worden vanzelf een succes. In de afgelopen jaren liep de
Lelystad Ommen samenwerking ook wel eens vast. Maar de betrokken samenwerkende beheerders bouwen Zwolle voort. Op 12 mei 2015 ondertekenden Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer in Noord-
Purmerend
Nederland hiervoor een intentieverklaring. Ook de bevolking wordt tegenwoordig Almere
Amsterdam
constructief betrokken bij grotere projecten, zoals het weer laten stuiven van duinen en de grondige aanpak van de woekerende houtopslag in het oorspronkelijk open natte Almelogebied Epe
‘Dodemanskisten’. De tastbare resultaten van deze samenwerking? Een verjongd, levend en dynamisch duinlandschap dat weer zand invangt, een groot open binnenduingebied en
Hengelo Enschede
Deventer Zo werpt de ingeslagen weg van daarin - voor de bevolking - ook nog een nieuwe ijsbaan.
Aalsmeer
vernieuwende/intensievere samenwerking dus nu al zijn vruchten af. Apeldoorn www.waddenzee.nl
Utrecht
Elst
Lunteren Maarn
Ede
Arnhem Samenwerkingspartners
Doetinchem
- Wetterskip Fryslân, vertegenwoordiger waterschappen
tterdam
Tiel - Gemeente Ameland, vertegenwoordiger eilandgemeenten
- Rijkswaterstaat Noord-Nederland, vertegenwoordiger rijksoverheid, ministerie van Infrastructuur en Milieu - Provincie Groningen, vertegenwoordiger drie noordelijke provincies
Dordrecht
- Regio-ambassadeur Noord, ministerie van Economische Zaken, Oss
vertegenwoordiger rijksoverheid
- Gemeente Harlingen, vertegenwoordiger gemeenten vaste wal ‘s-Hertogenbosch - Staatsbosbeheer, vertegenwoordiger ecologie Breda Tilburg
- NOM, Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland - Waddenacademie, vertegenwoordiger wetenschappen Venray Eindhoven
48
Venlo
Goor
27
Bodemverbetering voor duurzaam waterbeheer en duurzame Leeuwarden landbouw
Delfzijl Kollum
Groningen
Waddenzee
Winsch Texelbodem als verbindende schakel tussen duurzame landbouw en duurzaam waterbeheer. De
Vanuit deze gedachte werken landbouworganisaties en overheden in Groningen samen om Sneek
Afsluitdijk enerzijds het watersysteem te verbeteren en anderzijds de landbouw te versterken. De
Oosterwolde
Assen
kiem voor deze samenwerking werd enkele jaren geleden gelegd met een pilot groenblauwe
Den Helder
diensten (‘Samen de dienst uit maken’). In dit project voerden agrariërs maatregelen Hindeloopen voor het waterschap uit tegen een financiële vergoeding, zoals de aanleg van een natuurvriendelijke oever. Daarna kwam de vraag hoe een vervolg gegeven kon worden aan een serie van praktische bijeenkomsten waarbij bodemverbetering en waterbeheer centraal IJsselmeer
stonden.
Petten
Emmen
Steenwijk Meppel
Partners uit de landbouwsector en de watersector die eerder meer tegenover elkaar
Initiatiefnemers
stonden, leerden elkaar kennen en bouwden zo vertrouwen op. Dit resulteerde in nieuwe Hoorn
Alkmaar
- Waterschap Noorderzijlvest
(deel)projecten; drie liggen in concept klaar en van één project start de uitvoering in september 2015. Dit laatste project heeft tot doel om inzichtelijk te krijgen waarom de vele Markermeer beschikbare kennis over bodembeheer, voornamelijk bij kennisinstituten en adviesbureaus,
Lelystad
zo matig doorstroomt naar de ondernemers. Het project helpt bij het in beeld krijgen van de
Zwolle
drempels,Purmerend de betrokkenheid en verantwoordelijkheid van de vele partijen. Het project moet
zorgen voor daadwerkelijke implementatie van die kennis. Dat leidt op lange termijn tot een
Haarlem
Almere duidelijk meetbaar duurzaam waterbeheer en duurzame landbouw.
