Tijdschriftattendering nr 4 2019 2020 by Reinwardt Academy

20192020 Reinwardt Academie

Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten

Reinwardt Academy

Amsterdam University of the Arts

[TIJDSCHRIFTATTENDERING NR.4] Inhoudsopgaven van recent verschenen tijdschriftnummers

Uitgave van de KOninklijke Vereniging van Archivarissen In Nederland

Inhoud 04 Van de redactie

23 Game On! Spelend leren bij het Nationaal Archief

05 De archiefervaring 24 Museum en archief: naar een goed huwelijk? Het verhaal van Schiedam

06 Spelen met erfgoed Over spel in de sector

26 Column 09 'Word functioneel verliefd op je collega!' Alles en iedereen onder één dak in Apeldoorn 12

Op het snijvlak van twee werelden

Nieuw: de Fenix! Het museum waar landverhuizers een gezicht krijgen

27 Kamperen op het Muiderslot Een terugblik op MuseumCamp 2019 30 Digitale koffietafel voor AV-archivarissen Saskia Arentsen over het Kennisplatform Audiovisueel Erfgoed 32

Brievenreeks

16 Column 33 Column 17 'Het moet tóch' Over het Migratiemuseum niet bang te zijn

Heerlen en hoe

35 Hotspots 36 Uitgelezen

20 Het briefje van Lodeweges Een verkenning van de symbolische waarde van archiefstukken

38 Burgerlijke Stand 'De uitgangspunten blijven hetzelfde' In gesprek met Michaël Lucassen

nummer

2019

•

! ~m I THE ART NEWSPAPER ISSN

FOR MORE NEWS & ANALYSIS,VISIT theartnewspaper.com

0960 -6556

1 1

770960 655190

INTERNATIONAL EDITION

UK ÂŁlO.OO/US $17.99/RoW ÂŁ15.00

U. ALLEMAND! & CO. PUBLISHING LTD. EST. 1983, VOL. XXIX, NUMBER 317, NOVEMBER 2019

.THE BIG REVEAL

ELEPHANT IN THE ROOM?

THIS MONTH

After a $450m makeove~isMo~ finally fit for the 21st century?

Antique trade goes to court to soften restrictions ofthe Ivory Act

What's happening in the worlds of Exhibitions, Books and Media

MUSEUMS PAGE24

ART MARKET PAGE 50

REVIEW 32-PAGE SECTION

MoMAfaces pressure over trustees Museum's reopening disrupted by protest over trustee links to Puerto Rican debt crisis and private prisons

[ I

By Zachary Small NEW YORK. The public battle over the philanthropic support of New York's museums moved to new ground last month at the Museum of Modern Art (MoMA) in New York. Even before the institution reopened a transformative $450m expansion to the public on 21 October, it found itself under siege by protestors. Hundreds rallied at the Midtown museum's private opening party three days earlier, calling for the resignation from its board of trustees of the investment managers Laurence Fink and Steven Tananbaum due to their companies' financial ties to private prisons and Puerto Rican debt respectively. And during the busy public opening, seven protestors were arrested for disorderly conduct after blocking the museum's main entrance to visitors and obstructing traffic on 53rd Street. What remains to be seen is whether this renewed focus on the ethics of trustee investments will have the same result as those at the Whitney Museum of American Art last summer, where the board's vice chair Warren Kanders stepped down after artists joined demon.strators calling for his removal over his company's production of tear gas cannisters. As. we revealed online last month, Tananbaum's GoldenTree Asset Management is one of the top three holders of Puerto Rico's debt, with more than $2.5bn total in sales tax revenue bonds issued by the commonwealth's Sales Tax Financing Corporation. The company has accumulated hundreds of millions of dollars in 'Paper profits while the island's recovery

Tananbaum's GoidenTreeAsset Managementis one of the top three holders of Puerto Rico's debt. which was escalated by the devastation of Hurricane Maria

efforts have stalled under austerity measures that are designed to deliver investment returns to bondholders, like the hedge fund. But GoldenTree's actions in the bonds market are standard practice and not equivalent to the suffering caused by weapons manufacturers, financial experts say. Whether the MoMA protestors succeed in their demands hinges on one question: will the average museum-goer sympathise with something as complex as the Puerto Rican debt crisis? Early reactions indicate yes. "It's horrifying, and I wish there was a way to know all this," says the Puerto Rican

Brexit dictates National Gallery schedule Museum avoids transporting loans to and from Europe around 31 October "deadline" By Martin Bailey LONDON. The National Gallery has timed its exhibitions to avoid transporting paintings to and from Europe immediately after 31 October, which had been the date the UK was due to leave the EU. (This deadline may well be extended as we went to press.) Its Gauguin Portraits show opened on 7 October and runs

until 26 January 2020. The next major exhibition, on the Dutch Golden Age artist Nicolaes Maes, follows on 22 February. Gabriele Finaldi, the director of the National Gallery, told The Art Newspaper: "We have tried to arrange our loans and exhibition openings and closures so as not to be near 31 October, to ensure that pictures will be in London before that

date or a significant time afterwards. This is to ensure that all loans are transported without hindrance." The gallery has followed a similar policy in lending to European venues. For instance, the transport of its important Leonardo Cartoon ofStAnne was sent to Paris in good time for the opening of the Louvre's exhibition on 24 October. We understand that other major national

artist Beatriz Santiago Munoz. "If this information was more public, we could take collective action to deal with these bad actors." "It's disgraceful for anyone to make money off of the suffering of the Puerto Rican people," says Jimmy Van Bramer, the ambitious New York City Council representative from Queens who also chairs the legislative body's cultural affairs, libraries and international intergroup relations committee, in

museums have adopted similar policies. Finaldi says that the gallery has received advice from the government's culture department and is "Brexit-ready". Speaking before Prime Minister Boris Johnson lost a crucial vote on 22 October that stalled the legislative process, Finaldi said: "I am quite confident that we can deal with the immediate situation". Finaldi (who previously served as deputy director of the Museo Nacional del Prado) -like the overwhelming majority of his art-world colleaguesis very concerned about the impact of Brexit. "I suspect there will be more costs for exhibitions and loans, with more

CONTINUED ON PAGE 11 ~

paperwork", he says. But he insists that the museum remains "very committed to continuing with its ambitious sharing of our collection and collaborations with other European museums". This co-operation will be essential for the museum's most ambitious show next year, a retrospective on the Renaissance master Raphael, held in association with the Scuderie del Quirinale in Rome. The two shows are being organised separately but the dates have been mutually agreed to make it possible for lenders to send works to both venues (Rome,S March-14 June 2020 and London, 3 October 2020-24 January 2021).

