Annual Report 2010

Nederlands Instituut voor Homoseksualiteit Gezondheid en Welzijn

Het Jaar 2010 2009

2010

Schorer Monitor

Schorer Monitor is een online onderzoek naar seksueel gedrag onder mannen die seks hebben met mannen. Mannen beantwoorden vragen over hun seksuele geschiedenis, seksueel gedrag met vaste en losse partners, hiv-testen, soa, uitgaansgedrag, druggebruik, en kennis en opvattingen over hiv. Deze gegevens zijn relevant voor regionale en landelijke soa/hiv-preventie. Schorer Monitor is een gezamenlijk project van Schorer en de onderzoeksgroep RESHAPE van de Universiteit Maastricht.

S c h orer M on i t or 2 01 0

foto annelore van herwijnen

2010

onderzoek

Schorer Mo足nitor 2010 Meer soa-testen pagina 4

omslag2010.indd 1

achtergrond

Safe Sex Zone

Schorer in het paars ACTIE Om actie te voeren tegen homofobie kwamen op vrijdag 10 december 2010 alle Schorer-medewerkers in het paars naar hun werk. Op de internationale dag van de mensenrechten organiseerde de Gay Straight Alliance Paarse Vrijdag.

Samenhang homofobie en 足onbeschermde seks Homofobie en discriminatie leiden tot angst, somberheid en een verminderd gevoel van eigenwaarde. Wanneer homo- en biseksuele mannen niet lekker in hun vel zitten, laten ze een condoom sneller thuis. Indirect draagt discriminatie dus bij aan onbeschermde anale seks. Dat blijkt uit onderzoek van Rutgers WPF in opdracht van Schorer.

In 2010 onderzocht Rutgers WPF de psychosociale aspecten van onbeschermde anale seks bij homomannen. De centrale vraag was of minderheidsstress seksueel risicogedrag onder homomannen kon verklaren. Minderheidsstress ontstaat door discriminatie en stigmatisering. Heeft homofobie invloed op condoomgebruik? Niet direct, zo concluderen de onderzoekers. Er zijn nauwelijks directe

verbanden tussen enerzijds homofobie, onveiligheid en discriminatie en anderzijds condoomgebruik.

Er is wel een indirect verband.

Psychosociale stress is een gevolg van discriminatie en deze stress verhoogt risicogedrag. Vooral homomannen die last hebben van depressiviteit, hebben meer losse sekspartners, minder de intentie om altijd condooms te gebruiken, en doen dit ook minder vaak.

Het verband tussen stress en risicogedrag via psychosociaal welzijn is aangetoond, aldus de onderzoekers van Rutgers WPF. Mannen met een lager psychosociaal welzijn zorgen minder goed voor zichzelf en kunnen minder goed voor zichzelf opkomen, schrijven ze. lees verder op pagina 4 >

Touwtrekken tussen licht en donker pagina 9

interview

Bob van der Winden over de Schorer-aanpak pagina 13

2

2010 Het Jaar

2

Column Ruud Weggemans

Verandering Schorer heeft in 2010 de website mantotman.nl uitgebouwd als centraal punt voor hiv/soa-preventieboodschappen en informatie over gezonde mannenseks. Uit Schorer Monitor 2010 blijkt dat er twee subgroepen zijn die meer aandacht zouden moeten krijgen in de hiv-preventie: mannen met hoogrisicogedrag (wel of niet hivpositief) en jongeren (18-26 jaar). Voor empowerment van jongeren wist Schorer een grote projectsubsidie binnen te halen. Met deze projectgelden kan Schorer de focus op jonge homo- en biseksuelen garanderen.

een bijdrage leveren aan de gezondheid en het welzijn van de doelgroep»

De Schorer Publieksdag over psychosociale gezondheid van lesbische vrouwen, homomannen, biseksuelen en transgenders is druk bezocht. Tijdens de middag heeft Rob Tielman, emeritus hoogleraar Humanistiek aan de Universiteit van Utrecht, de Riek Stienstralezing uitgesproken. Via de begrippen vrijheid, gelijkheid en solidariteit heeft hij het thema homoseksualiteit en psychosociale gezondheid verhelderd.

Door de samenwerking met Transvisie, het centrum voor genderdiversiteit, is de professionele hulpverlening aan transgenders opgenomen in het programma van Schorer. De zelfstandige Stichting Transvisie gaat als patiëntenorganisatie verder onder de naam Patiëntenorganisatie Stichting Transvisie en is ook gehuisvest bij Schorer.

Schorer is trots op haar internationale hiv/soa-preventieaanpak voor seksuele minderheden. In 2010 is het MFS I-programma geëvalueerd en als goed beoordeeld.

Dat de subsidieaanvraag voor MFS II is afgewezen was dan ook een flinke teleurstelling. Door lobbywerk en landelijke acties zijn de bezuinigingen inmiddels gedeeltelijk teruggedraaid. Daardoor krijgen Schorer en haar partners de mogelijkheid een jaar extra te investeren in de gezondheid van lesbische vrouwen, homomannen, biseksuelen en transgenders.

Schorer ontkomt de komende jaren niet aan bezuinigen.

Hierdoor staat de stichting voor veranderingen. We blijven dan ook kritisch kijken naar de eigen organisatie en brengen waar nodig prioriteiten aan in het veelzijdige werk voor de doelgroep. Dit doet Schorer om ook de komende jaren een bijdrage te kunnen leveren aan de gezondheid en het welzijn van de doelgroep.

Ruud weggemans is directeur van Schorer.

Mannen die seks hebben met mannen: dat is de term die Schorer hanteert in preventie, meestal afgekort als MSM. Veilige seks gaat immers niet over identiteit (ik ben homo), maar over gedrag (ik neuk met condoom). Tegelijkertijd zegt het feit dat een man seks heeft met mannen, nog niks. Het gaat erom hoe hij seks heeft. Preventieboodschappen hebben pas effect als ze op maat zijn gesneden.

Het grootste risico op hiv en soa lopen mannen die onbeschermde anale seks hebben met veel wisselende sekspartners en mannen die zich niet of weinig laten testen. Dit gedrag benoemt Schorer als hoog-

risicogedrag. Uit gesprekken met professionals blijkt dat mannen die zich riskant gedragen in twee groepen zijn te verdelen: mannen die zich niet willen laten testen, en mannen met hiv die vaak een soa oplopen. Schorer besteedt binnen die groepen aandacht aan jongeren tot 30 jaar, mannen die relatief veel middelen gebruiken en mannen met een niet-Nederlandse achtergrond.

Middelengebruik De kennis van Schorer over hoogrisicogedrag wordt gebruikt in interventies en preventieboodschappen. Om mannen die alcohol en drugs gebruiken aan te spreken, deed Schorer samen met Mainline

« Veilige seks gaat niet over identiteit maar over gedrag»

Roze ouderen staan er niet alleen voor Veel homoseksuele ouderen gaan terug in de kast wanneer zij afhankelijk worden van zorg. In zorginstellingen is weinig aandacht voor seksuele diversiteit.

Samenwerkingspartners ANBO, COC Nederland, Movisie en Schorer (Het Consortium Roze 50+) werken aan een homovriendelijker klimaat in de ouderenzorg en het doorbreken van eenzaamheid van roze ouderen.

Om de positie van roze ouderen landelijk op de kaart te zetten, neemt Schorer deel aan het Consortium Roze 50+. Doel van het consortium is het verbeteren van de leefsituatie, de psychische en fysieke gezondheid en het welzijn van lesbische vrouwen, homomannen, biseksuelen en trans-

onderzoek naar middelengebruik en onbeschermde anale seks. Professionals die contact hebben met de doelgroep gebruiken deze kennis om door te vragen naar (de redenen van) middelengebruik en om op maat te adviseren. Laagdrempelige informatie over de effecten van drugs en de relatie tot veilige seks is opgenomen op mantotman.nl.

Daarnaast springt Schorer in op de actualiteit. Onder hiv-positieve mannen die seksuele risico’s nemen verspreidt hepatitis C zich.

Hepatitis C is een ernstige leverziekte. De behandeling is zwaar en heeft niet altijd succes. Schorer heeft daarom samen met Hiv Vereniging Nederland, de Nederlandse Vereniging van Aids Behandelaars, GGD Amsterdam en andere GGD’en een informatiefolder ontwikkeld over het risico op hepatitis C. Ook is het Landelijk Gedragsadvies uitgebreid met informatie over hepatitis C.

genders van vijftig jaar en ouder.

Schorer werkt aan het verbeteren van de positie van ouderen met de workshop Seksuele diversiteit in de ouderenzorg. Met de workshop maakt Schorer medewerkers in de ouderenzorg bewust van seksuele diversiteit. Op koffiebijeenkomsten met het motto onbekend maakt onbemind geeft Schorer voorlichting aan (heteroseksuele) medebewoners.

Om de positie van roze ouderen landelijk te agenderen startten de samenwerkingspartners en ambassadeurs van de roze gemeenschap de Roze Herfsttour. In een roze Limousine trok het gezelschap in het najaar van 2010 het land door om aandacht te vragen voor homoseksualiteit in Nederlandse woon- en zorgcentra. De limo deed Leiden, Rotterdam, Dordrecht, Leeuwarden en Groningen aan.

Schorer wint prijs in Brazilië Rio de Janeiro - Schorer heeft in de Braziliaanse stad Rio de Janeiro tijdens een prijzengala van homobeweging ABGLT de hoofdprijs gewonnen in de categorie activisme, mensenrechten en hiv/aids. De prijs is uitgereikt door Julio Moreira, voorzitter van Grupo Arco Iris en is namens Schorer door partnerorganisaties ABIA in ontvangst genomen.

Schorer heeft de prijs gekregen voor haar inspirerende, solidaire en professionele samenwerking (1997-2005), en voor haar planmatige en op feiten gebaseerde hiv-preventieprogramma, waarbij vier Braziliaanse organisaties be-

trokken zijn: GRAB in Fortaleza, ABIA en GAI in Rio de Janeiro en SOMOS in Porto Alegre.

prijs gewonnen voor de campagne over soa en hiv/aids voor lesbische vrouwen.

Sinds 2007 voert Schorer met subsidie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken een internationaal hiv-preventieprogramma uit voor seksuele minderheden. De Braziliaanse projecten hebben veel succes bij het bereiken van homojongeren in krottenwijken en outreachwerk door getrainde jongeren. Ook de mainstreamprojecten op scholen en gezondheidsposten die door de partnerorganisaties worden uitgevoerd, gooien hoge ogen in Brazilië. Het lesbische project Laços en acasos dat Schorer heeft gefinancierd, heeft een

Honduras In Honduras is José Zambrano van partnerorganisatie Apuvimeh genomineerd voor de Front Line Award for Human Rights Defenders at Risk, een internationale prijs die jaarlijks wordt uitgereikt aan een mensenrechtenactivist. De prijs is in het leven geroepen door Front Line, een internationale stichting voor de Bescherming van de Verdedigers van de Rechten van de Mens.

De prijsuitreiking is op 5 mei 2011 in Dublin. De award wordt uitgereikt door de Ierse oud-president Mary Robinson.

Kort Nieuws

3

De wereld van Schorer

Meer hiv-testen Uit Schorer Monitor 2010 blijkt dat het percentage ooit op hiv geteste mannen licht is gestegen (van 73% naar 75%) ten opzichte van Schorer Monitor 2009. Het percentage hiv-positieve mannen dat in de voorafgaande zes maanden wel eens onbeschermde anale seks had, is toegenomen van 62% in 2009 naar 70% in 2010. Veel homomannen met hiv lijken te kiezen voor een sekspartner met dezelfde hivstatus en laten tijdens de seks het condoom achterwege. Het percentage jonge mannen (< 25 jaar) dat wel eens onbeschermde anale seks heeft, is toegenomen van 34% in 2009 tot 37% in 2010.

Vragen voor Switchboard Vrijwilligers van GaY &Lesbian Switchboard hebben in 2010 zo’n 2.000 keer advies gegeven, een luisterend oor geboden en vragen beantwoord. Daarvan hadden er zo’n 600 betrekking op veilig vrijen, hiv, soa en aids.

Naast vragen over Schorerprojecten heeft Switchboard ook alle vragen afgehandeld die via in- en externe websites binnenkwamen. De website mantotman.nl genereerde veel vragen over Testlab. De site is goed geweest voor 227 vragen over hiv en soa. Er werd door de doelgroep 1.353 keer contact gezocht over psychosociale onderwerpen. Naast de directe dienstverlening aan klanten is op de website de landelijke agenda bijgehouden en wekelijks bijgewerkt.

Nederland

Honduras costa rica suriname equador brazilië zimbabwe botswana zuid-afrika

8

Internationaal werkt Schorer in zeven landen in zuidelijk Afrika en Latijns-Amerika, en in Suriname.

Het internationale hiv/soapreventieprogramma voor seksuele minderheden wordt gefinancierd door het Ministerie van Buitenlandse Zaken en is gestart in 2007.

17

Schorer ondersteunt zeventien lokale partners in het Zuiden bij het opzetten en uitvoeren van planmatige, op feiten gebaseerde hiv/soa-preventieprogramma’s.