Amsterdam
Momenteel ligt de focus in Noord-Nederland op het Noordelijk zeekleigebied in de provincie Groningen. Het concept kan ook toegepast worden in andere gebieden met andere Aalsmeer
bodemtypen, zoals zandgebieden (o.a. Drenthe, Groningen), veenweidegebieden (o.a. Sassenheim
Zoetermeer
- Wetterskip Fryslân Ommen - Provincie Groningen - Provincie Friesland - Stichting Biowad Almelo
- BoerenNatuur - anv Wierde en Dijk - GrAJK
Hengelo Enschede
- Van Hall –Goor Larenstein
Apeldoorn
- Wageningen UR-PPO - Louis Bolk Instituut - Projecten - LTO-Noord
Lunteren Maarn
Ede
Arnhem Rotterdam
Deventer
Elst
Utrecht
- Adviesbureau ECS
- Avestura
Epe
Friesland) en veengebieden (o.a. Drenthe).
- Waterschap Hunze en Aa’s
Doetinchem
Tiel
Dordrecht Oss
‘s-Hertogenbosch Breda Tilburg Venray Eindhoven
Venlo
49
Prijsvraag WOW 2015
28
Schoon water voor Mozambique
Delfzijl Kollum
Leeuwarden
Friese waterpartners werken sinds 2010 met succes aan de verbetering van de sanitatie in acht steden in Mozambique. Hierdoor kunnen 200.000 kinderen na een toiletbezoek Groningen op school ook hun handen wassen. Ook steeds meer huizen krijgen veilige, schone toiletvoorzieningen. Er worden gemeentelijke organisaties opgezet en getraind, er wordt Winschoten voorlichting gegeven over hygiëne en ondernemers krijgen begeleiding bij het opzetten van
sanitatie bedrijfjes. Sneek
Oosterwolde Het project
‘Schoon water voor Mozambique’ komt voort uit de in 2000 vastgestelde
millenniumdoelen. Assen De Friese waterpartners besloten een sanitatieproject in Afrika op te zetten. In 2009 werd hiervoor een akkoord ondertekend door alle betrokken Friese overheden, met toezeggingen voor een bijdrage van provincie, waterschap, Vitens en bijna alle gemeenten. Het ministerie werd co-financier. Emmen
Steenwijk
In vier steden in zuidelijk Mozambique zijn de doelen bereikt en is de samenwerking beëindigd. Hun gemeentelijke afdeling sanitatie, met opgeleide en getrainde medewerkers,
Meppel
is in staat om drinkwater, sanitatie en hygiëne zelfstandig verder te ontwikkelen. In de vier andere steden in centraal Mozambique loopt de samenwerking in elk geval nog tot 2017 door. Op 140 scholen kunnen kinderen naar een schoon en veilig toilet. Het project wordt door andere waterschappen met belangstelling gevolgd. Er is goed
Lelystad
Ommen
contact met het Amsterdamse waterbedrijf Waternet, dat in Mozambique ook betrokken
Zwolle
is bij sanitatie vraagstukken. In Mozambique wordt verder samengewerkt met AIAS, de overheidsorganisatie die verantwoordelijk is voor sanitatie, en met de Wereldbank. Daarmee wordt gewerkt aan overdracht van kennis en ervaringen. Almelo
Epe
www.schoonwatervoormozambique.com Hengelo Enschede
Deventer Goor
Apeldoorn
Elst Lunteren Ede
Arnhem
Doetinchem
rtogenbosch 50
ndhoven
Venray
Samenwerkingspartners Nederland: - Provincie Fryslân - Wetterskip Fryslân - Friese gemeenten - Vitens - Directoraar-Generaal Internationale Samenwerking van het ministerie van Ontwikkelingszaken (DGIS) Mozambique: - Acht gemeenten - Provinciale en landelijke overheid - Nederlandse ambassade Bedrijven en organisaties: - Waste - Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) - European Parliamentarians with Africa (AWEPA) - Universidade catholica de Mozambique (UMC) - Banco oportunade de Mozambique - Unicef, Football for wash - Noordelijke hogeschool Leeuwarden (NHL) - OMRIN afvalverwerking - Wereldbank - Lokale ondernemers
51
Prijsvraag WOW 2015
WINNAAR 2013
Baggertubes Oosteinderpoel ‘Door goede samenwerking zijn ook lastige kwesties op te lossen’ Ook lastige kwesties zijn op te lossen. Met een gezamenlijke aanpak, die voor alle partijen iets oplevert. Het bewijs hiervoor leverden de winnaars van de WOW-prijs in 2013 – provincie Noord-Holland, Hoogheemraadschap van Rijnland, Landschap Noord-Holland en de gemeente Aalsmeer – met hun project Baggertubes Oosteinderpoel. De Oosteinderpoel was zo’n lastige kwestie. Dit gebied – een beschermd natuurmonument in de buurt van Schiphol – had flink te lijden van het intensieve scheepvaartverkeer in de Ringvaart. De golven en de zuigkracht van de passerende schepen veroorzaakten veel afslag. Regelmatig spoelden grote kluiten grond, bomen en struiken weg. Landschap Noord-Holland, eigenaar van het natuurgebied, kon de kosten voor een duurzame oeverbeschoeiing niet opbrengen.