_j 4

Number 317, November 2019 I THE ART NEWSPAPER

INTERNATIONAL EDITION

THE ART NEWSPAPER . The Art Newspaper is published by U. Allemandi & Co. Publishing Ltd, ISSN 0960-6556

Contents Number 317, November 2019

Editorial staff and contributors Editor Alison Cole Deputy editor Julia Michalska Specialist editors (London·based) Fairs and special projects editor Emily Sharpe Art market editor Anna Brady Museums & Heritage editor Hannah McGivern Exhibitions editor José da Silva literary editor Donald Lee Assistant digital editor Aimee Dawson Editorial assistant Kabir Jhala Specialist editors (New York·based) Editor. Americas Helen Stoilas Senior editor. Americas Nancy Kenney Deputy art market editor Margaret Carrigan Staff reporter Gabriella Angeleti Contributing editors Gareth Harris (Chiefcontributingeditor), LOUIsa Buck (Diary, London), Jori Finkel (Los Angeles), linda Yablonsky (New York), Ben Luke (Review), Anny Shaw (Art Market) Editorial production Production editor Louis Jebb Design James Ladbury, Karin Rees Picture editor (London) Katherine Hardy Picture researcher (US) Amanda Perez Sub-editing Dean Gurden, Peter Kernan, Andrew Mcllwraith, Donatella Montrone, Vivienne Riddoch Correspondents (international) Senior journalist Cristina Ruiz Editors-at-largeGeorgina Adam, Melanie Gerlis, Jane Morris. CorrespondentsMartin Bailey (UK), Erica Eisen (UK), Bendor Grosvenor (UK), Maev Kennedy (UI(), Ivan Macquisten (UI<), Scott Reyburn (UK); Elizabeth Fortescue (Australia), Tim Stone (Australia); Hadani Ditmars (Canada); Richard Unwin (Eastern Europe); Vincent Noce (France), Anna Sansom (France); Catherine Hickley (Germany); Lauren Gelfand Feldinger (Israel); Tim Cornwell (Middle East); Sophia Kishkovsky (Russia), George Nelson (Russia); Ayla Jean Yackley (Turkey); Brian Allen (US), David DArcy (US), Jonathan Griffin (US), Paul Jeromack (US), Hilarie M Sheets (US), Jillian Steinhauer (US), Tess Thackara (US), Christian Viveros-Fauné (US), Menachem Wecker (US)

Leaders Alexander Herman on restitution to Africa a year on from the Sarr-Savoy report, Joseph M. Pierce says US museums must engage more with Indigenous peoples

To advertise, please contact: UK. Europe and rest of world KathBoon T: +44 (0)203 586 8041 E: kboon@theartnewspaper.com

Americas Kathleen Cullen T: +12123430727 E: k.cullen@theartnewspaper.com

News

6-17

l'im Marlow on his surprise move to London's Design Museum; why art helps arms sales; the Gauguins that were buried in Tahiti

Museums & heritage

23-44

Smithsonian chief Lonnie BURCh on his vision for the world's biggest museum complex and we delve inside the expanded Museum of Modern Art in New York

47-69 A 13-year. $90m lawsuit over frames on a Kippenberger triptych ends. Phillips's Cheyenne Westphal talks market share

Regulars

To subscribe: The Art Newspaper is published 11 times a year (not in August) UK: £87.50pa: US: $130pa: Europe €125: RoW £130 Telephone: +44 (0) 1371853 603 Website: subscrbe.theartnewspaper.com Email: subscriptions@theartnewspaper.com Postal address: Trinity House, 5culpins Lane, Wethersfield CM7 4AY, UK

Contact us: In the UK: The Art Newspaper, 17 HanoverSquare, London W1S lBN Tel: +44 0203 586 8054 Email: info@theartnewspaper.com In the US: 130 West 25th Street, Suite 9e. New York, NY 10001 Tel: +1212 343 0727 Fax: +1212 965 5367 Email: nyoffice@theartnewspaper.com Website: theartnewspaper.com

EDITOR'S LETTER Alison Cole

Publishing and commercial Publisher Inna Bazhenova Honorarychairman Anna Somers Cocks Chief executive Russell Toone Associate publisher. fairs and events media Stephanie Ollivier Global head of sales l<ath Boon Advertising sales director Henrietta Bentall Advertisingsales manager, Americas Kristin Troccoli International head of subscriptions Steven Kaminski Business developmentco-ordinator/salesexecutive. AmericasSarah Vitale Design/production (commercial) Daniela Hathaway Digital development director Mikhail Mendelevitch System administrator Lucien Ntumba Management accountant Evgenia Spellman Accountant Matha Murali Administrator/book-keeper,Americas Anthony Shao: Commercialand special projects Hannah Burt

Letters 17 The challenge of California's gig economy law Diary 18 Richard Prince's new take on "high-end" art Obituary 70 Nathalie Brooke. one of the founders of Venice in Peril

At the time af going to. press, all eyes were focused an the opening af the $450m MaMA expansion in New York - with its new 21st-century narrative - and why the $450m Salvator Mundi had failed to. turn up at the Louvre's much-anticipated Leonardo show, which was unveiled at the same time. Bath museums have delivered a much-needed fillip at a time when the UK and its 27 Eurapean neighbours continue to. wrestle with a divisive Brexit and the wider world is confronting political populism and grappling with the challenges af a climate emergency. Our "Big Review" critically appraises the success af MaMA's new vision, while our museum pages provide the art world's initial response to. its design and the new curatorial team. As far the Louvre's exhibition, the considerable achievements af its co-curators in shedding new scientific and historical light an this timeless artist has already been acknowledged. As our way af marking the close af this busy Leonardo da Vinci year, celebrating the quincentenary of the artist's death, our December issue will make the Leonardo blockbuster the focus af our "Big Review" and also. feature an expert round-up of the major Leonardo books produced to. commemorate the anniversary. In this issue we continue to. focus an the strength af feeling around the ethical issues facing the art world, which shows no. sign af abating. Twa MaMA trustees are the target af recent protests, while Decolonize this Place seeks the restoration of native communities in museums' programmes as well as the return of human remains. Our commentators laak at the French Sarr-Savoy repart a year an, and the unworkable ambition af its sweeping attempts at restitution, and also. examine what museums should practically be doing to. tackle the climate emergency, Meanwhile, the art market apes the rise of populism, sailing an the crest af a new wave af lucrative "populist" art, with Banksy and KAWS at the helm.