De partners zijn organisaties voor lesbische vrouwen, homomannen en transgenders, hiv/aids-organisaties en mensenrechtenorganisaties.

foto marcel ter louw

Een groeiende groep jongeren uit multicultureel Amsterdam komt knel te zitten tussen hun religieuze/ culturele achtergrond en hun seksuele identiteit. Waar Schorer zich met het steunpunt Veilige Haven voorheen richtte op de persoonlijke gevolgen van coming out en identiteitsvragen, ligt de nadruk nu op het levensproces van jongeren in de problemen. Terwijl Schorer een vinger aan de pols houdt tijdens de uitvoering van het ontwikkelplan door reguliere hulpverleners, wordt al tijdens de trajectevaluatie vastgesteld of de hulpvraag is opgelost. Op deze wijze inventariseert Schorer de meest voorkomende problematiek en versterkt ze haar « Schorer wil ook de komende jaren signaleerfunctie richting werkveld en gemeente.

In 2010 legde Schorer prioriteit bij mannen die veel seksuele risico’s lopen: onbeschermd neuken, hiv en andere soa oplopen, en zich niet laten testen op hiv.

Schorer wilde meer over hen weten en bracht hoogrisicogedrag in kaart.

foto Schorer

Met Cruise Watch zette Schorer voor het eerst social media in. Op Facebook is Schorer de dialoog aangegaan met de doelgroep over hiv, soa en onbeschermde anale seks. Met de lancering van Mannenmatinee heeft Schorer een nieuwe vorm van preventie opgezet. Tijdens deze informatiebijeenkomst op zaterdagmiddag wordt op luchtige wijze ingegaan op actuele doelgroeponderwerpen.

Hoogrisicogedrag in kaart

Het Jaar 2010

Schorer actief in Pile Schorer is actief binnen het Platform voor Internationale LHBT-emancipatie (Pile) en heeft in 2010 verschillende keren de schendingen van mensenrechten in Honduras aangekaart. In het MiddenAmerikaanse land is het geweld tegen seksuele minderheden na de staatsgreep in 2009 fors toegenomen. Naast het agenderen van schendingen van mensenrechten zet Pile zich in om bedreigde personen te ondersteunen, dit in samenwerking met organisaties in het land van de schendingen zelf. Ook heeft Schorer het initiatief genomen om binnen Pile meer aandacht te genereren voor transgenders in Nederland en de EU.

Café Zilver Schorer scoort met Café Zilver. In dit netwerkcafé komen maandelijks zo’n 60 vrouwen samen. Ze zijn allemaal ouder dan 55 en houden van vrouwen. In Café Zilver hoeft niet uitgelegd te worden hoe het zit: het spreekt voor zich. Café Zilver is een van de Schorer-activiteiten in het project Roze Kracht, waarin ontmoeting, zichtbaarheid, kennisoverdracht en empowerment centraal staan. Met Café Zilver werkt Schorer aan verbetering van de positie van oudere homo’s, lesbo’s en biseksuelen. Café Zilver is voorgedragen voor de Vrouwenagenda Stimuleringsprijs van de gemeente Amsterdam.

11

Binnen het Nederlandse hiv/aids-­ consortium, een samenwerkings­ verband van elf internationaal­ opererende aidsorganisaties, heeft Schorer in 2010 meegewerkt aan een nieuwe financieringsaanvraag voor een internationaal programma (MFSII).

2011

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft in 2010 ingestemd met een budgetneutrale contractverlenging voor Schorer en haar partners.

Daardoor krijgt Schorer tot eind oktober 2011 de mogelijkheid om verder te investeren in hiv/soa-preventie voor seksuele minderheden.

Veilig steunpunt blijft noodzakelijk AMSTERDAM Zestig jongeren vonden de weg naar steunpunt Veilige Haven. Meer dan de helft is jonger dan 25 jaar, de meesten zijn mbo- of hbo-student. Ondanks inspanningen om meer meiden te bereiken, zijn het vooral jongens die een beroep doen op het steunpunt van Schorer.

Veilige Haven is het steunpunt voor jongeren met een niet-westerse achtergrond en lesbische, homoseksuele, biseksuele of transgendergevoelens. De jongeren die Veilige Haven bezoeken hebben behoefte aan informatie over uitgaan en opbouwen van een sociaal netwerk, maar ook aan professionele ondersteuning door hulpverleners met kennis van zaken. Het is bekend dat deze jongeren zich niet bij de reguliere hulpverlening melden. Isjed Hussain, coördinator Veilige Haven: ‘Ze kennen de weg niet, durven niet met de huisarts te spreken uit angst voor doorvertellen en zijn bang voor islamitische hulpverleners.’

De problemen waar de jongeren mee kampen zijn complex. Ze zijn uit huis gezet of zelfs verstoten door hun familie vanwege hun seksuele voorkeur. Soms zijn ze mishandeld. Hierdoor gaat werken of studeren moeilijk. Het risico op maatschappelijke uitval is groot.

Hussain: ‘Bij Veilige Haven stellen we samen met hen een plan op. We

hebben een scharnierfunctie naar de reguliere hulpverlening, maatschappelijk werkers, schuldhulpverlening, buddyzorg en steunpunten voor huiselijk geweld. We kennen de wegen en kunnen gericht doorverwijzen.’

Bij Veilige Haven ligt de nadruk op empowerment, ontwikkeling en maatschappelijke participatie, zodat jongeren zelfstandig verder kunnen. Ontmoeting is daarbij belangrijk. Veel jongeren zijn hun netwerk kwijt. In het Wereldcafé van Veilige Haven kunnen zij lotgenoten ontmoeten en van elkaar leren. Vrijwilligers van Veilige Haven fungeren daarbij als rolmodel.

« Steunpunt Veilige Haven heeft een scharnierfunctie naar de reguliere hulpverlening» Hussain: ‘We organiseren regelmatig inhoudelijke avonden, over hiv/soa-preventie en bijvoorbeeld transseksualiteit. Ook komen rolmodellen over hun leven vertellen.’

Onder de 60 bezoekers die in 2010 steun zochten bij Veilige Haven zaten twaalf meiden. Door artikelen in tijdschriften voor moslimmeiden, zoals Chebba en Al Nissa, wil Veilige Haven meer meiden binnen zien te krijgen.

2010 Het Jaar

4

Het Jaar 2010

5

Hiv/Soa preventie

75

Hiv/Soa preventie

47

98

Uitkomsten Schorer Monitor 2010 % van de respondenten is ooit getest op hiv. Met een vierjarig Hiv-testenproject (2009-2012) willen Schorer, vijf GGD’en, Soa Aids ­Nederland en de Huisarts Adviesgroep Seksuele Gezondheid (SeksHAG) het percentage ooit op hiv geteste mannen en het percentage mannen dat zich regelmatig laat testen verhogen.

Foto Bram Petraeus

­Samenhang homofobie en onbeschermde seks Vervolg van pagina 1

De afname van hiv/soa-testen bij GGD’en neemt jaarlijks toe.

Monitor meer dan een onderzoeksrapport Van de ruim 3.600 mannen die de online vragenlijst van Schorer Monitor 2010 invulden, zegt 60% hun recente sekspartners te waarschuwen, mocht hij een soa oplopen. 47% is in de voorgaande twaalf maanden getest op soa.

Dat en meer blijkt uit Schorer Monitor 2010, een veel besproken bron.

Schorer Monitor is het jaarlijkse onderzoek over seksualiteit, gezondheid en welzijn onder mannen die seks hebben met mannen.

In het voorjaar van 2010 vroeg Schorer deze mannen voor de achtste keer een vragenlijst in te

Foto Bram Petraeus

Schorer brengt meermalen per jaar onderdelen uit het Landelijk Gedragsadvies in campagnes onder de aandacht van de mannen zelf. Met de campagne Begin gewoon. Elk halfjaar testen op hiv promootte Schorer in 2010 regelmatig testen. Neuk mét. Condooms en glijmiddel beschermen richtte de aandacht op beschermde anale seks. Sommige campagnes zijn gericht op jongeren, anderen op een breder publiek. De campagnes zijn gekoppeld aan de site mantotman. nl en bestaan uit folders, posters, advertenties, artikelen en webteksten.

mw. drs. E.I. Schippers, Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

vullen. Ruim 3.600 mannen beantwoordden vragen als: Waar of hoe ontmoet je mannen met wie je seks hebt? Heb jij je in de afgelopen zes maanden door een losse partner laten neuken? Het ging over testgedrag, uitgaansgedrag en sekspartners. De vragenlijst is getailord. Dat betekent dat elke respondent andere vragen krijgt, afhankelijk van de antwoorden die hij eerder gaf. Op de uitkomsten baseert Schorer haar preventiebeleid, op de lange en korte termijn. Zo wijdde Schorer direct een campagne aan PEP, toen uit de monitor bleek dat veel mannen niet wisten wat dat was.

Uitkomsten De uitkomsten bewijzen dat preventie noodzakelijk blijft. Eva Roos, projectleider van Schorer Monitor: ‘Wat ik een opvallende uitkomst vind, is dat het percentage mannen dat ooit een soa-test heeft gedaan, stijgt, terwijl het percentage dat de zich afgelopen twaalf maanden liet testen, gelijk is gebleven. We waren al bezig met het versterken van de norm ieder half jaar testen, en deze cijfers bevestigen dat dat nodig is.’

Niet alleen vraagt Schorer Mo-

nitor naar gedrag en handelingen, maar ook naar opvattingen, kennis en intenties. Roos: ‘Het is een extra manier om na te gaan hoe mannen denken over veilige seks.

Iemands attitude of sociale norm is belangrijk omdat die van invloed is op zijn gedrag. Met onze campagnes richten we ons op attitudes en normen.’

Schorer Monitor levert ieder jaar een berg aan feiten. Maar de kracht van de monitor zit niet alleen in de uitkomsten. Volgens Eva Roos is het de directe aanleiding om in gesprek te gaan en samen te werken met andere partijen in het veld. ‘Sinds 2009 publiceren we een apart gedeelte met conclusies en aanbevelingen in samenspraak met een adviescommissie van afgevaardigden uit het veld. Daardoor dwingen we onszelf in een vroeg stadium van gedachten te wisselen met anderen over de vraag: wat zijn de consequenties van deze uitkomsten? Wat kunnen en moeten we ermee in de praktijk? Het is geen los instrument meer. Er horen factsheets bij, GGD’en kunnen een regionale analyse opvragen en we overleggen met een brede adviescommissie over de consequenties. Tijdens de presentatie in 2010 vond er een discussie plaats met een groep leuke, mondige jongeren. Schorer Monitor is daarom veel meer dan een onderzoeksrapport met cijfers.’

Wat is uw reactie op het rapport van de Stichting Hiv Monitoring (SHM), waarin staat dat het aantal hiv-infecties bij homoseksuele mannen in Nederland nu hoger is dan tijdens de piek van de epidemie in de jaren tachtig?

‘De Nederlandse hiv-epidemie is een ernstig probleem dat is geconcentreerd in bepaalde groepen, zoals mannen die seks hebben met mannen. De Stichting Hiv Monitoring rapporteert over mensen met hiv/aids die bekend zijn in de zorg. Thans zijn dat ruim 13.000 mensen. Het feit dat er meer hiv-infecties worden opgespoord wil echter niet zeggen dat er nu meer nieuwe hiv-infecties worden opgelopen dan vroeger.

Deels gaat het om personen die al eerder met hiv zijn geïnfecteerd maar zich nu pas voor het eerst op hiv laten testen.

Naar schatting was in 2008 nog 40% van de hiv-geïnfecteerden in Nederland niet bekend in de zorg. Daarom kan niet gesteld worden dat een stijging van het

%van de hiv-positieve respondenten is onder controle bij een hivbehandelcentrum.

Van hen gebruikt 76% hiv-remmers. Bij 86% van deze mannen is de viral load ondetecteerbaar.

aantal registraties betekent dat er meer infecties worden opgelopen.

De bovengenoemde schatting over het percentage onbekende hiv-infecties baart mij zorgen. Het actief testbeleid dat in Nederland is geïntroduceerd dient juist om deze mensen te bereiken. Dit is in het belang van de betrokkenen (door eerdere opsporing betere prognose) en de volksgezondheid (door eerdere opsporing minder verspreiding). Het is positief dat de data van de SHM aantonen dat mensen met hiv nu steeds vroeger in de zorg komen. Dit is één van de belangrijkste doelstellingen van het beleid omtrent soa/hiv.’

Deelt u de mening dat het huidige beleid er onvoldoende in slaagt om het aantal hiv-infecties bij homoseksuele mannen in te dammen? Zo nee, waarom niet?