Samenwerkingspartners - Provincie Noord-Holland - Hoogheemraadschap van Rijnland - Landschap Noord-Holland - Gemeente Aalsmeer
Werk met werk De provincie Noord-Holland en het Hoogheemraadschap van Rijnland stonden voor een andere opdracht: het uitbaggeren van de Ringvaart om de vaarweg voldoende diep te houden. In het kader van de zogeheten Groene AS – een ecologische verbindingszone tussen Amstelland en Spaarnwoude – nam de provincie Noord-Holland het initiatief om samen naar een innovatieve oplossing te zoeken. Dit werden de baggertubes, een 700 meter lange sok van fijnmazig geotextiel die is volgestopt met bagger uit de Ringvaart. “We maakten werk met werk”, zegt projectleider Dineke Mulderij van de provincie Noord-Holland. “Deze bagger – omgerekend zo’n vijfhonderd vrachtwagens – hoefden we dus ook niet af te voeren.” De tube is tussen de Ringvaart en de Oosteinderpoel gelegd. Nog niet eerder was een dergelijke oplossing constructief toegepast langs zo’n drukbevaren rivier. Inmiddels wordt in veel meer projecten in het land deze oplossing overwogen en op enkele plaatsen
52
ook uitgevoerd. “Niet precies op dezelfde manier, want elk project is maatwerk. Maar we constateren een duidelijke spin-off”, zegt Mulderij. In april 2014 werd het project Baggertubes Oosteinderpoel opgeleverd. Inmiddels groeit er een brede kraag van waterrietvegetatie op. Achter de tubes – die minder eerbiedig ook wel blubberworsten worden genoemd - ontwikkelt de natuur zich sterk. Dit blijkt bijvoorbeeld uit een toename van de diversiteit in flora en fauna in het gebied. Ook de waterkwaliteit herstelt zich. Toen of nooit “Het was toen of nooit en door een goede samenwerking hebben we dat momentum optimaal benut”, beoordeelt Dineke Mulderij. “Ondanks een lastige aanloop was er bestuurlijk veel draagvlak. Partijen waren daardoor in staat om soms tegengestelde belangen te overbruggen. Ook lastige kwesties zijn door goede samenwerking op te lossen. Bij een pilot hoort verder dat iets wel eens anders loopt dan verwacht. Er zijn enkele plekken waar de constructie een beetje is weggezakt. Dat wordt hersteld; daar hebben we een potje voor. Het geld van de WOW-prijs hebben we niet in de uitvoering gestoken. Het is gebruikt om de bekendheid van het gebied en het project te vergroten. Er zijn informatiepanelen voor bezoekers van het gebied gemaakt en deels hebben we er een korte film over het project mee betaald.” Film bekijken? http://www.landschapnoordholland.nl/oosteinderpoel.
53
54
Colofon Rapportage WOW Prijsvraag 2015 Deze rapportage is een uitgave van het platform WOW. Programmamanager Wegbeheerders Ontmoeten Wegbeheerders
Ariea Vermeulen
telefoon: 06 - 52354181
ariea.vermeulen@platformwow.nl Programmamanager Water Ontmoet Water
Kim Hofhuis
telefoon: 06 - 46382170
kim.hofhuis@platformwow.nl info@platformwow.nl www.platformwow.nl Oplage 500 exemplaren Tekst Haverkamp & Bergers Project Communicatie, Alphen aan den Rijn
Gerard Haverkamp
Vormgeving en productie Reclameloods Rotterdam B.V. Fotografie Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s zijn beschikbaar gesteld door de deelnemers aan de WOW Prijsvraag 2015, tenzij anders aangegeven. Overige fotoâ&#x20AC;&#x2122;s zijn afkomstig uit de beeldbank van WOW. Disclaimer Deze rapportage is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. Overname van teksten is toegestaan op voorwaarde van bronvermelding (Prijsvraag WOW 2015).