• review,

20-24

EXHIBITIONSIIBOOKSIIMEDIA

Distribution International retail: Seymour Distribution, 2 East Poultry Avenue, London EC1A 9PT Tel: +44 (0)20 7429 4000 Email: info@seymour.co.uk Specialist retail: Central Books, 50 Freshwater Road. Chadwell Heath, London, RM81 RX Tel: +44(0)8454589925 The Art Newspaper was founded in 1990 by UmbertoAllemandi and Anna Somers Cocks on the original concept of II Giornale dell'Arte, founded 1983. The Art Newspaper (USPS 06755) is published monthly (l1lssuesa year; not published in August) by U, AHemandi & Co. Publishing Ltdl? HanoverSquare. London Wl5 IBN, and by Umberto Allemandi & Co. Publishing USA Inc. The Art Newspaper, 130 Wf5t 25th Street, Suite9C, New York. NY 10001 Registration no: 5166640. © The Art Newspaper, 2019. Periodicals postage paid at New York NY 10199 and at additional mailfngoffices. Postmaster: send US changes of address to The Art Newspaper, 130 W6t 25th Street. SUite 9(. New Voo. NY 10001: send UK and RoW changes of address to The Art Ne\oVSpaPef. 17 Hanover Square. london WIS IBN. © U. Al!emandi & Co Publishing Ltd, 2019. Al! rights reserved. No part of this newspaper(No. 317) may be reproduced in whole or in part without written consent of the copyright proprietor. Prices and valuations in The Art Newspaper are for the gudanceof readers only and no legal responsibility whatsoever can be accepted forany such information so given. The Art Newspaper IS not resp::>nsible for statements expressed in the signed articles and interviews. While fiNery care is taken by the publishers, the contents of advertisements are the responsibility of the individual advertisers

DOUG OHLSEN

MoMAis now a much more interesting institution than the one to which we bade farewell in June ~~

Exhibitions

6-17

The Big Review: The reopened MaMA is definitely bigger and better. But at what price? By Jillian Steinhauer Previews: The Performa biennial brings dance and the Utopian energy of Bauhaus to Manhattan in a dynamic survey of performance art By Margaret Carrigan The Interview: Hank Willis Thomas's latest works strive to be a new kind of public memorial to the victims of gun crime in the US. By Charmaine Picard

A survey of anniversary publications on John Ruskin; Violent art in Renaissance Rorenee; and the challenge of translating art books

Media

Why Janina Ramirez is such a vivid TV historian; Top of the Pods focuses on Great Women Artists; Insta' gratification on the art of the hashtag

The Insiders

18 Louisa Bu'ck and Linda Yablonsky on openings in London and New York TheUst 27-31 Exhibitions from around the world chosen by our network of allied titles

Collisart.,

LLC

The "Poker" Paintings Frederick D. Hill Daisy Hill Sanders

November 7 - January 18

Specialists in American Art by appointment New York 212.396.°°99 www.collisart.com

WASHBURN 177 Tenth Avenue, New York, NY, 100 II (212) 397-6780 I jwashburn@earthlink.net

I washburngallery.com

Inhoud

Coverfoto: 3D-model van het Romeinse vergulde bronzen ruitermasker gevonden bij Matilo, Leiden. Bron: Erfgoed Leiden en Omstreken, gedeeld via Sketchfab.

12 Geef de Brittenburg

Digitaal erfgoed

Digitaal erfgoed is niet gebonden

een plek in het Unesco werelderfgoed

aan één

platform maar maakt verschillende benaderingen

op het gebied van presen-

tatie mogelijk.

Nieuwe technologieën

creëren nieuwe mogelijkheden

en toepas-

singen om het publiek te bereiken.

Monumentendatabase in 3D

Sinds zeven jaar wordt er gebouwd aan een landelijke monitor.

Naast fotobeelden bevat de

monitor informatie

het nominatiedossier

monumenten,

Romeinse

grensstreek, de limes, als

oorspronkelijke

Unesco werelderfgoed. Blijkens

voortschrijdend

eventuele inzicht,

onlangs uitvoerig gedocumenteerd

Eerste Barbacane bij kasteel in Nederland gevonden in Alkmaar

over de locatie van

de staat van onderhoud, en huidige functie, en

leegstand.

KNRM maakt op zee al 195 jaar het verschil

Dit jaar viert de Koninklijke Redding

digitale monumenten-

Begin volgend jaar dient Nederland in voor de

In november 2018 en juli 2019 is er door geofysici Ferry van den Oever en Jan de Geus van Saricon BV in samenwerking met stadsarcheoloog Nancy

Maatschappij

Nederlandse

(KNRM) haar

195-jarig bestaan. Bijna twee eeuwen van technische

ontwikkeling

tijd op wonderlijke

zijn al die

wijze gekoppeld aan

kernwaarden die in tweehonderd jaar onveranderd

zijn gebleven.

Zoals ook de

de Jong onderzoek uitgevoerd op het

doelstelling van de vrijwilligersorganisatie

terrein in de Oudorperpolder.

nog altijd de aloude is: het op het water

redden en helpen van mens en dier.

een boek, is nu veel meer bekend van het aan het eind van de limes gelegen fort Lugdunum bij Katwijk.