‘Nee. Het huidige beleid kent twee sporen. Ten eerste is er het preventiebeleid gericht op de bevordering van seksuele gezondheid, inclusief het voorkómen van soa en hiv. Ten tweede is er het actief testbeleid gericht op vroege opsporing en behandeling van soa

« Het feit dat er meer hiv-infecties worden opgespoord, wil niet zeggen dat er nu meer nieuwe worden opgelopen»

59 Definitie seksuele gezondheid Seksuele gezondheid is door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) omschreven als een staat van lichamelijk, emotioneel, mentaal en sociaal welbevinden met betrekking tot seksualiteit. Het is niet alleen de afwezigheid van ziekte, disfunctie of gebrek. Seksuele gezondheid vereist een positieve en respectvolle benadering van seksualiteit, vrij van dwang, discriminatie en geweld. Om tot seksuele gezondheid te komen en te handhaven moeten de seksuele rechten van alle mensen worden gerespecteerd en waargemaakt.

en hiv. Aanvullend op de reguliere zorg zijn sinds 2006 voorzieningen ingericht voor hoogrisicogroepen, zoals mannen die seks hebben met mannen, zodat zij zich gratis en anoniem kunnen laten testen op soa en hiv. Deze laagdrempelige zorg wordt geboden op de soa-poliklinieken van GGD’en door het hele land. Bij de landelijke soapoliklinieken worden steeds meer mannen die seks hebben met mannen op hiv getest, terwijl de laatste jaren het percentage hiv-positieven onder de geteste groep daalt. Dit is een voorbeeld van een positief resultaat van het huidige beleid.’

% van de respondenten bij wie nooit hepatitis B is vastgesteld, is 59% volledig gevaccineerd.

Tegen hepatitis B kunnen mannen die seks hebben met mannen zich gratis laten vaccineren.

60

Hiv/soa-preventie bereikt jongeren onvoldoende Foto Bram Petraeus

« Drugs- en alcoholgebruik hangt nauw samen met onveilige seks»

Kamer­ vragen aan...

Foto Rob Acket

Ook noemen ze drugs en alcoholgebruik als belangrijke variabelen: ‘Stress leidt tot een hoger gebruik van genotsmiddelen, en een hoger drugs en alcoholgebruik hangt nauw samen met onbeschermde seks.’

Schorer is verantwoordelijk voor het landelijk hiv/soa-preventieprogramma voor mannen die seks hebben met mannen. De onderzoekers concluderen dat verbetering van het psychosociaal welzijn van homomannen weliswaar invloed heeft op seksueel risicogedrag, maar schrijven ook: ‘Als het doel uitsluitend hiv/soa-preventie is, is het wellicht effectiever om in de preventie de nadruk te leggen op factoren als attitude en sociale normen. Deze factoren verklaren een groot deel van seksueel risicogedrag en zijn bovendien eenvoudiger te beïnvloeden.’

Het Schorer-programma richt zich op attitude en gedrag. Inmiddels werken GGD’en in het preventiewerk voor mannen die seks hebben met mannen standaard met het Landelijk gedragsadvies.

Schorer toetst het gedragsadvies regelmatig aan nieuwe ontwikkelingen en inzichten. Eigen onderzoek als Schorer Monitor en onderzoek van derden ligt eraan ten grondslag. Daarnaast baseert Schorer zich op ervaringsverhalen van mannen uit de doelgroep en van intermediairen.

% van de respondenten is in de voorgaande twaalf maanden getest op soa. De soa-testpercentages verschillen naar hiv-status, seksuele voorkeur en leeftijd. Hiv-positieven laten zich trouw op soa testen. Van de hivpositieve mannen is 89% in het afgelopen jaar getest op soa tegen 54% van de hiv-negatieve mannen.

Om jonge homo- en biseksuele mannen beter te bereiken, wil Schorer gerichter informatie en preventieboodschappen ver­­­spreiden op plekken waar de jongeren on- en offline aanwezig zijn. Ook filmpjes en een sprekende robot moeten jongeren helpen de seks veilig en gezond te houden.

Jonge homo- en biseksuele mannen worden niet altijd voldoende bereikt met bestaande interventies terwijl zij wel een reële kans lopen op hiv en andere soa. Ook laten jongeren zich minder vaak testen dan ouderen, zo blijkt uit Schorer Monitor 2010. Daarom wil Schorer on- en offline gericht informatie verspreiden. Voor jongeren is internet een vertrouwde en veilige omgeving om zich te informeren.

De eerste stap is het actualiseren en uitbreiden van de website allesovergay.nl. Deze site van Schorer, gericht op jongens en meiden tussen zestien en vijfentwintig jaar die antwoorden zoeken op vragen over homoseksualiteit, is eind vorig jaar vernieuwd. De website geeft nu meer informatie over geloof, uitgaan, school, discriminatie, vooroordelen, coming out, sport, gezondheid, verliefdheid, seks en relaties. De oude website was gebaseerd op het boek 100 vragen over seksualiteit (Mariëtte Hermans en Veroon Vermeer 2005). Omdat er in de afgelopen jaren meer informatie beschikbaar is gekomen, is de inhoud

van dit boek losgelaten. Ook de vormgeving is vernieuwd. Het visueel concept is aangepast aan de huidige interesses van jongeren, zoals internet en mobiele telefonie, met een knipoog naar applicaties voor smartphones.

Ook heeft Schorer meegewerkt aan het actualiseren van de informatie over homoseksualiteit op sense.info, de website over seks, liefde en relaties van GGD Nederland, en aan de vernieuwing van de lessencyclus Lang Leve de Liefde van Soa Aids Nederland.

Let’s talk about sex Omdat jongeren graag willen weten hoe andere jongeren tegen bepaalde onderwerpen aankijken, is onlangs ook de website jongenout. nl van COC Nederland vernieuwd.

Op deze site voor en door lesbische, homoseksuele en biseksuele jongeren tot en met achttien jaar,

« Een robot gaat jongeren helpen seks veilig te houden» staan twaalf filmpjes waarin homotieners openhartig praten over (veilige) seks. Met deze filmpjes willen Schorer en COC Nederland het gesprek over seksualiteit onder homojongeren op gang brengen, veilige seks stimuleren en een sfeer creëren waarin het normaal is om over seks en seksualiteit te

% van de respondenten is zeker van plan om hun recente sekspartners in te lichten bij een soa-diagnose en 68% geeft aan te wachten met seks totdat de soa genezen is. Effectieve partnerwaarschuwing draagt bij aan het doorbreken van de transmissieketen.

praten. Want hoe kun je over veilige seks praten als homoseks een taboe is? Onder de titel Let’s talk about sex behandelen de filmpjes verschillende onderwerpen die interessant zijn voor homotieners.

Naast hiv en soa, mannenseks, vrouwenseks en grenzen stellen, worden ook onderwerpen als coming out, verliefd zijn en homofobie behandeld. Uiteraard serieuze onderwerpen die in de filmpjes op een eerlijke, luchtige en soms grappige wijze door homotieners worden besproken. Seks is immers ook gewoon leuk. Zo vertelt een jongen dat een condoom voor neuken ‘een must have’ is, maar zegt hij erbij. ‘Bij aftrekken en pijpen vind ik een condoom niet lekker, ik hou er toch wel van dat ik echt iets in mijn handen voel dat van hem is en niet zo’n fabrieksding.’

Preventieboodschap Schorer richt haar pijlen inmiddels ook op MSN. Zo heeft Schorer vraag/antwoordcombinaties over homoseksualiteit samengesteld en toegevoegd aan chatbot Bzz. Chatbot is een computerprogramma dat werkt via MSN. Bzz interpreteert de teksten die worden getypt en geeft op basis daarvan zo goed mogelijk antwoord. Je kunt bij Bzz anoniem terecht met vragen over onder meer alcohol, drugs, (veilig) vrijen, roken, voeding en gehoorschade.

Begin 2010 heeft Schorer een plan van aanpak voor hiv/soapreventie onder jonge homo- en biseksuele mannen vastgesteld waarin ook de resultaten van de werkconferentie Jongeren & Outcomes zijn verwerkt. Om het plan ten uitvoer te kunnen brengen hebben Schorer en TNO Kwaliteit van Leven met succes een aanvullende subsidie aangevraagd bij het Aids Fonds voor het project Mpowerment. Dit project is gericht op het nader onderzoeken van de effectiviteit en de regionale mogelijkheden van doelgroepinterventie. In Amerika is deze op jongeren gerichte interventie zeer effectief. ‘Uit diverse onderzoeken is gebleken dat het gebruik van condooms toeneemt en dat het project kostendekkend uitgevoerd kan worden’, aldus Paul van Beek, medewerker hiv/soa-bestrijding, gespecialiseerd in jongeren. Jongerengroepen, zoals Jong&Out van COC Nederland en 18min.eu van de GayKrant zijn bij de voorbereiding van dit project betrokken.

2010 Het Jaar

6

Man tot Man goed bezocht In 2007 stuurde Schorer onder de vleugels van Man tot Man haar gedragsinterventies voor mannen die seks hebben met mannen de wereld in. Alle interventies en campagnes kregen hetzelfde gezicht en werden gebundeld in de website: mantotman.nl. Inmiddels is Man tot Man een begrip onder homomannen.

Op mantotman.nl staat actuele informatie over hiv, soa, seksuele gezondheid, testen en vaccineren, gebundeld in de Mancyclopedie.

De Sekswijzer geeft persoonlijk advies over seksuele gezondheid.

Via Testlab kunnen mannen in

Amsterdam en Rotterdam online een hiv/soa-test aanvragen. Man tot Man is dus meer dan een site.

Offline voert Schorer via Man tot Man regelmatig campagne om seksuele gezondheid onder de aandacht te brengen. De hoofdboodschap is condoomgebruik bij anale seks, bijvoorbeeld met de campagne Neuk mét. Condooms en glijmiddel beschermen. Sommige campagnes hebben afgeleide boodschappen, zoals regelmatig testen op hiv en soa. Folders, posters, advertenties en artikelen in de homomedia verwijzen naar de site.

Dat Man tot Man een succes is, blijkt uit de interesse voor Testlab

Het Jaar 2010

7

Column

Achtergrond

in andere regionale soa-centra en uit het aantal bezoekers in 2010.

De website mantotman.nl trok gemiddeld 515 unieke bezoekers per dag. Per dag hebben gemiddeld 25 mannen via de Sekswijzer persoonlijk advies gevraagd over hun seksleven. Gemiddeld elf bezoekers deden dagelijks de PEP check, een checklist om te achterhalen of je in aanmerking komt voor PEP. Drie tot vier homo- en biseksuele mannen per dag lieten zich voor het eerst via Testlab op hiv en soa testen. Naast informeren heeft Man tot Man heeft ook een positief effect op het gedrag van mannen die seks hebben met mannen.

Vaker testen op hiv

Hulpverlening Gelderland Midden en de Arnhemse gaysauna Steamworks waren het niet altijd met elkaar eens.

Zo moest de darkroom licht genoeg zijn van de GGD, maar donker genoeg voor de klanten van de sauna. Toch wisten beide patijen binnen twee maanden de overeenkomst Veiliger Sekslocaties te ondertekenen.

Jennifer Hopelezz

Marktwerking

T

oen ik twee jaar geleden Club Church opende, heb ik direct de overeenkomst Veiliger Sekslocaties met Schorer ondertekend. Ik vind dat om verschillende redenen belangrijk. Om te beginnen wil ik onze klanten een veilige cruiseplek bieden en zo een bijdrage leveren aan de promotie van veilige seks. Er is immers geen toekomst voor darkrooms als deze worden gezien als infectiehaard van hiv, hepatitis C en andere soa. Ik wil juist een plek creëren waar de voorlichting over veilige seks up to date is.

Club Church is hét schoolvoorbeeld voor toepassing van beleid voor veilige seks.

Veiliger Sekslocaties van Schorer is een goed initiatief.

Toch mis ik ook een paar zaken. Zo is er geen straf of beloning voor slecht of goed gedrag. Darkrooms die het goed doen mogen best in het zonnetje worden gezet. Voor diegenen die de overeenkomst niet willen ondertekenen geldt het tegenovergestelde. Hoezo niet meewerken aan homogezondheid?

door Caspar Pisters fotografie Bram Petraeus

Promotieacties op jongerenfeesten en advertenties met strips van Ype+Willem in de homomedia hebben in de maanden juni tot september ruim 8.500 bezoekers naar de website elkhalfjaar.nl getrokken. Een kwart van de bezoekers is vervolgens naar de Sekswijzer of Testlab op mantotman.nl geleid.

In het laatste kwartaal heeft Schorer de campagne Test jezelf! een extra impuls gegeven met online advertenties (banners) en Googleadvertenties.

Ook wil Schorer het halfjaarlijks testen op hiv in de huisartsenpraktijk bevorderen. Hiervoor is onder een aantal leden van de Huisarts Advies Groep Seksuele Gezondheid (seksHAG) een behoefteonderzoek uitgevoerd.

Daaruit bleek onder meer dat er behoefte is aan nascholing voor

Foto Bram Petraeus

Test jezelf! Elk halfjaar op hiv en soa. Met deze slogan lanceerde Schorer vorig jaar de eerste landelijke testencampagne. Deze campagne roept jonge homo en biseksuele mannen op om zich elk halfjaar te laten testen op soa en hiv. huisartsen. ‘Huisartsen testen nog te weinig op hiv en soa,’ aldus Paul van Beek, hiv/soa-preventiemedewerker bij Schorer. ‘Huisartsen praten niet gemakkelijk over seks en hebben te weinig kennis over hiv-testen. Ze vragen ook niet naar de geaardheid van mannen, terwijl hetero’s andere risico’s lopen dan homo’s en biseksuelen. Hetero’s worden bijvoorbeeld wel getest op chlamydia, syfilis, gonorroe en hepatitis maar meestal niet oraal, anaal of op hiv.’ Dit tekort aan specifieke kennis heeft geleid tot de ontwikkeling van een nascholing voor huisartsen. In het najaar van 2010 zijn interviews voor een eerste procesevaluatie uitgevoerd.

Naar aanleiding hiervan heeft TNO Kwaliteit van Leven aanvullende vragen over hiv-testen ontwikkeld voor Schorer Monitor 2011.

Binnen het landelijke Hiv-testenproject werkt Schorer samen met vijf GGD’en. Deze GGD’en zijn door Schorer ondersteund bij het ontwikkelen, pretesten en uitvoeren van regionale interventies ter bevordering van het hiv-testengedrag. Zo is GGD Groningen gestart met de implementatie van de hivsneltest in de Regio Noord. GGD Zuid-Limburg heeft een behoefteonderzoek uitgevoerd onder escortjongens. GGD Den Haag heeft haar website met gezondheidsadviezen uitgebreid voor mannen die seks hebben met mannen en is gestart met de voorbereiding van een testoproep voor jonge homo- en biseksuele mannen.

Drie GGD’en laten een haalbaarheidsstudie uitvoeren naar de geschiktheid van Testlab voor hun regio.

Eerste Veiliger Sekslocatie in Gelderland Sauna Steamworks in Arnhem mag zich de eerste Veiliger Sekslocatie buiten Amsterdam noemen. Op 15 april 2010 ondertekenden sauna-eigenaar Arold Dingemans en Marijke Hulstein van GGD Hulpverlening Gelderland Midden de overeenkomst Veiliger Sekslocaties.

Foto Bram Petraeus

Veiliger Sekslocaties is een initiatief van Schorer. Met dit initiatief stimuleert en faciliteert Schorer sinds 2000 veiliger seks voor mannen die seks hebben met mannen in indoor sekslocaties in Amster-

dam, zoals bars met een darkroom, sauna’s en seksfeesten. Veiliger Sekslocaties omvat een pakket aan maatregelen die veilige en gezonde seks op locatie makkelijker maken. Zo zijn gratis condooms en glijmiddel voor bezoekers beschikbaar, voorziet de locatie de bezoekers van informatie en voorlichting over veilige seks en neemt de eigenaar van de locatie omgevingsmaatregelen, zoals een wasgelegenheid en voldoende verlichting in de darkroom. Steamworks is de eerste locatie buiten Amsterdam die het vignet Safe Sex Zone mag dragen.

Touwtrekken tussen licht en donker

M

arijke Hulstein van GGD Hulpverlening Gelderland Midden is net terug van een rondje sparren met Arold Dingemans, eigenaar van sauna Steamworks in Arnhem. ‘We zijn heel open en eerlijk naar elkaar over hoe we dingen zien’, zegt Hulstein. ‘Die openheid heeft er mede voor gezorgd dat we in zo’n korte tijd veel hebben bereikt.’

Half april 2010 ondertekenden Hulstein en Dingemans als eersten buiten Amsterdam de overeenkomst Veiliger Sekslocaties (zie kader). ‘Wat ons betreft is het een begin’, had Masja Kruse, afdelingshoofd Maatschappelijk Zorg van diezelfde GGD bij deze bijeenkomst al gezegd.

Ruimte voor verbetering Begin juni was de evaluatie. Volgens Hulstein is Dingemans zeer coöperatief, en het contact is altijd prettig verlopen. Zegt ze daarmee ook dat er wat haar betreft nog ruimte is voor verbetering? ‘Het is belangrijk dat we als GGD niet te snel te veel willen. We moeten ervoor oppassen dat een ondernemer niet het gevoel krijgt dat je even komt vertellen hoe het allemaal moet. Dat is een spanning die telkens bij zo’n overleg voelbaar blijft. Het is de kunst om ons gezamenlijke doel leidraad te laten zijn in de discussie.’

Sauna-eigenaar Dingemans had vandaag even het idee dat zijn schoonmoeder langskwam en de vinger over het dressoir haalde. Terwijl hij voor zijn gevoel behoorlijk zijn best doet. ‘En dat vinden wij ook’, aldus Hulstein. ‘Anders had de GGD de overeenkomst niet ondertekend.’

Bezoekers van de sauna zien bij binnenkomst meteen het vignet Safe Sex Zone bevestigd. Bij het betalen van de entree krijg je een rood zakje met een condoom en glijmiddel. Verder neemt de sauna maatregelen op het gebied van hygiëne, is het personeel voorgelicht over soa en hangt er sinds kort een condoomdispenser bij de toegang naar de sekscabines: een pvc buis gevuld met condooms die bezoekers gratis mogen pakken.

Sexy sfeertje Het blijkt dat er veel condooms worden meegenomen. Hulstein: ‘Er is nu één dispenser geplaatst. Wij willen er eigenlijk meer, want hoe beter binnen handbereik, hoe sneller men er gebruik van maakt.’ Wat Dingemans betreft is één condoomdispenser op een centrale plaats bij de ingang van de sekscabines voldoende: ‘Ik moet er wel voor zorgen dat het sfeertje sexy blijft.’

Overigens benadrukt Dingemans dat het contact met de GGD heel positief is. En dat hij veel van hen heeft geleerd. ‘Vooral als het over seks gaat. Dat er voldoende licht moet zijn in een darkroom zodat je een condoom op de juiste wijze om kunt doen. Want als je ‘m eerst verkeerd omdoet en dan omdraait kun je alsnog soa overdragen. Dat had ik zelf niet kunnen bedenken. Tegelijk is dat een perfect voorbeeld van het spanningsveld waar ik als ondernemer inzit. Tussen de wensen van GGD aan de ene kant en die van mijn klanten aan de andere kant: het moet licht genoeg zijn voor de GGD en donker genoeg voor mijn klanten.’

Op sommige punten blijft er verschil van inzicht bestaan. Zo wil de GGD graag een bord in het Turks

stoombad dat seks daar ten strengste verboden is.

Dingemans ziet dat absoluut niet zitten. ‘Boys will be boys. Niets is spannender dan stiekem seks hebben onder een bord waarop staat dat het niet mag. Mijn advies: blijf nuchter kijken naar de realiteit. Ga er niet van uit dat een bordje betekent dat er wordt geluisterd.’

Hulstein is zich daarvan bewust. ‘Je hoopt veilige seks te stimuleren, of het gebeurt is een tweede. Het is altijd goed om kritisch te blijven en te evalueren: leveren de maatregelen daadwerkelijk wat op?’

Terugkijkend zijn zowel Dingemans als Hulstein trots op wat ze binnen twee maanden hebben bereikt. Hulstein: ‘Niet alles hoeft perfect te zijn. Het belangrijkste is dat de neuzen dezelfde kant op staan en dat je samen het proces doorloopt.’ De discussies over en weer accepteren beide partijen als noodzakelijk. ‘Uiteindelijk dienen we dezelfde belangen en dat is veilige seks stimuleren en faciliteren’, erkent Dingemans. Een goede relatie met de GGD helpt de gemeente ertoe te bewegen dat de gedoogstatus van zijn sauna als sekslocatie wordt omgezet in een daadwerkelijke vergunning. En de GGD komt via Steamworks in contact met een voor haar belangrijke doelgroep. ‘Als mijn bezoekers het gevoel krijgen dat ze betutteld worden, raak ik hen misschien kwijt aan een zaak waar de GGD niet binnenkomt. Dan trekken we allebei aan het kortste eind.’

Veiliger Sekslocaties is een initiatief van Schorer waarmee al sinds 2000 veiliger seks op indoor sekslocaties ­makkelijker wordt gemaakt. Het concept omvat een pakket aan maatregelen waarmee veiliger seks wordt gefaciliteerd.

Het is jammer dat de overeenkomst geen follow-up kent. Ik weet dat ik in mijn zaak dingen kan verbeteren, maar ik heb een zeer lange waslijst van dingen die per se gedaan moeten worden. Zonder stimulans is het makkelijk om zaken op de lange baan te schuiven.

Een andere belangrijke reden om de overeenkomst Veiliger Sekslocaties te ondertekenen, is het signaal dat ik daarmee afgeef aan de gemeente Amsterdam. « Iedereen weet Want terwijl iedereen weet dat seks goed, dat seks goed, gezond en gezond en letterlijk van levensbelang is voor de mens, heeft de letterlijk van levensbelang is gemeente de neiging om zich uitsluitend te richten voor de mens» op de negatieve aspecten van seksualiteit in de stad: aanpak van criminaliteit op de Wallen en het tegenhouden van horecazaken als Teasers op het Damrak. Over de positieve aspecten van seks in Amsterdam wordt nauwelijks gesproken, terwijl seksuele vrijheid en creativiteit zo onvoorstelbaar belangrijk zijn voor bezoekers en bewoners van Amsterdam.

Volgens de definitie van Stadsdeel Centrum is een darkroom geen seksinrichting. Een aparte vergunning is dus niet nodig. Er heerst veel onduidelijkheid. Mag het alléén of juist niet op de Wallen? Moet het stadsbestuur wél of niet expliciet toestemming geven voor een nieuwe darkroom? Zijn de verantwoordelijke ambtenaren van Bouw en Woningtoezicht wel goed geïnformeerd over hun eigen regels? Is het volgens de Drank- en Horecawet nu wel of niet toegestaan om een darkroom op dezelfde verdieping als de bar te hebben?

Ik heb de indruk dat de gemeente een ontmoedigingsbeleid aanhoudt. In de praktijk komt dit neer op het uitsterven van onze darkrooms. En dat terwijl nieuwe darkrooms en sauna’s juist goed zijn voor de stad en de homogezondheid ten goede komen. Concurrentie is de beste manier om de matige kwaliteit van het huidige aanbod te verbeteren. Marktwerking noemen we dat. Kom op, laten we darkrooms en andere seksuele creativiteit in de horeca en andere publieke ruimten aanmoedigen in plaats van tegenhouden. Iedere Veiliger Sekslocatie is er één. Extra vergunningen zijn dan niet nodig. Er zijn al zo veel drempels.

Jennifer Hopelezz is nachtlevenactivist en mede-eigenaar van cruiseclub Church aan de Kerkstraat in Amsterdam, www.clubchurch.nl.

2010 Het Jaar

8

Het Jaar 2010

9

In beeld

Foto REUTERS/Edgard Garrido

Opnieuw LHBT-moorden in Honduras

Honduras Tegucigalpa – Leden van Schorer-partner Apuvimeh demonstreren met gevaar voor eigen leven tegen het toenemende geweld tegen lesbische vrouwen, homomannen, biseksuelen en transgenders (LHBT) in Honduras. Sinds de staatsgreep in 2009 zijn er al 45 mensen op gruwelijke wijze vermoord. De International Gay and Lesbian Commission of

Human Rights roept de regering van Honduras op het moorden op grond van seksuele geaardheid en geslachtsidentiteit te stoppen. Ook UNAIDS veroordeelt de moorden.

Het vermoorden van LHBT in Honduras wordt direct in verband gebracht met de politieke instabiliteit van het land, na het afzetten van President Manuel Zelaya in 2009. LHBT in Honduras lijken

sinds de staatsgreep vogelvrij te zijn. In december 2009 is Walter Trochez in Tegucigalpa vermoord.

Walter was als vrijwilliger verbonden aan Schorer-partnerorganisatie Apuvimeh en Arco Iris in Honduras. Beide organisaties richten zich met een hiv/soa-preventieprogramma op LHBT. Liesbeth Daniëls, medewerker internationale projecten bij Schorer: ‘Walter

maakte deel uit van de LHBT-beweging en de mensenrechtenbeweging van Honduras. Hij documenteerde de schendingen van mensenrechten tijdens de manifestaties en demonstraties tegen de staatsgreep. Walter is een dag of tien voor zijn dood opgepakt.

Een maand voor zijn arrestatie berichtte hij over de toename van de homohaat en gewelddaden.’

Internationaal Met een internationaal hiv/soapreventieprogramma voor seksuele minderheden levert Schorer een bijdrage aan de ontwikkeling en uitvoering van effectieve hiv/soapreventieprogramma’s en gelijke gezondheidskansen voor LHBT in onder andere Honduras. Op 18 januari 2011 verklaarde UNAIDS dat alle vormen van discriminatie

en transfobie een obstakel vormen bij de toegang tot hiv/soapreventieprogramma’s. Ze hebben direct gevolgen voor de kwaliteit van de zorg voor mensen met hiv.

Liesbeth Daniëls legt uit: ‘Seksuele minderheden zijn kwetsbaar.