ERFGOEDMAGAZINENP 7, 2019

Verder in deze editie: ·15 Column ·161n beeld· 24 De plek van- 26 Uit het archief'-

35 Boeken·

36 Nieuws·

38 Colofon

ERFGOEDMAGAZINENP 7, 2019

INFORMAL LEARNING REVIEW NO.158 A

PUBLICATION OF INFORMAL

LEARNING

EXPERIENCES, INC

SEPTEMBER/OCTOBER

2019 ISSN 2642-7419

INSIDE:

EVOLUTION

PLUS: VIRTUAL

STEM

OF UNIVERSITY PROGRAMS,

RESIDENCIES

MUSEUMS

FOSTERING

AND MORE!

INFORMAL

IN THIS ISSUE: VIRTUAL STEM

PROGRAMS AT PUBLIC LIBRARIES FEATURING SCIENTISTS

By ANNA JOHNSON,

CAROLINA

CHAMBERS,

GINGER

FITZHUGH,

CARRIE

LISTON,

KELIANN

LACONTE,

PAUL DUSENBERY

PALACES FOR THE PEOPLE: How INEQUALITY, POLARIZATION,

SOCIAL INFRASTRUCTURE

CAN HELP FIGHT

AND THE DECLINE OF CIVIC LIFE, BY ERIC KLINEN-

BERG, AS A SPARK FOR MUSEUMS, SCIENCE CENTERS AND RELATED ORGANIZATIONS By KAREN

TO RECONSIDER

MISSION [BOOK INSPIRED ESSAY]

WISE

MUSEUMS CONFRONTING BY ROBERT

EXTINCTIONS AND ENVIRONMENTAL

MAC WEST

FOSTERING SERENDIPITY: How OPPORTUNITIES BY CLAIRE

INFORMAL RESIDENCIES

CREATE

AND NEW IDEAS

PILLSBURY

CONTINUING By ROBERT

STRESSES

EVOLUTION OF UNIVERSITY NATURAL HISTORY MUSEUMS

MAC WEST

Publisher information: THE INFORMAL LEARNING REVIEW is a copyrighted publication of Informal Learning Experiences, Inc. It appears bi-monthly in February, April, June, August, October, and December. THE INFORMAL LEARNING REVIEW is edited and published by Informal Learning Experiences, Inc., (Editor: Robert M. West, Associate Editor: Karen Wise) tel: 720.612.7476, email: ileinc@informallearning.com, mailing address: 1776 Krameria Street, Denver, CO 80220. THE INFORMAL LEARNING REVIEW is designed and produced in house. ISSN 26427419.

SUBSCRIPTION

NFORM

THE INFORMAL LEARNING REVIEW 1 year, six issues, bimonthly, print and online: $65 in the U.s., $72 in Canada/ Mexico, $80 elsewhere. Online version ONLY, $55. Individual electronic issues can be purchased for $12 and will be delivered via email. Please contact us at ileinc@informallearning.com if you would like to purchase a single issue.

TRAVELING EXHIBITIONS DATABASE 1 year, unlimited access: $85 worldwide. There is no charge for listing exhibitions in the database. Please contact us at ileinc@ informallearning.com for more information. Exhibitions with immediate availability may be placed on the 11th Hour Page.

You can sign up for the Informal Learning Review and the Traveling Exhibitions Databasevia our website at www.informallearning.com. Online transactions are made securely via PayPal or Intuit.

VOLUME25

NUMBERS 10-12 DECEMBER2019

INTERNATIONAL ]OURNALOF

HERITAGE STUDIES

International Journal of Heritage Studies Volume 25

Numbers 10-12

October-December

2019

CONTENTS Volume 2S

Number 10

October 2019

Articles

999 The Historic Urban Landscape approach to urban management: a systematic review Manal Ginzarly, Claudine Houbart and Jacques Teller

1020 Safeguarding

sega: transmission, inscription, and appropriation heritage Laura Jeffery and Rebecca Rotter

of Chagossian intangible cultural

1034 In the round: the circular heritage of country music Aleen Leigh Stanton and John Schofield

1055 From verifiable authenticity to verisimilar interventions: Xintiandi, Fuxing SOHO, and the alternatives to built heritage conservation in Shanghai Plรกcido Gonzรกlez Martinez

1073 Coastal heritage in touristic regional identity narratives: a comparison between the Norwegian region Serlandet and the Dutch Wadden Sea area Linde Egberts and Dag Hundstad

1088 The long shadow of apartheid: a critical assessment of heritage transformation in South Africa 25 years on Sabine Marschall Book Reviews

'103 Indigenous tourism movements Rosaleen McAfee

'105 Gender and heritage: performance, place and politics Melanie T. Pinkert 11 08 The Palgrave handbook of prison tourism Alyson Brown

1109 Competing values in archaeological heritage Lanlan Kuang Volume 2S

Number 11

November 2019

Articles

1113 Migrating heritage? Recreating ancestral and new homeland heritage in the practices of immigrant minorities Karolina Nikielska-Sekula

1128 From 'neo-vernacular' to 'semi-vernacular':

a case study of vernlcular architecture representation and adaptation in rural Chinese village revitalization Xiaoxin Zhao and Kelly Greenop

1148 Critical heritage studies and the legacies of the late-twentieth

century heritage canon

Kynan Gentry and Laurajane Smith

1169 Concrete and non-concrete: exploring the contemporary authenticity of historic replicas through an ethnographic study of the St John's Cross replica, lona Sally M. Foster and Sian Jones (Continues on next page)

2019, VOL. 4 https:lldOi.°1

(Continues from previous page)

1189 UNESCO's project to 'Revive the Spirit of Mosui': Iraqi and Syrian opinion on heritage reconstruction after the Islamic State Benjamin Isakhan and Lynn MeskeIl

The H

1205 Nested assemblages: migrants, war heritage, informal learning and national identities Tiina Roppola, Jan Packer, David Uzzell and Roy Ballantyne

a syst

Book Reviews 1224 Cuban cultural heritage: a rebel past for a revolutionary nation Laura Demeter 1226 Monumental Seattle: the stories behind the city's statues, memorials, and markers Rebecca Clendenen 1228 Remembering Lattimer: Labor, migration, and race in Pennsylvania Anthracite Country James B. Schwaderer 1231

World Heritage and sustainable development: new directions in World Heritage management Daniel Navas-Carrillo and Javier Navarro-de-Pablos

Volume 25

Number 12

December 2019

Articles 1235 Digital heritage research re-theorised: ontologies and epistemologies in a world of big data Chiara Bonacchi and Marta Krzyzanska 1248 Scaling heritage. The construction of scales in the submission process of alpinism to UNESCO's intangible cultural heritage list Bernard Debarbieux and Hervé Antoine Munz 1263 Social emotions, heritage and recognition. The Struggle of Colina Stonemasons in Santiago, Chile Joseph Gómez Villar and Fanny Canessa Vicencio 1279 Towards a holistic approach to heritage values: a multidisciplinary and cosmopolitan approach Mélanie Duval, Benjamin Smith, Stéphane Hcerlé, Lucie Bovet, Nokukhanya Khumalo and Lwazi Bhengu 1302 Access relative to need for community conservation funding in Australia Ainslee Meredith, Robyn Sloggett and Marcelle Scott 1319 Changing tides of industrial democracy: Red Clydeside and the UCS work-in as political heritage Michael Bailey Book Reviews 1339 Feasible management of archaeological heritage sites open to tourism Sabrina Papazian 1341

Council ..

Empowering communities through archaeology and heritage: the role of local governance in economic development Agathe Dupeyron

1343 The flight of the condor: a letter, a song and the story of intangible cultural heritage Rodrigo Chocano 1345 Remote capture: digitising documentary heritage in challenging locations Julia Kim

the scope extended The exp tives fro to a holi

a ;0 :3 :IJ

--I H

rrt

rn ;0

~ c

:::> (f>

--I rrr :::>

< a

;0 :3 G)

rrt

< H

:::> G)

:::> :IJ U :IJ :IJ ;0 N

CS> CD

en CS>

1 1 1

Inhoud

=> I

o C

nieuwe website

1A__

lIESBETH

PIEnA

Jong lUX BUURmAn OVER REmBRAnDT

1L__

Verfgebruik van de grote meester

WAT IS 'GOEDE' ACRYLVERF?

Vragen van kunstenaars ra., HUISKAmER

STAD

Kunst in de openbare ruimte

2..A_

DE WITTE ETSGROnD VAn REmBRAnDT

Fans van Laar achterhaalde zijn werkwijze

EEn

lEVEn

mET

REmBRAnDT

Ernst van de Wetering over zijn onderzoeken

z.i.: CHAnTAL ARIËns

ELISABETH

Moderne grafiek in de toyobo-etstechniek ;u___ KunST

& mEDIA

.3_2_

ORAL HISTORY VOOR onDERZOEK nAAR PRAKTIJKEn

Interviews om het maakproces te achterhalen 3..A_

RUZIE

HET

ATELIER

Oral history

az., DIAGnOSE

DOEK

Een medische blik op Rembrandt

OnGEWEnSTE GEVOLGEn VAn WARS-HARS BEDOEKInGEn

Kleurverandering van de gronderingen van 17-de eeuwse schilderijen il___

ORDE

En CHAOS

Kunstenaarsgesprek 4_3_

COLOFon REDACTIE

In de vorige kM introduceerden we een nieuwontwerp. We vroegen om reacties, en die hebben we gekregen. Ik kom daar later in dit voorwoord op terug. Want eerst dit: met de verschijning van dit nummer lanceren wij een nieuwe website. Een belangrijke stap, omdat je voortaan niet alleen in het magazine, maar ook online artikelen kunt lezen. Die worden speciaal voor de website geschreven. Extra, dus' Daarnaast komt een wens van veel lezers uit, want op de nieuwe website bieden we de mogelijkheid om eerder in kM verschenen artikelen op onderwerp te zoeken. We hebben zogeheten "filters" ingesteld waarmee Je eenvoudig artikelen kunt vinden op discipline, materiaal, techniek, onderwerp en artikelsoort Let wel: nog lang niet alle nummers zijn op deze wijze "geïndexeerd". Momenteel hebben wij artikelen uit nummers 108 tot en met no ontsloten. In de loop van de komende maanden zullen er meer volgen. Wij hopen van harte dat de website het zoekgemak biedt dat wij voor ogen hebben, én dat de artikelen die wij online publiceren aanleiding geven om de website regelmatig te bezoeken. Tip meidje aan voor de kM-nieuwsbrief en ontvang elke week een update.

Nog even over het ontwerp. In deze kM hebben wij gesleuteld aan de opmaak van de tekst Want hét heikele punt dat genoemd werd, was de leesbaarheid van de kopletter. Die hebben wij aangepast Bovendien hebben we de broodtekst iets groter gemaakt Op deze plek wil ik diegenen bedanken die de moeite hebben genomen om kritische én lovende feedback te sturen. Ten slotte is het je vast niet ontgaan dat dit nummer in het teken staat van Rembrandt In deze kM vind je diverse materiaaltechnische artikelen die geïnspireerd zijn door werk en werkwijze van deze grote Hollandse rneester. Zo dook schilderexpert Lux Buurman - die ook de cover van deze nieuwe uitgave siert - voor ons in de samenstelling van de verf van Rembrandt én interviewde zij Rembrandtkenner Ernst van de Wetering. Veel leesplezier! Wouter de Vries wouter@dedoelenpers.nl

e 2

e 3

•

Die aktuelle Fachzeitschrift für die deutschsprachige Museumswelt

811684 ISSN 1433-3848

Ausgabe Nr. 259

"AUGUST MACKE- GANZ NAW' Bis zum 8. Dezember 2019. Sauerland-Museum Arnsberg SAUERLAND-MUSEUM MUSEUMS-

UNO

KULTURFORUM

SÜDWESTFALEN

Neue Museen, neue Ausstellungen

Inhalt 4-6 7-8 32 33 34-35

Nachrichten aus der Museumswelt Literatur, Namen Autorlnnen Impressum Wichtige Ausstellungen

Museumsentwicklung 9-12

lürgen Schulte-Hobeini Ina Ewers-Schultz Das neue Sauerland-Museum in Arnsberg eröffnet den Neubau mit einer umfassenden August Macke-Ausstellung

12-15

Hermann Mayrhofer Das Wunder von Leogang: Das Bergbau- und Gotikmuseum wurde erneut erweitert

15-17

Wie Leogang seine europaweite Einzigartigkeit erreichte: ein Interview mit dem Kustos des Museums, Prof. Hermann Mayrhofer

18-22

Michael Stanic Künstlermuseen in Bayern: Weder Museen, noch Denkmal?