De psychosociale impact van discriminatie, stigmatisering, marginalisering en criminalisering van seksuele minderheden heeft indi-

rect gevolgen voor het maken van gezonde seksuele keuzes. Veelal hebben mannen die seks hebben met mannen en transgenders geen toegang tot de gezondheidszorg die zij nodig hebben, zoals hiv/soatesten, onderzoek, behandeling en medicatie.’

Er is op verschillende manieren aandacht gevraagd voor de situatie van LHBT in Honduras. Zo heeft

Schorer bij Pile (het Platform voor Internationale LHBT-emancipatie) melding gemaakt van schendingen van de mensenrechten, Amnesty International heeft de regering opgeroepen de moorden te stoppen en de Gaykrant in Best volgt de gebeurtenissen op de voet en bericht steeds over de situatie in het Midden-Amerikaanse land.

2010 Het Jaar

10

Vaccinatiecampagne hepatitis B effectief

Kort Nieuws Buddyzorgcliênten

een blijkt echter op de hoogte van het feit dat vaccinatie gratis is. Van de respondenten die niet zijn gevaccineerd, wist 42% niet dat de vaccinatie gratis is.

De afgelopen jaren lieten steeds meer mannen die seks hebben met mannen zich vaccineren tegen hepatitis B. Van de respondenten van Schorer Monitor 2010 is 59% volledig gevaccineerd: zij hebben de drie prikken gehad, die nodig zijn voor bescherming tegen het virus.

In de monitor zegt 36% van de respondenten bekend te zijn met Man of Mietje. Dat is een verdubbeling ten opzichte van 2009. Niet ieder-

Expertise Schorer ingezet voor Gezonde School

Behoud en verbetering van de fysieke, emotionele en seksuele gezondheid van kinderen en jongeren staan voorop in Werkplaats Gezonde School. De werkplaats ondersteunt scholen bij het opstellen van school­gezondheidsbeleid en de uitvoering van gezondheidsbevorderende interventies.

Het gaat hierbij om kinderen en jongeren in de leeftijd van vier tot achttien jaar in het basis- en voortgezet (speciaal) onderwijs en regionale opleidingscentra.

« Ook seksuele gezondheid kan onderdeel zijn van ­ het schoolbeleid» Schorer doet mee aan het programma op grond van haar kennis over homoseksualiteit en psychosociale gezondheid, met name ten aanzien van coming out en seksuele identiteitsontwikkeling.

Deze expertise is ingezet bij vijf onderdelen: klankbordgroep, jaar-

plan 2009, algemene vergadering, werkplaats Gezonde School en teksten van het loket.

Gezondheid Op een Gezonde School is gezondheid onderdeel van het schoolbeleid. Basisscholen die hier structureel aan werken, kunnen het Vignet Gezonde School van het Centrum Gezond Leven (CGL) van het RIVM aanvragen. Dit vignet is een initiatief van twintig landelijke thema-instituten voor gezondheidsbevordering die samenwerken om de versnippering van keurmerken tegen te gaan. Zo zijn bijvoorbeeld de certificaten Rookvrije School en Sportactieve School opgegaan in het Vignet Gezonde School.

Met het vignet laten scholen zien dat zij de gezondheid van kinderen van groot belang vinden. Het vignet bestaat uit een basiscertificaat en acht themacertificaten. Ieder themacertificaat heeft betrekking op een bepaald onderwerp.

De bijdrage van Schorer richt zich vooral op het themacertificaat Relaties en Seksualiteit.

Om voor het vignet in aanmerking te komen, ontvangen scholen een lijst met vragen over het gezondheidsbeleid, de prioriteiten van dit beleid, de communicatie met ouders en leerlingen en het lesaanbod.

De psychosociale gezondheid van lesbische vrouwen, homomannen, biseksuelen en transgenders was het thema van de vijfde Schorer Publieksdag op 24 juni 2010 in Amsterdam. Er is onder meer gesproken over de recente onderzoekscijfers waaruit blijkt dat de weerbaarheid en zichtbaarheid

« Onderzoek en financiering zijn belangrijk»

Foto bettina Neumann

Met het Vignet Gezonde School laten scholen zien dat zij de gezondheid van kinderen van groot belang vinden. Schorer zet haar expertise in op de onderdelen relaties en seksualiteit.

Schorer publieksdag

Buddyzorg Schorer Buddyzorg is in 25 jaar verbreed. Wat begon tijdens de aidsepidemie is uitgegroeid tot een onmisbare schakel in de hulp en ondersteuning van een kwetsbare groep lesbische vrouwen, homomannen, biseksuelen en transgenders.

Buddyzorg is er voor lesbische vrouwen, homomannen, biseksuelen en transgenders met een ernstige ziekte of handicap, en voor hen die in een sociaal isolement leven. Ook transgenders die ondersteuning zoeken tijdens hun transitieproces, en het leren leven met hun nieuwe identiteit kunnen een beroep doen op Schorer Buddyzorg. Homojongeren met een andere religieuze of culturele achtergrond dan de Nederlandse, die vanwege hun homoseksuele gevoelens klem zitten tussen twee culturen, doen ook steeds vaker een beroep op een buddy.

Schorer biedt buddyzorg door goedgetrainde vrijwilligers. De zorg is onder meer gericht op het vergroten van zelfredzaamheid, het terugdringen van gevoelens van eenzaamheid en het verhogen van de kwaliteit van leven. Jos Holweg, coördinator Schorer Buddyzorg: ‘Mensen worden gestimuleerd om een nieuwe balans te vinden tussen beperkingen en persoonlijke behoeften. Bij een op de tien gevallen van de buddyondersteuning betreft het stervensbegeleiding.’ In 2010 is een aanvullende subsidie toegekend voor het opzetten van homospecifieke ondersteuning per telefoon, de zogenoemde Belbuddy’s. Met Belbuddy’s worden minder mobiele mensen bereikt. Voor de telefonische ondersteuning zijn extra vrijwilligers geworven en er is een Belbuddy-training ontwikkeld.

van lesbische vrouwen, homomannen, biseksuelen en transgenders vergroot moet worden. Naast een gezamenlijke partneraanpak in voorlichting, preventie en hulpverlening zijn onderzoek en financiering een belangrijke randvoorwaarde om de psychosociale problemen van de doelgroep in kaart te brengen en te voorkomen.

Transgender buddy’s Transgenders krijgen veel te maken met discriminatie en onbegrip zowel voor, tijdens als na het transitieproces. Gedurende de fase waarin bijvoorbeeld mannen die vrouw willen worden voor de operatie als vrouw door het leven moeten gaan (real life test), worden zij vaak gediscrimineerd. Veel transgenders durven dan niet naar buiten terwijl dat juist wel de bedoeling is. Buddy’s ondersteunen hen in deze moeilijke fase, waarin zij moeten leren leven met de nieuwe identiteit. Sociaal isolement en maatschappelijke uitval liggen namelijk op de loer.

Zichtbaarheid en bekendheid vergroten De psychosociale gezondheid en de kwaliteit van leven van lesbische vrouwen, homomannen, biseksuelen en transgenders moeten de komen de jaren op alle fronten beter. De problemen schreeuwen om zichtbaarheid, bekendheid en een samenhangende aanpak.

Ook het aantal zelfmoordpogingen onder holebi-jongeren moet snel naar beneden. Tot die conclusie komen de 100 beleidsmakers, samenwerkingspartners, belangenbehartigers en donateurs op de Schorer Publieksdag .

Ferdinand Strijthagen, ouddirecteur van Schorer, opende de Schorer Publieksdag 2010. Met het onderzoeksrapport Steeds gewoner, nooit gewoon, van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in de hand, onderstreepte Strijthagen de actualiteit én de urgentie van het verbeteren van de psychosociale gezondheid van lesbische

vrouwen, homomannen, biseksuelen en transgenders (LHBT). Het rapport en de schokkende cijfers over het aantal zelfmoordpogingen onder homojongeren - 9% van de jongens en 16% van de meisjes heeft ooit een suïcidepoging ondernomen - zijn meegenomen in de workshops en de plenaire discussie.

Gerjo Kok, hoogleraar toegepaste psychologie Universiteit Maastricht, zegt over de uitkomsten van het SCP-onderzoek dat die dag verscheen: ‘De suïcidecijfers onder homoseksuele jongeren zijn schokkend. Homonegativiteit, discriminatie en marginalisering van homoseksuelen moet krachtig

« Homonegativiteit, discriminatie en marginalisering van homoseksuelen moet krachtiger worden bestreden»

worden bestreden.’ Bouko Bakker, senior medewerker hiv/soa-bestrijding bij Schorer vult aan: ‘Een samenhangende aanpak is noodzakelijk, zowel in het onderwijs als de zorg. Jongeren hebben recht op aansprekende voorbeelden van homoseksuele leefstijlen. De homogemeenschap zelf en de media dragen hierin een belangrijke verantwoordelijkheid.’

Niet veel later sprak Prof. dr.

Rob Tielman, emeritus hoogleraar Humanistiek aan Universiteit Utrecht, en oud-voorzitter van het Humanistisch Verbond, de Riek Stienstralezing uit. Aan de hand van de begrippen vrijheid, gelijkheid en solidariteit verhelderde Tielman het thema homoseksualiteit en psychosociale gezondheid door de jaren heen.

Carolien van de Lagemaat, voorzitter Transgender Netwerk Nederland, deed ook van zich horen. Zij pleitte tijdens de workshop voor transgenders voor goede psychosociale zorg voor transgen-

Prof. dr. Rob Tielman

ders. Van de Lagemaat: ‘Transgender specifieke zorg is essentieel voor een door de omgeving geaccepteerde verandering van een transgender. Transgenders hebben dagelijks te maken met de problematiek van onbekendheid in de

nabije omgeving (gezin, school, werk, hulpverlening en media).

Een brede aanpak is noodzakelijk.’ Volgens de voorzitter van het netwerk is die aanpak uitsluitend mogelijk als er voldoende geld op tafel komt.

Hulp en zorg aan transgenders versterkt Voor transseksuelen, transgenders en hun naasten is gespecialiseerde hulp en ondersteuning noodzakelijk. In de maatschappij en binnen de hulpverlening is onvoldoende kennis en aandacht voor de specifieke problemen van deze groep mensen. Om de gezondheid en het welzijn van transgenders te bevorderen gaan Schorer en Transvisie (een landelijk project van Humanitas), intensiever samenwerken.

De psychosociale zorg en ondersteuning aan transseksuelen, transgenders en hun naasten is in Nederland slecht geregeld. In de verschillende fasen van verwarring, ontdekking en eventuele geslachtsverandering komen zij regelmatig voor situaties te staan die hun welzijn bedreigen: relaties staan onder druk, binnen gezinnen en families lopen de spanningen hoog op, het houden of krijgen van werk valt tegen en in de eigen buurt is men vaak niet veilig. Ook andere factoren beïnvloeden de (psychosociale) gezondheid van transgenders nadelig. Zo zorgt de beperkte vergoeding van lichamelijke aanpassingen bij veel transgenders voor extra psychische belasting.

In combinatie met de langdurige wachttijden en de maatschappelijke druk is dit ondraaglijk.

Thomas Wormgoor, coördinator Transvisie: ‘Een transitieproces heeft een medische kant

Foto bettina Neumann

Niet iedereen was er blij mee dat Schorer in 2008 het woord mietje introduceerde in de hepatitis Bcampagne. Mietje was een scheldwoord voor homoseksuelen en werd hier ook nog eens gebruikt voor slappelingen die zich niet lieten vaccineren. Het was echter bedoeld als een vorm van zelfspot die aansloot bij een jongere doelgroep. Inmiddels lijkt het te werken.

11

foto annelore van herwijnen

Foto ggd amsterdam

Wekte Man of Mietje bij de lancering nog weerstand op, inmiddels is de gratis hepatitis B- vaccinatieboodschap doorgedrongen. Sinds de start van het landelijke vaccinatieprogramma in 2002 zijn meer dan dertigduizend jongens en mannen die seks hebben met mannen gevaccineerd. De treffende Schorer-campagne heeft daaraan bij gedragen.

Campagnewebsite Op de campagnewebsite manofmietje.nl staat informatie over hepatitis B, A en vaccinatie. De vierkante letters van het woord MAN zijn van metaal, mietje is geschreven met krulletters tussen roze vlinders en bloemen. Via de site kan een afspraak worden gemaakt bij een GGD voor een eerste prik.

Ook is te zien waar GGD’en in kroegen en sauna’s in Nederland tijdens het weekend en roze festivals vaccineren. De vaccinatiebus van de GGD is herkenbaar aan het logo van vlinders en metaalstrips.

In 2010 deed Schorer onderzoek naar de houdbaarheid van de van de hepatitis B campagne. De site blijkt nog steeds goed bezocht en gebruikt te worden. Ook keken professionals en homojongeren naar het materiaal van de campagne. De jongeren, tenslotte de primaire doelgroep, waarderen de positieve insteek en onderstrepen het belang van moderne media in de communicatie naar de doelgroep.