Geradezu sensationell ist die glückliche Heimkehr der beiden kugelrunden gef1ügelten Daucher-Kindchen nach Augsburg, über die Stefan Roller berichtet; so eindeutig der Kontext dieser wundervollen Skulpturen im Kreis der anderen Daucher-Putti des Augsburger Maximilian-Museum ist, so rätselhaft ist dennoch bislang ihre wahrscheinlich gelehrte Bedeutung. In ihnen spiegelt sich, in einer unmittelbareren Sinnebene, zudem zweierlei in künstlerisch anmutiger Verknüpfung: auf den ersten Bliek die Freude über ein neugeborenes Kind und dann der ritualisierte Umgang mit dem Tod durch Totengedenken, Klagelied, 'Totenwache, Trauer, InneHalten (der Kugeln), und Hoffnung auf Auferstehung.

23-29

Stefan Roller Die wiederentdeckten Daucher-Engelchen. Ein sensationeller Ankauf bedeutender Frühwerke der Deutschen Renaissance für das Augsburger Maximilianmuseum

30-32

David Halbe

Ungewöhnliche Zusammenhänge stellt auch Michael Stanic in seinem Beitrag fest: erst in der Zusammenschau, im internationalen Vergleieh, in der Analyse der historisch gewachsenen Struktur offenbaren sich bayerische Defizite. Er thematisiert den langen Schatten König Ludwigs II. und fragt sich zu Recht, wieviel Museum, wieviel Denkmal in den Künstlermuseen Oberbayerns steekt und ob sie nicht ein Ersatz für fehlende Museen moderner Kunst sind.

August Macke (1887-1~14): Son niger Weg, 1913, ÖIjPappe. LWL-Museum für Kunst und Kultur (Westfälisches Landesmuseum), Münster. In der Ausstellung "August Macke - ganz nah" im Sauerland-Museum, Arnsberg, bis zum 8. Dezember. Als erste Sonderausstellung im Neubau des Sauerland-Museums wird das Leben des Künstlers August Macke aus nächster Nähe beleuchtet. Obwohl Macke gebürtiger Sauerländer war und die Familie seiner Mutter einen Bauernhof im Umkreis von Meschede bewirtschaftete, lebte der Künstler nicht lange an seinem Geburtsort. Als er noch ein Kleinkind war, zog die Familie Macke nach Köln, später nach Bonn. Betrachtet man seine zehn Schaffensjahre, so fallen die zahlreichen Ortwechsel und Reisen auf. "August Macke - ganz nah" zeigt viele Werke aus anderen Museen oder aus Privatbesitz, die sonst nie oder nur sehr selten öffentlich zugänglich sind, so etwa Entwürfe für Bühnenbilder oder für Kunsthandwerk. August Makke wird eingehend in seiner Zeit betrachtet, so daB der Besucher einen neuen Blick auf die bekannten Werke werfen kann. Foto: Sabine Ahlbrand-Dornseif

Ohne Kontextualisierung geht es nicht bei Ausstellungen, Museumsleute wissen das nur allzu gut. Und gerade diesen Aspekt hebt das Sauerland-Museum in Arnsberg in seiner Dauerausstellung und seinem grandios gestalteten Anbau mit der derzeitigen Macke-Ausstellung hervor. Hinter seinen unendlich positiven Bildern war ja der Mensch Macke in der Nachkriegszeit irqendwie verschütt gegangen. Erst durch den offengelegten Kontext zeigt sich, aus welchen Quellen seine Fähigkeit zur Abstraktion von Farbe und Form entstanden.

Neuerwerbungen

Kontexte aufzuzeigen hat für das Bergbauund Gotikmuseum in Leogang alleroberste Priortät. Es erschöpft sich eben nicht im Aufzeigen montaner Arbeit, sondern rückt die kulturelle Dimension des Bergbaus ins Zentrum. Damit wächst diesem Ort im Salzburgischen, der sich - erfreulicherweise unter zunehmender internationaler Anerkennung - auf seine Wurzeln besinnt, verstärkte Bedeutung zu. .

Adelheid

Straten

Glasklar Technologie des Glases. Teil 1: Glassorten

Zum Titelbild

Sauerland-Museum des Hochsauerlandkreises Alter Markt 24-30, 59821 Arnsberg T. 02931/94-4444, Fax 0291/94-26372 sauerlandmuseum@hochsauerlandkreis.de www.sauerland-museum.de

MUSEUM AKTUELL Ausgabe 259

2019

â&#x20AC;˘

53/54

Dubbelnummer

winter 2019

INHOUD

In Schiedam verstevigen het Gemeentearchief en het Stedelijk Museum hun samenwerking. Wat zijn de tnonnen?

De (soms emotio06 nele) relaties tussen

Gesprek met Pieter ter Keurs, hoogleraar museumstudies in Leiden

Column

Dieter Vioene zog de jongste jaren de musea en archieven in Mechelen en Brugge nauwer samenwerken. Met vrucht!

v-_,-.

.... ~ ,,'

Vera Weterings

permanent museum 40 Een over migratie? Dot heeft Nederland niet. De Fenix brengt door straks verandering in. Op een passende plek in Rotterdam

Vera Weterings

Wim Pijbes

boeiende ervaring. Nee: een heuse rollercoaster

Vera Weterings

Kunstenaars en hun archieven, het Centrum Kunstarchieven Vlaanderen bekommert er zich om, onder de koepel van het M HKA. een museum. Gesprek met Evi Bert en Jon Stuyck

Van archiefstuk tot museaal pronkstuk met een hoge symbolische waarde, hoe goot dot in zijn werk?