Lichamelijke klachten­ en financiële problemen overheersen bij de 208 cliënten van Schorer Buddyzorg. Sociaal isolement speelt een rol bij maar liefst 91% van de ­cliënten. Daarnaast ervaart 80% van de cliënten geestelijke en of psychiatrische problemen. De oorzaken van psychosociale problemen en van sociaal isolement van deze groep, lopen uiteen van langdurige ziekte en depressie tot het niet accepteren van de eigen ziekte, schulden, schaamte, coming out of antihomogeweld. De cliënten ontmoeten hun buddy wekelijks, eens per twee weken of worden telefonisch begeleid.

Het Jaar 2010

van hormonen en chirurgische ingrepen, maar minstens zo belangrijk is de sociale en psychische transitie die transgenders en hun omgeving doormaken.

Transgenders zijn zich vanaf heel jong bewust dat er iets niet klopt.

Opgroeien met deze verwarrende gevoelens, gekoppeld aan bewuste of onbewuste afwijzing, is zwaar. Dit vraagt om gespecialiseerde hulp.’

Onwetendheid Door onwetendheid in de samenleving krijgen transgenders te maken met stigmatisering en sociaal isolement. Zij kampen hierdoor vaker met depressieve gevoelens en zelfmoordgedachten.

‘Voor alle direct betrokkenen is het noodzakelijk dat voorlichting, ondersteuning en hulpverlening op elkaar worden afgestemd’, aldus Ferdinand Strijdhagen, ouddirecteur van Schorer.

Transvisie heeft al langer de wens en de ambitie om de hulpverlening aan transgenders te professionaliseren. Tegelijkertijd koesterde Schorer al geruime tijd de wens haar werkzaamheden ten behoeve van transgenders te intensiveren en uit te breiden. Door de samenwerking met Transvisie kan Schorer naast de huidige buddyzorg aan transgenders ook (psychosociale) hulpverlening bieden. De versterking van de transgenderzorg stond ook op de agenda van de Rondetafelbijeenkomst op 30 september 2010 bij VWS.

Verliefd op een meisje De folder Meiden onder elkaar is in 2010 volledig herzien.

Het boekje is bedoeld voor alle meiden die kriebels in hun buik van meiden krijgen, wel eens verliefd zijn op een meisje, zowel jongens al meiden leuk vinden, willen weten waar je andere meiden die op meiden vallen kunt ontmoeten, liever een vriendin dan een vriendje hebben, wel eens met een meisje vrijen of fantaseren over vrijen met een meisje. De folder is bedoeld voor meiden in de leeftijd van 12 tot 19 jaar. In het boekje is alles te vinden over gevoelens, verliefd worden op een meisje, coming out,

omgaan met reacties, lesbisch zijn, daten, uitgaan, de eerste keer en veilig vrijen. Naast boeken- en filmtips voor meiden is ook een overzicht opgenomen met interessante websites voor holebi-jongeren.

Het boekje kan gebruikt worden door sociaal verpleegkundigen, GGZ-medewerkers en professionals in het onderwijs, maar is ook geschikt voor het jeugd- en jongerenwerk, jongereninformatiepunten en het algemeen publiek (bijvoorbeeld in bibliotheken).

Het Jaar 2010

12

Internationale Schoreraanpak geëvalueerd ‘De Schorer-aanpak werkt’, aldus de conclusie van extern evaluator van het internationaal programma Bob van de Winden. Hij heeft de impact en het resultaat onderzocht van het Internationale hiv/soa-preventieprogramma van Schorer, bij partners in Brazilië, Botswana, Ecuador, Zuid-Afrika en Honduras.

Empowerment van de doelgroep is een van de sterke punten van het programma. De partners onderstrepen de stimulerende waarde

van de internationale (expert) bijeenkomsten die Schorer faciliteert. Omdat er sprake is van wederzijds leren, kan Schorer een voorloper zijn in de internationale samenwerking.

Schorer voert het programma sinds 2007 uit. Door de bezuinigingen op ontwikkelingshulp dreigen deze programma’s noodgedwongen te worden stopgezet.

De komende vijf jaar zal vanuit Nederland honderd miljoen euro minder naar de internationale aidsbestrijding gaan. José Pauw, hoofd Internationale Projecten bij

Schorer: ‘Dit heeft directe gevolgen voor de kwetsbaarste groepen als homomannen, drugsgebruikers en sekswerkers. Ook vrouwen, jongeren en kinderen zullen de dupe worden van de bezuinigingen.’ Internationaal is Nederland een van de weinige landen die zich zo actief voor deze groepen inzet.

Terwijl in een rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid aidsbestrijding juist wordt genoemd als een van de vier thema’s waarop de Nederlandse ontwikkelingshulp zich zou moeten concentreren.

Spelers vrijwillige zorg bundelen krachten

De drie organisaties leggen in een convenant hun samenwerking vast. Volgens de directeur van Schorer zijn vrijwilligers onmisbaar. ‘Zeker in Amsterdam geven vrijwilligers die ondersteuning die mensen zo goed kunnen gebruiken. Amsterdam telt honderden vrijwilligers, mensen die het

Foto daan stringer

In Amsterdam wordt al sinds jaar en dag veel ondersteuning en zorg geleverd door vrijwilligers. Zij zijn dan ook van onschatbare waarde voor de inwoners van Amsterdam. Om de vrijwillige inzet voor de toekomst te blijven waarborgen zijn maatschappelijke en politieke aandacht en draagvlak essentieel. Spelers binnen de vrijwillige zorg Kuria, De Regenboog Groep en Schorer slaan daartoe de komende drie jaar wederom de handen ineen.

Op 4 februari 2010 is de samenwerking bekrachtigd door Marijke Vos, wethouder Zorg gemeente Amsterdam.

belangrijk vinden om in hun vrije tijd van waarde voor een ander te kunnen zijn. Het is noodzakelijk om het belang van vrijwilligerswerk in de samenleving te blijven onderstrepen. De vraag naar vrijwillige ondersteuning en zorg zal eerder toe- dan afnemen. Door onze krachten te bundelen staan we sterker als pleitbezorger en kunnen we best practices uitwisselen.’

Vrijwilligers van Kuria, De Regenboog Groep en Schorer, zetten zich één-op-één in voor chronisch

of ongeneeslijk zieken, mensen met een psychiatrische achtergrond, verslavingsproblematiek of een handicap en transgenders tijdens de real life test. Werken als vrijwilliger voor een van deze organisaties, betekent werken in een bijzondere omgeving en met bijzondere mensen. Bijvoorbeeld in de verslavingszorg of als buddy voor mensen met een psychiatrische achtergrond. Kortom, werk dat je er niet zomaar even bij doet.

Vrijwilligers zetten zich met hart en ziel in voor hun cliënten.

Sociale norm veilige seks onderzocht Wat denken homomannen dat andere homomannen in bed doen? En in de darkroom? Denken ze dat anderen veilig vrijen? Fags&Fiction is de naam van een nieuwe Schorer-campagne over veilige seks. Sociale normen staan daarbij centraal.

Foto Bram Petraeus

In 2010 deed GGD Amsterdam onderzoek naar de sociale norm rond veilig vrijen, hiv en soa onder homomannen. Enquêteurs namen een vragenlijst af op 49 on- en offline ontmoetingsplekken. Meer dan tweeduizend mannen vulden de vragenlijst in. Uit de voorlopige resultaten blijkt dat veel mannen die seks hebben met mannen denken dat anderen op sekslocaties onveilige seks hebben. Ook erva-

ren veel homo- en biseksuele mannen een neutrale houding bij anderen ten aanzien van hun eventuele eigen onveilige seksgedrag. Over het eigen gedrag rapporteren zij in meerderheid dat dit veilig is.

In de volgende stap legt Schorer onder de kop Fags&Fiction deze uitkomsten voor aan de doelgroep.

Dit debat zal plaatsvinden via Facebook. Op speelse wijze zullen de aannames (fiction) aan de orde komen. Mispercepties worden met feiten rechtgezet (facts). Ook zullen er discussies op homolocaties plaatsvinden. Doel van de campagne is mannen die seks hebben mannen te prikkelen om na te denken over veilige seks. De campagne Fags&Fiction is te vinden via mantotman.nl en loopt tot juni

13

Column hanneke felten

Bi-curious

A

an het begin van de zomer is Nederland opgeschrikt door de hoge suïcidecijfers onder holebi-jongeren: 16% van de meiden en 9% van de jongens heeft één of meerdere suïcidepogingen gedaan.

Jongeren die te maken hebben met homonegativiteit, doen vaker een poging (Van Bergen & Lisdonk, 2010). Suïcide is een complexe problematiek en heeft verschillende oorzaken.

Het kan onder meer te maken hebben met de psychische gesteldheid en de thuissituatie van jongeren. Maar de suïcidecijfers doen de vraag rijzen: hoe is het gesteld met de acceptatie van homoseksualiteit? Voor het « Echte mannen SCP onderzoek zijn geen homo, Steeds gewoner nooit gewoon, heb zo denken ik samen met mijn jongeren» collega’s Juul van Hoof en Judith Schuyf onderzocht hoe het ervoor staat met de acceptatie van homoseksualiteit onder heteroseksuele jongeren. Een impressie van enkele uitkomsten: Een homo is vrouwelijk. Pas op dat je je niet te vrouwelijk gedraagt in de ogen van anderen.

Dan zijn de rapen gaar. Echte mannen zijn immers geen homo, zo denken jongeren.

Lesbische vrouwen zijn zoals altijd onzichtbaar. Jongeren kennen nauwelijks lesbo’s. Als jongeren al nadenken over lesbo’s, dan gaat de gedachte al gauw uit naar vrouwen die met vrouwen seksen in pornofilms. Het stereotypebeeld van mannelijke lesbo’s bestaat echter ook nog steeds en wordt door jongeren niet positief gewaardeerd.

Biseksuele meiden kennen jongeren wel. Maar dan vooral omdat jongens dat sexy vinden.

Vaak denkt men dat bi-meiden meedoen aan een hype: ieder zichzelf respecterende Hollywood-babe is op zijn minst bi-curious.

Gelukkig zijn er ook jongeren die wel goed omgaan met homo, bi en lesbische seksualiteit. Dit zijn jongeren die positieve ervaringen hebben met homo’s, lesbo’s of biseksuelen, zoals de 20-jarige Jasmina van Marokkaanse afkomst: ‘Eerst kende ik geen homoseksuelen. Ik kende het alleen van de televisie, dus niet uit mijn eigen omgeving. Ik hoorde dat iedereen hier heel negatief over sprak. En toen dacht ik, moet ik daar dan ook negatief tegenover staan? Maar naarmate je homo’s en lesbo’s leert kennen, verandert je beeld 180 graden.’

We mogen wel blij zijn met de Jasmina’s van deze wereld en hopen dat andere jongeren ook zo’n ervaring mogen hebben. Beter nog zou zijn als de samenleving écht gaat investeren in het vergroten van de acceptatie van homo, bi en lesbische seksualiteit onder jongeren. De suïcidecijfers onder holebi-jongeren laten zien dat dit geen overbodige luxe is, maar bittere noodzaak.

Hanneke Felten is projectleider Kwaliteit en Diversiteit bij Movisie, kennis en advies voor maatschappelijke ontwikkeling

Interview ‘Roer de trom niet met een bijl’, is het motto van evaluator Bob van der Winden. Deze grondhouding is herkenbaar in de aandacht voor de lokale situatie en het gevoelige onderwerp waarmee Van der Winden het Internationale Hiv/soa-preventieprogramma voor seksuele minderheden van Schorer heeft geëvalueerd. door Monique Doppert fotografie Bram Petraeus

Maat­ werk ‘H

et opvallendste resultaat is dat een westerse organisatie als Schorer leert van haar partners in het Zuiden. Dat is een onverwachte en positieve ontwikkeling.

Zo kreeg Schorer mee - van Bonela, een partnerorganisatie in Botswana - dat Schorer het werk in Nederland sterk op homomannen richt. Daardoor werd duidelijk dat meer aandacht voor lesbische vrouwen en transgenders in Nederland noodzakelijk is. Tijdens de casestudy bij Kimirina - partner in Ecuador – is naar voren gekomen dat een koepelorganisatie die hecht samenwerkt met zelforganisaties daar veel profijt van kan hebben. Deze manier van samenwerken kan ook in Nederland veel opleveren.’

Doeltreffend programma Uit de evaluatie blijkt het planmatige en op feiten gebaseerde Internationale Hiv/soa-preventieprogramma voor seksuele minderheden van Schorer goed te werken. Sinds de opkomst van de aidsepidemie heeft Schorer in Nederland expertise op dit gebied opgebouwd. Deze wordt nu internationaal ingezet. Het evaluatieteam heeft bewijs gevonden vanuit verschillende bronnen dat de preventieprogramma’s doeltreffend zijn toegesneden op de cultuur en lokale situ-

« Internationaal samenwerken is halen en brengen»

atie van de doelgroep(en). Van der Winden: ‘Elk programma is toegeschreven op de lokale context, het is echt maatwerk. Het feit dat de lokale partnerorganisaties samenwerken met Schorer betekent voor hen wereldwijde erkenning.