Point final

De nieuwe museumdefinitie? Even geduld nog ... Steven Engelsman

.1· ....·

•

N..s

Wouter van Dijk

In het volgende nummer van Museumpeil Alles moet andersl Opvallend veel grote, middelgrote en kleine musea ondergingen de voorbije jar~ een metamorfose of make-over. Een aantal van hen kijkt in 'Museurnpeil' terug hoe pakten ze het aan! Hoe is het uitgedraaid! Welke lessen zijn er voor collega's! En tentoonstellingen worden steeds complexer. Dit vraagt om een goede samenwerking met veel externe partners. Hoe doe je dati

je kennis ver33 AIrijkenspelend en lastige erfgoed-

nieuwde Utrechts Archief treedt buiten de gebaande archiefpaden. Esther van Velden

Het Antwerpse Letterenhuis is van bij z'n ontstaan zowel archief als museum. Hoe go je door in 2079 mee otti? Een gesprek met directeur Nele Hendrickx

thema's aan de orde stellen: een nieuwe trend?

Een nummervol met interviews: met museummakers, tentoonstellingsbouwers, digital creators ...

Vera Weterings

Erken de verschillen, moor blijf er niet in hemgen'. No tien jaar werken aan de Apeldoornse fusie heeft Carin Reinders een krachtige visie op hoe museo en archieven kunnen samenwerken. Een gesprek

Franklin van der Pols

Enthousiaste leerlingen in een archief, hoe slaag je daarin? Het Nationaal Archief laat het zien. Charlotte Labrie

-L::~I

Inge Geysen

Hoe leer je je klonten en hun behoeften kennen? De erfgoedsector kon veelleren van andere sectoren

Meer kansen voor jongeren. Stichting Jeugd en Samenleving Rijnland (JES) en Rijksmuseum Boerhoave werken hiervoor samen.

Tonia Dhaese

Musea en archieven: twee fundamenteel verschillende werelden, die veel van elkaar kunnen opsteken

Op MuseumCamp in het 42 Muiderslot: een intense,

12 Het volledig ver-

Migratiemuseum Heerlen was tijdelijk, moor roept blijvende vragen op. Een getuigenis uit eerste hond van Milena Mulders Mirjam Schaap

Het Utrechts Archief

Merel van der Vaart over de mythe van de millennials

Dieter Viaene

Bernadine Ypma ziet het onderscheid tussen musea en archieven kleiner worden.

Bart De Nil

Column

Caroline Nieuwendijk en Merel van der Vaart

mensen en voorwerpen: door goot het om in musea.

Op de cover

Uit de boeken

Over musea en/in hun vele gedaanten Vera Weterings Museumpeil 53-54

Het Utrechts Archief treedt zijn publiek met een heel nieuwe en verrassende presentatie tegemoet. Ontdek op de bladzijden 72 en 73 waar Utrecht voortaan begint.

Museumpeil 53-54

lVWW.museumsassociation.org

I October 2019

Contents

African heritage New museums being set up across the continent are addressing the thorny issue of restitution

Features

Reviews

Out of Africa

Culture Under Attack, Imperial War Museum, London The importance of art and music during wartime is brought home in this series of three temporary exhibitions, says

22 Geraldine Kendall Adams on how the continent is establishing new museums amid calls for the restitution of objects looted during the colonial era

Regulars

News in brief

News analysis

Comment and letters

International

Museum of ...

Trendswatch

Books and digital

In practice: Decolonisation

Obituary

The List

Best in Show

Justin Maciejewski Stressed out 28 Are museums looking after the mental health and wellbeing of their overworked and underpaid staff? Lauren Ephithite investigates Troubled history 32 Cultural institutions across the world are finding different ways of tackling the difficult subject of slavery, says Rob Sharp Bright ideas 40 Errol Francis, the artistic director and CEO of the arts charity Culture&, talks to Eleanor Mills about changing the status quo in the museum and heritage sector Museums Journal, 42 Clerkenwell Close, London EC1ROAZ journal@museumsassociation.org Editorial 020 7566 7820 Advertising 020 7566 7830 Subscriptions 020 7566 7800 Fax 020 7566 7836 www.museumsassociation.org

Main cover image: a Luba helmet mask used in dances by the Luba Peoples, from the Katanga region of the Democratic Republic of Congo. © RMCA, Tervuren, photo Jo Van de Vijver This page: a sculpture of a baobab tree is in the entrance hall of the Musée des Civilisations Noires, which opened in Dakar, Senegal, in 2018. Photo © Oumy Diaw, courtesy of Musée des Civilisations Noires

Sutton Hoo, Woodbridge, Suffolk 56 This Anglo-Saxon royal burial site has finally been done justice with a redeveloped experience, says Eleanor Mills Linlithgow Museum, West Lothian

Christine McLean finds the local community and its history is very much at the heart ofthis new venue

66 Hastings Contemporary, East Sussex Modern art has been given a fresh lease of life at this reborn institution by the seaside, as Damian Etherington discovers Editor Simon Stephens Deputy editor Eleanor Mills Events programmer and content editor Rebecca Atkinson Staff writer and researcher Geraldine Kendall Adams Website and digital officer Yosola OIorunshola Sub-editors Darron Kirkby, Tara Srinivasan Listings Louise Gray Account manager Abigail Lasts! Recruitment advertising Emma Randall

Design Esterson Associates Printed by Walstead UK Subscription rates £110 UK; £170 overseas Contributors Olivia Ahmad, Danny Birchall, Alistair Brown, Roy Clare, Subhadra Das, Lauren Ephlthite. Damian Etherington, James Etherington, Sophie Frost, Chris Garrard, Louise Gray, John Holt, Dawn Kemp, Catherine Kennedy, Justin Maciejewski, Christine McLean, Thembi Mutch, Tonya Nelson, Emma Mac Nicol, Natalie Rigby, Sandra Shakespeare, Rob Sharp, Rebecca Swirsky

Museums Journal is published by the Museums Association (reg charity no 313024) and is editorially independent. Nothing should be taken to be the view of the MA unless stated. Museums Journal strives to avoid inaccuracies: if readers have a Query or complaint they should contact the editor.

October 20191 Museums journallä

Contents

The kids are alright Celebrating the history of youth subculture

Features Material world

Deborah Mulhearn investigates the boom in conserving, collecting and displaying textiles Decolonising museums

26 I ~ nee s to ea to asting c ange among peop e ~ and institutions, argues Yosola OIorunshola 1>

°u~~ Theddebalte adboult decolohnising museums

;

Making radical change 32 Eleanor Millstalks to the Museum of Cardiff's ~ museum manager and recipient of a Museums ~ Change Lives award, Victoria Rogers

S ~

8 Arter, Istanbul

Reviews

Regulars

North Hertfordshire Museum, Hitchin 44 It's exactly what a local history museum should be, enthuses Oliver Green

News in brief

News analysis

Comment and letters

Museum of ...

GeraldineKendallAdams

Trendswatch

Fulham Palace House and Garden, 52 London The revamped house is ajoy, but it's eclipsed by the splendid gardens, says Emma Shepley

Books and digital

In practice: Climate crisis

National Paralympic Heritage Centre, 48 Aylesbury Anyone keen to put accessibility at the heart of their museum should visit this venue, says

The List

~ The museum aims to create a vibrant cultural ~ hub, making contemporary art accessible to ~ the community, says Catherine Kennedy

Best in Show

~ g ~ ~ ~

~ ~ ~

Museums Journal, 42 Clerkenwell Close, London ECtROAZ journal@museumsassociation.org Editorial 020 7566 7820 Advertising 020 7566 7830 Subscriptions 020 7566 7800 Fax 020 7566 7836 www.museumsassociation.org

i ••

Main cover image: a Kalab quilt on show at Blackburn Museum

as part of the British Textile Biennial. Photo Richard lyman This page: skateboarder Tom Watts does a nosegrind - a photo on show as part of the MK Skate season in Milton Keynes. Photo Leo Sharp

Editor Simon Stephens Deputy editor Eleanor Mills Events programmer and content editor Rebecca Atkinson Staff writer and researcher Geraldine Kendall Adams Website and digital officer Yosola OIorunshola Sub-editor Darron Kirkby Listings Louise Gray Account manager Abigail Lasisi Recruitment advertising Emma Randall

Design Esterson Associates Printed by Walstead UK Subscription rates £110 UK: £170 overseas Contributors Ros Allwood. Andy Bodle, James Daly, Rachel Ellis, Lynsey Ford, Gabrielle Gale, Kevin Gosling, Louise Gray, Oliver Green, Sharon Heal, John Holt, Matthew Jones, Catherine Kennedy, Mary-Ann Middelkoop, Deborah Mulhearn, Tamsin Russell, Emma Shepley, Sharon Teague

November 20191 Museums joumalta

Duizendpoot van het postmodernisme

Delft

Pieter de Hooch Het doorkijkje als handelsmerk

Toetanchamon Afscheid van de

de tentoonstellingsagenda 40 pagina's gratis bijlage

Iseumtijdschrift

Beeld omslag: Claude Monet, 'Waterlelies', 1914-17, olieverf op doek, 166 x 142 cm, Fine Arts Museum of San Francisco

~NHOUDmuseumtijdschrift.nl nr 7 I oktober-november

2019

MODERNE KUNST

Waterlelies De herontdekking van Monets zinderende tuinlandschappen door Hamme Siebenga

DESIGN Alessandro Mendini

13-20

Eerbetoon aan Mendini. frontman van het postmodernisme door Edo Duiksterhuis

MUSEUM-KORT 30 Museumtijdschrifttips: de mooiste tentoonstellingen in binnen- en buitenland

81-85

MUSEUM&MEER hetatelier Katinka Lampe de gevestigde Ad de Jong de nieuwkomer Tobias Lengkeek boeken & meer

OUDE KUNST

Oek de Jong Metamorfose Maria Barnas Paul Chan

Rembrandt-Velรกzquez Dialoog tussen Nederlandse meesters en hun Spaanse geestverwanten door Erik Spaans HEDENDAAGSEKUNST

43 so jaar OUDE KUNST

Pieter de Hooch Treedt de Delftenaar uit de schaduw van stadgenoot Vermeer? door Joron Beekes ARCHEOLOGIE

Koning Toet Afscheidstournee van een ook bij diplomaten zeer geliefde farao door Thea Toebosch MODERNE

64 AANBIEDINGEN

11 73

Museumtijdschriftarrangement Lezing Pieter de Hooch + korting: PAN-kaarten Entree Catharijneconvent

keramieklab

Drie kunstenaars over de bepalende invloed van het EKWC door de redactie

COLUMNS

Groninger Museum 25

KUNST

Freudiaans Zes decennia aan nietsontziende zelfportretten van Lucian Freud door Koen Kleijn KUNST 6: ERFGOED

70 Middeleeuws Europa Verrassende overeenkomsten tussen Noorse en Catalaanse kunst door Frank van der Ploeg

Werk van Koen Taselaar gemaakt in het EKWC bij kunstcentrum Roodkapje in Rotterdam (foto: Aad Hoogendoorn) museumtijdschrift /

INHOUD

4 I De Aagtekerke Het gerucht gaat dat spiegel retourschip de Aagtekerke in 1726 voor de kust van Australië is vergaan. Archeologen gingen op onderzoek uit.

o o

12 I Van vaag naar fel Je kunt ze nog maar vaagjes zien, de gewelfscènes in de Zuiderkerk in Enkhuizen. Gelukkig worden ze nu zichtbaar gemaakt via een app.

22 Klimaatveranderingen Onlangs zijn er tientallen veeneiken gevonden, van duizenden jaren oud. Ze vertellen ons hoe Nederland destijds veranderingen in het klimaat onderging.

De eerste halramen

De beroemde glas-in-loodramen in de hal van Jachthuis Sint Hubertus kennen voorgangers. Die zijn nu ingepast in het nieuwe Park Paviljoen.

VERDER

I 8 I 10 I 11 I 15 I 16 I 18 I 3

IN DIT NUMMER

In Kort Bestek Zwarterdanzwart Kunst Zoekt Plek Casus Katendrecht -ti Aangenaam Kennis Te Maken

25 26 28 31

De blik van de bewoners Kijk!

34 36

I I I I I I I

Gelderse steenfabrieken Drie Dingen Zwaarden uit de bronstijd Vrees voor de freesmachine Het Monster Publicaties Voor& Na

Susan Lammers algemeen directeur Foto voorzijde Zijn er op een koraalrif bij Australië resten te vinden van spiegelretourschip de Aagtekerke, dat in 1726 spoorloos verdween? Zie pagina 4.