Deze internationale inbedding betekent veel, want het kan er aan bijdragen dat een organisatie eenvoudiger andere donoren kan benaderen met een projectvoorstel en een verzoek om steun. Zo wordt Kimirina nu ook gesteund door het Global Fund – een internationaal fonds dat de bestrijding van malaria, tuberculose en aids ondersteunt. Daarmee kan de partnerorganisatie op zijn beurt weer expertise en/of adviseurs van Schorer inhuren om projecten uit te voeren.’

BOB VAN DER ­WINDEN is onderzoeker, manager en evaluator. Hij heeft een brede academische achtergrond en schreef een scriptie E ­ valueren.

Hij heeft vijfentwintig jaar ervaring in de internationale samenwerking in Afrika en Latijns-­Amerika www.bwsupport.nl

Zwakke punten ‘De zwakke punten die onze evaluatie aantoont, zijn het ontbreken van een geïntegreerd systeem voor planning,

monitoring en evaluatie (PME). Ook het toewerken naar zelfstandige, duurzame organisaties is onvoldoende opgenomen in de Schorer-aanpak. Maar ik weet dat daaraan momenteel hard wordt gewerkt. Dat bleek ook tijdens het eindgesprek met de deelnemende organisaties en Schorer in Quito, Ecuador. Daar vond een stevige discussie plaats met ons onderzoek als fundament. Capaciteitsopbouw bleek een terugkerend thema. Tevens bleek dat er een typologie moet komen van de verschillende soorten partnerorganisaties. Naast de vele verschillen zijn er ook veel overeenkomsten tussen deze organisaties en een dergelijk overzicht maakt het werken en samenwerken efficiënter.

Met veel genoegen heb ik de case studies uit het Schorerprogramma bestudeerd. Het is geweldig om te zien hoe mensen emanciperen, zich durven uitspreken en opkomen voor hun rechten en behoeften. Kortom, ik zie voor Schorer en haar partnerorganisaties sterke kansen om uit te groeien tot een mondiaal hiv/aids-netwerk. De lessen die Schorer heeft opgestoken kunnen gelden als een advies voor het Ministerie voor Ontwikkelingssamenwerking. De staatssecretaris zou in zijn oordeel en waardering ook moeten meenemen dat programma’s in Nederland baat kunnen hebben bij kennis en ervaring opgedaan in het buitenland.

2010 Het Jaar

14

Het Jaar 2010

15

Regionaal

Regionaal

Met wetenschappelijk onderbouwde preventiemaatregelen is de seksuele gezondheid van Amsterdamse homo- en biseksuele mannen in goede handen bij Schorer. Schorer levert een bijdrage aan het bevorderen van de seksuele gezondheid door beleidsadvisering, kwaliteit, interventieontwikkeling en on- en offline informatieverstrekking.

te behalen valt. Zij worden benaderd via de homohoreca, internet en andere ontmoetingsplekken en naar de beschikbare online informatie- en testfaciliteiten geleid.

‘Als we nieuwe signalen krijgen uit de homogemeenschap proberen we daar direct op in te spelen,’ aldus Peter de Groot, coördinator

Met de uitvoering van het lokale hiv/soa-preventieprog ramma heeft Schorer in 2010 een bijdrage geleverd aan de doelstellingen op het terrein van de seksuele gezondheid van mannen die seks hebben met mannen in Amsterdam, zoals omschreven in de Kadernota Volksgezondheidsbeleid 2008-2011. De prioriteiten voor het programma zijn binnen het beschikbare budget gericht op het veranderen van risicogedrag en de aanwezigheid van plekken waar kan worden ingegrepen. Vooral mannen met veel wisselende contacten moeten worden benaderd, omdat binnen deze groep relatief veel hiv en soa voorkomt en er voor hen veel gezondheidswinst

Met folders en posters worden mannen die seks hebben met mannen gewezen op relevante gezondheidsthema’s en op de testfaciliteit die worden aangeboden op de website mantotman.nl. Naast deze informatievoorziening is in 2010 een aantal vrijwilligers op pad geweest om verschillende horecalocaties in Amsterdam te bezoeken.

Er is met de bezoekers gesproken over veilige-seks-onderwerpen.

Hierbij zijn per keer ongeveer vijfhonderd folders uitgedeeld en per outreachactie is met ongeveer vijftig mannen gesproken. Veel mannen zijn zo voorzien van persoonlijke informatie en doorverwezen naar mantotman.nl. Door sluiting van een aantal horecagelegenheden in Amsterdam, zijn er echter minder locaties bezocht dan in voorgaande jaren, en dus ook minder mannen bereikt.

Schorer beschikt over een team van zo’n dertig vrijwilligers die op pad gaan in groepjes van vier

Hoogrisico Inmiddels is ook een eerste stap gezet om preventieactiviteiten te ontwikkelen die specifiek gericht zijn op de subgroep mannen met hoogrisicogedrag. Dit is aanvullend op de lopende activiteiten als voorlichting en toeleiding, interventies op indoor sekslocaties en het werken aan draagvlak, onderbouwing en samenwerking.

‘Ik bezoek ­dansevenementen en geef voorlichting over vei­ lig­(er) gebruik van drugs en alcohol. Ik gebruik ook af en toe drugs en merk dat anderen zich makkelijker laten informeren door iemand die zelf ook gebruikt. We bepalen van tevoren welke feesten we bezoeken.

Daar richten we een Unitystand in. Met een korte quiz wordt de kennis over drugs en drugsgebruik van de standbe-

« Ik vind het vooral belangrijk dat gebruikers actuele en genuanceerde informatie krijgen over drugs» maken. Dat is belangrijk voor degene die heeft gebruikt en de mensen met wie hij op stap is.

Drugsgebruik is niet per definitie fout, maar het is wel verstandig om je kop erbij te houden.’

of vijf. Ze zijn herkenbaar aan de Man tot Man T-shirts. ‘Inmiddels zijn we een bekend verschijnsel in de homohoreca van Amsterdam,’ vertelt Bart Jan Mulder, medewerker hiv/soa-bestrijding Amsterdam. Het team vrijwilligers dat de homogelegenheden bezoekt, krijgt de meest uiteenlopende reacties.

Mulder: ‘Soms raken we ook diep in gesprek met bezoekers. Mannen vertellen ons bijvoorbeeld dat ze een drankprobleem hebben of dat ze zich niet durven laten testen op hiv. Wij verwijzen hen door naar Jellinek of naar roze huisartsen en de website rozehulpverlening.nl.’

Ook heeft Schorer samen met Unity, de Preventie Afdeling van Jellinek, dansfeesten bezocht om voorlichting te geven over middelengebruik en seksueel gedrag.

In 2010 is het Unity-team uitgebreid met tien vrijwilligers. Deze vrijwilligers hebben tien feesten bezocht en hebben per feest tussen de twintig en dertig homo- en

Foto erik buis

Vrijwilligers van Schorer bezoeken regelmatig verschillende horecalocaties om voorlichting te geven over gezondheidsthema’s. Vorig jaar zijn zesenveertig homolocaties maandelijks voorzien van voorlichtingsfolders en campagneposters.

sauna’s en clubs.’ De Groot benadrukt dat Schorer zich vooral richt op een combinatie van praktijk en wetenschappelijk onderbouwde preventie.

brengen, beperken wij de negatieve gevolgen van drugs zoveel mogelijk (harm reduction). Vaak worden gebruikers in de media afgeschilderd als grenzeloze genotzoekers, niet in staat tot het maken van verantwoorde keuzes. Ik vind het belangrijk om mensen te prikkelen en kritisch te kijken naar de keuzes die ze

« Preventie is inspelen op signalen uit de homogemeenschap » Foto willem jan ritman

Schorer komt naar je toe!

hiv/soa-preventie Amsterdam bij Schorer. ‘We willen niet als een stelletje wijze mannen alles van bovenaf regelen maar juist een menselijk gezicht tonen en vooral luisteren naar de mannen zelf. We zijn dan ook regelmatig in overleg met de homogemeenschap en met eigenaren en personeel van bars,

Sommige vrijwilligers van Schorer trekken bij nacht en ontij de straat op. Ze zetten zich belangeloos in voor de homogemeenschap. David Bernard is peer-coach bij Unity. Als Unity-vrijwilliger geeft hij voorlichting over drugs. Unity levert de drugsinformatie, Schorer de vrijwilligers.

zoekers getest. Daarna kunnen ze vragen stellen. Gebruikers zijn redelijk op de hoogte van de effecten van drugs. Het is voor hen vaak een extra geruststelling als we hen informeren over wat wel en niet veilig is. Uit de éénop-één gesprekken met de bezoeker haal ik veel voldoening.

Zeker als ook het gebruik van de bezoeker ter sprake komt.

Over het algemeen word ik benaderd door mannen met vragen over de wisselwerking van poppers en viagra. Ook de wisselwerking tussen hiv-medicijnen en drugs komt regelmatig ter sprake. Mijn taak is om uit te vinden hoe bezoekers zich houden aan hun voornemen om de seks veilig te houden als er drugs in het spel zijn. Ik vind het vooral belangrijk dat gebruikers actuele en genuanceerde informatie krijgen over drugs.

Door de informatie van Unity over drugsgebruik op objectieve wijze onder de aandacht te

Het project Hoogrisico richt zich op mannen die op grond van hun seksueel gedrag een verhoogd risico lopen op overdracht van hiv en soa. In preventieactiviteiten worden onbeschermde anale seks en drugsgebruik bij seks nog niet altijd voldoende gethematiseerd.

« Veel mannen zijn voorzien van persoonlijke informatie of doorverwezen naar mantotman.nl»

Op verschillende sekslocaties in Amsterdam zijn gratis condooms en glijmiddel beschikbaar. De norm is er duidelijk: doe het veilig. Het is er schoon en de barmannen zijn getraind in het bespreekbaar maken van veilige seks. Maar wat vinden bezoekers van deze Safe Sex Zones?

biseksuele mannen bereikt. Er is gesproken over de invloed van partydrugs op seksueel gedrag.

De vrijwilligers die op seksfeesten voorlichting geven zijn getraind en worden begeleid. Daarnaast zijn ze bijgeschoold door Unity over de werking van genotmiddelen.

Sinds 2000 voert Schorer het project Veiliger Sekslocaties in Amsterdam uit. Doel is het stimuleren en faciliteren van veilige seks in indoor sekslocaties voor homomannen. Schorer maakte daarover afspraken met eigenaren van sauna’s, bars met een darkroom,

Seksles voor Amsterdamse barmannen Van onze verslaggever Caspar Pisters

Uitbaters van Veiliger Sekslocaties hebben een overeenkomst met Schorer over maatregelen die veilige seks op indoor sekslocaties makkelijker maken. Het pakket maatregelen is uitgebreid met een training voor barpersoneel.

Sinds september 2010 wordt de kennisupdate landelijk aangeboden. Homosauna Thermos beet het spits af.

Sekslocaties maken veiliger seks makkelijk en organisatoren van seksfeesten. Op de locaties wordt informatie aangeboden over gezonde seks en er zijn gratis condooms en glijmiddel beschikbaar. Dat maakt veiliger seksgedrag makkelijker. Ook stimuleert Schorer goede hygiëne met een hygiëneprotocol.

Een onderdeel van Veiliger Sekslocaties is deskundigheidsbevordering van het barpersoneel.

Barmannen volgen een training, die wordt verzorgd met de soapoli van GGD Amsterdam en hivconsulenten van het VU-Ziekenhuis. Tijdens de training kregen zij informatie over veiliger seks, hiv, soa, drugsincidenten en het bespreekbaar maken van hiv en soa. Het barpersoneel beoordeelde de training als zeer goed.

Maar wat vinden bezoekers ervan? Sluiten deze maatregelen aan bij hun wensen? Onder de titel Wat is jouw droomsekslocatie evalueerden Schorer en de Universiteit van Amsterdam Veiliger Sekslocaties. De evaluatie moet in 2011 leiden tot een nog klantvriendelijkere inrichting van de sauna’s en darkrooms. Uiteindelijke doel is dat bezoekers het ook veilig doen.

foto annelore van herwijnen

Seksuele gezondheid Amsterdamse homomannen

Van onze verslaggever Bernardo van Eekhout

‘Seksles voor Amsterdamse barmannen’, kopte Het Parool eind 2009. Alle saunamedewerkers waren uitgenodigd om hun kennis over veilige seks, hiv, soa, drugsincidenten en de sociale kaart van Amsterdam bij te spijkeren. Doel: zorgen dat barmannen een actieve bijdrage leveren aan veilige seks.

Peter de Groot, coördinator preventie Amsterdam bij Schorer en een van de cursusleiders: ‘Veel horecamedewerkers blijken veronderstellingen te hebben over hiv, soa en transmissie die niet juist zijn. Naast een kennisupdate trainen de barmannen hun sociale vaardigheden: hoe kun je iemand ertoe bewegen om het met condoom te doen?’

Vrijwilliger aan het woord

‘Houd je kop erbij’

Sekslocaties De barmannentraining is onderdeel van Veiliger Sekslocaties, een omgevingsinterventie van Schorer. Hierbij zijn overeenkomsten gesloten met eigenaren van homosauna’s, homobars met een darkroom en organisatoren van seksfeesten om veilige seks te faciliteren en stimuleren. Eigenaren die de overeenkomst ondertekenen, committeren zich aan een pakket maatregelen die veilige

seks op de sekslocatie moet bevorderen, zoals goede verlichting, hygiëne, gratis verstrekking van condooms, glijmiddel, eventueel latex handschoenen en actueel voorlichtingsmateriaal over hiv en soa.

Sekslocaties die aan de voorwaarden voldoen ontvangen het vignet Safe Sex Zone. De Groot: ‘Het vignet geeft horecagelegenheden een extra argument om bezoekers te wijzen op de huisregel veilige seks is hier de norm.’ Met het vignet in de hand voert bijvoorbeeld de Amsterdamse Cruise Club Church een actief zero tolerance beleid.

Bezoekers die twee keer over de schreef gaan, wordt toegang tot de club ontzegd.

Schorer startte in 2010 met een jaarlijkse inspectieronde. De Groot: ‘Locaties die zich aan de afspraken houden, kunnen rekenen op positieve publiciteit in bijvoorbeeld de Gaymap Amsterdam. Anderen kunnen rekenen op adviezen en aanbevelingen ter verbetering.’ Een medewerker die op drukke dagen rondloopt om cabines schoon te houden, zou bijvoorbeeld geen overbodige luxe zijn. En, de anale douche voor algemeen gebruik is een potentiële bron van soa-infecties. Met opzetstukken, die voor een paar euro aan de bar te koop zijn, kan dit ondervangen worden. Ook zouden de gratis condooms en glijmiddel op meer plekken beschikbaar moeten zijn.

Confrontatie Hoewel condooms en glijmiddel gratis beschikbaar zijn, wordt het personeel regelmatig geconfronteerd met onveilige seks. ‘Zeggen jullie daar wat van?’, wil cursusleider André Witbreuk van GGD Amsterdam weten. De reacties zijn eenduidig: ‘Wij zijn geen politie-

agenten’ en ‘het is niet aan ons om te bepalen of iemand het onveilig mag doen.’ Een ander zegt: ‘Zonder condoom neuken is een keuze.

Wie ben ik om een ander daar op aan te spreken?’ Een medewerker die al dertien jaar in de sauna werkt zegt: ‘Als ik het zie, vraag ik wel eens: gaat ie lekker? Zal ik anders een condoom voor je halen?’

Cursusleider André prikkelt de medewerkers om de eigen standpunten over veilige seks te onderzoeken, en na te denken over hoe zij kunnen bijdragen aan veilige seks. De Groot: ‘In plaats van wachten tot de klant om informatie vraagt, kun je ook actief informatie aanbieden. Ik begrijp dat er niet altijd tijd is om een gesprek te beginnen of om mensen op hun gedrag te wijzen.’

Seks quiz Met een seks quiz wordt de actuele kennis over hiv en soa van de medewerkers getest: Wat is PEP? Wat is condoom in het Engels?

Waar in Amsterdam kun je je anoniem laten testen op hiv? Een GGD-presentatie over de meest voorkomende soa bij homomannen moet de kennis van de barmannen opfrissen. Zo wisten lang niet alle medewerkers dat PEP de laatste kans is om een hiv-infectie te voorkomen na risicoseks. ‘Een perfect voorbeeld van hoe een medewerker iemand kan helpen die zich in paniek aan de bar meldt omdat zijn condoom is gescheurd’, aldus De Groot.

Direct na de cursus zijn de relaxcabines in Thermos voorzien van bordjes: safe sex is hier de norm. Op verschillende plekken in de sauna zijn condooms beschikbaar. De opzetstukken voor anale douches zijn besteld. Maar belangrijker is, dat het denken over de eigen rol in het waarborgen van veilige seks bij de barmannen is veranderd. ‘Ik merk dat ik er meer mee bezig ben’, zegt Thermos-medewerker Daniël de Ronde. ‘Waar ligt mijn grens? Wanneer spreek ik iemand aan? Wat zijn mijn mogelijkheden? Ik wijs mensen er nu op: neem dat condoom nou toch mee. Zeker als iemand voor het eerst binnenwandelt.’

2010 Het Jaar

16

Column Peter de Groot

Kruisbestuiving

M

aandelijks vindt er afstemming plaats tussen het homocohort van GGD Amsterdam en Schorer. Beide partijen informeren elkaar over de signalen vanuit de homogemeenschap op het gebied van de seksuele dynamiek en risicogedrag voor hiv/soa-overdracht. Die dynamiek bestaat vanzelfsprekend uit het hebben van seks. Maar ook de plaatsen waar gesekst wordt, sekstechnieken, iemands sociale positie, of iemand lekker in zijn vel zit of niet of al dan niet genotsmiddelen gebruikt, kunnen bepalende factoren zijn voor het hebben van veilige seks. Doel van beide gesprekspartners is: een bijdrage leveren aan een effectieve hiv/soa-preventie.

Tijdens de maandelijkse afstemming wordt de verzamelde informatie uit het cohortonderzoek (GGD Amsterdam) en de dagelijkse praktijk (Schorer) in de Amsterdamse homoscene gepresenteerd. De informatie die voortkomt uit dit overleg wordt door Schorer ingebed binnen de lopende preventieprojecten. In februari is bijvoorbeeld door Schorer-vrijwilligers en preventiemedewerkers een onderzoek uitgevoerd in het uitgaansleven in Amsterdam. Vooral de relatie tussen alcoholgebruik en de intentie om veilig te seksen is toen onderzocht. Misschien heb je het afgelopen jaar wel eens een blaastest gedaan in een of andere Amsterdamse homobar.

Ook organiseerde Schorer in 2010 Mannenmatinee. Op deze informatiemiddagen is gesproken over Hepatitis A, B en C en alcohol en drugsgebruik. Voor 2011 staan er ook Mannenmatinees gepland. Schorer wil komend jaar onder meer de do’s and don’ts van anaal spoelen in relatie tot gezonde seks bespreekbaar maken. Naast het hygiëneaspect komt aan bod wat de effecten en risico’s zijn van spoelen op je darmflora. Ook willen komen de verschillende spoeltechnieken (ieder heeft zo zijn eigen geheim) aan « Of iemand bod. De bezoekers krijgen lekker in zijn uitleg over goed spoelen. De trouwe homocohorter zal dit vel zit of niet onderwerp vast herkennen of al dan niet de cohortvragen van het genotsmiddelen uit afgelopen jaar.

gebruikt, kunnen factoren zijn voor het hebben van veilige seks»

Op verzoek van Schorer heeft de Universiteit van Amsterdam in 2010 twee onderzoeken gedaan naar de Schorer-interventie Veiliger Sekslokaties (Safe Sex Zone).

In het kort is een Safe Sex Zone een indoor sekslocatie (sauna, club of bar). De eigenaar en het personeel van de locaties vinden het belangrijk dat er in de sekslocatie wordt geneukt met condooms en glijmiddel. De cafébaas en de barmannen zetten hun bezoekers aan tot veiliger seks door condooms, glijmiddel en soms ook handschoenen, gratis beschikbaar te stellen. Er is voorlichtingsmateriaal aanwezig over veilige en gezonde mannenseks en op de videoschermen wordt alleen safe sex porno vertoond. Alle ruimtes zijn voldoende verlicht en worden schoongemaakt volgens hygiënerichtlijnen van de GGD. Ook is er gelegenheid om voor en na de seks je handen te wassen.

Omdat Schorer op feiten gebaseerd werkt, is in 2010 onderzocht of bareback pornofilms van invloed zijn op de veilige seksintenties van homomannen en andere mannen die seks hebben met mannen. Ten slotte is onderzocht of mannen bewust voor een Safe Sex Zone kiezen, en wat er zou moeten gebeuren om een Safe Sex Zone aantrekkelijker, veiliger en hygiënischer te maken.

Peter de Groot Peter de Groot is coördinator hiv/soa-bestrijding ­Amsterdam bij Schorer

update

Sites en services

Nieuwe huisstijl

www.schorer.nl Corporate website van Schorer met informatie over Schorer Monitor, nieuws en een online shop. www.allesovergay.nl Dé website voor homostarters en andere geïnteresseerde jongeren, met vraag/ antwoordcombinaties over onder meer coming out, homoseksualiteit en seks. www.rozehulpverlening.nl Actuele gegevens over hulpverleners die (ook) verstand hebben van homoseksualiteit. www.lesbisch.nl Informatie over lesbische levensstijl, liefde, seks en gezondheid. www.mantotman.nl Site met informatie en services over seksuele gezondheid voor mannen die seks hebben met mannen. Vaste onderdelen zijn Testlab, Sekswijzer en Mancyclopedie en PEP Check. www.gaycruise.nl Website met tips om seks spannend en veilig te houden bij internet daten. www.schorermonitor.nl Schorer Monitor is het jaarlijks onderzoek van Schorer naar seksgedrag onder mannen die seks hebben met mannen, uitgevoerd door Schorer en TNO Kwaliteit van Leven. Op de website staan de vragenlijst en de uitslagen. www.veilige-haven.nl Alle informatie over steunpunt Veilige Haven overzichtelijk op een rij. www.manofmietje.nl Deze website informeert mannen die seks hebben met mannen over gratis hepatitis B-vaccinatie. De site is ontwikkeld in opdracht van en samen met GGD Nederland. www.switchboard.nl Gay&Lesbian Switchboard is de telefonische informatie- en adviesservice van Schorer voor vragen rondom homoseksualiteit. www.vrijwilligersacademie.nl De Vrijwilligersacademie Amsterdam is een initiatief van de convenantpartners Kuria, De Regenboog Groep en Schorer.

Schorer heeft de huisstijl van Man tot Man (website en campagnemateriaal) volledig herzien en de functionaliteit verbeterd. De nieuwe huisstijl heeft nu voor meer mannen een herkenbare uitstraling. Man tot Man gaat met de vernieuwde website en de nieuwe huisstijl een centrale rol spelen in landelijke en regionale campagnes van derden. Ook GGD’en kunnen van de nieuwe huisstijl gebruikmaken voor regionale campagnes. Dat is handig, en een stuk effectiever. Op de vernieuwde website zijn de onderdelen Sekswijzer en Mancyclopedie uitgebreid en er is een opzet gemaakt voor het integreren van hepatitis B-vaccinatie in Testlab. Ook komen er regionale versies van Testlab in de regio Den Haag en Zuid Limburg.

Gratis condooms Club Gun biedt in de Safe Sex Zones gratis condooms aan die gefinancierd worden door het Aids Fonds. In Amsterdam zijn ook overeenkomsten afgesloten met bars zonder seksgelegenheid. Naast het aanbieden van condooms en glijmiddel wordt op deze locaties informatie verstrekt over veilige seks. Hierbij is afgesproken dat het personeel de barmantraining van Schorer volgt. Inmiddels hebben vier locaties zonder seksgelegenheid toegezegd mee te doen.

Het is niet gelukt om ook de seksbioscopen bij dit project te betrekken. Schorer stelt als eis dat pornobioscopen ervan af moeten zien om bareback pornofilms te vertonen, exploitanten weigeren dit. Uit recent onderzoek van de Universiteit van Amsterdam blijkt dat mannen na het bekijken van bareback films een hogere intentie hebben tot onbeschermde seks.

Cruise Watch Kaartspel In overleg met UvA Pride heeft Schorer een homogezond kaartspel ontwikkeld. Met dit kaartspel wordt op bondige wijze informatie gegeven over hiv, soa, testen, en de invloed van roken, alcohol en drugs op seks.

Het kaartspel is hét middel gebleken om met elkaar in gesprek te raken. Het spel is uitgedeeld op diverse Veiliger Sekslocaties en bij de UvA Pride Mosse Lezing aan eerstejaarsstudenten.

Dit als voorbereiding op hun nieuwe studentenleven. Het kaartspel zal ook bij kleinschalige preventieactiviteiten worden ingezet.

Een groep vrijwilligers is op Facebook gestart met Cruise Watch, voor de moderne man die geïnteresseerd is in mannenseks, gezondheid en Safe Sex Zones. Dagelijks posten zij preventiefeiten en feel good berichten die met name interessant zijn voor bezoekers van Safe Sex Zones in Amsterdam. Gezien het teruglopende aantal darkrooms en het toenemende aantal privéseksfeesten is besloten om deze Facebookgroep op te zetten. Zo kunnen bezoekers van Safe Sex Zone en seksfeesten ook thuis door de veilige boodschap bereikt worden. Cruise Watch heeft inmiddels 192 leden.

Colofon Concept en realisatie Schorer, afdeling Communicatie & Fondsenwerving Tekst Monique Doppert Bernardo van Eekhout Mariette Hermans Caspar Pisters ­ Anne Salomons Ontwerp en vormgeving ­Marjolein Rams assistentie Monique Smit Het Jaar geeft een impressie van de activiteiten van Schorer in 2010. Een verantwoordingsverslag is op te vragen via Gay&Lesbian Switchboard